Kvalitetsutvikling i haustbeite - rapport til deltakande NLR-einingar

Transkript

1 1 Kvalitetsutvikling i haustbeite - rapport til deltakande NLR-einingar Anne Kjersti Bakken og Anne Langerud, Bioforsk Midt-Norge, Kvithamar. Mål for undersøkinga I forsøksplanen for denne serien vart målet formulert som «Å finne ut koss fôrkvaliteten er i det haustebeitet som dyra blir tilbydd etter andreslått i ulike engtypar, år og område». Stor variasjon i materiale og metode Det vart gjennomført prøveuttak frå i alt 22 beite på ettersommaren og hausten 2012 og 2013, frå Nordreisa i nord til Flekkefjord og Grimstad i sør. Fleire av uttaksstadene var fastliggande dei to åra. Femten felt vart beitt med mjølkekyr og dei resterande sju med ammeku, sinkyr, kviger eller andre ungdyr. Nokre vart beitt på gjenvekst etter andreslått, medan andre som låg i område med kortare vekstsesong, vart beitt etter førsteslått. Det var også variasjon i beitesystem mellom kontinuerleg og skiftebeiting, og artssamansetjinga i engene varierte frå reinbestand av fleirårig raigras til artsrike blandabestand av engrapp, timotei, engsvingel, litt kløver og ugras. Ein fekk såleis stor breidde i materialet, og det skulle sånn sett gi eit godt grunnlag for å drøfte korleis kvaliteten som dyra vart tilbydd, varierte etter engtype, år og område, som det heiter i målformuleringa. Variasjonen blir samtidig ei utfordring når ein skal prøve å trekke ut noko som kan generaliserast som gyldig utover det som vart observert på enkeltfelt enkeltår. Variasjonsbreidde i og vurdering av fôrkvalitet Det var store skilnader i kvalitet på beitgrøda slik denne vart analysert i tørka prøver med NIRS på Bioforsk Øst, Løken. Mjølkekyr kunne over lengre tid bli tilbydd alt frå timotei med under 0,75 FEm/kg TS og 60 % fordøyeleg tørrstoff, til fleirårig raigras med over 1,0 FEm/kg TS og 80 % fordøyeleg tørrstoff. Det var ikkje slik at ungdyr/kviger/sinkyr systematisk vart tilbydd dårlegare grøde enn mjølkekyrne. Resultata blir presenterte felt for felt lenger ut i rapporten. Vi prøvde å gruppere felta på mange måtar for finne faktorar som var avgjerande for kvaliteten utan at vi syntest komme til noko gjennombrudd i dette arbeidet. Det som blir drøfta av mulege samanhengar nedanfor, er basert på observasjon og resonnering og ikkje på statistiske analysar av materialet samla. Det vart vurdert å vere for ueinsarta til at slik analyse var fruktbar. Når vi i det seinare snakkar om høg og låg fôrkvalitet, er høg vurdert som høgt energiinnhald (høg FEm/kg tørrstoff), høg fordøyeligheit av tørrstoffet og låg andel ufordøyeleg fiber av totalt

