Nynorsk i lærarpraksis «Før hadde eg ikkje peiling, men no går det mykje betre» Nynorskkonferansen 2013 Berit W Bjørlo Høgskolen i Bergen Nynorsk i praksis Lærarstudentar møter nynorskelevar FoU-prosjekt Nynorsksenteret/HiB Fase I: 2008-2009 (Berit W Bjørlo og Morten Rønning) Rapport Fase II: 2009-2010 (Berit W Bjørlo og Reidunn Hernes) Rapport 1
Deltakarar Førsteårsstudentar med praksis i nynorskklassar (fase I: 26/21, fase II: 20) Øvingslærarar i bynære strok (Os og Fjell kommune) Prosjektansvarlege ved HiB: (Bjørlo, Rønning og Hernes) Samarbeid høgskole/praksisfelt Mål og metodar Problemstilling Korleis kan lærarpraksis i nynorskklassar bidra til å utvikle nynorskkompetanse? Kartlegging (spørjeskjema, skriveoppgåver) holdningar, motivasjon, kompetanse Utviklingsarbeid (aksjonsforsking) undervisning, kurstilbod, støttemateriell, rettleiing nynorsk i norskstudiet/lærarpraksis 2
Nynorskkompetanse i læraryrket Samspel: språk, tekst, kultur, didaktikk Meistre nynorsk skriftspråk Rettleie elevar Høgtlesing Kunnskap om nynorsk tekstkultur Nynorsktekstar for barn og unge (sak + skjønn) Nynorskdidaktikk: hovudmål og sidemål Nynorsk i alle fag: lesing og skriving Ulik språkbakgrunn Fase I Bokmål alle skoleår: 7 Skifte frå nynorsk til bokmål undervegs: 6 Nynorsk alle skoleår: 8 (38%) Fase II Bokmål alle skoleår: 7 Skifte frå nynorsk til bokmål undervegs: 4 Nynorsk alle skoleår: 6 (35%) 3
Nynorsk som hovudmål ved opptak til lærarstudiet Høgskolen i Bergen: 25 % HiB rekrutterer mange lærarstudentar frå nynorskområde Høgskolen i Oslo: 4 % Urban kontekst for nynorsklæring (Skjong, 2009) (Tal for HiB frå 2008-09. Tal for HiO frå 2005-09) Holdningar før og etter praksisperioden Fase I Før: 70% ein viss skepsis til praksis i nynorskklasse Etter: Alle seier dei har fått god nynorsktrening Fase II Før: 50% ein viss skepsis til praksis i nynorskklasse Etter: Alle er positive: nyttig og lærerikt Frå skepsis til engasjement: Korleis? Kvifor? 4
Erfaringar etter praksis i nynorskklasse Bokmålsgruppa (fase II) Alle: Praksis i nynorskklasse ei positiv erfaring «Positiv. Fordi eg har lært mye nynorsk.» «har utvikla nynorskkompetansen og lært mykje!» «eg har blitt betre i, og meir positiv til nynorsk.» Konklusjon: mest vekt på meistringsaspektet å bruke nynorsk i lærarpraksis gir betre meistring betre meistring skaper positive holdningar Erfaringar etter praksis i nynorskklasse Målskiftegruppa (fase II) Meistringsaspektet viktigast: betre nynorskkunnskapar Nokre svar framhevar språkleg identitet og profesjonsaspekt: vil arbeide på nynorskskole seinare (vil tilbake til heimstaden) viktig at lærarar meistrar både bm og nn positivt å få ta i bruk nynorsken igjen 5
