Ungdomsundersøkinga og eigenopplevd helsetilstand Parallell 16. mars 2017
Ulik forståing av omgrepet «helse»? «Kva meiner du om di eiga helse for tida?» Spørsmål i kvantitative (spørjeskjema) og nokre kvalitative undersøkingar i Europa og elles i verda dei siste 30-40 år Også i vår ungdomsundersøking i Sogn og Fjordane (2011, 2013 og 2016)
Biomedisinsk? Sosialt? Diffust helseomgrep? Meiner vi: Har forskarar og respondentar same forståing når det gjeld spørsmålet om eigenopplevd helse? Er det spørsmål om biomedisinske tilhøve eller livskvalitet forskinga vil kartlegge?
God dag, mann! Økseskaft Er spørsmål om dette tema i ulike spørjeskjema valide? Kan forskingsrapportar ha konkludert på feil grunnlag dei siste 30-40 år? Er kvantitativ metode eigna til å fange opp dei nyansar og faktorar som skal spegle eigenopplevd helse? Eigenopplevd helse forstått som livskvalitet vil krevje ei holistisk tilnærming vs ei instrumentell?
God dag, mann! Økseskaft. Litteraturgjennomgang Intervju med fem 10.klassejenter og to forskarar
Folkehelse= Levekår og livskvalitet Livskvalitet = deltaking trivsel og mestring i ein sosial kontekst er gjerne knytt opp mot: Sosioøkonomiske faktorar Kontekstuelle og individuelle faktorar Vi finn løvetannbarn og andre barn
Mildred Blaxter («Health», 2010) 1. Fråvær av sjukdom 2. Sunn livsstil 3. God fysikk («fitness») 4. Gode sosiale relasjonar 5. Å vere i balanse 6. Å fungere 7. Psykososialt velvære
Utdrag frå litteratur Nokre få kvalitative studium om eigenopplevd helse Konklusjon: referanseramma for spørsmålet er ulik blant informantane Spesifikke helseproblem for nokre Andre legg vekt på generell fysisk funksjonsevne eller helserelatert åtferd Faktorane varierer med alder, kjønn og rase (Krause, Jay, 1994) Andre har konkludert med at helse vert opplevd som ein positiv tilstand og fråvær av sjukdom (Herzlich, 1973) Andre igjen har lagt vekt på sunn livsførsel, fysisk form, psykisk velvære og gode sosial relasjonar (Mandlerbacka, 1998)
Metode Halvstrukturerte intervju med fem 10.klassejenter og to forskarar Utgangspunkt/bakgrunn i kvantitative undersøkingar og litteraturstudium
Funn- forskarane Forskar 1 meinte at spørsmålet vart forstått som funksjonsnivå i kvardagen, å kunne gjere det ein ønskjer utan kroppslege eller mentale hindringar. Spørsmålet vert forstått som å dreie seg om allmenn velvære. Altså å fungere saman med psykososialt velvære supplert med sunn livsstil og god fysikk truleg
Forskar 2 Spørsmålet vert forstått som oppleving av velvære, gode tilhøve i familien og vennekontakt I kvardagen forstår ungdom god helse som å ikkje ha bekymringar knytt til eiga eller dei næraste si helse. At ein opplever mestring og er trygg. (psykososialt velvære, gode sosiale relasjonar, å fungere og å vere i balanse)
Keth: Funn - ungdomsskuleelvane Eg: Korleis forstod du spørsmålet. «kva meiner du om di eiga helse for tida?» Keth: Eg tenkjer på utsjånad og kva tilhøve ein har til mat. Det er mykje kroppspress for tida Eg: No skal du ikkje fortelje kva du svarde i undersøkinga, men på generelt grunnlag: Kva faktorar vil avgjere om du svarar; svært god, god, ganske god eller dårleg helse? Keth: Svært god: At du likar deg sjølv for den du er, at du er glad i deg sjølv at ein ikkje bryr seg om kva andre meiner God: Tenkjer på kva andre synes, men likevel god sjølvtillit når det gjeld eigen kropp
Funn Ganske god: Då har eg brukt lang tid på å tenkje at min kropp er ok som den er. Enten har eg tenkt mykje på temaet eller så har eg gitt blaffen i det. Dårleg: Ikkje nøgd med kroppen min, eg må ete mindre. Eg har eit dårleg tilhøve til mat og må trene meir. Ein bryr seg om kva andre seier. Dersom ein får ein kommentar om eitt eller anna så må ein fikse dette med ein gang. Eg: Kva tenkjer du om helse når du snakkar/tenkjer på helse i kvardagen? Keth: Eg tenkjer på mat kva folk et. Og eg tenkjer på doping og røyking. Dop påverkar meg kjenslemessig. Ein som driv med dop i bygda påverkar oss alle. Eg er redd for helsa deira og for sjølvskading. Med dop tenkjer eg på slikt som får musklar til å vekse. Eg: Du nemnde noko om kroppspress innleiingsvis. Kvar kjem dette presset frå etter di meining? Kan du utdjupe? Keth: Ja, det kjem ikkje frå spesielle personar i venninneflokken eller frå bloggar og slikt det kjem frå amerikanske ungdomsfilmar, slike som går på TV om ettermiddagane
