Dykkar ref.: Vår ref. Dato: Ark.:

Transkript

1 Holm - wo E ASKVOLL KOMMUNE Postboks 174 Kartverket 6988 ASKVOLL Norge Dykkar ref.: Vår ref. Dato: Sak/dok.: 06/ Ark.: Vedtak i namnesak 2017/13 - Folvåg/Follevåg, Dorhella/Dørhella m.fl. -Askvoll kommune I samband med adresseringsprosjektet i Askvoll reiste Kartverket namnesak for gardsnamna F olvåg/f allevåg og Dorhella/Dørhellen med avleidde namn for å få avklart rett skrivemåte før dei vert tekne i bruk i adressenamn. Saka har vore på lokal høyring, der kommunen kunngjorde saka, og ho har deretter vore til tilråding hjå. Kartverket gjer med dette vedtak i saka. Me beklagar at saka har teke lang tid. Vedtak Med heimel i 5 tredje ledd i lov om stadnamn vedtek Kartverket Bergen at namna skal skrivast slik:. Follevåg (gard 18) Halsane (bruk 18/1) Steinebakken (bruk 18/2) Steinebakkvika (vik) Garden hovudnamn / F ollevåg undemamn (bruk 18/3) F allevåg (bruk 18/4, 7 og 8) F ollevågvatnet F ollevåg/zuene (vatn) (grunner) F ollevågneset (nes) Dørhella (gard 31) Dørhella (bruk3l/l, 2, 5,14,15,16,l7,l8 og 19) Flaten hovudnamn / Myrane undernarnn (fellesnamn for bruk 31/6 og 31/7) Flaten (bruk 31/7) Dørhelleåsen Dørhelleneset (ås) (nes) Juridisk grunnlag Ved fastsetj ing av skrivemåten av stadnamn er hovudregelen at det skal takast utgangspunkt i den nedervde, lokale uttalen, og at namnet skal normerast etter gjeldande rettskrivingsprinsipp, jf. 4 fyrste ledd i lov om stadnamn. Skrivemåten skal vera praktisk og ikke skyggja for meiningsinnhaldet i namnet, jf. l fyrste ledd. I utfyllande reglar om skrivemåten av norske stadnamn er det gjeve nærmare reglar om normering av stadnamn. Det må takast omsyn til det som er registrert i Sentralt stadnamnregister (SSR) frå før, normeringspraksisen i området og skrifttradisj onen for namnet saka gjeld. Lokale ynske frå dei som har uttalerett skal spela inn, og serskilt ynsket til eigaren skal vektleggj ast når saka gjeld bruksnamn, og skrivemåten som eigaren ynskjer ligg innanfor regelverket. Me presiserer at lov om stadnamn regulerer oflentleg bruk av stadnamn. Privatpersonar og bedrifier som ikkje er heileigde av det offentlege, er difor ikkje pålagde å fylgja vedtekne Skrivemåtar. Vedtak som gjeld stadnamn får ikkje fylgjer for skrivemåten av slektsnamn, og slektsnamn skal heller ikkje påverka skrivemåten av stadnamn. [' t:;. ; _ Kartverket Bergen Besøksadresse: Statens Hus, Kaigaten 9, 9.etg, Bergen Postadresse: Postboks 600 Sentrum, 3507 Hønefoss Telefon: Telefax: E-post: mm Organisasjonsnummer:

2 F olvåg/f ollevåg Uttale og skrifttradisjon Namnet er i boka Stadnamn iaskvoll av Kåre Flokenes oppgjeve med uttalen /'folvå:g/, der 0 markerer tradisjonell, open o uttale. ] Fylkesarkivet er sjølve gardsnamnet oppgjeve med uttalen / 'fålvå: gl, medan to avleidde naturnamn er oppgi evne med uttalen / t alevégvatne/ og / filev[ ]gflu:na/, der L står for palatal ] og 1 står for vanleg l-uttale. F yrstnemnde natumamn er eg oppgjeve med uttalen / f01vågvatne/ i Stadnamn i Askvoll. Sistnemnde namn er og oppgjeve med uttalen / f01vågflu:ine/ både i Fylkesarkivet og i Stadnamn iaskvoll. Oluf Rygh i bokverket Norske Gaardnavne oppgi ev uttalen /få' llvåg. I Fylkesarkivet si namnesamling og i boka Stadnamn i