Frisk luft og mykje mjølk gav friske kalvar og 30% betre tilvekst

Transkript

1 Frisk luft og mykje mjølk gav friske kalvar og 30% betre tilvekst Målet med reportasjen er å setje fokus på praktiske løysingar for oppstalling av frisk kalv, god avdrått og avkastning med mjølkeproduksjon på beite. Figur 1: Bilde viser Hedvig og Henning inne i kalvehuset saman med kalvane. Foto Aslak Botten. Aktiv bruk av gode beiter, mykje mjølk til småkalven, frisk luft, god fôrkvalitet, og eit aktivt vekstskifte er løyndomen bak høg mjølkeavdrått på kyrne og svært god tilvekst på både kalvane og ungdyra. Tidlegare stod kalvane inne i fjøset saman med mjølkekyrne og det var mykje sjukdom. «Me hadde låg tilvekst og mykje sjukdom, spesielt ved 4 vekers stadiet». Seier tidlegare kursdeltakar ar på NUG Hedvig Lien og Henning Bergersen. Gardbrukar paret overtok garden etter foreldra til Hedvig og har drive garden Lien i Engene i Gol dei siste 2 åra. «Me måtte gjere noko med kalveoppstallinga» seier Henning. Dei hadde lest at det kunne gje betre dyrehelse å flytte kalvane ut slik at dei fekk meir frisk luft og lågare smittepress. Kyra på Lien har kalving i juni/juli for å nytte beita godt. Tidspunktet er også gunstig med tanke på at kalvane kan vere ute. «Det er utruleg kor gode resultat me har oppnådd. Etter at me flytta dei ut har me ikkje hatt ein einaste sjuk kalv, og tilveksten har flydd til himmels i høve til når kalvane stod inne i fjøset. Seier Hedvig. «Eg var inne å såg på tilvekstkurvene i høve til at kvigene etter nye normer bør vere minst 560 kg ved kalving. Ungdyra fødd i 2011 er mykje tyngre enn det som er vist på standard kurvene» legg Hedvig ivrig til. Det vert vektlagt god oppfølging av kalvane. Kalvane får mjølk ved hjelp av kalvefôringsautomat, tidlegare var det bøttefôring. Faktisk har dei tilgang på intill 10 liter mjølk dei fyrste 14 dagane etter fødsel. Dei fleste kalvane drikk faktisk så mykje også. Etter 14 dagar er det gradvis nedtrapping fram til avvenning ved 8 veker. «Ny forsking viser at kalvane ikkje et mindre kraftfôr og silo sjølv om ein gjev så store mengder mjølk etter kalving. Men det er viktig å starte nedtrappinga tidleg» seier Hedvig. «Eg likar at kalvane er litt runde.» avsluttar ho.

2 Ungdyr tilvekst og økonomi Figur 2: viser tilvekstkurvene på livkvigene på Lien. Dei svarte prikkane på grafen viser tilveksten på dyra i høve til kravet til 560 kg ved 24 mnd alder på dyra Foto: Hedvig Lien Livkvigene på Lien har siste året(2011 generasjon,svart prikk, under 12 mnd) hatt svært god tilvekst i høve til tidlegare(2010 generasjon, svart prikk mnd). Alle kalvane frå 2011 har konsekvent vore tyngre enn «kravet» til å oppnå store nok kviger. Dyra har som sagt ikkje vore sjuke. Dei svarte prikkane frå mnd viser dyra før ny oppstalling vart teke i bruk. Desse dyra var mykje sjuke, men fekk same fôring som 2011 generasjon generasjon ligg under kravet til 260 kg ved 24 mnd alder. Same tendensen ser me på oksekalvane som vart slakta som «kalv spesial». I 2011 var tilvekst pr dag 564 gram. Snitt vekta ved slakting 7,5 månads alder 127 kg, og feitt 2-. Kalv spesial som vart slakta i 2012 med ny og betre oppstalling hadde tilvekst pr dag på 734 gram. snittvekta ved slakting 6,5 månads alder på 143,2 kg og feittklasse 2. Altså 13% kortare framfôringstid og 12,7 % tyngre slaktevekt. Tilveksten var 170 gram, dvs 30% betre tilvekst pr dag på same fôrrasjon. Økonomisk sett er slakteresultatet 817 kr betre pr kalv. Korrigerer me for spart kraftfôr(3 Fem kraftfôr â 3,30 kr/fem i 30 dagar) vert resultatet med ny oppstalling kr betre pr kalv frå 2011 til 2012 pga oppstalling.

