Fôring og stell av økologisk kalv Britt I. F. Henriksen Debio-samling, Drøbak 20 januar 2010
Kva er ein kalv? 0 6 månader Ikkje ferdig utvikla drøvtyggar Stor overflate i fohold til vekt stort varmetap Lite feittreservar til å kompensere for avkjøling Vil ha kroppskontakt med andre kalvar
Økologisk kalv Skal få die i minst tre dagar etter fødselen Drikke av smokk fram til ein månaders alder Fôrast med naturleg mjølk frå same art i tre månader, og helst morsmjølk
Økologisk kalv Skal gå gradvis over frå mjølkefôring til beitebruk Skal få økologisk fôr Skal ikkje få mjølk frå kyr som er under behandling med legemiddel med tilbakehaldingstid Skal ut på beite
Dyrehelse og dyrevelferd- IFOAM-prinsippa Helseprinsippet Vi skal fremme god helse, og førebygge Økologiprinsippet Etterlikne økologiske system og kretslaup Tilfredstille dyras naturlege behov (artsspesifikk åtferd, artsspesifikt fôr og fôring) Varsomhetsprinsippet Menneskeleg omsorg grip inn når nødvendig og omgå dyra på ein venleg måte Rettferdighetsprinsippet Gjer vel mot dyra frå fødsel til slakt
Naturen som ideal Kua vil trekke seg bort Tørre område i skjul Ku og kalv isolert eit par dagar Kalven vil etterkvart leike med andre kalvar Kalv dier mor i fleire månader Gradvis fråvenning Foto: Ole Trygve Foseide
Tilpasse omgivelsane, stell og fôring til dyret og ikkje motsatt
Plassering av kalv Bør plasserast lett synleg (både inne og ev ute) Skjerma for konstant trekk og fukt Ikkje inntil ein yttervegg Ev diriger kaldlufta opp mot taket med ei plate Tørr og trekkfri liggeplass Tilrettelegge for smokkfôring Tenk dyreflyt (flytt kort, med kamerat)
Spedkalvar Toklimabinge Liggeareal med tre veggar og tak Gir lun og trekkfri liggeplass Foto Inger Hansen
Plasskrav Dyretettleik avpassa dyras åtferdsmessige behov (avh av storleik og kjønn) Dyra skal kunne innta alle naturlege stillingar og utføre alle naturlege rørsler Arealkrav frå 2011 (øko): 1,5 m2/dyr inntil 100 kg 2,5 m2/dyr inntil 200 kg
Liggebås for stor Liggebås tilpassa med stolpe i bakkant
Golv og kvileområde Jamt men ikkje glatt golv Minst halvparten av samla golvareal skal vere tett (øko) Kvileområdet skal ha nok strø til å halde dyra tørre og reine
Ingen kontakt Maks ei veke i enkeltbinge (øko) Kalvane skal sjå og kome i berøring med andre dyr
Gruppe oppstalling Stabile grupper dei første månadene Maks fire veker aldersforskjell (tre veker for dei minste) Start med små grupper (f.eks. tre dyr til tre vekers alder) Seks dyr for kalvar fôra med mjølk Etter avvenning gjerne større grupper Tenk dyreflyt
Kalvingsbinge Ein per 25 dyr i lausdrift Plassering uforstyrra men sentralt Helst ikkje felles kalvingsbinge Ku flyttast til kalvingsbinge 2 3 dg før kalving Vurder antal bingar i forhold til kalvingsmønster
Kalvingsbinge Foto Ellen Kristin Syrstad Foto Britt Henriksen
Kalvingsbinge (generelle anbefalingar) Godt bingedesign Ku og kalv skal kunne legge seg, ligge, reise seg og utføre kroppspleie (anbefalt 10 12 m 2 ) Fleire personopningar God hygiene Enkel å reingjere Avløp for å lett vaske eller smittesanere Bør ikkje brukast som sjukebinge pga smittefare Unngå trekk Tette veggar nedre halvdel
Ulike oppfôringsmåtar Kalv dier morku i tre døgn, deretter bøttefôring e.l. Kalv dier i lengre periode, ut over dei tre første døgna Kalv dier ammeku (fosterku)
Kalv dier morku lenge Ku og kalv i kalvingsbinge e.l. i 3-4 dg for å etablere godt band Kan krevje ekstra kalvingsbingar avhengig av kalvingsmønster
Kalv dier morku Ku og kalv saman i lausdrift eller binge Kalvane skal ha eit kalvegjømme med tett gulv Gangareal tilpassa kalveklauvar Kalv går fritt i båsfjøs heile døgnet Kan lett bli skittent i fjøset Restriktiv diegiving Kalvar i gruppebinge og sleppt ut nokre gonger per dag
Kalv dier ammeku (fosterku) Strøbinge for ei eller fleire ammekyr + kalvar Binge med liggebås for fleire ammekyr Ammekubingar skal ha eit kalvegjømme Ved liggebåsfronten om det er liggebås til ammekyrne Anbefalt minst 1,0 m 2 per kalv opp til 100 kg og 1,25 m 2 opp til 150 kg vekt. Fleire ammekyr i same binge lettar avvenninga Men må følge med at alle kyrne blir dia og alle kalvane får nok mjølk Kalvane kan vere effektive smittespreiarar
Fôring Spedkalv har dei første 2 4 vekene einmaga melting tilpassa råmjølk og heilmjølk Frå Læreboka Økologisk husdyrhold
Utvikling av immunitet Frå kompendium for HINT, 2006. Optimal produksjon av kalv.
Råmjølk Råmjølk er mjølka dei første (4 6) dagane etter kalving Inneheld viktige immunstoff immunglobuliner (IgG) Kalven bygger opp eigen immunstatus Tar opp mest IgG rett etter fødsel, avtar og er borte ca 24 timar etter fødsel
Tildeling 4 l mjølk ved første mål, helst innan to timar 6 l innan seks timar, deretter tilnærma appetittfôring Gå gradvis over til sur mjølk i løpet av ei veke 4 5 fôringar 7 l heilmjølk/dag i snitt for 55 kg tung kalv Bland aldri mjølk og vatn Bruk all råmjølk frå første utmjølking
Nok råmjølk, av god kvalitet, tidsnok! «mengde» x «konsentrasjon av IgG» x «tidspunkt for råmjølkstildeling» = kalvens immunitet Svikt ved ein eller fleire av desse faktorane gir for låg immunitet Kolostrometer Foto: Fra Stine M Gulliksen
Utvikling av vomma Kalvekraftfôr frå kraftfôrflaske frå første leveveke Smakeleg grovfôr viktig, gjerne høy Vatn (reint) viktig for at kalven skal ete nok kraftfôr
Reinhald av kalvar og ungdyr Dersom ¼ eller meir er dekka med plater av lort = lortete Plater av lort er tredimensjonale, og så stor som ei handflate Vis plansjer frå Welfare Quality
Holdvurdering Vis plansjer frå Welfare Quality
Unnvikings-test, kalv og ungdyr 2 m avstand Arm i 45 % vinkel 1 skritt per sek mot dyret Avstand frå handa til dyret sin mule ved tilbaketrekking 2 = >50 cm avstand
Økologisk kalv Tenk kalv og kalvens naturlege behov Behov for varme Sugebehov Behov for kontakt med andre kalvar Behov for kontakt med morku? Behov for plass til leik Behov for vatn og riktig fôr og fôring Tilpass omgivelsane til kalven
Takk for meg!