Erfaringar etter praksis i nynorskklasse Svartypar i nynorskgruppa (fase II) «kjekt fordi eg har vakse opp med nynorsk»: språkleg identitet «øving i å bruke nynorsk i undervisning»: profesjonsaspektet «meir konsekvent i å bruke nynorsk»: auka språkleg medvit Språkbakgrunn og svartypar B-gruppa: auka nynorskkunnskapar, betre meistring BN-gruppa: betre meistring + språkleg medvit + profesjon N-gruppa: profesjon + språkleg identitet + språkleg medvit Øvingslæraren ei nøkkelrolle Rolla som nynorskmentor: stille krav til nynorskbruk skape kultur for nynorsklæring individuell rettleiing informere om nyttige hjelpemiddel og nettressursar inspirere til bruk av nynorsk litteratur i klasserommet nynorskdrypp i rettleiinga Sjå Elin Svenning Berge og Mette Eliassen, Søfteland skule: «Erfart og tenkt om studentars nynorskkompetanse i praksis» (Rapport fase II 2009-2010, vedlegg 4, s 39-40) 6
Møtet med nynorskelevar endrar holdning og handling BN2 «Etter kvart forsto eg meir mi lærarrolle som ein god nynorsk rollemodell. Klart elevane ikkje orka å vere oppmerksame på rettskriving når ikkje studentane var så nøye. Difor blei dette noko eg tok tak i, og eg planla alltid før kvar undervisning kva eg skulle skrive på tavla.» B7 «Me fekk fort kommentarar viss med kom med ein tekst som var på bokmål (noko me som bokmålsfolk ikkje hadde tenkt over ein gong). Det er godt å sjå at elevane er vakne og helst vil ha tekstane på nynorsk.» Praksisskolen som rollemodell N7 «Eg tykkjer det var utruleg kjekt å sjå kor mykje denne skulen satsa på nynorskopplæring. Bibliotekaren som jobba der hadde mykje kjennskap til nynorske forfattarar og bøker som var satt om til nynorsk. Ho brukte mykje tid og krefter til å få elevane interesserte og motiverte til å lesa bøker på nynorsk.» N8 «Skulen søkte i fjor midlar frå Nynorsksenteret i Volda for å kjøpe inn bøker til eit prosjekt dei kalla rettleia lesing.[---] eg tykte det var veldig spennande å vere med på rettleia lesing» 7
Nynorsklæring i samspel Praksisskolen: øvingslæraren praksisskolens nynorskprofil skolebiblioteket Lærarutdanninga: norskfaget forprøver og eksamen på nynorsk nynorskkurs «No går det mykje betre» Men kor bra går det? Språkferdigheiter etter praksisperiodane (7 veker) (eigenvurdering, fase II) Lite flink: 30% Ok: 50% Flink: 20% Trass betring vurderer det store fleirtalet seg som lite flink eller ok. 8
Eigenvurdering versus språktestar Språktestoppgåver: måling av sluttkompetanse utfyllingsoppgåve friskrivingsoppgåve elevtekstoppgåve (finne og korrigere feil i elevtekst, 4. trinn) Språktestpoeng målt mot eigenvurdering: best poengskår best samanfall med eigenvurdering dårleg poengskår litt for stor tru på eigne ferdigheiter (Reidunn Hernes, Fase II, kap 5) Språktestane: ulik vanskegrad Hovudfunn friskrivingsoppgåva: få feil, bra språkleg kvalitet utfyllingsoppgåvene: fleire feil, krev meir språkleg medvit retting av elevtekst: mest krevjande, kunnskap om valfrie former viktig 9
Lærarpraksis som språkkultur Oppsummering Kva førte til endra holdningar og handlingar? nynorskkompetanse knytt til lærarrolla: nyttig lærerikt dannande bruke nynorsk ofte, over tid, i mange situasjonar samarbeid om nynorsklæring i studentgruppa Nynorsk i lærarpraksis: fleire FoU-prosjekt? Mange moglege prosjekt for øvingslærarar for lærarutdannarar for språkforskarar for litteraturforskarar 10
«Eg har berre positive erfaringar frå praksisperioden på ein nynorskskule. Eg vil sei at eg har forbetra meg i å skrive nynorsk, før hadde eg ikkje peiling, men no går det mykje betre.» 11