Askvoll er det skilt mellom palatal l og vanleg 1. Namnet F olväg er namnet altso berre oppgjeve med vanleg l i Stadnamn i Askvoll, medan det førekjem med både palatal ] og vanleg 1 i Fylkesarkivet Flokenes skriv at det i målføret er palatalisering av opphavleg og seinare utvikla 11og nn. Grunneigarane på bruk l 4 på garden F olvåg skriv at namneforma Follevåg er brukt i daglegtale, og at namnet har vore skrive med dobbelt l og e i hundrevis av år. Rygh meiner namnet kjem av gamalnorskfoli m. *føl, fole, og vdgr m. *våg, hukt. Kåre Flokenes set opp tre alternative forklaringar av førelekken i namnet: [) gamalnorsk fold f. "jord, land 2) fjordnamn og 3) elvenamn. Namnet har etter tradisjonell uttale einstavingstonelag, noko som kan tyda på bortfall av ein opphavleg samansetningsvokal. Namnet er skrive Folvåg (el. Folvaag) i 1886-, og DSO-matrikkelen og i gjeldande matrikkel. Same skrivemåte er nytta i gamal grunnbok og i det gamle panteregisteret. F olvåg er og nytta i båe utgåver av gradteigskart trå 1959 og 1965, og utgåver av Norge 1: frå 1973, 1988, 1995 og Økonomisk kartverk har og skrivemåten F olvåg. I boka Stadnamn iaskvoll vert bg skrivemåten F olvåg nytta gjennomført. 000 frå 1952, og i bygdeboka for Askvoll frå lhøyringssvaret F olievåg er nytta i den fyrste utgåva av Norge 1:50 frå grunneigarane på bruk 1 4 kjem det og fram at Follevåg (Follevaag) er nytta i skøyte frå 1878 og 1904, iei utskiftingsforretning frå 1921 og på Statens vegvesen sine vegskilt. l Fylkesarkivet si namnesamling er namnet skrive Follvåg. Oluf Rygh nemner desse skrivemåtane i eldre kjelder: F olwogh (1520), Følleuaegh (1563), F ulluogh og F ueluogh Fulleuagh (1667) og F ollevog (1723), der w og 11må lesast som v. Høyringssvar og tilråding Kommunen går i sitt høyringssvar inn for desse namneformene: (1567), F ollevåg, F oluog (1603), F oilevågvamez, F ulleuoigh (1608), F allevågfluna og F ollevågnesel. For namnet F ollevåg reknar dei ut frå dei topografiske tilhøva at namnet kjem av vågen nord for garden, noko som vert styrkt av namnet Fallevågfluna, som ligg der, og dei tvilar på Ryghs teori om at førelekken kjem av fole m. Kommunen meiner at det er uomtvisteleg F ollevåg med dobbelt ] og fuge-e. ut li'å dokumenta i saka at den nedervde uttalen krev at namnet skal skrivast Grunneigarane på bruk 1 4på Follevåg meiner at namnet til grenda Follevåg må skrivast F allevågvegen. Dei skriv at namnet F ollevåg har vorte skrive med dobbelt-l og e i hundrevis av år, og dei har lagt ved nokre dokument som har slik skrivemåte. Dei meiner at ein må skilja mellom det gamle gardsnamnet F olvåg (gnr. 18) og grenda F ollevåg. viser dei til at Statens vegvesen sine skilt viser til F ollevåg, og til at slektsnamnet vert skrive F ollevåg. skriv at det på grunnlag av det grunneigarane Follevågfluna i Fylkesarkivet er grunn til å tru at uttaleforma munnlege tradisjonen, og dei tilrår difor F ollevåg. har skrive og uttaleopplysningane med e-fuge Vidare for F ollevågvatnet og kort vokal i fyrstestavinga og står sterkt i den Vurdering Som det går fram ovanfor, er uttaleopplysningane for namnet litt motstridende i Fylkesarkivet medan Norske Gaardnavne og Stadnamn i Askvoll har meir eintydige uttaleopplysningar som peikar mot