Norges vassdrags- og energidirektorat NVE sine arbeidsområde NVE er underlagt Olje- og energidepartementet med ansvar for å forvalte landets vass- og energiressursar Hydrologi Vassdragsforvaltning Energiforvaltning Enøk og marked Tryggleik og beredskap Administrasjon Internasjonalt samarbeid Informasjon og samfunnskontakt Regionteneste 2 Flaum Store flaumar skuldast i hovudsak samantreff av ugunstige vêrforhold. Flaumskade heng saman med utnyttinga av dei elvenære områda Vanleg årsak er snøsmelting, gjerne i kombinasjon med regn, langvarig nedbør eller intens nedbør Tilstanden i nedbørfeltet forsterkar/reduserer storleiken på flaumen Is i elvekanalen kan medføre isgang Flaumar som utløyser fjell-, jord- eller sørpeskred kan ta menneskeliv 3 1
Kan menneske vere årsak til flaum? Endringar i elveløpet (betre utnytting av elvebreidda t.d. jordbruk, tilrettelegging for båttrafikk, erosjonssikring) Busetnad på elvevifter flaum med store masseføring kan gjere store skader! Urbanisering (hogst, asfalt, avløpssystem kan ikkje ta unna vassmassene) Dambrot Kva med skianlegg og snøkanonar? 4 Når er det flaum? Forholdsvis høgt avløp målt enten som vasstand eller som avløpt vassføring Ei relativt høg vassføring som går ut over dei naturlege eller kunstige breddene på ei elvestrekning Statistikk: middelflaumen defineres som gjennomsnittet av høgste døgnmiddelvassføring kvart år i ei heil årrekke. Ein snakkar då om flaumer med ei bestemt gjentaksintervall NVE varslar flaum og har to nivå på varsla. 5 Gjentaksintervall Kor mange år som gjennomsnittleg går mellom kvar gong ein får ein like stor eller større flaum Kor sannsynleg er det å få ein flaum av ein viss storleik? Gjentaksintervall og risiko for flaum er omvendte storleikar 1 % sjanse for at ein får ein 100 årsflaum og 10 % sjanse for at ein får ein 10 årsflaum eit bestemt år Sjansen for å få ein 100 årsflaum er like stor kvart år - men den er liten - berre 1 % Utrekning av gjentaksintervall er ofte problematisk då reguleringar og endringar av observasjonsmetode fører til ikkje-homogene dataseriar 6 2
Jostedalen 1979 Regn og stor snøsmelting (august) Flaum i hovudelv, sideelver og ras Høgste registrerte flaum Konsekvensar: 100 bustader skada 14 offentlege og private bruer og lange vegstrekningar øydelagt dyrka mark dekka med sand og grus samla skadar for 32 mill.kr Elveregime Liten magasineringskapasitet (mykje snaufjell) Bratt elv Masseførande 7 8 9 3
10 Vesleofsen 1995 Store snømengder kombinert med sommarvarme (mai-juni) Konsekvensar: busetnad og forretningsbygg skada overfløyming satte hus, veg, jernbane, jord og skog under vatn flaumverk overfløymt totale skadar for 1.6 milliardar kr Elveregime Stor magasineringskapasitet Slake elvar Masseførande 11 12 4
Bakgrunn for kartlegging av flaumsoner Vesleofsen 1995 Flaumtiltaksutvalet tilrår eit nasjonalt kartgrunnlag i NOU 1996:16 Tiltak mot flom St.meld. nr 42 (1996-1997) Tiltak mot flom Ei betre styring av utnytting av flaumutsette område er (difor) det absolutt viktigaste tiltaket for å halde risikoen for flaumskader på ei akseptabelt nivå. Regjeringa vil satse på utarbeiing av eit nasjonalt flaumsonekartverk for dei mest skadeutsette vassdragsstrekningane i Noreg. Kartlegginga starta i 1998, og vert avslutta i 2007 13 Definisjon flaumsonekart Kart som viser overfløymt areal ved ein eller fleire flaumar med gjevne gjentaksintervall 14 Målgruppe og bruk Kommunen Fylkesmannen Fylkeskommunen andre sentrale arealforvaltarar som Statens vegvesen, Jernbaneverket osb. Eit verkty for arealplanlegging og byggjesakshandsaming flaumvarsling beredskap fysiske sikringstiltak Digitale kart fleksibel presentasjon nyttast i GIS-analysar 15 5
