Spørjeundersøking om fritt skuleval

Transkript

1 Spørjeundersøking om fritt skuleval Haust 2004 ANALYSE, UTGREIING OG DOKUMENTASJON Hordaland fylkeskommune

2 1. INNLEIING OM UNDERSØKINGA BAKGRUNNSOPPLYSNINGAR HALDNINGAR TIL FRITT SKULEVAL Fritt skuleval vs. dagens ordning... 5 Pr. region... 8 Allmennfag Bergen Kor viktig er det for elevane å kunne velje skule fritt PRAKSIS Kva faktorar legg elevane vekt på ved val av skule? Kven lyttar elevane til? Kva skule vel elevane? ANDRE SPØRSMÅL RELATERT TIL FRITT SKULEVAL Arbeidsinnsats Motivasjon Søking til privat vidaregåande skule OPPSUMMERING...20 Vedlegg: Spørjeskjema 2

3 1. Innleiing Arbeidslaget Analyse, utgreiing og dokumentasjon (AUD) har på oppdrag frå opplæringsdirektøren i Hordaland fylkeskommune gjennomført ei spørjeundersøking om kapasitetsstyrt fritt skuleval blant alle grunnkurselevane i vidaregåande skule i Hordaland. Vi vil her gjere greie for korleis undersøkinga vart gjennomført og presentere dei viktigaste resultata. 2. Om undersøkinga Undersøkinga er avgrensa til grunnkurselevar i vidaregåande skule. Dette er basert på ei forståing av at det er grunnkurselevane som vert mest råka av ei eventuell innføring av fritt skuleval i Hordaland. Undersøkinga vart gjennomført ved hjelp av systemet QuestBack. Dette er eit system for elektronisk svargjeving basert på respondentane sine e-postadresser. Systemet kontrollerer at det ikkje kjem meir enn eit svar frå ein og same e-postadresse. Elevane sine e-postadresser på skoleportalen vart nytta i denne undersøkinga. AUD kan ikkje sjå kva e-postadresse svara kjem frå. Koplinga mellom svar og e- postadresse ligg forsvarleg lagra på QuestBack sin servar og vert sletta så snart datamaterialet er ferdig analysert, seinast Undersøkinga er meldt til Datatilsynet. Systemet sendte ut førespurnad om deltaking i undersøkinga og link til spørjeskjema pr. e-post til alle grunnkurselevane i vidaregåande skule i Hordaland. E-posten vart sendt ut til halvparten av elevane, medan den andre halvdelen av utvalet fekk e-posten tilsendt Samstundes vart det sendt eit informasjonsbrev til elevane og deira føresette som skulane vart bedne om å formidle. Elevane vart purra direkte pr. e-post og Det vart presisert ovanfor elevane at det var frivillig å delta i undersøkinga. Utvalet inkluderer alle elevar som har takka ja til plass på grunnkurs. Etter å ha trekt frå elevar som har slutta og elevar tekne inn på særskilde vilkår, teller utvalet Pr var det kome inn 3529 svar. Dette gjev ein svarprosent på 54. Svarprosenten er akseptabel på bakgrunn av storleiken på utvalet og avdi respondentane fordelar seg nokolunde jamnt på viktige kjenneteikn (sjå punkt 3). 3

4 3. Bakgrunnsopplysningar Alle dei vidaregåande skulane i Hordaland er representerte i undersøkinga, men svarprosenten ved dei ulike skulane varierer frå 9 % til 92 % (sjå tabell 1). Tabell 1: Skole Tal elevar Tal elevar som har svart % Arna gymnas Arna yrkesskule Askøy vidaregåande skule Austrheim vidaregåande skule Bergen Handelsgymnasium Bergen Katedralskole Bergen maritime videregående skole Bjørgvin videregående skole Bømlo vidaregåande skule Etne vidaregåande skule Fana gymnas Fiskarfagskulen i Austevoll Fitjar vidaregåande skule Fusa vidaregåande skule Fyllingsdalen videregående skole Garnes vidaregåande skule Hjeltnes gartnerskule Knarvik vidaregåande skule Kvinnherad vidaregåande skule Laksevåg videregående skole Langhaugen videregående skole Lønborg videregående skole Norheimsund vidaregåande skule Odda vidaregåande skule Os gymnas Os vidaregåande skule Osterøy vidaregåande skule Rogne vidaregåande skule Rubbestadnes yrkesskule Sandsli videregående skole Slåtthaug videregående skole Sotra vidaregåande skule Stend jordbruksskule Stord vidaregåande skule Stord yrkesskule og teknisk fagskule Tanks videregående skole U.Pihl videregående skole Voss gymnas