skrivemåten F olvåg. Dei fleste uttaleopplysningane tyder på at namnet F olvåg ikkje har palatal l-uttale eller e-fuge, noko som tilseier at namnet difor burde skrivast Folvåg, iallfall dersom ein gjekk ut frå ei reint språkleg vurdering der ein tok utgangspunkt den nedervde, lokale uttalen. i Det språklege opphavet til førelekken F oi-/folle- er uvisst, og får difor liten innverknad på korleis namnet skal skrivast. Men uttale med einstavingstonelag, slik dette namnet har tradisjonelt, er ofte ein indikasjon på bortfall av ein trykklett vokal i andrestavinga. Dette gjev eit visst historisk forsvar for å henta inn att ein slik vokal. Skritttradisjonen for skrivemåten F alvåg er nesten eintydig i dei fleste autoritative kjelder. Både i matriklane og i offentlege kart dei siste 130 åra er F olvåg nesten einerådande, men det finst og ei og anna kjelde der skrivemåten F allevåg er bmkt. Dersom ein går lenger attende i tid, ser ein at uvissa om bruk av fuge-s i dette namnet har funnest i fleire hundre år. Men dei gamle danske skrivemåtane er ofte sterkt forvanska, og.ev i tillegg lite informasjon om uttalen i tidlegare tider har hatt fuge-e eller ikkje. Dei lokale ynska i saka går relativt eintydig inn for skrivemåten F ollevåg, sjølv om høyringssvaret frå grunneigarane kunne tyda på at dei vil ha båe skrivemåtane. Kommunen går inn for Follevåg, og dei vert støtta av, som meiner det er grunn til å tru at uttaleforma med e-fuge no står sterkt i den munnlege tradisjonen. Serskilt i nyare tid

3 må ein nok rekna med at denne tradisjonen er påverka av både slektsnamnet F allevåg, og av at Vegvesenet har nytta skrivemåten F ollevåg på vegskilt. Men skrivemåten Follevåg for gardsnamnet i bygdeboka frå 1971 gjev ein peikepinn på at F ollevåg har vorte oppfatta som rett namneform lokalt i lengre tid lokalt. Eit vilkår for bruk av lokal, nedervd uttale etter 4 i lov om stadnamn er at denne uttalen framleis er i levande bruk lokalt. Høyringssvara i denne saka kan tyda på at den gamle uttalen / fölvå:g/ ikkje lenger er i bruk, men at han er erstatta av den skrihpåverka uttalen / follevå:g/. Sjølv om både skrifttradisj onen og dei fleste uttaleopplysningane tilseier at ein hadde vidareført skrivemåten F olvåg i offentleg bruk, er det opplysningar i saka som gjev opning for å koma dei lokale ynska i møte. Fuge -e har førekome i skrift i langtid, og bruken av det lokalt ser ut til å ha lang tradisjon. F ollevåg vert fastsett som skrivemåte i samsvar med lokale ynske og si tilråding. Dorhella/Dorhellen/Dørhella/Dørhellen Uttale og skrifttradisjon I Stadnamn :" Askvoll av Kåre F lokenes er namnet oppgjeve med uttalen / do:rhela/, der 0: markerer lang, open o- uttale, E står for open e-uttale og L står for palatal ]. Men Flokenes oppgjev og uttalen / dø:rhela/ med ø. I Fylkesarkivet er namnet oppgjeve med uttalen / døzrhælaj. I Norske Gaardnavne er uttalen /dårhælla/ opplyst, i dativ /dårhællne/ (med trykk på 2. staving). På telefon oppgjev Steinar Flaten, som kjem frå garden, uttalen / do:r hélla/. Kommunen skriv i sitt høyringssvar at uttalen av den fyrste vokalen i namnet ligg mellom å og ø. Flokenes skriv at førelekken Dår- eller Dør kj em av gamalnorsk dyrr n.pl. dør, døropning; elvemunning. I Norske