Forslag. Har du nokon gong lurt på korfor det er så vanskeleg å velja, eller korfor me no og då vel å gjera ting me eigenleg ikkje vil?

Transkript

1 Introduksjon av økta Individuelt: Historie om drikkepress Individuelt: Øving med årsaksbilde Par: Hjernetransplantasjon Par: Øving med årsaksbilde

2 Gjengen Ein ungdom som velgjer å drikka eller velgjer å la vera har sannsynlegvis ein nær ven eller veninne som har tatt det same standpunktet. Vidare kan du vera nesten sikker på at dei to er medlemmer av ein større gjeng av personar med det same standpunktet. Kollektivet er svært viktig for unge folk. Så viktig at den enkelte kan koma til å ta val han eller ho eigenleg kunne tenkt seg å latt vera, bare fordi det kjentes som om det var viktig for gjengen. Denne økta skal handla om å vera ein person i relasjon til enkelte vener og til ein gjeng, og om kven det er som påverkar avgjerder som gjeld ein sjølv. Me ønskjer å fokusera på rollekonflikt og rolledilemma og synleggjera den ambivalens me alle møter. Og me ønskjer å synleggjera kor mykje av det folk opplever som eit gruppepress, eigenleg har sitt opphav i personen sjølv. Vis bildet og sei kva økta handlar om. Forslag Har du nokon gong lurt på korfor det er så vanskeleg å velja, eller korfor me no og då vel å gjera ting me eigenleg ikkje vil? Ofte er det slik at forskjellige folk rundt oss forventar forskjellige ting av oss. I slike situasjonar er me ikkje bare nøydde til å velja éin av tinga, det kjennest ut som om me også må velja parti på eit vis. Denne økta skal handla om korleis me kan få andre til å forstå kor vanskeleg det kan vera å velja. Og ho handlar om korleis me oppfattar forventningar frå våre vener og andre folk som me omgåast. Aller først skal me laga ei historie. 27

3 Første del Historie om drikkepress når ein er som mest sårbar: Forslag I denne historia finns det nokre opne rom som du skal fylla ut. I det første opne rommet skal du setja inn namnet på ein person du er glad i, og som på eit vis er i slekt med deg; ein bror, syster, tante, bestefar. Det viktige er at denne personen ikkje er ein ven eller ei venninne. I det neste opne rommet skal du fylla inn ein aktivitet som du og den spesielle personen ofte eller av og til gjer i lag. Sjå kopioriginal 1. Del ut til elevane mens dei framleis sitt kvar for seg. Det er fredag kveld... er ein person som er viktig for meg. Eg vil helst at alt skal være OK mellom oss. Han/ho blir veldig lei seg dersom han/ho blir skuffa. Eg har lova at me skal... i morgon tidleg, og eg veit at... gler seg enormt til dette. Eg òg gler meg. Eg har sett fram til dette lenge. Så ringer... (bestevenninna/bestevennen) og seier at eg må koma for det er fest på gang. Det er massevis av folk, rikelig med drikke og god stemning. Eg kjenner at dette passar berre SÅ bra fordi ein/ei eg lenge har hatt lyst til å bli kjent med er der. Eg går til festen. Når eg kjem til festen står bestevenninna/bestevennen i døra og tar i mot meg saman med dei andre folka eg vanlegvis er med. Alle ser ut til å være glade for å sjå meg, fleire av dei har nok drukke litt. Litt lenger borte ser eg han/ho eg har så innmari lyst til å treffe. Bestevennen/bestevenninna mi byr meg på øl/vin/sprit. Viss eg tar i mot og drikk, veit eg av erfaring at eg vil koma til å drikka ein del. Det vil bli lettare å ta kontakt med han/ho eg vil bli kjent med. Eg vil garantert ha det gøy. Samtidig veit eg at eg vil bli sein i seng og heilt sikkert i solid bakrus når eg vaknar. Eg veit temmeleg sikkert at eg ikkje vil klara å vera med... i morgon tidleg slik eg har lova. Dette vil i sin tur medføre mykje skuffelse. Og eg veit at eg vil komme til å kjenne meg skamfull og elendig dersom eg ikkje held det eg har lova. 28

4 Folk har ansvar for sine val, så også med ungdommar i møte med alkohol. I denne øvinga vil me arbeida med denne problemstillingen i tilknyting til den historia elevane har fylt ut. Dette er ei komplisert oppgåve som kan være problematisk å forstå for alle. I nokre klassar kan det vera klokt å gå gjennom eit tenkt døme i plenum først. Elevane skal tenkja seg ut ei slags fordeling av ansvar for kvifor dei vel å gjera som dei gjer. I første omgang er det tre involverte instansar; dei sjølve, bestevenninna/kompisen og til slutt gjengen. Alle disse instansane er med å påverka til at den endelege avgjerda blir som den blir. Kvar enkelt skal angi ved hjelp av prosent kor stor innflytelse desse tre agentane har for denne bestemte beslutningen. 29