5 Voss husflidskule Voss jordbruksskule Voss vidaregåande skule Øystese gymnas Årstad videregående skole Åsane gymnas Åsane videregående skole Sjølv om det er låg svarprosent ved nokre av skulane, er likevel alle skuleregionane godt representert (sjå tabell 2). Svarprosenten her varierer mellom 43 og 79 %. Dette gjer at ein er sikra geografisk spreiing på respondentane. Tabell 2: Skoleregion Tal elevar Tal elevar som har svart Prosent Sunnhordland Kvinnherad/Odda Voss/Hardanger Os/Fusa Bergen og omland Nordhordland Vidare har 1769 gutar (50,1 %) og 1725 jenter (48,9 %) svart på undersøkinga av respondentane har kryssa av for at dei går på allmennfagleg studieretning. Dette utgjer 43,4 % av respondentane respondentar eller 55,4 % av respondentane har kryssa av for at dei går på yrkesfaglege studieretningar av respondentane (47,4%) bur i Bergen kommune. Av desse går 997 av respondentane på allmennfag. 4. Haldningar til fritt skuleval Elevane vart bedne om å ta stilling til spørsmålet om fritt skuleval og kor store valmoglegheiter dei ønskte dersom fritt skuleval vert innført. 4.1 Fritt skuleval vs. dagens ordning I ei spørjeundersøking er ein ikkje i direkte kontakt med respondentane. Respondentane kan difor ikkje stille spørsmål undervegs dersom det er noko dei ikkje forstår. Det kan difor setjast spørsmålsteikn ved om elevane er i stand til å ta stilling til fritt skuleval i ei slik undersøking og om 5

6 dei er i stand til å sjå konsekvensane av ei slik ordning. For at desse omgrepa skal gje meining, må elevane difor få forklart både kva fritt skuleval inneber og korleis dagens ordning fungerer. I undersøkinga vart fritt skuleval og dagens ordning forklart på følgjande måte: Da du søkte om plass på grunnkurs i videregående skole, kunne du føre opp tre studieretninger. I utgangspunktet skal søkerne få plass på nærmeste skole som har den studieretningen de ønsker, under forutsetning av at de har nok poeng. Fylkespolitikerne vurderer nå å innføre fritt skolevalg i Hordaland. Det betyr at alle elever kan velge fritt hvilken skole de ønsker å gå på. Dersom det er flere søkere enn elevplasser på en skole, er det karakterer som avgjør hvem som får plass. Synes du det skal være fritt skolevalg der karakterer avgjør hvem som får plass eller synes du at dagens ordning skal fortsette der du først får tilbud om plass på nærmeste skole med ønsket studieretning, under forutsetning av at du har nok poeng? Av respondentane i utvalet er det 45 % som meinar at det bør innførast fritt skuleval, 37 % meiner at dagens ordning bør halde fram, 9 % meiner at det spelar inga rolle om det er fritt skuleval eller ikkje og 9 % av respondentane har merka av for veit ikkje på dette spørsmålet i spørjeskjemaet eller har ikkje svara (sjå figur 1). Figur 1: Synes du det skal være fritt skolevalg eller synes du at dagens ordning skal fortsette? Prosent (%) Fritt skolevalg Dagens ordning Spiller ingen rolle Vet ikke 6

