Kommunestyret sitt vedtak

Budsjett 2015 Økonomiplan 2015 2018 Kommunestyret sitt vedtak

Innhold Kommunestyret sitt vedtak sak 78/14 Budsjett 2015 og økonomiplan 2015-2018... 4 Kommunestyret sitt vedtak sak 77/14 Eigedomsavgifter 2015...12 Rådmannen sitt budsjettframlegg...13 Premissar (kommunestyret sitt vedtak)...15 Demografi...17 Økonomiske oversikter...22 Budsjettskjema 1A driftsbudsjett...22 Budsjettskjema 1B driftsbudsjett...22 Hovudoversikter drift...23 Budsjettskjema 2A investering...24 Budsjettskjema 2B investering...25 Hovudoversikt investering...27 Økonomiplan 2015 2018...28 Inntekter...29 Finans...31 Einingane sine driftsbudsjett...34 Politisk leiing...34 Administrasjon...34 Skule og oppvekst...38 Skulekontor...39 Rimbareid barne- og ungdomsskule...42 Øvrebygda skule...43 Sælevik skule...43 Fitjarstølane barnehage...43 Plan, utvikling og miljø...47 Plan, byggesak og oppmåling...47 Drift og vedlikehald...48 Stord Fitjar Landbruks og Miljøkontor...50 Brann og feiarvesen...51 VAR...52 Pleie og omsorg...52 Helse og sosial...53 Institusjon...58 Heimebaserte tenester...59 2

Kultur...63 Økonomisk forvaltning...65 Investeringar...67 Økonomiplan 2015-2018...73 3

Kommunestyret sitt vedtak sak 78/14 Budsjett 2015 og økonomiplan 2015-2018 PS 78/14 Budsjett 2015 og økonomiplan 2015-2018 Framlegg til vedtak: Budsjettet vert lagt ut på høyring i perioden 3. desember til 17. desember. Formannskapet rår kommunestyret til å vedta Rådmannen sitt budsjett 2015 og økonomiplan 2015-2018 med følgjande endringar: Behandling i Formannskapet - 03.12.2014: Delt ut i møtet: Meldingar om skatteinngang november 2014 og Rekneskapsrapport 3. kvartal 2014; Uttale frå eldrerådet. Rådmann Atle Tornes og økonomisjef Trond Salmo orienterte om status for skatteinntekter og rekneskapen pr. 3. kvartal. Skatteinntektene har auka i siste kvartal i forhold til tidlegare i år. Rekneskapen viser stort forbruk på helse- og omsorg, dette er i hovudsak sommar-bemanning, overforbruk sosialhjelp og personalkostnader teknisk. Formannskapet drøfta rekneskapsrapporten. Administrasjonen svara på spørsmål frå medlemane vedk. rekneskapsrapporten. Rådmann Atle Tornes og økonomisjef Trond Salmo orienterte om vedlegg 6 i saka, Rådmannen sine innspel til budsjett 2015, og svara på spørsmål frå medlemene. Formannskapet skal no leggja ut budsjett på høyring i 2 veker, dette skal handsamast i kommunestyret 17. desember. Framlegg til endring i budsjett frå representanten Arne Prestbø (H) på vegne av H og AP: Auka utgift Auka innt/innspar Eigedomsskatt på 2014 nivå 700.000 7. klasse i krinsane, netto utg. 421.800 Reduksjon i kontrollutvalet 200.000 Ekstraordinært skjønn 300.000 Ressurskrevjande brukarar statsbudsj 160.000 Reduksjon info/kultur 10% stilling 65.000 Reduksjon 20% stilling Sælevik 1.8. 50.000 Reduksjon i tilskot lag/org 50.000 Tilskot FKIB AS 95.000 Annonse poster 50.000 Avtale med private på kommunal vei 50.000 Kjøp av kommunale tenester brann 100.000 Diverse post Folkehelse 43.000 Medarbeidarundersøkelsen 2015 100.000 Diverse kostnader Eigedomsskatt 50.000 Vedlikehald anlegg og uteareal 50.000 Vedlikehald park 50.000 SUM 1.266.800 1.268.000 4

Auka overskot - 1.200 Formannskapet drøfta framlegget grundig. Investeringsbudsjettet: Rådmann Atle Tornes orienterte om prosjekt bustader for vanskelegstilte/lar-senter, viste til planlagte «trinn» i «hustilbodet» og svara på spørsmål frå formannskapet. Det vart lagt føre framlegg til romløysingar frå arkitekt på Fitjarsjøen 38, og førebels kostnadskalkyle. Røysting: Det vart røysta over administrasjonen sitt framlegg til budsjett, med endringar frå H og AP. Dette fekk 4 røyster mot 1 (KRF), og det ligg etter dette føre slik; Tilråding til kommunestyret: (4 mot 1 (KRF) røyster) Fitjar kommunestyre vedtek formannskapet sitt framlegg til budsjett 2015 og økonomiplan 2015-2018 med følgjande endringar: Auka utgift Auka innt/innspar Eigedomsskatt på 2014 nivå 700.000 7. klasse i krinsane, netto utg. 421.800 Reduksjon i kontrollutvalet 200.000 Ekstraordinært skjønn 300.000 Ressurskrevjande brukarar statsbudsj 160.000 Reduksjon info/kultur 10% stilling 65.000 Reduksjon 20% stilling Sælevik 1.8. 50.000 Reduksjon i tilskot lag/org 50.000 Tilskot FKIB AS 95.000 Annonse poster 50.000 Avtale med private på kommunal vei 50.000 Kjøp av kommunale tenester brann 100.000 Diverse post Folkehelse 43.000 Medarbeidarundersøkelsen 2015 100.000 Diverse kostnader Eigedomsskatt 50.000 Vedlikehald anlegg og uteareal 50.000 Vedlikehald park 50.000 SUM 1.266.800 1.268.000 Auka overskot - 1.200 Behandling i Kommunestyret - 17.12.2014: Det vart tildelt rekkefølgje for budsjettalar slik: Wenche Tislevoll, ordførar (H) Torstein Grimen (H), leiar Utval for plan og miljø Thoralf Åge Røen (AP), leiar Utval for oppvekst og omsorg/gruppeleiar AP Harald Rydland, gruppeleiar (KRF) 5

Lars Ove Rimmereid, gruppeleiar (SP) Arne Prestbø, gruppeleiar (H) Sigurd Andre Maraas, gruppeleiar (FRP) Representanten Arne Prestbø (H) kom med slikt framlegg til endring av formannskapet sitt drifts-, investerings- og økonomiplan på vegne av H og AP: Endringar i drifts- og investeringsbudsjett 2015 - i forhold til budsjett frå Formannskapet Auka utgift Auke med 10 % informasjon 65 000 Auka inntekt/innsp Tilskot lag/org 50 000 Som før Innbu og lausøyre Rimbareid, redusert 30 000 100 % stilling inneber 20 % ekstra informasjon og sekretær for ungdomsråd Diverse kostnader Eigedomsskatt 50 000 Rekneskap viser at dette er mogleg Tilleggsløyvingar 200 000 Lønnsoppgjør til neste år blir lågt Renter 50 000 Lågare renter Annonse poster - ingen endring Medarbeidarundersøkelsen 2015 Reduksjon 20 % skule Stillingsutlysingar må vurderast Vurderes i 2016, men tas i sin heilhet ut i LTP Ikkje lokalisert til Sælevik, men skule generelt Sum 115 000 330 000 Overskot formannskapet sitt 864 643 Meir overskot 215 000 Overskot H/Ap 1 079 643 ENDRING INVESTERING 2015 Frigjeringsverkty 200 000 Scene og lysarmatur Rimbareid Skule 530 000 Legesenter redusert til 1.500.000 1 000 000 Bustadmodul - LAR senter - 2 trinn 4 000 000 Jfr. verbale føringar Mindre Investering 4 270 000 ENDRING ØKONOMIPLAN Rådmannen sitt framlegg kr -863 443 kr -34 068 kr 59 659 kr 34 755 Endringar 7.klassar kr 421 800 kr 1 240 000 kr 1 247 000 kr 1 270 000 E-skatt kr 700 000 kr 700 000 kr 700 000 kr 700 000 KU kr -200 000 kr -200 000 kr -200 000 kr -200 000 Ekstraord. skjøn kr -300 000 kr -300 000 kr -300 000 kr -300 000 Ress.br. kr -160 000 kr -160 000 kr -160 000 kr -160 000 Kultursjef kr - kr - kr - kr - 6

