Rapport frå evaluering av Fryspunkt, hausten 2001.

Transkript

1 Rapport frå evaluering av Fryspunkt, hausten Innleiing. Evalueringa er eit ledd i utviklinga av programmet, og er såleis ikkje ei ekstern evaluering. Arbeidet blei gjort av Stiftelsen Bergensklinikkene i samarbeid med Hordaland Fylkeskommune. Om lag 1000 elevar i Hordaland deltok i den første utprøvingsrunden. Lærarane delte ut spørjeskjema i forkant av gjennomføringa. Etter gjennomføringa delte me ut nye spørjeskjema for å registrera endringar. Me har ikkje registrert enkeltelevar. Det betyr at endringane me registrerer gjeld for heile utvalet. På grunn av tidspress, fekk me ikkje tid til å samla inn alle svara i etterkant. Dette gir oss ein svarprosent på 60. Me intervjua i tillegg femten lærarar og femten elevar som hadde gjennomført programmet. Tabellane me refererer til kan du finna i sluten av dette dokumentet. 2. Demografi. Jenter er overtalege i utvalet (tab. 1). Når det gjeld geografisk spreiing, ser me at det er ei jamn fordeling etter ein by-land-akse (tab. 2). Halvparten kjem frå Bergen, dei andre kjem frå kringliggande landkommunar. Det er ei rimeleg jamn fordeling mellom dei forskjellige linjevala (tab. 3). Ein god halvpart er elevar i yrkesfaglege studieretningar, og av dei finn me dei fleste innan helse og omsorgsfag. Aldersmessig fordeler utvalet seg i overkant av seksten år (tab. 4). 1

2 Forsking syner at debutalderen er ein indikator på den enkeltes relasjon til alkohol, og til rusmidlar generelt. I landsgjennomsnitt vibrerer debutalderen i overkant av 14 år. Vårt utval har ein noko lågare debutalder enn landsgjennomsnittet (tab. 5). Fryspunkt er eit program der ein nyttar eigne alkoholerfaringar. Elevar som ikkje har debutert med alkohol, eller som har tatt eit aktivt fråhaldsstandpunkt, kan i så måte kjenna seg utanfor. Det var viktig for oss å registrera korleis desse elevane reagerte på programmet. Me spurte kort og godt; Har du tatt eit aktivt fråhaldsstandpunkt? Tabell 6 viser at ein liten femdel seier dei har det. Me ville og registrera ruserfaringane til elevane. Tabell 7 viser kor mange som anten har prøvd cannabis eller ecstasy. Me har ikkje registrert elevar som misbrukar illegale rusmidlar. Den neste tabellen (8) syner kor mange som har tatt medikament for å bli rusa. 2

3 3. Reaksjonar på programmet. Kor vidt elevane likar eller ikkje likar eit rusførebyggingsprogram er ingen garanti for effekten. Me vil likevel hevda at det er naudsynleg å lika eit program. Den potensielle effekten er nok avhengig av dette. Program som ikkje blir likt, vil nok ha eit dårlegare utgangspunkt. Elevane svarte at dei likte Fryspunkt (tab. 9). Eit lite mindretal likte det ikkje, mens eit markert fleirtal var nøytrale/positive. Me kunne vidare registrera at det var liten skilnad mellom elevar som har tatt eit aktivt fråhaldsstandpunkt, og elevar som drikk alkohol (tab. 10). Fråhaldselevar var noko meir kritiske. Eit stort fleirtal var vidare samde i at deira eigne barn bør delta i Fryspunkt, eller eit liknande program (tab. 11). 3

4 4. Sjølvrapporterte endringar. Dette punktet handlar om endringar i drikkeåtferd. Både tabell 12 og 13 syner ei dreiing i retning av mindre drikking. Tabell 12 syner drikkefrekvensen dei siste to månadene. Etter-kategorien refererer til Fryspunktperioden. Me kan sjå at det er ein auke i dei som rapporterer at dei ikkje har drukke. Vidare kan me registrera at dei som drikk oftast har redusert frekvensen. Den same tendensen kan me registrera i tabell 13. Me spør her: Kor sannsynleg er det at du vil drikka meir enn du har planlagt på neste fest? Me kan her sjå ein auke i rapporteringane som seier at det er nokså usannsynleg. Det er ein tilsvarande reduksjon i gruppa som seier at dei sannsynlegvis vil drikka meir enn dei planlegg på den neste festen. Oppsummeringsvis ser det ut til at Fryspunkt treff best dei elevane som drikk oftast og mest. 5. Kva har du lært? Tabellane 14, 15 og 16 refererer alle til endringar i kunnskapstilfanget. Me registrerer at endringane fokuserer mykje på kjønnsforskjellar. Vidare ser me variablar som kan tenkast å seia noko om refleksjonsgraden kring eiga drikking har styrka seg; - mine grunnar til å drikka; - at mine val er påverka av andre; - forskjellige sosiale og biologiske virkningar av alkohol osv. 4

5 6. Lærarar. Dei aller fleste lærarane formidlar like erfaringar når det gjeld å leggja til rette for diskusjonar i klassane. Diskusjonane er avhengige av fleire føresetnader; klassens generelle modenheit, kor vidt elevane er vane med å diskutera, fordelinga mellom gutar og jenter. Fleire lærarar svarte at diskusjonane fungerte inkluderande, dvs; elevar som vanlegvis ikkje deltok spesielt aktivt, såg ut til å bidra meir enn vanleg. Vidare rapporterte fleire at kjekkaserier blei tydeleg sanksjonert. Det er liten tvil om at diskusjonar kring alkoholbruk inviterer til å overdrivingar og sjølvskryt. Likevel var det fleire elevar som blei bedne om å vera alvorlege og leggja frå seg skryt og lyging. Den absolutt største innvendinga lærarane refererte var tidsbruken. Studieplanane er svært stramme i den vidaregåande skulen, og det er eit stort tap for ein lærar å gi ti timar til eit slikt opplegg. Dei lærarane som delte byrden med andre faglærarar 5

6 var meir nøgde. Det ser ut til at dei yrkesfaglege studieretningane er meir fleksible enn dei allmennfaglege. Truleg er det lettare for yrkesfaga å baka inn Fryspunkt i eksisterande fag; samfunnslære, hygienefag, sosialfag osv. Me hadde ein hypotese om at det er viktig å få støtte hos administrasjonen og skuleleiinga. Dette ser ikkje ut til å stemma. Svært få lærarar svarte at dei var avhengige av slik støtte, eller at dei sakna denne støtta. 6