16 Utarbeiding av eit flaumsonekart Datainnsamling Geovekst Innmåling av tverrprofil Innsamling av kalibreringsdata Flaumfrekvensanalyse (utrekning av vassføring for 10-, 20-, 50-, 100-, 200- og 500-årsflaumen) Vasslineutrekning (reknar ut vasstand langs elva ved ulik vassføring) Oppbygging av ein digital terrengmodell Presentasjon på kart GIS Utrekning av overfløymt areal Informasjon til brukarane Flaumutrekning for Jostedøla Stad Oppstraums tilløp frå Sperleelvi Nedstraums tilløp frå Sperleelvi Jostedøla ved Fossagjelet Jostedøla ved Ormberg Jostedøla ved Haukåsgjelet Q M 278 290 298 302 310 Q 10 402 420 431 437 449 Q 20 Storflaumen i 1979 Tidspunkt 460 481 493 500 514 Døgnmiddel Q 50 575 598 612 621 637 Q 100 687 713 729 738 757 Q 200 760 790 807 817 838 Kulminasjon Q 500 879 913 933 945 968 15. august 1979 455 834 17 Myklemyr: kulminerte ved ein 200-årsflaum Vasslineutrekning 130 Legend 200-årsflaum Flaumen i 1979 120 Ground 110 Høgde (m) 100 90 80 Profil 3 Profil 5 Profil 6 Profil 7 Profil 8 Profil 9 Nye Ormebergstøl Profil 12 Profil 13 Profil 18 Åsestøl bru Profil 20 Krokgjelet bru Profil 22 70 0 2000 4000 6000 8000 10000 18 Avstand (m) 6
19 Flaumsonekart Område utsett for flaum med blå farge Overfløymd veg med mørk grøn farge Bygningar direkte utsett for flaum presentert med oransje farge Bygningar med fare for vatn i kjellar med gul farge Digitale, detaljerte kart som kan nyttast i GIS-analysar, t.d. køyre analysar mot adresseregister Detaljerte vasstander Kartet kan nyttast direkte ved oversiktsplanlegging Kartet må undersøkast opp mot utrekna vasstandar ved meir detaljert planlegging 20 Flaumverk 130 Legend 100-årsflaum Elvebotn 120 Flaumverk 110 Høgde (m) 100 90 21 80 Profil 3 Profil 5 Profil 6 Profil 7 Profil 8 Profil 9 Nye Ormebergstøl Profil 12 70 0 2000 4000 6000 8000 10000 Avstand (m) Profil 13 Profil 18 Åsestøl bru Profil 20 Krokgjelet bru Profil 22 7
22 23 24 8
Planlegging og utbygging i fareområder langs vassdrag Hovudprinsipp Arealplanlegging - mål unngå ny etablering i område utsett for flaum ikkje auke tryggingsbehovet Differensiering av tryggingsnivå kva flaumfare er akseptabel? 25 26 Retningsliner for arealbruk og sikring i område utsett for flaum Kommunen har hovudansvaret! Pbl 68: Grunn kan bare bebygges dersom det er tilstrekkelig sikkerhet mot fare eller vesentlig ulempe som følge av natur- eller miljøforhold. Fylkesmannen generelt ansvar for å sikre at statlege sektormyndigheiter får uttale seg tryggleik og beredskap generelt sjølvstendig rett til motsegn NVE tryggleik i vassdrag høyringsinstans med rett til motsegn bistand, planlegging og økonomi Differensierte krav til tryggleik Tryggleiksklasse Arealbruk, bygg, anlegg Største nominelle årlege sannsyn (tryggleiksnivå) Overfløyming og isgang F1 F2 F3 Garasjar, lagerskur osb Bustader, fritidsbustader, bygg i landbruket, industri/næring/kontor, skoler, infrastruktur osb Sjukehus, beredskapsinstitusjonar 1/20 1/200 < 1/1000 27 9
Kommunen sine verkemiddel Kommunen styrer arealdisponeringa via: Arealdelen til kommuneplanen Reguleringsplan Bebyggelsesplan 28 Beredskap Flaumsonekartet kan nyttast som ein reiskap ved å køyre analysar saman med eigne data, t.d. bygningar, adresseregister Flaumsonekartet kan såleis gi: detaljert kunnskap om vasstandar detaljert kunnskap om overfløyming detaljert kunnskap om verdiar Innarbeide informasjon i beredskapsplanar: evakuering, omkøyring, bygging av vollar og andre krisetiltak Ein må særleg vere merksam på brot i flaumverk NVE kan hjelpe til med innspel til og utarbeiding av beredskapsplan i kommunen (ROS-arbeid) 29 Meir informasjon? Internett: www.nve.no/flomsonekart 30 10