7 Ved inntak til grunnkurs 2004/2005 var det 83 % av respondentane som fekk oppfylt førsteønsket om studieretning, medan 78 % fekk plass på den skulen dei helst ville gå på. At fleirtalet av elevane er positive til fritt skuleval, kan difor ikkje forklarast åleine med at dei ikkje kom inn på den skulen dei helst ville gå på og difor er misnøgde med dagens ordning. Det er difor grunn til å hevde at elevane ikkje berre tenkjer på korleis dei sjølv kan kome best ut, når dei tek stilling til dette spørsmålet. Dersom vi ser nærare på dei respondentane som meinar at det bør vere fritt skuleval (sjå figur 2), så er det ein større del av respondentane som bur i Bergen som tykkjer at det skal vere fritt skuleval (46 %), samanlikna med dei som bur i andre kommunar (44 %). Likeleis er det ein større del av dei som går på allmennfagleg studieretning som ønskjer fritt skuleval (47 %) samanlikna med dei som går på yrkesfaglege studieretningar (43 %). Når det gjeld karakterar så er det ein klart større del av dei som har eit karaktersnitt frå ungdomsskulen på 4,0 og oppover som ønskjer fritt skuleval enn det er blant dei som har eit karaktersnitt under 4,0. 55 % av dei som har over 5.0 i gjennomsnitt frå ungdomsskulen og nesten 49 % av dei som har eit karaktersnitt på frå ungdomsskulen, ønskjer fritt skuleval. Ingen elevar som har under 2.0 i snitt, ønskjer fritt skuleval. Likevel meiner om lag ein tredjedel av respondentane som har i snitt frå ungdomsskulen, at fritt skuleval bør innførast. Utdanninga til mor og far ser også ut til å verke inn på synspunkta til elevane i dette spørsmålet. Det er ein mindre del av elevane der den høgste utdanninga til mor eller far er grunnskule (43 %), som ønskjer fritt skuleval, samanlikna med gjennomsnittet. Det er om lag like stor delar av dei som har mor med vidaregåande skule (47 %) og dei som har mor med høgare utdanning (48 %) som ønskjer fritt skuleval. Når det gjeld utdanninga til far, er det ein større del av dei som har fedrar med utdanning frå høgskole eller universitet som ønskjer fritt skuleval (50 %), enn dei som har fedrar med vidaregåande skule som høgste utdanning (45 %). Samstundes samvarierer elevane sine karakterar med foreldra si utdanning. 59 % av dei som har karaktersnitt over 5,0, har mor med utdanning frå høgskule eller universitet og 57 % har far med tilsvarande utdanning. Figur 2 viser også at det er ein klårt større del av dei som har lyst til å ta vidare utdanning, som meiner at fritt skuleval skal innførast (48 %), enn det er blant dei som ikkje har lyst til å ta vidare utdanning etter vidaregåande skule (36 %). 7

8 Figur 2: Andel respondenter som synes det skal være fritt skolevalg (%) Gjennomsnitt Bosted Bergen Andre kommuner Studieretning Allmennfag Yrkesfag Karakterer ungdomsskole Over 5,0 4,0-4,9 3,0-3,9 2,0-2,9 Under 2,0 Mors utdannelse Grunnskole Videregående skole Høgskole eller universitet Fars utdannelse Grunnskole Videregående skole Høgskole eller universitet Lyst til å ta mer utdanning Ja Nei Vet ikke Pr. region Sjølv om det er eit fleirtal for fritt skuleval totalt sett i utvalet, viser det seg at det er store variasjonar mellom skuleregionane (sjå figur 3). I alle regionane er det fleirtal for fritt skuleval, med unnatak av Os/Fusa. Her er det 34 % av respondentane som ønskjer fritt skuleval og 46 % som ønskjer at dagens 8

9 ordning skal halde fram. I Voss/Hardanger er fleirtalet for fritt skuleval størst. 50 % ønskjer fritt skuleval og 26 % ønskjer at dagens ordning skal halde fram. Deretter følgjer Sunnhordland (47 % og 28 %), Kvinnherad/Odda (44 % og 28 %), Bergen og omland (45 % og 40 %) og Nordhordland (40 % og 36 %). Bergen og omland er saman med Nordhordland dei regionane der det er størst oppslutning om dagens ordning. Samstundes er det færrest elevar i Bergen og omland som har kome inn på den skulen dei helst ville (sjå tabell 3). Vidare er det flest elevar som har kome inn på den skulen dei ville i Kvinnherad/Odda. Her er det eit klårt fleirtal for fritt skuleval. Misnøye med dagens ordning heng med andre ord ikkje saman med haldning til fritt skuleval. Figur 3: Synes du det skal være fritt skolevalg eller synes du dagens ordning skal fortsette? Prosent (%) Fritt skolevalg Dagens ordning Spiller ingen rolle Vet ikke 10 0 Sunnhordland Kvinnherad/Odda Voss/Hardanger Os/Fusa Bergen og omland Nordhordland Tabell 3: Skoleregion Elevar som har fått oppfylt førsteønske om studieretning % Elevar som har kome inn på den skulen dei helst ville gå på % Sunnhordland Kvinnherad/Odda Voss/Hardanger Os/Fusa Bergen og omland Nordhordland