20% st skule kr -50 000 kr -120 000 kr -120 000 kr -120 000 Tilskot lag kr - kr - kr - kr - Tilskot FKIB kr 95 000 Annonse kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 Vintervedlikehald kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 Brann kr -100 000 kr -100 000 kr -100 000 kr -100 000 Folkehelse kr -43 000 Medarbeidarund kr -100 000 kr - kr -100 000 kr - E-skatt arb kr -100 000 kr -100 000 kr -100 000 kr -100 000 Vedlikehald kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 Vedl. park kr 50 000 kr 50 000 kr 50 000 kr 50 000 Tilleggsløyvingar kr -200 000 kr -200 000 kr -200 000 kr -200 000 Innbu Rimbareid kr -30 000 kr -30 000 kr -30 000 kr -30 000 Renter kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 Endringar investering kr 128 100 kr -207 500 kr -336 308 kr -347 843 Formannskapet sitt framlegg kr -951 543 kr 338 432 kr 210 351 kr 296 912 Retting av premissar (nytt / utegløymd punkt): Husleige ved Havnahuset vert sett opp med 5 % med verknad frå 01.04.2015. Representanten Sigurd Andre Maraas (FRP) kom med slikt framlegg til endring av rådmannen sitt driftsbudsjett på vegne av KRF, SP og FRP: Driftsbudsjett 2015 Fitjar KrF, SP og FrP sitt framlegg til budsjett for 2015. Med endringar i forhold til rådmannen sitt budsjett som hadde eit overskot på kr. 863.443,- Kap. Auka inntekt/red.kostnad Merknad Overføring frå staten(netto) 160.000 Auka innt. Ekstraordinært skjøn 300.000 Frå fylkesmannen Årskog kai, inntekt 40.000 Auka inntekt Kontrollutval 100.000 Redusert aktivitet Administrasjon/politisk 60.000 Reduksj. div. utgiftspostar Helse og omsorg 50.000 Reduksj. div. utgiftspostar Skule og oppvekst 50.000 Reduksj. div. utgiftspostar Økonomiteneste 15.000 Reduksj. div. utgiftspostar Drift IKT 15.000 Reduksj. div. utgiftspostar Leigeutgift. rådhuset 100.000 Lågare husleige Kjøp av straum 100.000 Lågare straumpris/enøk Folkehelsetiltak 43.000 Redusert kostnad Kostnader, eigedomsskatt 100.000 Redusert kostnad Næringstilskot 90.000 Red. utgift Medarbeidarundersøking 100.000 Utsetjing av tiltaket Renteutgifter 50.000 Lågare renteutgifter Tilleggsløyving 200.000 Lågare avsetjing Redusert overskot 274.000 Sum 1.847.000 Auka kostnad/ red. inntekt 7

Eigedomsskatt, bustad/hytter 700.000 Sats 2,5 prom. Ikkje flytting av 7.-klassar 422.000 Ergoterapeut, 50% st. 295.000 1 Fast stilling Kulturskulen, 20% st. 50.000 2 Opptrapping i tråd med plan Førebyggande arb. ungdom 25.000 Samarb. skule/næringsliv Tiltaksarbeidar for ungdom 225.000 3 Samarbeid med NAV Kulturmidlar 50.000 Auka løyving Biblioteket, bokbudsjett 30.000 Auka løyving Annonsering, kulturavd. 20.000 Auka løyving Laurdagsbading 30.000 For barneskuleelevar og foreldre Redusert overskot Sum 1.847.000 Overskot 2015 kr. 589.443 Representanten Lars Ove Rimmereid (SP) kom med slikt framlegg til endring av rådmannen sitt investeringsbudsjett på vegne av KRF, SP og FRP: Investeringsbudsjett 2015 Fitjar KrF, SP og FrP sitt framlegg til budsjett for 2015. Med nye summar i forhold til rådmannen sitt budsjett. Kap Prosjekt Frigjeringsverkt. 200.000 Ny veg Sælevik- 1.000.000 10.000.000 10.000.000 4 Rydland Gymsal, Rimbareid 500.000 5 skule, fornying av kjøkken m.m. Friluftsanlegg, div. 500.000 6 Friluftsanlegg, fjellet 500.000 7 Fornying av 1.500.000 8 kommunale vegar Sum 2.200.000 1.500.000 10.000.000 10.000.000 Inndekning Lån 2.200.000 1.750.000 5.000.000 5.000.000 Eksterne tilskot 200.000 250.000 5.000.000 5.000.000 Sum 2.200.000 2.000.000 10.000.000 10.000.000 Representanten Bente Karin Isdahl (H) kom med slikt framlegg til verbal føring på vegne av H og AP: KYRKJA I kommunen si løyving til fellesrådet inngår også lønstilskot til kyrkjelydsprest. For 2014 er tilskotet frå Fitjar kommune kr. 356.000,-. Dersom ein vèl å ikkje tilsetja ny kyrkjelydsprest når den som no er tilsett sluttar, er det ein føresetnad at det beløpet som er løyvd av Fitjar kommune til denne stillinga vert brukt til arbeid blant ungdom/konfirmantar som tidlegare. Arbeidet skal utførast med kvalifisert personale. Dette med omsyn til den viktige oppgåva som kyrkjelydspresten har utført med ungdommane og som må ivaretakast på ein god måte framover. Representanten Annar Westerheim (AP) kom med slikt framlegg til verbal føring på vegne av H og AP: 8

BETRA VEGTILFØRSEL TIL DÅFJORDOMRÅDET Stor byggeaktivitet har ført til mange nye innbyggjarar, og dermed ein auke av biltrafikk som denne vegen ikkje er bygd for. I tillegg til faste innbyggjarar har det og blitt bygd fleire hytter langs vegen. (Dei fleste av desse ligg i Stord kommune) Dette har skapt auka trafikk og parkering langs vegen. Ein vidare auke av trafikken på denne vegen er fraråda av Vegvesenet. Med bakgrunn i dette må det frå Fitjar og Stord kommune no intensiverast eit arbeid i lag med Vegvesenet for å få utbetra eller leggja om vegstrekkja frå FV545 som er ca. 4 km. Representanten Terje Træet (H) kom med slikt framlegg til verbale føringar på vegne av H og AP: LAR SENTER BUSTADMODUL Formannskapet gjorde vedtak våren 2014 : Utvikle Fitjarsjøen til eit LAR senter med 5 6 leiligheter (hyblar) for gruppa, må vera fullført og ferdig hausten 2015. Ein ynskjer å dela prosjektet opp i 2 byggetrinn. Slik at det i 1. byggetrinn blir bygdt LAR senter med 3 leiligheter/hyblar i 2015. Og at ein etter evaluering etter ei tids bruk kan konkludera om det er ynskjeleg å byggja trinn 2 med 2-3 leiligheter/hyblar til. Det må under planlegginga leggjast til rette for at trinn 2 enkelt kan byggjast ut. Representanten Thoralf Røen (AP) kom med slikt framlegg til verbale føringar på vegne av H og AP: ERGOTERAPEUT Administrasjonen bør leggja til rette for at ergoterapeutressursar kan fristillast når ein har bruk for slik kompetanse. SOSIALHJELP - TILTAKSARBEIDER UNGDOM Ein er uroa over kostnadsutviklinga på auken i sosialhjelp. Ein bør straks setja i verk tiltak for å få ned kostnadane og overføra desse midlane til tiltaksarbeid blant ungdom. Ein vil koma tilbake til dette i revidert budsjett. Førebyggjande arbeid er ein viktig del av dette og må bli sett i verk så tidleg som mogleg, allereie i barnehagealder. Representanten Torstein Grimen (H) kom med slikt framlegg til verbal føring på vegne av AP og H: FITJAR SENTRUM Ein må snarleg få revidert reguleringsplan når det gjeld kryssløysing i sentrum slik at finansiering gjennom bompengar Stord si vestside ikkje fell bort. Eit levande sentrum er viktig i alle kommunar som ynskjer positiv utvikling og trivsel. Ein skal gjennom dugnad med sentrumseigarar og lokalsamfunn fornya og modernisera sentrum. Og skal søkja midlar og samarbeid med Hordaland Fylkeskommune om tettstadutviklingsprosjekt i sentrum. Rådmann Atle Tornes orienterte om status for utgreiing av alternative vegtrasèar Dåfjorden-Rydland. Helse- og sosialsjef Anne Berit Hovstad Johansen orienterte om status prosjekt heimerehabilitering og ergoterapeut etter verbal føring i budsjett for 2014. Kommunestyret drøfta budsjettet. 9