Gaardnavne går det fram at etterlekken er ordet helle f. *helle, flat stein; flatt berg,. Namnet er skrive Dorhellen i 1886-, og 1950-matrikkelen og i den gjeldande matrikkelen. Same skrivemåte er og nytta i gamal grunnbok og i det gamle panteregisteret. Skrivemåten Dorhella er nytta i alle utgåver av gradteigskart frå 1953, 1965 og 1967, og i utgåver av Norge 1: frå 1973, 1988, 1995, 2003og INorge 1: frå 1958 er namnet derimot skrive Dørhella, og Dørhella vert og nytta som skrifiform i boka Stadnamn iaskvoll. Økonomisk kartverk frå 1965 har Dørhellen som skrivemåte, medan eit utskiftingskart for garden har Dørhelle. Høyringssvar og tilråding Kommunen går i sitt høyringssvar inn for desse namneformene: Dørhella, Dørhelleåsen og Dørhelleneset. Dei skriv at det er eit hovudprinsipp for val av skrivemåte av stadnamn at skrivemåten skal spegla den nedervde uttalen av namnet, og dei meiner at det tilseier at skrivemåten av gardsnamnet vert fastsett til Dørhella. Grunneigarane på bruk 1 og 2 på garden ynskjer skrivemåten Dørhellen, og viser til at det har vore namnet i generasjonar. skriv at det verkar rettast å tilrå at Dørhella vert fastsett som offisiell gards- og bruksnamnfonn, men utan grunngjeving. Vurdering Uttaleopplysningane for den fyrste vokalen i namnet varierer i dei ulike kjeldene i denne saka. Norske Gaardnavne har /å/, Stadnamn i Askvoll har både /0/ (open o) og /ø/, Fylkesarkivet har /ø/, medan kommunen opplyser at uttalen er ein mellomting av å og ø. Både /å/, /0/ og «mellomting av å og ø» er nok her å rekna som ulike måtar å gje att den lokale, opne ö-lyden i Askvoll i skrift, medan /ø/ reint reelt er å rekna som ein rein ø-lyd. Uttaleopplysningane i Stadnamn i Askvoll og i Fylkesarkivet kan tyda på at det iallfall er ei utvikling i retning ø uttale, noko som i tilfelle samsvarar med at lydverket i dialektane, kanskje serleg vokalane, er i ei utvikling mot ei nasjonal standardisering. Men om ein likevel tek utgangspunkt i den tradisjonelle uttalen med 6, som jf. Steinar Flaten og kommunen sitt høyringssvar framleis er i levande bruk, er det likevel rom for å fastsetja ein skrivemåte Dør-, sidan førelekken Dår- kjem av ordet dør, jf. Flokenes si opplysning. Uttalen dör for dør i dette området ser ut til å verta stadfest av Norsk ordbok, som har notert denne uttalen frå m.a. Jølster, Nordli ord og Sunnmøre. Me viser her til l fyrste ledd i forskrift om stadnamn, som fastset at ålrnent kjende ord skal skrivast i samsvar med gjeldande rettskriving. Når det gjeld etterlekken -hella/-helle/ hellen, fastset dei utfyllande reglar om skrivemåten av norske stadnamn at kjønn og bunden eller ubunden form som hovudregel skal retta seg etter den nedervde, lokale uttalen (pkt. 2). Der går det og fram at linne hokj ørmsord får endinga -a i samsvar med rettskrivinga og dialektuttalen. Ingen har teke til orde for skrivemåten Dor- i denne saka, sjølv om den skrivemåten har sterkast skrifttradisjon i offentleg bruk. Sidan Dør- samsvarar med ei rettskrivingsform, og denne skriftforma er med på å klarleggja tydinga av namnet, jf. 1 i lov om stadnamn, vurderer Kartverket at det er grunnlag for å koma lokale ynske i møte. Dørhella vert fastsett i samsvar med gjeldande rettskriving i norsk.