10 Allmennfag Bergen Søkjarar til Allmenne, økonomiske og administrative fag frå Bergen vert plassert på skular etter eigne reglar som kjem i tillegg til hovudreglane skissert ovanfor. Elevane får ikkje ønskje inntak til spesielle skular. Opplæringsdirektøren fordeler dei kvalifiserte søkjarane på dei ulike skulane som hovudregel på grunnlag av heimeadresse og poengsum. Fordelinga skal gjerast slik at ingen søkjar skal reise meir enn eitt transportmiddel for å kome fram til skulen sin og slik at kvar skule får elevar frå tre ulike poenggrupper. Det som er interessant er å sjå om elevane sine røynsler med denne ordninga gjev seg utslag i synspunkta på fritt skuleval samanlikna med utvalet som heile. 48 % tykkjer det skal vere fritt skuleval og 43% tykkjer dagens ordning skal halde fram (sjå figur 4). Fleirtalet for fritt skuleval er noko mindre blant respondentane på Allmennfag i Bergen enn for utvalet sett under eitt. Samstundes er det fleire av elevane på Allmennfag i Bergen som har teke stilling til dette spørsmålet enn i utvalet forøvrig. Det kan tyde på at elevane på allmennfag i Bergen er meir medvetne og meir interessert i dette spørsmålet. Resultata må også sjåast i samanheng med at det er ein større del av elevane på allmennfag i Bergen som har fått førsteønskje om studieretning oppfylt (82 %), medan det var nokre færre som har kome inn på den skulen dei hadde mest lyst til å gå på (63 %), samanlikna med utvalet som heile. Figur 4: Synes du det skal være fritt skolevalg eller synes du at dagens ordning skal fortsette? - Allmennfag Bergen Prosent (%) Fritt skolevalg Dagens ordning Spiller ingen rolle Vet ikke 10

11 Blant elevane på allmennfag i Bergen, så er det ein større del som fekk førsteønske om studieretning oppfylt (82 %), medan det var nokre færre som kom inn på den skolen dei ønskte (63 %) samanlikna med utvalet som heile. 4.2 Kor viktig er det for elevane å kunne velje skule fritt Elevane vart bedne om å svare kor viktig det var for dei å kunne velje skule fritt i den delen av fylket der dei bur, i resten av fylket, i nabofylka og i resten av landet. Følgjande svarkategoriar vart nytta: Svært viktig, Nokså viktig, Verken viktig eller uviktig, Nokså uviktig og Heilt uviktig. Kva dei svarte kjem fram i figur % av respondentane svarte at det er svært viktig eller nokså viktig å kunne velje skule fritt i den delen av fylket der dei bur, 64 % tykkjer det er svært viktig eller nokså viktig å velje fritt i resten av fylket, 43 % tykkjer det same i høve til å velje fritt i nabofylka, medan 44 % tykkjer det er svært viktig eller nokså viktig å velje fritt i resten av landet. Det er med andre ord flest elevar som tykkjer det er viktig å velje skule fritt i den delen av fylket der dei bur. Når vi ser på dei elevane som bur i Bergen, er det 88 % av desse som tykkjer det er viktig å velje fritt i den delen av fylket dei bur, medan det er 81 % av dei som bur utanfor Bergen som tykkjer dette er viktig. Men dette endrar seg når det gjeld å velje fritt i resten av fylket. Då er det færre av dei som bur i Bergen som tykkjer dette er viktig (61 %) samanlikna med dei som bur i dei andre kommunane (67 %). Desse skilnadene vert enno tydelegare når ein ser på kor viktig det er for elevane å velje skule fritt i nabofylka. Interessa for dette er mykje lågare i Bergen enn i dei andre kommunane. 35 % av dei som bur i Bergen tykkjer dette er viktig, medan heile 67 % av elevane i dei andre kommunane tykkjer dette er viktig. Til gjengjeld er det 40 % av dei som bur i Bergen som tykkjer det er viktig å velje fritt i resten av landet. Dette appellerer med andre ord meir til elevane i Bergen enn å velje fritt i nabofylka. Men også her er det ein større del av dei som bur i andre kommunar som tykkjer dette er viktig, dvs. 48 %. Dette indikerer at dei som bur i Bergen er mest opptekne av å velje skule fritt i Bergensområdet, medan elevar i andre kommunar er meir interessert i å kunne velje skule utanfor eigen region, både i fylket, nabofylka og landet elles. Noko av det same mønsteret avteiknar seg når ein ser på jenter og gutar. Jentene er meir opptekne av å kunne velje fritt i eit så stort område som mogleg. Skilnadene mellom jenter og gutar er minst for spørsmålet om kor viktig det er å velje fritt i den delen av fylket der dei bur (87% og 82%). Skilnadene vert større, jo større valmoglegheitene er. Å velje skule fritt i resten av fylket, tykkjer 69 % av jentene er viktig og 59 % av gutane, medan det å velje skule fritt i nabofylka, er det 49 % av 11