5 Andre del Øving med årsaksbildet Gå tilbake til historia. La oss i dette tilfelle seia at du valde å drikka, at du ga etter for drikkepresset som du opplevde at venen din og gjengen utsette deg for. Sjå kopioriginal nr. 2 Du kan dela ut to kopiar til kvar elev. Dei skal bruke årsaksbildet i to øvingar. Det finnes fleire årsaker til at du valde som du gjorde. Nokre av disse årsakene kom innanfrå deg sjølv. Du hadde lyst til å bli kjent med ein/ei og du ville ha det gøy. Andre årsaker kom frå venene dine. Alle årsakene utgjer til saman 100 % av årsaksbildet. Du skal no prøva og gi dei ulike årsakene den rette andel av det totale årsaksbildet bak valet du gjorde. 100 % av årsakene til at du valde som du gjorde Kor stor del (%) av dette årsaksbildet skal venninna di/kompisen din ha? Kor stor del (%) skal gjengen ha? Kor stor del (%) av årsaksbildet skal du ha selv? Del årsaksbildet inn i så store stykker som du synest dei ulike årsakene skal ha. 30

6 Oppsummer delen med kommentarar om rollepress, drikkepress. Forslag På mange måtar kan me seia at me har våre vener med oss inni hovudet. Me kan liksom høyra kommentarane deira, latteren eller oppmuntringane deira for oss når me tenkjer på dei. Slik vil våre vener påverka oss også når dei ikkje er tilstades. Og sjølv når me møter dei, vil dei tankane eller gissingane me har om kva dei tenkjer, syns eller meiner påverka oss vel så mykje som det våre vener faktisk seier eller gjer. Ofte er våre gissingar, eller våre forventningar om kva våre vener vil tolerera, akseptera eller setta pris på mykje strengare enn det som er reelt. Men når me tar ein sjans på å gjera noko me tenkjer våre vener kanskje ikkje vil akseptera blir me oftast positivt overraska over kor mykje dei godtek. Våre vener vil oss i regelen vel. Sånn er det nok også med drikkepress. Me opplever det som om våre vener, eller gjengen me er med i, legg meir press på oss enn dei faktisk gjer. Mykje av drikkepresset er del av dette urealistisk strenge og intolerante bilde me har av folk me omgås. Når me spør våre vener seriøst kva dei meinar me skal gjera i ulike situasjonar vil dei oftast svara at dei vil me skal gjera det me sjølve vil. De huskar sikkert i frå økta før dette at me ofte synest å vita at våre vener drikk mykje meir enn oss, og at dette ikkje er sant. Så våre oppfatningar om våre vener er ikkje alltid i samsvar med realitetane. 31

7 Tredje del Denne neste øvinga skal bidra til å gjera elevane litt meir medvitne om kor mykje rom dei faktisk har til å velja ut frå eigne prioritetar. Dei skal undersøkja pressarane sine synspunkt. Ein slik kunnskap vil kunne være til hjelp i ein valsituasjon der dei kjenner seg eksponert for, og sårbare for, drikkepress. Hjernetransplantasjon La elevane setja seg to og to, og fortel dei at dei no skal vera med på ein hjernetransplantasjon. Forslag Prøv å bli med på denne fantasien: Me held oss fortsatt til historia de har arbeidd med; Du og veninna di / kompisen din i historia byter hjerne. Dette gjer at du kan sjå deg sjølv med din bestekompis eller di bestevenninne sine auge. Du ser deg sjølv koma til denne festen den kvelden. Du veit alt som du veit om kva du har lova og planlagt for neste dag, - om den rollekonflikten du står i. No tilbyr du deg sjølv øl/vin/brennevin. Du ser deg sjølv koma i tvil om du skal eller ikkje skal drikka. Drøft disse to spørsmåla mellom dykk og forsøk å bli einige om minst eit svar på kvar av dei. 1. Kva vil du no at han eller ho (ven eller veninne) skal gjera eller seia i eit slikt dilemma i ein slik situasjon? 2. Kva kan du seia til han eller ho for å gjera det lettare å velja? Oppsummer oppgåva og kommenter noko om at elevane sine eigne bidrag i ein drikkepressituasjon er større enn dei trudde. Dei har meir støtte for sine val hos venene sine enn dei visste. Sjølve drikkepresset er oftast overvurdert og til dels basert på misstydingar av sine veners signaler. 32

8 Fjerde del Elevane skal no dela årsaksbildet på nytt men i par denne gongen. Sjå kva som hender med eg-personen sin del no som han eller ho veit alt dette om korleis bestevenen og gjengen elles såg på hennar eller hans dilemma og val? Det finnes fleire årsaker til at du valde som du gjorde. Nokre av disse årsakene kom innanfrå deg sjølv. Du hadde lyst til å bli kjent med ein/ei og du ville ha det gøy. Andre årsaker kom frå venene dine. Alle årsakene utgjer til saman 100 % av årsaksbildet. Du skal no prøva og gi dei ulike årsakene den rette andel av det totale årsaksbildet bak valet du gjorde. 100 % av årsakene til at du valde som du gjorde Kor stor del (%) av dette årsaksbildet skal venninna di/kompisen din ha? Kor stor del (%) skal gjengen ha? Kor stor del (%) av årsaksbildet skal du ha selv? Del årsaksbildet inn i så store stykker som du synest dei ulike årsakene skal ha. Samanfatt og avslutt denne økta med: At mange forhold har påverknadskraft på eins avgjerder. At noko av denne påverknadskrafta ser ut som om den kjem frå vener og frå gjengen, evt. andre folk, men at den eigentleg kjem frå ein sjølv. Ofte har den ikkje-reelle påverknaden meir kraft i seg enn den reelle. 33