Røysting: Det vart først røysta over Formannskapet sitt framlegg til budsjett. Dette fekk 0 røyster, og fall. Framlegg frå H og AP vart sett opp mot framlegg frå FRP, SP og KRF. Framlegget frå H og AP vart vedteke med 10 mot 7 røyster, og det ligg etter dette føre slikt; Vedtak: (10 (H og AP) mot 7 (KRF, SP og FRP)) Fitjar kommunestyre vedtek årsbudsjett 2015 med økonomiplan 2015-2018 og investeringsbudsjett basert på formannskapet si tilråding med tillegg av H og AP sitt endringsframlegg: Retting av premissar (nytt / utegløymd punkt): Husleige ved Havnahuset vert sett opp med 5 % med verknad frå 01.04.2015. Auka utgift Auke med 10 % informasjon 65 000 Auka inntekt/innsp Tilskot lag/org 50 000 Som før Innbu og lausøyre Rimbareid, redusert 30 000 100 % stilling inneber 20 % ekstra informasjon og sekretær for ungdomsråd Diverse kostnader Eigedomsskatt 50 000 Rekneskap viser at dette er mogleg Tilleggsløyvingar 200 000 Lønnsoppgjør til neste år blir lågt Renter 50 000 Lågare renter Annonse poster - ingen endring Medarbeidarundersøkelsen 2015 Reduksjon 20 % skule Stillingsutlysingar må vurderast Vurderes i 2016 men tas i sin heilhet ut i LTP Ikkje lokalisert til Sælevik men skule generelt Sum 115 000 330 000 Overskot formannskapet sitt 864 643 Meir overskot 215 000 Overskot H/Ap 1 079 643 ENDRING INVESTERING 2015 Frigjeringsverkty 200 000 Scene og lysarmatur Rimbareid Skule 530 000 Legesenter redusert til 1.500.000 1 000 000 Bustadmodul - LAR senter - 2 trinn 4 000 000 Jfr. verbale føringar Mindre Investering 4 270 000 10

ENDRING ØKONOMIPLAN Rådmannen sitt framlegg kr -863 443 kr -34 068 kr 59 659 kr 34 755 Endringar 7.klassar kr 421 800 kr 1 240 000 kr 1 247 000 kr 1 270 000 E-skatt kr 700 000 kr 700 000 kr 700 000 kr 700 000 KU kr -200 000 kr -200 000 kr -200 000 kr -200 000 Ekstraord. skjøn kr -300 000 kr -300 000 kr -300 000 kr -300 000 Ress.br. kr -160 000 kr -160 000 kr -160 000 kr -160 000 Kultursjef kr - kr - kr - kr - 20% st skule kr -50 000 kr -120 000 kr -120 000 kr -120 000 Tilskot lag kr - kr - kr - kr - Tilskot FKIB kr 95 000 Annonse kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 Vintervedlikehald kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 Brann kr -100 000 kr -100 000 kr -100 000 kr -100 000 Folkehelse kr -43 000 Medarbeidarund kr -100 000 kr - kr -100 000 kr - E-skatt arb kr -100 000 kr -100 000 kr -100 000 kr -100 000 Vedlikehald kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 Vedl. park kr 50 000 kr 50 000 kr 50 000 kr 50 000 Tilleggsløyvingar kr -200 000 kr -200 000 kr -200 000 kr -200 000 Innbu Rimbareid kr -30 000 kr -30 000 kr -30 000 kr -30 000 Renter kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 kr -50 000 Endringar investering kr 128 100 kr -207 500 kr -336 308 kr -347 843 Formannskapet sitt framlegg kr -951 543 kr 338 432 kr 210 351 kr 296 912 VERBALE FØRINGAR: KYRKJA I kommunen si løyving til fellesrådet inngår også lønstilskot til kyrkjelydsprest. For 2014 er tilskotet frå Fitjar kommune kr. 356.000,-. Dersom ein vèl å ikkje tilsetja ny kyrkjelydsprest når den som no er tilsett sluttar, er det ein føresetnad at det beløpet som er løyvd av Fitjar kommune til denne stillinga vert brukt til arbeid blant ungdom/konfirmantar som tidlegare. Arbeidet skal utførast med kvalifisert personale. Dette med omsyn til den viktige oppgåva som kyrkjelydspresten har utført med ungdommane og som må ivaretakast på ein god måte framover. BETRA VEGTILFØRSEL TIL DÅFJORDOMRÅDET Stor byggeaktivitet har ført til mange nye innbyggjarar, og dermed ein auke av biltrafikk som denne vegen ikkje er bygd for. I tillegg til faste innbyggjarar har det og blitt bygd fleire hytter langs vegen. (Dei fleste av desse ligg i Stord kommune) Dette har skapt auka trafikk og parkering langs vegen. Ein vidare auke av trafikken på denne vegen er fraråda av Vegvesenet. Med bakgrunn i dette må det frå Fitjar og Stord kommune no 11

intensiverast eit arbeid i lag med Vegvesenet for å få utbetra eller leggja om vegstrekkja frå FV545 som er ca. 4 km. LAR SENTER BUSTADMODUL Formannskapet gjorde vedtak våren 2014 : Utvikle Fitjarsjøen til eit LAR senter med 5 6 leiligheter (hyblar) for gruppa, må vera fullført og ferdig hausten 2015. Ein ynskjer å dela prosjektet opp i 2 byggetrinn. Slik at det i 1. byggetrinn blir bygdt LAR senter med 3 leiligheter/hyblar i 2015. Og at ein etter evaluering etter ei tids bruk kan konkludera om det er ynskjeleg å byggja trinn 2 med 2-3 leiligheter/hyblar til. Det må under planlegginga leggjast til rette for at trinn 2 enkelt kan byggjast ut. ERGOTERAPEUT Administrasjonen bør leggja til rette for at ergoterapeutressursar kan fristillast når ein har bruk for slik kompetanse. SOSIALHJELP - TILTAKSARBEIDER UNGDOM Ein er uroa over kostnadsutviklinga på auken i sosialhjelp. Ein bør straks setja iverk tiltak for å få ned kostnadane og overføra desse midlane til tiltaksarbeid blant ungdom. Ein vil koma tilbake til dette i revidert budsjett. Førebyggjande arbeid er ein viktig del av dette og må bli sett i verk så tidleg som mogleg, allereie i barnehagealder. FITJAR SENTRUM Ein må snarleg få revidert reguleringsplan når det gjeld kryssløysing i sentrum slik at finansiering gjennom bompengar Stord si vestside ikkje fell bort. Eit levande sentrum er viktig i alle kommunar som ynskjer positiv utvikling og trivsel. Ein skal gjennom dugnad med sentrumseigarar og lokalsamfunn fornya og modernisera sentrum. Og skal søkja midlar og samarbeid med Hordaland Fylkeskommune om tettstadutviklingsprosjekt i sentrum. Kommunestyret sitt vedtak sak 77/14 Eigedomsavgifter 2015 Framlegg til vedtak: Utval for plan og miljø rår kommunestyret til å gjera slikt vedtak: Fitjar kommunestyre fastset fylgjande satsar for eigedomsavgifter for 2015: Årsgebyr og tilknytingsgebyr for vatn vert uendra. Årsgebyr for avløp vert redusert med 5 %. Tilknytingsgebyra vert uendra. Gebyra for renovasjon vert redusert i samsvar med forslaget frå SIM. Gebyra for slam vert uendra, jf forslaget frå SIM. Gebyr for gjennomføring av lovbestemt feiing og tilsyn med fyringsanlegg vert uendra. Lovbestemt meirverdiavgift kjem i tillegg til satsane. Behandling i Utval for plan og miljø - 25.11.2014: Tilråding til kommunestyret. (Samrøystes): Fitjar kommunestyre fastset fylgjande satsar for eigedomsavgifter for 2015: Årsgebyr og tilknytingsgebyr for vatn vert uendra. Årsgebyr for avløp vert redusert med 5 %. Tilknytingsgebyra vert uendra. Gebyra for renovasjon vert redusert i samsvar med forslaget frå SIM. Gebyra for slam vert uendra, jf forslaget frå SIM. Gebyr for gjennomføring av lovbestemt feiing og tilsyn med fyringsanlegg vert uendra. 12