12 Figur 5: Velge skole fritt i den delen av fylket der jeg bor Velge skole fritt i resten av fylket Gjennomsnitt Bosted Bergen Andre kommuner Kjønn Gutt Jente Andel elever (%) Andel elever (%) Velge skole fritt i nabofylkene Velge skole fritt i resten av landet Gjennomsnitt Bosted Bergen Andre kommunar Kjønn Gutt Jente Andel elever (%) Andel elever (%) 12

13 jentene som tykkjer er viktig og 38 % av gutane. Om lag same skilnadene finn vi når vi ser på kor viktig det er å ha valmoglegheiter i resten av landet (50 % og 41 %). Jentene ser ut til å vere meir opptekne enn gutane av å ha mange valmoglegheiter. I dette ligg det truleg også ei større vilje blant jentene til å flytte på seg for å kunne gå på den skulen dei ønskjer. Dette indikerer at gutar i Bergen er mest opptekne av å velje skule der dei bur, medan jentene i distriktet ønskjer flest valmoglegheiter. 5. Praksis Undersøkinga kartlegg korleis elevane ville ha opptredd dersom dei kunne velje skule fritt kva faktorar ville dei ha lagt vekt på, kven lytta dei til når dei skulle søkje om inntak og kva skule ville dei faktisk ha vald. 5.1 Kva faktorar legg elevane vekt på ved val av skule? Elevane vart presenterte for ei rekkje faktorar knytt til lokalisering, sosiale tilhøve og tilhøve knytt til skulen og spurd i kva grad dei legg vekt på desse faktorane dersom dei kunne søkje fritt på skule ved inntak til grunnkurs. Svaralternativa var svært viktig, nokså viktig, verken viktig eller uviktig, nokså uviktig, heilt uviktig. Figur 6 viser at dyktige lærarar skårer svært høgt (92 %). Det same gjer et godt læringsmiljø, læringsmetoder og fagtilbudet ved skolen. Nær 90 % av respondentane tykkjer dette er svært viktig eller nokså viktig. Dette viser at elevane først og fremst er opptekne av kvaliteten på undervisninga og det pedagogiske opplegget. I kva grad informasjon om dette er tilgjengeleg for elevane, er usikkert. Det kan tenkjast at denne typen informasjon vert utveksla mellom elevane. Ryktet til skulen vert også vektlagd. 60 % av respondentane meiner detter er svært viktig eller nokså viktig. Karaktersnittet ved skulen betyr ikkje like mykje. 44 % av respondentane meiner at dette er svært viktig eller nokså viktig. At skulen har nye lokale er det 50 % som tykkjer er viktig. Storleiken på skulen, dvs. at skulen ikkje er for stor (mindre enn 500 elevar), er berre 20 % opptekne av. Av desse er det to tredjedelar som meiner at det er nokså viktig. Ut frå dette er det ikkje storleiken på skulen det spørsmålet som engasjerer respondentane mest. Nærare analysar viser at det er størst del elevar ved dei minste og middels store skulane (< 500 elevar) som er opptekne av at skulen ikkje skal vere for stor (sjå tabell 4). 26 % av respondentane på de minste skulane (< 200 elevar) og 24 % av respondentane på dei middels store skulane (mellom 200 og 500 elevar), tykkjer dette er viktig. Blant 13