Funn Gunhild Eg: Korleis forstod du spørsmålet. «kva meiner du om di eiga helse for tida?» Gunhild: Om eg har godt kosthald, trenar og held meg i form Eg: No skal du ikkje fortelje kva du svarde i undersøkinga, men på generelt grunnlag: Kva faktorar vil avgjere om du svarar; svært god, god, ganske god eller dårleg helse? Gunhild: Svært god: At eg er fysisk aktiv fleire gongar i veka og har eit sunt kosthald i vekedagane God: Då er situasjonen ganske ok, bra i høve trening og mat
Funn Ganske god: Då deltek eg i organisert idrett ein gong i veka, men kan ete sjokolade på ein måndag Dårleg: Då sit ein inne og gjer ingenting og et dårleg mat Eg: Kva tenkjer du om helse når du snakkar/tenkjer på helse i kvardagen? Gunhild: Har ikkje tenkt over det, men det handlar vel om gjennomsnittleg helsetilstand hos befolkninga når det gjeld trening og kosthald
Funn Jenny Eg: Korleis forstod du spørsmålet. «kva meiner du om di eiga helse for tida?» Jenny: Kva form eg er i om eg er frisk eller slapp Eg: No skal du ikkje fortelje kva du svarde i undersøkinga, men på generelt grunnlag: Kva faktorar vil avgjere om du svarar; svært god, god, ganske god eller dårleg helse? Jenny Svært god: I veldig god form, har god kondis og trenar mykje + sunn mat God: Over gjennomsnittet sprek, men ikkje i supergod form
Funn Ganske god: OK, men ikkje ein av dei folk tenkjer på som sprek; men heller ikkje dårleg Dårleg: Slapp, ikkje aktiv. Sit framfor TV heile dagen og har dårleg karakter i gym. Et mykje usunn mat. Eg: Kva tenkjer du om helse når du snakkar/tenkjer på helse i kvardagen? Jenny: Gjennomsnittsforma til folk, kor sunne dei er når det gjeld aktivitet og mat
Funn Terese Eg: Korleis forstod du spørsmålet. «kva meiner du om di eiga helse for tida?» Terese: Eg forstår det som fysisk og psykisk helse samla. Det gjeld trening og mat for å vere sunn; om ein er i god form eller plaga av sjukdom. Eg: No skal du ikkje fortelje kva du svarde i undersøkinga, men på generelt grunnlag: Kva faktorar vil avgjere om du svarar; svært god, god, ganske god eller dårleg helse? Terese: Svært god: At ein har trena regelmessig, ete sunt og ikkje har nokon sjukdom God: Ikkje trena så mykje og har ikkje sjukdom
Funn Ganske god: Kanskje har hatt sjukdom og ikkje følt seg heilt bra Dårleg: Problem med seg sjølv, har dårleg sjølvtillit og/eller dårleg fysisk helse Eg: Kva tenkjer du om helse når du snakkar/tenkjer på helse i kvardagen? Terese: Kor god form folk er i. Om ein er fysisk og psykisk dårleg klarer ein ikkje å utrette så mykje. Psykisk helse er veldig aktuelt for tida..
Funn Thea Eg: Korleis forstod du spørsmålet. «Kva meiner du om di eiga helse for tida?» Thea: Om ein lid av overvekt eller om ein har eit godt og sunt kosthald Eg: No skal du ikkje fortelje kva du svarde i undersøkinga, men på generelt grunnlag: Kva faktorar vil avgjere om du svarar; svært god, god, ganske god eller dårleg helse? Thea: Svært god: Veldig sunn kost - salat og sunn middag. Men ikkje mykje sjokolade. God: Gjennomsnittleg middag, men ikkje tallerken-modell og et sjokolade i helgane
Ganske god: Litt usunn Funn Dårleg: Brus til middag, usunn mat Eg: Kva tenkjer du om helse når du snakkar/tenkjer på helse i kvardagen? Thea: Folkehelse handlar om sjukdom, som allergi og astma, eller folkesjukdommar. Alle desse nye diagnosane som har blitt vanlege.
Funn Jentene tolka spørsmålet, bort i mot unisont, retta mot sunn livsstil og god fysikk («fitness») Ingen av jentene nemnde spesielt gode sosiale relasjonar eller psykosoialt velvære i sine svar (bortsett frå ei som nemnde: nøgd med utsjånaden på den kroppen ein har for å kjenne seg tilfreds)
Funn Mi antaking om at det ville vere ulik forståing av spørsmålet mellom informantane viste seg ikkje å stemme Mi antaking om at det var ulik forståing mellom forskarane og informantane viste seg å stemme Dei to forskarane hadde også ulik oppfatning av kva spørsmålet kartla
Resultat Omgrepet helse er uklart Nytta i fleire ulike samanhengar utan definisjon (operasjonalisering) Dermed vert også folkehelse og ulike nivå for førebygging utydelege storleikar Nyttar vi helseomgrepet i biomedisinsk eller sosial tyding?
Oppsummering Spørsmål som: kva meiner du om di eiga helse for tida? i spørjeundersøkingar bør endrast til meir eksplisitte spørsmål om det vi ønskjer å få informasjon om (biomedisinske og/eller sosiale spørsmål)
Oppsummering Folkehelseomgrepet er problematisk Fylkeskommunen fasar no inn Levekår og livskvalitet Livskvalitet vert forstått som deltaking, trivsel og mestring i ein sosial kontekst Sosial utjamning er rettesnora
«God nok» Sjumilsstegkonferansen 2017