4 18/1 Halsane Bruksnamnet på bruk 18/1 Norge 1: og i sjøkart / halsane/ i Fylkesarkivet har ingen står registrert med skrivemåten Halsene i eldre matriklar, t.d. i og i l950-matrikkelen. har namnet vore skrive Halsane, og det er i samsvar med med seiemåten, jf. uttalen Kommunen skriv at skrivemåten bør vera uendra: Halsane, og merknader til det. I Halsane vert fastsett som skrivemåte i samsvar med uttalen og lokale ynske. 18/2 Steinebakken Namnet Steinebakken står registrert som bruksnamn på bruk 18/2 med denne skrivemåten i eldre matriklar, t.d. i 1907 matrikkelen og i 1950-matrikkelen, og det står oppført på bruket i Fylkesarkivet si namnesamling med uttalen / "stæi:nebakin/. Kommunen skriv i sitt høyringssvar at bruksnamnet bør vera uendra, og at det avleidde naturnamnet Stein(e)bakkvika bør skrivast med e fuge. Skrivemåtane Steinebakken og Steinebakkvika vett fastsette i samsvar med uttalen, lokale ynske og skrifttradisj onen til namna. 18/3 Garden/Follevå ' Garden står oppført som bruksnamn på bruk 18/3 i fyrsteutgåva av Norge 1: frå Garden står og oppført som namn på bruk 18/3 i Fylkesarkivet og det vert og stadfest som bruksnamn på bruk 18/3 i boka Stadnamn i Askvoll (s. 73). I matriklane har derimot F olvåg vore nytta som bruksnamn på bruket. Kommunen skriv at F ollevåg er bruksnamn på bruk 18/3, 4, 7 og 8, utan at dei tek noko nærmare stilling til namnet Garden, og kommenterer ikkje namnet. Garden vert fastsett som hovudnamn på bruk 18/3 i samsvar med munnleg tradisjon og bruken i eldre kart, medan F ollevåg vert fastsett som undernamn på bruket, sidan det og har tradisjon i offentleg bruk, og sidan det er uttrykt lokale ynske om namnet på dette bruket. F ollevå luna/follevå luene. Sjå drøftinga for gardsnamnet Follevåg når det gjeld skrivemåten av førelekken i dette namnet. I Fylkesarkivet er både / fålev[å:]gflu:na/ og PfolvågfluziNe/ oppgjeve som uttale, dvs. både eintalsfonn og fleirtalsform, med merknadene «fiskeplass, to grunnar» og «fluer, fiskeplass». I Stadnamn iaskvoll står det fylgjande om namnet: «Til Folvåg høyrer Fluna (18/), som eigl. er er namnet på 2 grunnar, og som også er kalla F olvågfluene (Sjøkart 25)», og han gjev opp /*folvågflu:ine/ som uttale. Kommunen går inn for skrivemåten F ollevåg/luna basert på uttalefonna dei har slege opp i Fylkesarkivet og tilrår og F ollevågfluna. Men det er forma -jluene som har tradisjon i offentleg bruk, og den forma har og grunnlag i lokal uttaletradisj on. Ettersom fleirtalsforma og best reflekterer realtilhøva på staden med to grunner, vidarefører me forma fluene i samsvar med uttaleopplysningane i boka Stadnamn iaskvoll, som og er nytta i den eine namneforma i Fylkesarkivet 31/7 F laten/mt 'rane/dørhella Namnet Flaten er nytta om bruk 31/7 i eldre matriklar, t.d. i og l950 matrikkelen, der både 31/6 og 31/7 står med dette namnet. Kommunen skriv i sitt høyringssvar at namnet til bruk 31/7 er Flaten, og at det bør oppretthaldast. Myrane står derimot oppført som bruksnamn på bruk 31/6 og 31/7 i Fylkesarkivet Eigaren på bruk 31/7, Steinar Flaten, opplyser pr. telefon at dei brukte Flaten som namn på 31/6 og 31/7, men at folk og har brukt (i) Myrane som namn på dei to bruka. har ingen merknader til at Flaten vert fastsett som offisiell bruksnamnform, men kommenterer ikkje Myrane. Flaten vert fastsett som namn på bruk 31/7, og dessutan som fellesnamn på bruk 31/6 og 31/7 i samsvar med lokal bruk og lokale