14 elevar som går på dei store skulene (> 500 elevar), er det berre 9 % som tykkjer at det er svært viktig eller nokså viktig at skulen ikkje er så stor. Det må her takast omsyn til at svarprosenten er låg for fleire av dei store vidaregåande skulane. Dersom vi ser på nokre av dei store skulane som har høg svarprosent, så seier 14 % av elevane ved Knarvik vidaregåande skule at storleiken er svært viktig eller nokså viktig. Ved Sandsli vidaregåande skule er det derimot berre 8 % som meiner at det er svært viktig eller nokså viktig at skulen ikkje har meir enn 500 elevar. Ved Årstad vidaregåande skule er det for få elevar som har svart, til at resultata for dette spørsmålet er pålitelege. Tabell 4: Storleik Del elevar som tykkjer storleiken er svært viktig Del elevar som tykkjer storleiken er nokså viktig Sum < 200 elevar 7 % 19 % 26 % > 200 elevar og < 500 elevar 7 % 17 % 24 % > 500 elevar 3 % 6 % 9 % Vidare er reiseutgifter viktig for ein stor del av respondentane i utvalet (76 %). 70 % av elevane legg vekt på at det er kort avstand til skulen frå der dei bur. Fleirtalet av respondentane legg også vekt på det å kunne bu heime (59 %). Samstundes er det om lag 40 % som er likegyldig til dette eller som ikkje tykkjer det er viktig å kunne bu heime. Dette indikerer at det er ein stor del av respondentane som er viljug til å flytte heimefrå for å kunne gå på den studieretningen og den skulen dei ønskjer. Her ser vi igjen at jentene er mest opne for å flytte på seg. 53 % av dei som seier at dei ikkje tykkjer det er viktig å bu heime er jenter og 46 % er gutar. 55 % av respondentane legg vekt på at venane går på den same skulen og 38 % tykkjer det er svært viktig eller nokså viktig å skifte miljø. Svargjevinga syner at respondentane ikkje tykkjer at dette er gjensidig utelukkande. At skulen ligg i Bergen sentrum, i Bergen kommune eller i nærleiken av ein annan by/tettstad, gjev ikkje så mykje meining når ein ser alle respondentane under eitt. Av dei som tykkjer det er svært viktig eller nokså viktig at skulen ligg i Bergen sentrum, er det 72 % som bur i Bergen. 52 % er jenter og 47 % gutar. Dei respondentane som ønskjer å gå på skule i Bergen kommune, bur i all hovudsak allereie i Bergen (79 %). Om lag 20 % av dei som tykkjer dette er viktig, bur utanfor Bergen hovudsakleg i omkringliggjande kommunar som Askøy, Fjell, Os, Lindås og Meland. 14

15 Figur 6: Hvor viktig er følgende faktorer for deg? At det er kort avstand fra skolen til der jeg bor Reiseutgifter At skole ligger i en by/større tettsted At skolen ligger i Bergen kommune At skolen ligger i Bergen sentrum At vennene mine går der At foreldrene eller andre i familien min har gått der At jeg kan bo hjemme Skifte av miljø Svært viktig Nokså viktig Karaktersnittet ved skolen At skolen ikke er for stor (mindre enn 500 elever) Dyktige lærere Ryktet til skolen Et godt læringsmiljø Nye lokaler Fagtilbudet Læringsmetoder Den faktoren som i minst grad vert vektlagd, er kva skule foreldra eller andre i familien har gått på. Berre 4 % tykkjer dette er viktig. Den største delen av desse er heimebuande i Bergen og i Fana bydel. 15

16 5.2 Kven lyttar elevane til? Figur 7: Hvem lyttet du mest til da du skulle søke om inntak til videregående skole 2003/2004? Venner Tidligere elever Foreldre Søsken Rådgiver Lærer Andre voksenpersoner Prosent (%) Elevane vart også spurd om kven dei lytta mest til når dei skulle søkje om inntak til vidaregåande skule (sjå figur 7). Kvar elev kunne merke av for to av svaralternativa. Dei som fekk høgast skåre var foreldre (55 %), venar (33 %) og rådgjevar (25 %). 5.3 Kva skule vel elevane? Datamaterialet viser at når respondentane i utvalet søkjer på skule er det først og fremst studieretning dei legg vekt på eller så ser dei på studieretning og skule i samanheng. 76 % av respondentane har denne tilnærminga (sjå figur 8). For 12 % av respondentane er det skule som er viktigast når dei skal søkje om inntak. 16