Lovbestemt meirverdiavgift kjem i tillegg til satsane. Behandling i Kommunestyret - 17.12.2014: Vedtak: (Samrøystes) Fitjar kommunestyre fastset fylgjande satsar for eigedomsavgifter for 2015: Årsgebyr og tilknytingsgebyr for vatn vert uendra. Årsgebyr for avløp vert redusert med 5 %. Tilknytingsgebyra vert uendra. Gebyra for renovasjon vert redusert i samsvar med forslaget frå SIM. Gebyra for slam vert uendra, jf forslaget frå SIM. Gebyr for gjennomføring av lovbestemt feiing og tilsyn med fyringsanlegg vert uendra. Lovbestemt meirverdiavgift kjem i tillegg til satsane. Rådmannen sitt budsjettframlegg Drift Det er tilrådd at kommunen skal ha eit årleg netto driftsoverskot på 3%, som for Fitjar vil seia om lag 7,5 mill. Dette var eit mål som også galdt i den tida kommunane hadde refusjon moms på investeringar som inntekt i drifta. Dette vart gradvis teke bort, og er heilt borte frå 2014. Då saka var til høyring vart det vist til at bortfall av ordningar ville medføre eit redusert overskot på 1 1,5 %. Likevel vert det same måltalet på 3,0 % nytta, sjølv om det ville vore meir relevant med 1,5 2,0 %. Det er ikkje alltid relevant å samanlikna driftsoverskot og mindreforbruk, sjølv om dette over tid skal vera likt. Fitjar har ikkje i nokon del av dei 10 siste åra, med unntak av 2006, hatt eit resultat som reelt er 3,0 % i mindreforbruk, sjølv om me i 2013 hadde eit driftsoverskot på 7,4 %, skuldast det vesentleg momstransaksjonar som gjekk inn og ut, men utan nettoeffekt og det reelle resultatet vart 2,0 % i mindreforbruk. For 2014 har me eit budsjett på minus 0,2 %, kr 438.158,-, og det endelege resultatet ser ut til å liggja kring dette talet. Det framlagte budsjettet for 2015 har eit overskot på kr 863 000,- = 0,35 %. Dette er for svakt, men me har ikkje klart å auka dette innanfor ei rimeleg tiltaksramme. Budsjettet for 2015 har risiko knytt til fylgjande postar: Skatt (stor risiko). - Lønsoppgjeret - Rentenivået - Folketalsutvikling (skatt) - Nokre postar som er definerte som eigne postar seinare i dokumentet. - Langtidsplanen(LTP) som vert lagt fram er eit budsjett i balanse (utan overskot) i heile perioden 2015-18. Kommunen har vedteke å busetja flyktningar i 2015. På grunn av at totale kostnader ikkje er kjende, og det vil koma kostnader før inntekter, er budsjettet basert på ein netto kostnad etter venta inntekter, og underskotet i 2015, ca kr 310.000 er finansiert over disposisjonsfondet, slik at det ikkje har innverknad på meirforbruket. Frå 2016 er det rekna med eit lite overskot. 13

Utgangspunktet for budsjettforslaget er 2014 revidert budsjett. Det er eit budsjett med nær 0,5 mill. i meirforbruk. I tillegg vart det gjort eingongstiltak på om lag 2,5 mill. for å betre budsjettbalansen. Det er og finansiert drift med bundne fondsmidlar på 1,9 mill. Rammetilskotet aukar med 571.000,- frå 2014 til 2015. Dette er i hovudsak på grunn av tre faktorar. - Auke i rammetilskot som følgje av prisstigning og realauke - Bortfall av medfinansiering av somatiske tenester - Auke i utgiftsbehovet som følgje av folketalssamansetjinga. Tilskot som følgje av auke i utgiftsbehov skal normalt få tilsvarande konsekvensar på utgiftssida. Bortfall av medfinansiering reduserer utgiftene med nær 3 mill. Det vert lagt opp til ein netto skatteauke for Fitjar på 3,2 mill. i 2015, som baserer seg på prognose i statsbudsjettet, basert på inntektene for 2013 og 2014, og må vurderast som usikkert. Fitjar Kommune får ein auke i frie midlar (etter mindreutgifter til medfinansiering) med om lag 3,7 mill. Desse skal dekke: - Pris og lønsauke - Auke i pensjonskostnadar - Meirforbruk og eingongstiltak i 2014-budsjettet - Auke i utgifter som følgje av befolkningsauke og samansetjing. - Auke finanskostnadar Det er ikkje lagt inn generell prisauke, men einskildpostar er justert i høve til avtalar. 90 000 80 000 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 Brutto inntekter og utgifter per innbyggjar 70 177 67 403 73 474 70 489 80 456 74 250 74 512 71 021 81 686 83 409 80 856 81 892 2011 2012 2013 2013 2013 2013 Fitjar Fitjar Fitjar Etne Tysnes Kostragruppe 2 Brutto driftsinntekter i kroner per innbygger, konsern Brutto driftsutgifter i kroner per innbygger, konsern Lønsauken er sett til 3,3% i statsbudsjettet (årslønsvekst). Det er føresett eit overheng frå 2014 til 2015 på 1,7 %, som dermed gir ny lønsauke på 1,6 % i 2015, eller 2,4 % frå 1. mai. Erfaringsmessig slår eit generelt lønsoppgjer litt høgre ut i Fitjar enn det nasjonale, på grunn av lavlønsstrukturen. Me har lagt inn 2,2 mill. til å dekka auken frå 14

1 mai 2015. Lokale tingingar er enno ikkje avslutta, og det er lagt til 1,3 mill. for å dekke verknaden av dette i 2015. Totalt er tilleggs- og nye løyvingar på 3,5 mill. Pensjonskostnadane aukar med om lag 800.000,- i KLP og 450.000,- i SPK. Det er budsjettert med 1,4 mill. i auka pensjonskostnadar. Då er arbeidsgjevaravgift inkludert. Dette er samla sett kring 0,5 mill. over det ei normal kostnadsutvikling skulle tilsei, og som er kompensert i statsbudsjettet, og utgjer dermed eit ekstra innsparingskrav. Stort låneopptak i 2013 og 2014 bidreg til at finanskostnadar aukar med 2,6 mill. Forventa dårlegare likviditet i 2015 er ein medverkande årsak, og mindreinntekt utgjer ca. 1,0 mill. av dei den samla summen. Legg ein til manglar i 2014 budsjettet til summen av dei tre siste punkta, finn ein at kommunen treng 6,6 mill. (då er 3 mill. til medfinansiering trekt frå) for å oppretthalda nivået på tenestene i 2015. Til dette kjem det utgifter til andre lovpålagte oppgåver, til dømes auke klassetal og endra behov innan pleie og omsorg. Med dette utgangspunktet kjem ein ikkje utanom strukturelle og upopulære tiltak. Av dei viktigaste kan ein nemna: - Samle 7. klassane på Rimbareid skule - Reduksjon av lærarressursar - Ein tek bort bonusar til rekruttering innan helse - Ein føreset vakansar innan heimesjukepleie og folkehelse - Ressursar på kundetorget vert nytta på plan og byggesak - Vedlikehaldsmidlar til park og liknande er teken heilt bort - Reversering av reduksjon i eigedomsskatt Økonomiplan 2015-2018 Langtidsplanen er prega av store investeringar i 2015. Utgiftene er berekna til å stige med 2,5 mill. frå 2015 til 2018. Noko av dette får ein att med leigeinntekter i stoleiken 0,5 mill. Dette gjer handlingsrommet svært lite i perioden. På den andre sida trekkjer heilårseffekten av samlinga av 7. klassane og reduksjon av lærarressurs, i den andre retninga. Talet på klassar har ein topp i skuleåret 2015-2016, og bidreg til utgiftsreduksjon i siste del av perioden. Utan betring i rammevilkåra, vil kommunen måtte ta grep for å betre budsjettbalansen allereie frå 2016. Premissar (kommunestyret sitt vedtak) Gebyr og avgifter: a. Ved utrekning av forskotsskatt og forskotstrekk for 2015 og likninga for 2014 nyttar ein følgjande satsar: Inntektsskatt for personlege skatteytarar følgjer høgaste sats, justert i høve Stortinget sine vedtak. b. Festeavgiftene på Fitjar kyrkjegard vert vedteke i samsvar med vedtak i Fitjar Kyrkjelege Fellesråd: a. Festeavgift per år 200,- b. Reservering av grav 4 000,- c. Seremoni i kyrkja for utanbygds og ikkje-medlem 3 000,- d. Gravlegging utanbygds, kistegrav 7 000,- e. Gravlegging utanbygds, umegrav 3 000,- c. Administrasjonsavgiftene for festeavgifter i Fitjarstølane bustadfelt vert uendra i høve til 2014. d. Betaling for kommunal barnehage følgjer maksimalpris sett av staten. e. Betalingssats for SFO vert auka med 3% i høve til 2014. f. Betalingssats for kulturskulen vert auka med 3% i høve til 2014. 15