ynske. Myrane vert fastsett som undernamn i fellesnamnet på dei to bruka av omsyn til namnevemet, jf. 1 i lov om stadnamn. Bruksnamnet på bruk 31/6 vert ikkje berørt av denne namnesaka. Vidare saksgang Dei endelege konsekvensane kan ikkje trekkj ast før vedtaket i dette brevet er endeleg, nokon klagar på vedtaket, ev. etter at eventuelle klagesaker er ferdig handsama. Når same namnet er nytta om ulike namneobjekt på same staden, skal skrivemåten dvs. at klagefristen i primærfunksjonen er ute utan at vera retningsgjevande for skrivemåten i dei andre funksjonane. Dersom dette vedtaket vert ståande utan at det vert påklaga, legg me difor til grunn at kommunen vedtek same skrivemåten i ev. adressenamn og adressetilleggsnanm der desse namna vert nytta. Kommunen sender relaterte adressenamnvedtak stadnamnregister (SSR). til Kartverket på vanleg måte, slik at me kan leggja namna inn i Sentralt

5 Kommunen er og pliktig til å leggja vedtekne Skrivemåtar av bruksnamn inn i matrikkelen. Dersom det er vedteke både eit hovudnamn og eit undernanm, er det hovudnamnet som skal leggjast inn i matrikkelen. Me vil minna om dei reglane stadnamnlova har om plikt til å bruka vedtekne Skrivemåtar, jf. 9, spesielt fyrste setning, som har denne ordlyden: Når skrivemåten av eit stadnamn er fastsett etter denne lova og ført inn i stadnamnregisteret, skal han brukast av eige tiltak av dei som er nemnde :" 1 tredje ledd. Det vil seia stat, fylkeskommune og kommune og selskap som det offentlege eig fullt ut. Kommunen skal syta for at vedtaket vert gjort kjent for dei partane i kommunen som har klagerett etter 10 fyrste ledd i lova, og som ikkje er adressatar i dette brevet. Kommunen skal senda melding om vedtak som gjeld skrivemåten av bruksnamn til eigarane av dei bruka det gjeld. Bruksnamn Etter lov om stadnamn har grunneigaren rett til å fastsetja skrivemåten av namn på eige bruk dersom han kan dokumentera at skrivemåten har vore i offentleg bruk som bruksnamn (på offentleg kart, på skilt, i matrikkelen, skøyte e.l.), jf. 6 andre ledd i lov om stadnamn. Det er Kartverket som formelt vedtek skrivemåten, men dersom grunneigaren ynskjer ein annan skrivemåte enn den Kartverket vedtek, kan han senda krav om det til Kartverket og leggja ved gyldig dokumentasjon. Klage Etter 10 i lov om stadnamn kan vedtak om skrivemåten påklagast av dei som etter 5 fyrste ledd bokstav a til c har rett til å ta opp saker om skrivemåten av stadnamn. Klagefristen er tre veker frå meldinga om vedtaket er komen fram til mottakaren. Dersom denne meldinga skjer ved offentleg kunngjering, tek klagefristen til frå den dagen vedtaket vert kunngjort fyrste gongen. Dei som har klagerett, har rett til å sjå saksdokumenta, som er arkiverte hjå vedtaksorganet. Det er høve til å søkja om utsett iverksetj ing av vedtaket til klagefristen er ute eller klaga er avgjord. Eventuell klage skal sendast til Statens kartverk med kopi til kommunen. Klaga skal grunngjevast, og grunngjevinga må ta for seg alle namn eller namneledd som klaga gjeld. Når ein tek opp ei klagesak, gjeld dei same sakshandsamingsreglane som elles for namnesaker. Dersom vedtaket vert oppretthalde, sender Kartverket saka vidare til Klagenemnda for stadnamnsaker for endeleg avgjerd. Venleg helsing Anne Lien Erlend Trones fylkeskartsjef stadnamnansvarleg region vest Dokumentet vert sendt utan underskrift. Det er godkjent i samsvar med interne rutinar. Kopi Språkrådet