17 Figur 8: Hva er viktigst for deg dersom du kunne søke fritt både på studieretning og skole? Prosent (%) Studieretning Skole Må ses i sammenheng Vet ikke Elevane fekk også spørsmål om kva skule dei helst ville ha gått på dersom dei kunne velje heilt fritt Sidan det berre er vel halvparten av grunnkurselevane som har svart, så er det vanskeleg å seie kva konsekvensar fritt val av skule kan få for søkinga til dei ulike skulene. Tala må nyttast med varsemd. Dette gjeld spesielt dei skulane som ser ut til å få ein prosentvis nedgong i elevar. Dersom det er færre respondentar som ønskjer å gå på ein skule enn det er respondentar som går der i dag, så er det eit teikna på at nokre av elevane ved skulen i dag ville ha søkt seg til ein annan skule dersom det hadde vore fritt skuleval. Det vi ikkje veit er om fråfallet av elevar ville ha blitt kompensert med nye elevar som i dag går på andre skular og som ikkje har delteke i undersøkinga. Ved dei fleste skulane er det færre av respondentane som ville ha gått der dersom dei kunne velje fritt, enn dei som faktisk går der i dag. Noko av forklaringa på dette er at 85 respondentar ikkje har oppgjeve kva skule dei helst vil gå på dersom dei kunne velje fritt. Talmaterialet kan i større grad nyttast til å identifisere dei skulane som vil få større tilstrømming av elevar. Dersom det er fleire respondentar som ønskjer å gå på ein skule enn det er respondentar som går der i dag og svarprosenten ved skulen er høg, så vil denne tendensen ikkje bli endra sjølv om fleire elevar hadde delteke i undersøkinga. Både Bergen Handelsgymnasium og Bergen Katedralskule trekkjer til seg fleire nye elevar blant respondentane i undersøkinga. (sjå tabell 5). Blant dei yrkesfaglege skulane er det Langhaugen vidaregåande skule, Årstad vidaregåande og Stord vidaregåande skule som trekkjer til seg flest nye elevar blant respondentane. Bergen maritime 17

18 videregående skule har ei svært stor prosentvis auke, men dette talet er ikkje påliteleg då svarprosenten ved skulen er låg. Tabell 5: Skule Tal respondentar som går på skulen i dag Tal respondentar som ønskjer å gå på skulen dersom dei kunne velje fritt %-vis endring Arna gymnas % (-) Arna yrkesskule % (-) Askøy vidaregåande skule % (-) Austrheim vidaregåande skule % (-) Bergen Handelsgymnasium % (+) Bergen Katedralskole % (+) Bergen maritime videregående skole % (+) Bjørgvin videregående skole % (-) Bømlo vidaregåande skule % (-) Etne vidaregåande skule % (-) Fana gymnas % (-) Fiskarfagskulen i Austevoll % (-) Fitjar vidaregåande skule % (+) Fusa vidaregåande skule % (-) Fyllingsdalen videregående skole % (+) Garnes vidaregåande skule % (+) Knarvik vidaregåande skule % (-) Kvinnherad vidaregåande skule % (-) Laksevåg videregående skole % (-) Langhaugen videregående skole % (+) Lønborg videregående skole % (-) Norheimsund vidaregåande skule % (-) Odda vidaregåande skule % (+) Os gymnas % (-) Os vidaregåande skule % (+) Osterøy vidaregåande skule %) Rogne vidaregåande skule % (-) Rubbestadnes yrkesskule % (-) Sandsli videregående skole % (-) Slåtthaug videregående skole % (-) Sotra vidaregåande skule % (-) 18

