Leiing av læring i barnehagen Nasjonale retningsliner og lokale fortolkingar Barns læring i barnehagen mellom styring og ledelse Trondheim 27.10.2016 Yngve Skjæveland
Nasjonal styring og lokal praksis "Leiaransvaret i barnehagen er i stor grad eit ansvar for å iverksetja offentlege vedtak" (Børhaug&Moen 2010, s. 225). "Uansett kva som står i rammeplanen, så er det ute i praksis at jobben skal gjøres"
Frå rammeplan til årsplan Barnehagane skal realisera måla i rammeplanen Rammer og styringssignal er ikkje alltid er like klare Andre behov og interesser: Barn, foreldre, personale, eigar osv. Årsplanen er eit lovpålagt styringsverktøy for barnehagen sitt arbeid, der barnehagen pliktar å gjera greie for m.a. si pedagogiske verksemd.
Problemstilling Korleis fortolkar barnehagane rammeplanen sine retningsliner og rammer for leiing av læring i barnehagen?
Analyse av årsplanane Innhaldet i a rsplanane er analysert innanfor tre ulike omra de: 1. Synet på læring. Kva slags læringssyn gir barnehagen sine a rsplanar uttrykk for? 2. Innhaldet i barn si læring. Kva slags tema og læringsaktivitetar blir vektlagt i a rsplanane? 3. Leiing og organisering av læring. Korleis blir barnehagen som læringsarena organisert, og kva slags leiing av læring ga r føre seg i barnehagane?
Teoretisk rammeverk Overordna teoretisk perspektiv: Translasjonsteori (Røvik 2007) Analyserer kunnskapsoverføring mellom organisasjonar Kunnskapsoverføring er meir enn «transport» av idear Idear blir modifisert, endra eller tilpassa Det foregår ei omsetjing, eller «translasjon» Korleis er rammeplanen sine signal om leiing og læring spreidd (eller evt. Ikkje spreidd) frå nasjonalt til lokalt nivå.
Kva skjer i translasjonen? "Translasjonsreglar": Reproduserande modus: Kopiering Modifiserande modus: Justering, noko vert lagt til eller trekt frå Radikalt modus: Det går føre seg ei omdanning av dei opphavlege ideane (Røvik 2007)
Metodisk tilnærming Datamaterialet: Rammeplanen 2011 Strategisk utval av årsplanar frå 64 barnehagar i tre kommunar. Halvparten kommunale, halvparten private Dokumentanalyse basert på hermeneutiske metodar
Rammeplanen om læring Heilskapleg læringssyn: Danning gjennom omsorg, leik og læring Rammeplanen " fremstiller læringsbegrepet vagt, og i den grad det blir formulert skal læring initieres av barna selv." (Pedersen et.al 2013, s. 213) Barns medverknad Formelle og uformelle læringssituasjonar Fagområde med prosessemål
Rammeplanen om leiing «Barnehagen skal ha ei pedagogisk leiing. Styraren og den pedagogiske leiaren har eit særleg ansvar for å planleggje, gjennomføre, vurdere og utvikle oppgåvene og innhaldet i barnehagen» (Kunnskapsdepartementet, 2011a, s. 21) Måla for fagområda skal «presisere personalansvaret» (s. 39) Uklar eller manglande samanheng mellom leiing og læring
Rammeplanen om leiing av læring Rammeplanen seier mykje om læring Lite om leiing Ingenting om samanhengen mellom leiing og læring «korleis fagomra da blir tilpassa interessene til det enkelte barnet, gruppa og det lokale samfunnet, skal avgjerast i den enkelte barnehagen og nedfellast i årsplanen til barnehagen» (Kunnskapsdepartementet, 2011a, s. 40). Metodefridom
Rammeplanen sine krav til årsplanen Årsplanen sine funksjonar:... arbeidsreiskap for barnehagepersonalet til a styre verksemda i ei bevisst og uttalt retning.... utgangspunkt for foreldra til a kunne påverke innhaldet i barnehagen.... grunnlag for det kommunale tilsynet med barnehagen.... informasjon om det pedagogiske arbeidet i barnehagen til eigaren, politikarane, kommunen, samarbeidspartar og andre interesserte (Kunnskapsdepartementet, 2011a, s. 55).