g. Kjøp av mat frå sjukeheimen aukar med 5% i høve til 2014. h. Husleige ved Havnahuset vert sett opp med 5 % med verknad frå 01.04.2015. i. Eigenbetaling for praktisk bistand og opplæring aukar med 20% på satsane over 2G i høve til 2014. j. Årsgebyr og tilknytingsgebyr for vatn vert uendra. k. Årsgebyr for avløp vert redusert med 5 %. Tilknytingsgebyra vert uendra. l. Gebyra for renovasjon vert redusert i samsvar med forslaget frå SIM. m. Gebyra for slam vert uendra, jf. forslaget frå SIM. n. Gebyr for gjennomføring av lovbestemt feiing og tilsyn med fyringsanlegg vert uendra. o. Vederlag for opphald i institusjon vert fastsett på grunnlag av vedtekter fastsette av staten. Maksimal betalingssats i Fitjar bu- og behandlingssenter vert fastsett til kr 84.550,- per månad / kr 2.818,- per døgn. p. Sosialsatsane vert endra til Statens sine satsar for 2015. q. Satsar for tilskot til ikkje-kommunale barnehagar vert: a. 175.137,- for små born med full plass b. 84.112,- for store born med full plass c. 4.404,- for kapitalkostnadar per full plass Eigedomsskatt: I samsvar med eigedomsskattelova 3 og 4 vert følgjande nytta for skatteåret 2014: a. Kommunestyret skriv ut eigedomsskatt på faste eigedommar i heile kommunen b. Eigedomsskattesatsen vert sett til 6 promille for verk og bruk og anna næringseigedom, 2,5 promille for andre faste eigedommar med bygningar og 0 promille for ubygde eigedomar. c. For bustaddel av eigedommar, inkludert fritidseigedommar, som ikkje nyttast til næringsverksemd gjeld eit botnfrådrag på kr 250.000,- av takstverdi. d. I samsvar med eigedomsskattelova 7a skal følgjande eigedommar ha fritak: I. Prestegarden (huset), FKIB AS, Havnahuset, Fitjartun, Hamn burettslag, Fitjar vidaregåande skule, bedehus, gamle skulehus (grendehus), Fjellheim Friluftsbarnehage, Bakken barnehage og Årskog barnehage. e. I samsvar med eigedomsskattelova 7b er bygning av historisk verdi definert som bygning registrert i SEFRAK gjeve fritak. Tidlegare gjevne fritak vert oppheva om eigedommen kjem inn under dette vedtaket. f. Bustadhus (ikkje hytter) som er inntil 5 år gamle, skal ha halv eigedomsskatt. For 2015 gjeld dette bustadar som er bygde i 2010-2014. g. Eigedomsskatten skal for 2015 betalast i fire terminar. h. Ved taksering og utskriving av eigedomsskatt nyttar kommunen tidlegare vedtekne skattevedtekter i Rammer for arbeidet med eigedomsskatt vedteke 19. desember 2012. Låneopptak: a. Det vert teke opp nye lån på inntil kr 15.360.000,- til investeringsføremål i 2015. b. Det vert teke opp nye lån på inntil kr 2.000.000,- til startlånordninga i 2015. Fond: a. Det vert vedteke å nytta følgjande fond til finansiering av driftsbudsjettet 2015: I. 310.900,- frå disposisjonsfondet til å dekke nettokostnad med flykningar første året. II. 100.000,- frå velferdsfond sjukeheimen III. 27.815,- frå museumsfondet IV. 229.524,- frå vassfondet V. 63.596,- frå kloakkfondet VI. 247.544,- frå vassdirektivet VII. 37.907,- frå feiefondet 16

VIII. 45.000,- frå fond for Kulturminneplan b. Det vert vedteke å setja av følgjande til driftsfond i 2015: I. 29.940,- til fond for oppmåling II. 5.100,- til viltfondet c. Inntekter og kostnadar med renovasjon og slam vert ført mot renovasjons- og slamfondet i samsvar med oppgåver frå SIM. Flyktningar: a. Fitjar Kommune vil busetja 10-12 flyktningar i 2015, og 10 flyktningar i 2016 og 2017. Driftstilskot Fitjar Kommune gjev driftstilskot til følgjande organisasjonar: a. Fitjar Kyrkjelege Fellesråd kr 1.948.600,- b. Fitjar Kultur- og Idrettsbygg kr 193.073,- c. Fitjar Frivilligsentral kr 250.000,- d. TV-aksjonen kr 7.000,- Eining for Kultur får fullmakt til å disponera kr 190.200,- til tilskot lag og organisasjonar og tilskot fritid- og kulturaktivitetar. Demografi Innbyggarar Fitjar kommune hadde 1. juli 2014 eit innbyggjartal på 3 041. Dette er ein auke på 32 innbyggjarar frå inngangen til året. Gjennom dei tre siste åra har kommunen hatt ein jamn vekst, medan innbyggjartalet låg nokolunde stabilt dei føregåande seks åra. 40 30 Folketalsutvikling Fitjar kommune 23 36 29 20 15 15 10 0-10 6-4 -4-2 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013-20 -30 Fødselsoverskudd Nettoinnflytting Folketilvekst Samansetning av folketalsvekst, vekst gjennom året. Kjelde: Statistisk sentralbyrå. Medan fødselsoverskotet har lagt stabilt rundt ti årleg, har nettoinnvandringa variert i stor grad. I økonomikriseåret 2008 var nettoutflyttinga på 25 personar, medan nettoinnflyttinga var på sitt sterkaste i 2009 med 17 personar og 2012 med 26 personar. 17

100 Folketalsvekst 80 60 40 20 0-20 36 29 23 15 15 6-4 -4-2 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013-40 -60 Fitjar Tysnes Etne Folketalsvekst i personar, vekst gjennom året. Kjelde: Statistisk sentralbyrå. Grafen samanliknar Fitjar med Tysnes og Etne, kommunar som er av same storleik og med nokolunde like føresetnader. Fitjar har gjennomgåande hatt større vekst enn Tysnes, medan Etne har utmerka seg med ein auke i vekstraten, frå sterk reduksjon i 2005 til sterk vekst i 2012. Grafen viser elles at Fitjar kommune i stor grad har unngått vesentleg reduksjon i innbyggjartala gjennom perioden. Folkesetnaden i Fitjar er samansett av innbyggjarar i alle aldersgrupper. Desse aldersgruppene vil endra storleik i ei folkesetnadsframskriving. Statistisk sentralbyrå meiner Fitjar kommune vil ha 3 555 innbyggjarar i 2039. 4000 3500 3000 2500 376 Storleik aldersgrupper - framskriving 461 576 668 730 758 2000 1500 1777 1838 1849 1883 1907 1951 1000 500 0 856 827 818 818 832 846 2014 2019 2024 2029 2034 2039 0-19 år 20-66 år 66 år eller eldre Innbyggjarar etter folkesetnadsframskriving middels vekst. Kjelde: Statistisk sentralbyrå 18