3 Hedvig og Henning har starta å ta brystmål på kalvane, ved fødsel, før og etter beiteslepp og før kalving. Målet er brystmål 1 gong pr månad. Dei er litt usikre med omsyn på sikkerheita ved bruk av brystmål. Det er eit ønskje om å vege dyra på skikkeleg vekt. Men fram til i no er det brystmål som er nytta. Forskjellane på oppfølging av dyra frå 2010 og 2011 er at dyra har hatt eiget kalvefjøs frå 2011, og truleg derfor vore mykje friskare. Mjølkefôringa er endra frå bøttefôring til kalvefôringsautomat, og dei har starta å baycoks behandle kalvane. Viktigheita av god tilvekst og store kviger ved innkalving syns Hedvig at ho ser godt når ho samanliknar 2 tvilling kyr. Den eine åt mykje mat alt frå den var kalv. Denne vart stor og kraftig og mjølkar 48 kg på siste veging den andre som alltid har vore småeten var noko mindre og mjølkar 32 kg. Dei kalva med 1 vekes mellomrom. Kalvehuset Kalvehuset er bygd opp av reisverk med bølgjeblikk plater i veggane og på tak. Legg merke til den luftige midtløysing med moglegheit for mykje luft ved inn/utgang til beite. Veggane på sidene er tette slik at det ikkje vert trekk inne på liggearealet. Det er gjennomsiktige takplater i midtseksjon. Figur 3: Bilde viser kalvehuset sett frå utsida. Foto Aslak Botten Sjølve kalvehuset er mobilt og kan flyttast med traktor. Dette gjer at kalvvane ikkje vert ståande på same staden år etter år, men kan flyttast rundt til nye områder rundt fjøset med lågare smittepress. Huset er konstruert slik at ein kan bruke lasteapparatet på traktoren til å løfte opp dei ulike seksjonane slik at det kan flyttast. «Målet var at kalvehuset skulle kunne flyttast enkelt. Løysinga vart ei talleløysing med høvelflis. Me legg om lag cm med høvelflis i botn. På denne måten held det seg ganske tørt på liggeområdet. Det vert litt blautt akkurat rundt fôringsplassen der kalvane har tilgang på vatn, silo og mjølk» seier Henning. Og han held fram: «For å kunne bytte ut sagflisa er det ei open løysing slik at me kan kjøre traktorskuffa inn for å bytte sagflis. Det er spesielt når kalvane vert litt større og et meir kraftfôr og gras at problemet rundt fôringsplassen er størst. Når kalvane er små heldt det seg tørt». Heilt frå kalvane vert født har dei tilgang på 2 separate luftegardar. Desse luftegardane gjev tilgang på mykje plass og aktivitet for kalvane. I tillegg får dei tidleg tilgang på friskt beitegras som dei raskt får smaken

4 på. Luftegardane kan byttast på gjennom sesongen slik at det vert nokre kvileperioder for graset. Dei nyttar straumgjerde for å gjerde inne kalvane. Dette gjer at arealet enkelt kan tilpassast kalvane sine behov for bla beitegras og plass. Kalvane har sjølsagt også tilgang på kalvehytta når dei er ute på luftetur. På sida av kalvehuset er det inngang til «teknisk rom» med mjølkeautomat, kraftfôr, ol. Figur 4: Bilde viser Hedvig Lien ved inngangsdøra til "teknisk rom" i kalvehuset. Her står bla Fôringsautomaten. Foto Aslak Botten Mjølk på beite På Lien er det stort fokus på at dyra skal vere mest mogeleg ute, og ta opp mest mogeleg mat på beite. Henning fortel at dyra er ute frå siste halvdel av april til fyrste halvdel av November. Dvs Om lag 6 mnd ute. På våren går dyra på innmarksbeite. Dei vekselbeitar mellom fleire skifter. Det tidlege beitesleppet fører til gradvise fôrskifter der dyra i starten får mest rundball og gradvis går over på ferskt gras om våren. Om hausten er det motsett, gradvis overgang til rundballefôring. Mjølkinga foregår inne i fjøset heime på garden. Det er ingen støling. Dyra står inne om Figur 5: Bilde viser innmarksbeite, mjølkekyr har vekselbeita/ skiftebeita her heile sommaren. Legg merke til kor lite sølvbunke/engemann det er 20. august. Foto Aslak Botten. natta. Og har då alltid tilgang på fersk rundball. Med kraftfôrtak på 12kg på kyra og 10 kg på kvigene kan beitet ute bli for kraftig. I Periodar nyttar dei derfor noko seinare slått gras for å stabilisere magen. For å halde beitekvaliteten oppe utover hausten går dyra over på fulldyrka mark etter kvart. Dei nyttar då raigras som vert stripebeita. På denne måten sikrar dei at den varige enga overvintrar godt.

5 Kvar dag utover hausten får dyra tilgang på ei ny stripe med ferskt godt gjødsla raigras. Graset er cm høgt ved avbeiting. Når det er slutt på raigraset vert det satt ut rundball i rundballehekk Beiteopplegget på Lien har gjeve ei avkastning på mellom liter mjølk pr årsku med 27-29% kraftfôr pr 100 kg mjølk. Figur 6: Bilde viser stripebeiting av raigras. graset er cm høgt. Dette sikrar godt fôropptak, gode munnfullar og høgt beiteopptak for dyra. Foto Aslak Botten