Årsplanane - nokre hovudtrekk Stort mangfald i omfang og utforming Frå 2 til over 70 sider Stor variasjon i innhald Mange baserer seg på sitat frå rammeplanen Nokre få går inn i drøfting av pedagogisk teori: «Vygotsky var opptatt av barns proksimale utviklings- /vekstsone» Variasjonar i fortolkingar av rammeplanen sine retningsliner
Funn: Nokre fellestrekk Alle viser direkte til rammeplanen Mange og lange direkte sitat, ofte utan utdjuping eller forklaring Mange viser også til barnehagelova Alle barnehagane framhevar det heilskaplege læringssynet Danning og barn sin medverknad Dei sju fagområda Vekt på (planlegging), dokumentasjon og vurdering Planane er retta mot foreldre
1. Syn på læring Semje om grunnleggjande læringssyn Sosiokulturelt læringssyn «Leken kongeveien til all læring» Vekt på samanhengen mellom leik og læring Mindre fokus på omsorg og læring Vekt på uformell læring i kvardagssituasjonar «Personalet har fokus på barns læringsutbytte gjennom hele dagen»
2. Innhaldet i barn si læring Stor breidde i tema, arbeidsmåtar og læringsaktivitetar. Fokus på fagområde Generelt jamn fordeling mellom fagområda Men ulike tilpassingar og detaljnivå Vekt på konkrete læringsmål, aktivitetar og metodar. «Lære forskjellige teknikker kullstift, akvarell, ecoline, fettstift etc.». «Lære litt om Vivaldi». «Vi bruker meteren. Hvert barn får en stokk på 1 m. På denne måten kan de selv måle 1 m og ½ m. Sammenligne måleenheter».
3. Leiing og organisering av læring Stillingstitlar er heilt fråverande Ingen styrar, pedagogisk leiar eller assistentar «dei vaksne», evt. «personalet» «De voksne planlegger dagen...» Inga presisering av fordeling av ansvar eller oppgåver Uklårt korleis barnehagen leier og organiserer barnehagen som læringsarena på eit overordna nivå. «Tilrettelegging» av læring, meir enn leiing av læring. Knytt til prinsippet om barns medverknad. Leiing av læring som detaljert skildring av konkrete aktivitetar.
Årshjulet som verktøy «Årshjul» som organisering av barnehagen som læringsarena. Fagområde og aktivitetar knytt saman i ein heilskap. Fagområda utdjupa, knytt til ulike årstider, arbeidsperiodar, avdelingar, tema og aktivitetar i barnehagen
Reproduserande modus Stor grad av kopiering Læringssyn: Sitat direkte fra rammeplanen, utan kommentarar eller utdjuping. Leiing av læring: Rammeplanen er uklar a rsplanen er uklar Dei vaksne har ansvaret
Modifiserande modus Læringsinnhald Utdjuping og tilpassing av innhaldet i fagområda Konkretisering og detaljskildringar av læringsaktivitetar.
Radikalt modus? Ingen radikal translasjon Ingen motstand mot rammeplanen Stor grad av lojalitet mot rammeplanen og mot styresmaktene sine retningsliner.
Avslutning Rammeplanen gir stor fridom til barnehagane - denne fridomen blir brukt Barnehagane er lojale til rammeplanen og til det heilskaplege læreingssynet Stor kreativitet i å fylla dei sju fagområdamed innhald. Årsplanane vidarefører rammeplanen. Det som er tydeleg i rammeplanen, er også tydeleg i årsplanen Det som er uklart i rammeplanen, er like uklart i årsplanen. Behov for tydelegare signal til barnehagane? Nytt kapittel 6 i høyringsutkast til ny rammeplan: «Ansvar og roller»
Referansar Børhaug, K., & Moen, K.H. (2014). Politisk-administrative rammer for barnehageledelse. Oslo: Universitetsforlaget. Kunnskapsdepartementet. (2011). Rammeplan for innhaldet i og oppgåvene til barnehagen. [Oslo]: Kunnskapsdepartementet. Pedersen, L., Engesæter, M., Haukedal, K. S., Hofslundsengen, H. C., & Fossøy, I. (2013). Læringsbegrepet i barnehagens læreplaner. I I. Pareliussen, B.B. Moen, Reinertsen A. & T. Solhaug (Red.), FoU i praksis 2012 conference proceedings (s. 206-215). Trondheim: Akademika.Rønning, G. S. (2010). Lojal mot rammeplanen, og tro mot seg selv. Norsk pedagogisk tidsskrift, 94(02), 100-111. Røvik, K. A. (2007). Trender og translasjoner : ideer som former det 21. århundrets organisasjon / Kjell Arne Røvik. Oslo : Universitetsforl. Røvik, K. A., Eilertsen, T. V., & Furu, E. M. (2014). Reformideer i norsk skole :spredning, oversettelse og implementering. Oslo: Cappelen Damm akademisk Skjæveland, Y. (2016). Leiing av læring barnehagen - nasjonale retningsliner og lokale fortolkingar. I Moen, Gotvassli & Granrusten (2016) Barnehagen som læringsarena Mellom styring og leiing, Oslo, Universitetsforlaget (s. 167-182).