Eit viktig element i samfunnets evne til å halda oppe tenester til innbyggjarane er tilhøvet mellom innbyggjarar i arbeid og innbyggjarar som nyttar ulike kommunale tenester. Per i dag er tilhøvet som vist i følgjande diagram. Aldersgrupper 2014 66 år eller eldre 13 % 0-19 år 28 % 20-66 år 59 % Kjelde: Statistisk sentralbyrå. I løpet av dei 25 åra fram mot 2039 vil samansetnaden av aldersgrupper i befolkninga endra seg. Statistisk sentralbyrå meiner at gruppa i «arbeidsfør alder», 20-66 år, vil bli redusert frå 59 prosent av folkesetnaden i dag til 55 prosent i 2039. Dette gjer at at det blir færre som skal finansiera tenestene til fleire brukarar. Aldersgrupper 2039 66 år eller eldre 21 % 0-19 år 24 % 20-66 år 55 % Folkesetnadsframskriving, middels vekst. Kjelde: Statistisk sentralbyrå. 19

Reduskjonene i aldersgruppa 20-66 år er ikkje eineståande for Fitjar, men er noko alle norske kommunar må rekne med. Ein større reduksjon enn landssnittet vil forverra situasjonen i Fitjar høvesvis resten av landet. I Noreg i dag er 61 prosent i aldersgruppa 20-66 år, noko som vil bli redusert til 57 prosent i 2039. 100 % Utdanningsnivå 3 2,5 3 90 % 80 % 17,5 17,5 18,2 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 51,1 51,2 51,5 20 % 10 % 0 % 28,4 28,8 27,3 Fitjar Tysnes Etne Grunnskule Vid. skule Høgsk./univ. kort Høgsk./univ. lang Utdanningsnivå, prosent av innbyggjarar. Kjelde: Statistisk sentralbyrå. Fitjar kommune har om lag same utdanningsprofil som Tysnes og Etne. Etne har noko fleire med høgskule- eller universitetsutdanning. 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % 8,3 7,1 5,7 5,7 8,8 5,8 13,4 11,7 16,1 18,8 20,7 20,8 11,5 12,5 5,8 10,5 9,1 6,2 36,4 Formue per husstand 30,5 34,4 Etne Fitjar Tysnes Under 250 000 kr 250 000-499 999 kr 500 000-999 999 kr 1 000 000-1 999 999 kr 2 000 000-2 999 999 kr 3 000 000-3 999 999 kr 4 000 000 kr og over Formue per hushald, prosent av totalt tal på hushald i kommunen. Tala er frå 2012. Studentar er utelatne. Kjelde: Statistisk sentralbyrå. 20

Grafen viser at 52,8 prosent av hushalda i Fitjar kommune har formue over 1 mill. kroner, medan dei tilsvarande tala for Etne er 46,2 prosent og for Tysnes 43,9 prosent. Det er fleire av dei med høgast formue (over 4 mill. kroner) i Etne enn i dei to andre kommunane. 21

Økonomiske oversikter Både kommunestyre sine vedtak 77/14 og 78/14 er innarbeidd i økonomiske oversikter i dette kapittelet. Budsjettskjema 1A driftsbudsjett Rekneskap Budsjett Budsjett Konto 2013 2014 2015 Skatt på inntekt og formue -71 891 714-73 667 000-76 933 000 Inntektsutjamning -675 533-749 000-713 000 Eigedomsskatt -11 146 646-14 406 218-14 476 218 Ordinært rammetilskot -90 931 000-95 057 000-95 928 000 Sum frie disponible inntekter -174 644 893-183 879 218-188 050 218 Renteinntekter og utbytte -1 697 183-2 055 411-1 104 411 Renteutgifter, provisjonar og andre finansutgifter 4 129 575 4 180 030 4 585 800 Tap finansielle instrument 1 094 655 999 750 979 275 Avdrag på lån 6 894 217 7 714 561 8 923 778 Netto finansinntekter/-utgifter 10 421 264 10 838 930 13 384 442 Til dekning av tidligare års regnskapsmessige meirforbruk Til ubundne avsetjingar 0 0 0 Til bundne avsetjingar 1 967 327 41 199 35 205 Bruk av ubundne avsetjingar -902 539-538 158-310 900 Bruk av bundne avsetjingar -1 627 856-1 946 837-817 582 Netto avsetjingar -563 068-2 443 796-1 093 277 Overført til investeringsrekn. 13 611 546 0 0 Til fordeling drift -151 175 151-175 484 084-175 759 053 Budsjettskjema 1B driftsbudsjett Rekneskap Budsjett Budsjett Konto 2013 2014 2015 Tilleggs- og nye løyvingar (A-1000) 0 1 825 312 3 300 000 Sum politisk leiing 2 868 426 2 931 081 3 086 201 Sum Administrasjon 9 546 360 10 789 798 11 273 897 Sum skule og oppvekst 63 817 160 66 866 443 67 423 642 Sum plan, utvikling og miljø ekskl.var 20 552 069 20 360 710 18 873 123 Sum VAR 12 864 554 053 364 142 Sum ref. mva. på investeringar -15 285 649 0 0 Sum pleie- og omsorg 72 777 750 79 701 718 78 439 253 Sum kultur 2 445 536 2 777 819 2 564 910 Sum økonomisk forvaltning -10 604 245-10 322 850-10 517 658 SUM Forbruk i driftseiningane 146 130 271 175 484 085 174 807 510 Meir- eller mindreforbruk -5 044 880 0-951 543 22

Hovudoversikter drift Budsjett 2015 Driftsrekneskapet KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT DRIFT Rekneskap 2013 Rev. budsjett 2014 Budsjett 2015 Kostra-art Tekst Driftsinntekter 600-619 Brukarbetalingar 5 929 905 6 331 877 6 481 367 620-670 Andre sals- og leieinntekter 14 464 391 14 661 217 14 076 362 700-780 Overføringar med krav til motyting 47 837 515 28 853 537 41 537 932 800 Rammetilskot 91 606 533 95 806 000 96 641 000 810 Andre statlige tilskot 0 0 0 830-850; 890 Andre overføringar 0 0 0 870 Skatt på inntekt og formue 71 891 714 73 667 000 76 933 000 874-875 Eigedomsskatt 11 146 646 14 406 218 14 476 218 877 Andre direkte og indirekte skatter 0 0 0 Sum driftsinntekter 242 876 704 233 725 849 250 145 879 Driftsutgifter 010-089 Lønnsutgifter 114 333 680 116 653 856 121 582 337 090-099 Sosiale utgifter 30 071 506 33 330 059 34 970 296 100-285 Kjøp av varer og tenester som inngår i tenesteproduksjon 23 486 494 23 228 069 22 913 924 300-380 Kjøp av tenester som erstattar kommunal tenesteproduksjon 35 077 336 38 190 987 38 694 668 400-490 Overføringar 12 838 058 14 854 910 19 805 412 590 Avskrivingar 6 851 271 7 047 691 6 961 591 690+(290-790) Fordelte utgifter -1 444 993-947 478-997 367 Sum driftsutgifter 221 213 352 232 358 094 243 930 861 Brutto driftsresultat 21 663 352 1 367 755 6 215 018 Finansinntekter 900-905 Renteinntekter, utbytte og eigaruttak 1 697 183 2 055 411 1 104 411 909 Gevinst på finansielle instrument 0 920 Mottatte avdrag på utlån (sosial- og næringslån) 0 Sum eksterne finansinntekter 1 697 183 2 055 411 1 104 411 Finansutgifter 500 Renteutgifter, provisjonar og andre finansutgifter 4 129 575 4 180 030 4 585 800 509 Tap på finansielle instrument 1 094 655 999 750 979 275 510 Avdragsutgifter 6 894 217 7 714 561 8 923 778 520 Utlån (sosial- og næringslån) 0 Sum eksterne finansutgifter 12 118 447 12 894 341 14 488 853 Resultat eksterne finanstransaksjoner -10 421 264-10 838 930-13 384 442 990 Motpost avskrivingar 6 851 271 7 027 690 7 027 690 Netto driftsresultat 18 093 359-2 443 485-141 734 Avsetningar: 930 Bruk av tidlegere års regnskapsmessige overskudd 940 Bruk av disposisjonsfond 902 539 538 158 310 900 23