19 Stend jordbruksskule % (-) Stord vidaregåande skule % (+) Stord yrkesskule og teknisk fagskule % (-) Tanks videregående skole % (-) U.Pihl videregående skole % (+) Voss gymnas % (-) Voss husflidskule % (+) Voss jordbruksskule % (-) Voss vidaregåande skule % (+) Øystese gymnas % (-) Årstad videregående skole % (+) Åsane gymnas % (-) Åsane videregående skole % (+) Nær 71 % av respondentane trur at karakterane frå ungdomsskulen ville vore gode nok til å kome inn på den skulen dei ønskte dersom det var karakterar som vart lagt til grunn for opptaket til grunnkurs (sjå figur 9). Om lag 13 % meiner at dei ikkje har gode nok karakterar. 6. Andre spørsmål relatert til fritt skuleval Det vart også stilt ei rekkje andre spørsmål som er relatert til fritt skuleval, slik som arbeidsinnsats, motivasjon, oppfylling av ønske om studieretning/skole og søknad om inntak til privat vidaregåande skule. 6.1 Arbeidsinnsats På spørsmål om elevane trur dei hadde jobba hardare på ungdomsskulen dersom dei hadde visst at karakterar var avgjerande, svarte 57 % ja (sjå figur 10). 25 % meiner at dette ikkje ville hatt noko å seie for innsatsen deira. Det er flest elevar med dårlege karakterar frå ungdomsskolen som seier dei ville ha jobba hardare. Jo betre karakterane til respondentane er, jo færre seier dei ville ha jobba hardare. 19

20 Figur 9: Figur 10: Tror du at karakterene dine fra ungdsomsskolen hadde vært gode nok til å få dette ønsket oppfylt? Tror du at du hadde jobbet hardere for å få gode karakterer på ungdom sskolen dersom du hadde visst at karakterer var avgjørende for hvilken skole du kom inn på? Prosent (%) Prosent (%) Ja Nei V et ikke 0 Ja Nei V et ikke 6.2 Motivasjon 89 % av elevane oppgjev at den viktigaste grunnen til at dei søkte om inntak til vidaregåande skule var anten å få studiekompetanse eller å få fagutdanning/fagbrev. 6.3 Søking til privat vidaregåande skule 253 respondentar eller 7 % av respondentane har søkt om inntak til privat vidaregåande skule for skuleåret 2004/ av dei som søkte privat vidaregåande skule fekk ikkje tilbod om plass.107 av desse fekk tilbod om plass, men takka nei. Dei grunnane som oftast var nemnde for at dei takka nei, var lang reiseveg og at dei ville gå der venane gjekk. 7. Oppsummering Eit fleirtal av elevane ønskjer at det skal innførast fritt skuleval i staden for å halde fram med dagens ordning. Det er ein større del av respondentane i Bergen som ønskjer fritt skuleval, enn respondentar som bur i andre kommunar. Likeleis er det ein større del av dei som går på allmennfag som ønskjer fritt skuleval samanlikna med dei som går på yrkesfaglege studieretningar. Dei elevane som har karaktersnitt over 4,0 frå ungdomsskulen er meir positive til fritt skuleval, enn dei med dårlegare karakterar. Elevar som ønskjer å ta vidare utdanning er likeleis meir positiv til fritt skuleval enn dei som ikkje har planar om dette. 20

21 Det er ikkje samanheng mellom andel elevar som ikkje har kome inn på den skulen dei helst ville for skuleåret 2004/2005 og høg oppslutning om fritt skuleval, korkje for heile utvalet eller pr. region. Elevane ønskjer først og fremst å velje skule fritt i den delen av fylket der dei bur. Elevar i Bergen er mest opptekne av å velje skule fritt i den delen av fylket der dei bur samanlikna med elevar i andre kommunar. Jenter er meir opptekne av å ha mange valmoglegheiter samanlikna med gutane. Berre 12 % av respondentane ville ha lagt mest vekt på skule dersom dei kunne søkje fritt både på studieretning og skule. Dei faktorane som er viktigast for respondentane når dei skal velje skule er kjenneteikn ved skulen slik som dyktige lærarar, læringsmiljø, fagtilbodet og læringsmetodar. Men datamaterialet viser også at reiseutgifter er viktige for mange av respondentane og likeleis at det er kort avstand til skulen frå der dei bur. For eit fleirtal av elevane er det viktig å kunne bu heime. Om lag 40 % tykkjer dette ikkje er viktig eller er likegyldige til spørsmålet. Om lag halvparten av elevane tykkjer det er viktig å gå på skule i Bergen, som er noko høgare enn talet respondentane som bur i Bergen i dag. 20 % av dei som tykkjer det er viktig å gå på skule i Bergen, bur i andre kommunar, fortrinnsvis i dei omkringliggjande kommunane til Bergen. Når elevane skal velje skule lyttar dei først og fremst til foreldre, deretter venar og rådgjevar. 57 % av respondentane seier dei ville ha jobba hardare på ungdomsskulen dersom dei hadde visst at karakterar var avgjerande for kva skule dei kunne kome inn på. 21