950 Bruk av bundne driftsfond 1 627 857 1 946 524 817 582 Sum bruk av avsetningar: 2 530 396 2 484 682 1 128 482 530 Dekning av tidlegere års regnskapsmessige underskudd 540 Avsetning til disposisjonsfond 550 Avsetning til bundne driftsfond 1 967 326 41 198 35 205 570 Overført til investeringsregnskapet 13 611 545 Sum avsetningar 15 578 871 41 198 35 205 Årets regnskapsmessige overskot (mindreforbruk) 5 044 884-1 951 543 Budsjettskjema 2A investering Budsjettskjema 2A Rekneskap 2013 Revidert budsjett 2014 Budsjett 2015 Investeringar i anleggsmiddel, byggelånsrenter 82 982 643 32 870 000 41 176 000 Utlån og forskotteringar, aksjekjøp 2 230 955 4 420 000 2 470 000 Avdrag på lån 2 340 938 842 108 954 955 Dekking tidlegare års udekka inv. Avsetjingar 1 370 336 335 000 335 000 Årets finansieringsbehov 88 924 872 38 467 108 44 935 955 Finansiert slik: Bruk av lånemidlar -43 550 462-36 870 000-31 840 000 Inntekter frå sal av anleggsmidlar -150 000-420 000-470 000 Mottatte avdrag på utlån, aksjesal -575 573-335 000-335 000 Refusjonar -26 112 319-11 336 000 Andre inntekter Sum ekstern finansiering -70 388 354-37 625 000-43 981 000 Overført frå driftsrekneskapen -13 581 348 Bruk av avsetjingar -4 955 171-842 108-954 955 Udekka investering Sum finansiering -18 536 519-842 108-954 955 Udisponert -1 0 0 24

Budsjettskjema 2B investering Budsjettskjema 2B Prosjekt Tittel Investeringar i 2014-2017 Administrasjon IKT administrasjonen og fellestiltak 280 000 280 000 280 000 280 000 Innfordringsmodul Agresso 100 000 Eigenkapitalinnskot KLP 470 000 487 000 507 000 527 000 Skule og barnehage Pleie og omsorg IKT skule 300 000 300 000 500 000 500 000 Inventar skule 150 000 150 000 150 000 150 000 Hjelpemiddel FBB 100 000 Utstyr kjøken FBB 300 000 Drift og vedlikehald Beredskap Utbygging Kultur VAR Opphengssystem scene Rimbareid 150 000 Scene Rimbareid gymsal 300 000 Lysarmatur gymsal Rimbareid 230 000 Kjøken gymsal Rimbareid 150 000 Ventilasjon Fitjarstølane barnehage 250 000 Arbeidsrom Øvrebygda skule 750 000 Naudaggregat Havnahuset 300 000 Søppelbod Havnahuset 200 000 Vaskerom Havnahuset 200 000 Golv kjøken og gang - Havnahuset 200 000 Legesenter 1 500 000 Bustadmodul / LAR-senter 8 500 000 Bustadhus vanskelegstilte / Flyktningsbustadar 4 200 000 Nye omsorgsbustadar 12 700 000 Øyeblikkelig hjelp 1 100 000 Veg Rimbareid skule 1 450 000 Veg generell 1 166 000 1 000 000 1 000 000 1 000 000 Andel veg Midtfjellet 500 000 Lagerplass Årskog 1 000 000 Vedlikehaldsmaskinar idrettspark 400 000 Beredskapsbåt (Friluftsrådet) 250 000 Skilting 200 000 Tursti Fitjar sentrum - Moahagen 250 000 Frigjeringsverktøy 200 000 Utbygging bustadområde 300 000 Modellbibliotek 250 000 Utbetring vassnett Rimbareid 1 000 000 25

Overvaking Rossneset 150 000 Plan Vass 200 000 Div. småanlegg vass 250 000 250 000 250 000 250 000 Alarmsystem vatn 200 000 Koløyholmen kloakk 1 000 000 Sanering avlaup Øvrebygda / Koløy 1 000 000 1 000 000 1 000 000 1 000 000 Tilrettelegging Fitjarstølane 300 000 Avlaup småanlegg 250 000 250 000 250 000 250 000 Kyrkja Nytt orgel i kyrkja 1 500 000 1 500 000 500 000 Planlegging tilbygg på kyrkja 100 000 41 646 000 7 817 000 4 437 000 4 057 000 Sum aksjar og frikjøp 470 000 487 000 507 000 527 000 Sum ordinær investering 37 126 000 5 530 000 2 430 000 2 030 000 Sum VAR 4 050 000 1 800 000 1 500 000 1 500 000 Sum 41 646 000 7 817 000 4 437 000 4 057 000 Av dette er føresett finansiert av tilskot: Tippemidlar skuleområdet 680 000 Fylkeskommunen bibliotek 150 000 Tilskot HB Bustadmodul / LAR 1 200 000 Tilskot HB Bustadmodul / LAR 800 000 Tilskot HB Bustadmodul / LAR 6 978 000 Sum tilskot 9 808 000 Vidare er det føresett finansiering av unytta lånemidlar 2014 på kr 13.480.000,-, og unytta lånemidlar tidlegare år på kr 3.000.000,-. Låneramme for nytt lån til investeringar i 2015 vert 15.360.000,- 26

Hovudoversikt investering INVESTERINGAR Budsjett 2015 KOSTRA - ØKONOMISK OVERSIKT Rekneskap Rev.budsj. Budsjett Kostra-art Tekst 2013 2014 2015 Inntekter 660-670 Sal av driftsmidlar og fast eigedom 150 000 420 000 470 000 600-650 Andre salsinntekter 700-770 Overføringar med krav til motyting 26 112 319 5 434 000 11 336 000 800-810 Statlege overføringar 830-890 Andre overføringar 900-905 Renteinntekter, utbytte og eigaruttak Sum inntekter 26 262 319 5 854 000 11 806 000 Utgifter 010-080 Lønsutgifter 090-099 Sosiale utgifter 100-285 Kjøp av varer og tenester som inngår i tenesteproduksjon 65 526 122 300-380 Kjøp av tenester som erstattar kommunal tenesteproduksjon 0 400-490 Overføringar 15 605 317 500 Renteutgifter, provisjonar og andre finansutgifter 1 851 205 690+(290-790) Fordelte utgifter Sum utgifter 82 982 644 32 604 000 41 176 000 Finanstransaksjonar 510 Avdragsutgifter 2 340 938 805 000 954 955 520 Utlån 1 831 368 4 000 000 2 000 000 529 Kjøp av aksjar og andelar 399 587 420 000 470 000 530 Dekking tidl. års udekka 548 Avsetningar til ubundne investeringsfond 701 642 550 Avsetningar til bundne investeringsfond 668 694 350 000 335 000 Sum finans- og finansieringstransaksjonar (Utbetalingar og avsetningar) 5 942 229 5 575 000 3 759 955 Finansieringsbehov 62 662 554 32 325 000 33 129 955 Dekka slik: 910 Bruk av lån 43 550 462 31 170 000 31 840 000 920 Mottekne avdrag på utlån 475 573 350 000 335 000 929 Sal av aksjar og andelar 100 000 970 Overføringar frå driftsrekneskapet 13 581 348 940-948 Bruk av ubundne investeringsfond 1 483 048 950 Bruk av bundne investeringsfond 3 472 123 805 000 954 955 Sum finansiering 62 662 554 32 325 000 33 129 955 980 Udekka/Udisponert 0 0 0 27

Økonomiplan 2015 2018 Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Konto Skatt på inntekt og formue -76 933 000-76 933 000-76 933 000-76 933 000 Inntektsutjamning -713 000-713 000-713 000-713 000 Eigedomsskatt -14 476 218-14 576 218-14 676 218-14 776 218 Ordinært rammetilskot -95 928 000-95 928 000-95 928 000-95 928 000 Sum frie disponible inntekter -188 050 218-188 150 218-188 250 218-188 350 218 Renteinntekter og utbytte -1 104 411-1 104 411-1 104 411-1 104 411 Renteutgifter, provisjonar og andre finansutgifter 4 585 800 5 256 600 5 539 300 5 790 700 Tap finansielle instrument 979 275 719 325 530 250 244 759 Avdrag på lån 8 923 778 9 984 018 10 668 618 10 976 468 Netto finansinntekter/-utgifter 13 384 442 14 855 532 15 633 757 15 907 516 Til dekning av tidlegere års reknesk. meirforbruk 0 0 0 0 Til ubundne avsetjingar 0 0 0 0 Til bundne avsetjingar 35 205 35 205 35 205 35 205 Bruk av ubundne avsetningar -310 900 0 0 0 Bruk av bundne avsetjingar -817 582-511 927-406 835-413 925 Netto avsetjingar -1 093 277-476 722-371 630-378 720 Overført til investeringsrekn. 0 Til fordeling drift -175 759 053-173 771 408-172 988 091-172 821 422 Tilleggs- og nye løyvingar (A-1000) 3 300 000 3 300 000 3 300 000 3 300 000 Sum politisk leiing 3 086 201 3 086 201 3 086 201 3 086 201 Sum Administrasjon 11 273 897 11 328 085 11 328 085 11 328 085 Sum skule og oppvekst 67 423 642 66 764 241 66 089 241 65 694 241 Sum plan, utvikling og miljø 18 873 123 18 348 123 18 348 123 18 699 773 Sum VAR 364 142 58 487-46 605-39 515 Sum pleie- og omsorg 78 439 253 78 776 767 78 627 767 78 627 767 Sum kultur 2 564 910 2 469 910 2 469 910 2 469 910 Sum økonomisk forvaltning -10 517 658-10 021 974-10 004 280-10 048 128 SUM Forbruk i driftseiningane 174 807 510 174 109 840 173 198 442 173 118 334 Meir- eller mindreforbruk -951 543 338 432 210 351 296 912 28

Inntekter Tabellar og aktive / passive tiltak er i tråd med kommunestyret sitt vedtak. Kommentarar er frå Rådmannen sitt framlegg. Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Konto 2013 2014 Skatt på inntekt og formue -71 891 714-73 667 000-76 933 000-76 933 000-76 933 000-76 933 000 Inntektsutjamning -675 533-749 000-713 000-713 000-713 000-713 000 Eigedomsskatt -11 146 646-14 406 218-14 476 218-14 576 218-14 676 218-14 776 218 Ordinært rammetilskot -90 931 000-95 057 000-95 928 000-95 928 000-95 928 000-95 928 000 Sum frie disponible inntekter -174 644 893-183 879 218-188 050 218-188 150 218-188 250 218-188 350 218 Skatt på inntekt og formue Skatteinngangen i Fitjar har variert mykje dei siste åra. I 2011 hadde Fitjar 106,7 % av landgjennomsnittet, medan året etter var inngangen 92,8 %. Kommunenes Sentralforbund (KS) lagar prognosar for inntektene til dei einskilde kommunane. I prognosen som vart publisert etter framlegginga av Statsbudsjettet, er prognosen for Fitjar 96,3 % for 2014. Fitjar har ein skatteinngang per september 2014 på 96,3 % av landsgjennomsnittet. Statsbudsjettet nyttar nivå for faktisk skatteinngang for 2013 som grunnlag for forventa skatt på inntekt og formue i 2015. I 2013 hadde Fitjar 96,4 % av landsgjennomsnittet i skatteinngang. Fitjar Kommune nyttar same nivå på skatteinngang som Statsbudsjettet. Inntektsutjamninga er ein funksjon i KS si prognose. Det er føresatt at innbyggjartalet i Fitjar utviklar seg som resten av landet når ein føreset at skatteanslag og rammetilskot ikkje endrar seg i planperioden. Ein føreset vidare at fordeling av befolkninga er den same i perioden som han var i 2014, både i Fitjar og i resten av landet. Eigedomsskatt Det er lagt inn ein auke på 70 000,- frå nye eigedommar i 2015, etter at det er gjort reduksjon for kjende verknader som gjeld verk og bruk. I planperioden er det lagt inn auke med 100 000,- per år. Passive tiltak Reversering av reduksjon eigedomsskatt 2014 Eigedomsskattesats for andre faste eigedommar med bygningar vert sett til 3 promille Innsparing - 700 000-700 000-700 000-700 000 Rammetilskot 2014 2015 Innbyggertilskudd (likt beløp pr innb) 68 631 68 171 Utgiftsutjevning 18 051 18 844 Overgangsordninger (INGAR fra 2009) - 185-193 Saker særskilt ford (inkl. helsestajon skolehelse og arbavg) 182 331 Småkommunetilskudd 5 316 5 475 Ordinært skjønn inkl bortfall av dif.arb.avg. 3 200 3 000 herav gradvis bortfall av dif.arbeidsgiveravgift Endringer saldert budsjett 2014-387 29

RNB 2014 96 Sum rammetilsk uten inntektsutj 94 904 95 628 Årsaka til at innbyggjartilskotet går ned, er fordi uttrekk av medfinansiering av somatiske tenester vert fasa ut 1. januar 2015. Dette beløpet er nesten stort nok til å dekke 3,0 % løns- og prisvekst og realvekst, til saman. Totalramma er om lag uendra frå 2014, men skal fordelast på nokre fleire innbyggjarar. Utgiftsutjamninga er ei ordning der utgiftsbehovet etter demografisamansetjinga i kommunen vert berekna. Det er 25 ulike demografiske variablar i berekninga, og Fitjar kjem ut med ei samansetjing som seier at kommunen er 12,66 % dyrare å drifta, enn snittet på landsbasis. Dette er ein auke frå 12,25 % i 2014. I tillegg vert nettoverknad av statlege og private skular lagt til beløpet. Dei største endringane er: 1) Born 2-5 år: Aukar frå 149 til 166, og gjev nær 2 mill. meir. 2) Born 6-15 år: Vert redusert frå 454 til 447, og gjev 0,7 mill. mindre 3) PU over 16 år: Aukar frå 13 til 15, og gjev 1,0 mill. meir 4) Born 1 år utan kontantstøtte: Vert redusert frå 22 til 14, og gjev 1,5 mill. mindre Berekning av utgiftsutjamning: HELE LANDET FITJAR Bruk av folketall 1.7.14 Vekt Antall Antall Utgiftsbehovsindeks Pst. utslag Tillegg/ fradrag i utgiftsutj kr per innb 1000 kr 0-1 år 0,0056 120 495 65 0,9117-0,05 % -23-70 2-5 år 0,1255 254 555 166 1,1021 1,28 % 596 1 811 6-15 år 0,2904 619 466 447 1,2195 6,37 % 2 964 9 010 16-22 år 0,0213 463 638 275 1,0024 0,01 % 2 7 23-66 år 0,0955 2 966 625 1 703 0,9702-0,28 % -132-403 67-79 år 0,0452 491 976 243 0,8347-0,75 % -347-1 056 80-89 år 0,0688 177 811 104 0,9885-0,08 % -37-112 over 90 år 0,0460 43 097 37 1,4509 2,07 % 964 2 932 Basistillegg 0,0230 428 1 3,9486 6,78 % 3 153 9 586 Sone 0,0132 20 265 784 13 900 1,1592 0,21 % 98 297 Nabo 0,0132 9 148 170 8 851 1,6351 0,84 % 390 1 185 Landbrukskriterium 0,0030 1 0 1,8557 0,26 % 119 363 Innvandrere 6-15 år ekskl Skandinavia 0,0084 41 266 18 0,7372-0,22 % -103-312 Norskfødte med innv foreld 6-15 år ekskl Skand 0,0009 40 491 0 - -0,09 % -42-127 Flytninger uten integreringstilskudd 0,0046 131 103 6 0,0709-0,43 % -199-604 Dødlighet 0,0456 31 644 18 0,9613-0,18 % -82-249 Barn 0-15 med enslige forsørgere 0,0116 132 386 52 0,6638-0,39 % -181-551 Lavinntekt 0,0062 218 530 48 0,3712-0,39 % -181-551 Uføre 18-49 år 0,0045 80 109 53 1,1181 0,05 % 25 75 Opphopningsindeks 0,0135 182 0 0,1634-1,13 % -525-1 596 Urbanitetskriterium 0,0173 43 958 002 14 932 0,5741-0,74 % -343-1 042 PU over 16 år 0,0457 18 080 15 1,4021 1,84 % 854 2 597 Ikke-gifte 67 år og over 0,0433 320 937 169 0,8899-0,48 % -222-674 Barn 1 år uten kontantstøtte 0,0292 40 295 14 0,5838-1,22 % -565-1 718 Innbyggere med høyere utdanning 0,0185 1 200 576 464 0,6532-0,64 % -298-907 1 Kostnadsindeks 1,0000 1,12658 12,65821 % 5 885 17 891 30