2 2 fiberinnhald (ufordøyeleg NDF/total NDF=UNDF). Låg kvalitet blir da lågt energiinnhald, låg fordøyeligheit og høg andel UNDF. Det er sjølvsagt ikkje slik at høg er «god» i alle samanhengar og at låg alltid er «dårleg». Kvaliteten på beitegrøda må alltid vurderast ut frå dyra sine behov og kva andre fôrslag dei har tilgang på samtidig. Typisk for beita med høg kvalitet Alle beita som var dominert av fleirårig raigras (felt 6, 8 og 11), heldt jamt høg kvalitet i heile uttaksperioden, enten han starta i juli som i Rogaland (8) eller i september som i Verran hos NLR Sør- Trøndelag (11, i 2012). Samtidig var det kort veksttid frå føregåande slått til beitinga starta på desse felta. Ein skal såleis ikkje konkludere med at det var grasarten åleine som var grunnlaget for den høge kvalitet. Dei fleste av beita med raigras var også godt gjødsla, og nokre vart tilført ekstra N i beiteperioden. Dette gav til dels svært høgt råproteininnhald, godt over 20 % av TS i Rogaland og Dalane (6, Bjerkreim) og svært høg PBV. Innhaldet av NDF var under 50 %, og andelen ufordøyeleg NDF (UNDF) var låg. Kanskje med unnatak for raigrasbeitet i Verran, var den komprimerte plantehøgda også jamt låg i denne gruppa, noko som indikerer eit beitetrykk som hindrar aldring og sikrar jamt god gjenvekst frå botn. Timoteidominerte beite kunne også ha høg konsentrasjon av FEm, høg fordøyeligheit og lågt innhald av NDF (og UNDF). Agderfeltet i Flekkefjord (4) er eitt eksempel, og der vart det begge år tatt ein relativt sein andreslått (høvesvis 14. og 26. august) og deretter gitt ei kort veksttid før haustbeitinga starta. Agder-feltet i Grimstad i 2012 (5), Dalane-feltet i Eigersund i 2012 (7), Nord-Trøndelag-feltet i Snåsa (12), og Målselv-feltet (17) i 2012 er andre eksempel på timoteidominert beite med høg kvalitet. God nitrogenforsyning, dømt ut frå eit høgt råproteininnhald i grøda, og/eller kort veksttid mellom siste slått og beitestart er felles for desse felta. Typisk for beita med lågare kvalitet Beitet som vart prøvetatt av NLR Hedmark (2), heldt verken i 2012 og 2013 høg kvalitet vurdert etter dei kriteria vi nemnde over. Beiteslepp var så seint som 6-7 veker etter andreslått, og sjølv om det var gjødsla etter slåtten, såg nitrogenforsyninga ut til å vere låg utover i beiteperioden. Målselv-feltet (17) viser også at nitrogenforsyninga utover i beiteperioden og avstand mellom slått og beitestart kan vere viktig. I 2012 gjekk råproteinet ganske mykje ned i beiteperioden, medan både dette og FEm-innhaldet heldt seg høgt i ein trevekersperiode i I første året var avstanden mellom slått/gjødsling og beitestart nesten 7 veker, og i siste året berre 3-4 veker. Dette er likevel eit tynt grunnlag for å generalise sterkt om kva tida mellom har å seie. Det var til dømes også stor skilnad i temperatur mellom dei to åra, noko som kunne ha vore med og gitt ulikt forløp. I 2013 var det vesentleg lågare temperatur i siste halvdel av beiteperioden da råproteininnhald og energiinhhald heldt seg uendra, enn i tilsvarande periode i 2012 da innhaldet gjekk ned. Skilnader etter beitesystem Skiftebeiting vart praktisert ulikt på ulike plassar. På Oppdal (9), i Verran (11) og i Nordreisa i 2013 (16) vart dyra i begge åra slept suksessivt inn på nye delar av gjenvekst etter førsteslått utan å vende

3 3 tilbake til tidlegare beitt areal i perioden, medan dei i Bjerkreim i 2013 (Dalane, 6) gjekk frå og seinare kom tilbake til faste teigar. Resultata frå prøveuttaket frå den første typen viser kvalitetsutvikling i urørt gjenvekst utover hausten. På Oppdal gjekk denne kvaliteten ned frå 3. august til 11. september i 2012, men ikkje frå 26. august til 20. september i I Nordreisa som vart skiftebeitt berre i 2013, gjekk FEm-innhald i urørt gjenvekst ned frå 0,96/kg TS den 23. august til 0,88 den 5. september. For felta med denne typen skiftebeiting kunne det vere stor skilnad på den grøda dyra gjekk frå og på ho som dei skulle sleppast ut på. Dette gjaldt dersom det dei gjekk frå, hadde vorte skikkeleg nedbeitt målt ut frå komprimert. I Nordreisa vart mjølkekyrne både 29. august og 5. september tatt av eit beite som var ca 6 cm høgt og som låg under 0,70 FEm/kg TS, medan dei på desse datoane vart slept inn på teigar som hadde på 16 cm og heldt kvalitet rundt 0,85 FEm. I den andre typen skiftebeiting, som ein rett nok har berre eitt eksempel på, vart det ikkje slike brå og store kvalitetssprang i beitetilbodet, og sjølvsagt heller ikkje i kontinuerleg beiting. Materialet er ikkje stort og balansert nok til at vi tør seie at dyr i skiftebeitesystem generelt vart tilbydd lågare eller høgare kvalitet enn dyr som gjekk i kontinuerleg beiting. For diskusjon om kvalitetsendringar over tid i kontinuerleg beitt grøde, sjå avsnittet nedanfor. Generelle kvalitetsendringar utover hausten Av dei 14 felta med kontinuerleg beiting, var det statistisk sikker endring i FEm-innhald med tida på 9 og i råproteininnhald på 12. Stort sett var det nedgang, men der det hadde vorte gjødsla i beiteperioden, kunne det også vere ein auke i innhaldet. Vi ville kanskje forvente at innhaldet av karbohydrat (sukker) auka utover seinhausten medan temperaturen vart lågare, men det var ingen slik eintydig trend for alle felt sett under eitt. Der det var utslag for tid, hadde det sannsynlegvis meir samanheng med nitrogentilgang enn temperatur. I Rogaland (8) var det til dømes ein nedgang i innhald av karbohydrat tidleg i september begge år straks etter gjødsling før det steig att mot månadsskiftet september/oktober. Oppsummering og konklusjon Intensivt beitt og godt gjødsla fleirårig raigras heldt høg energi- og råproteinkonsentrasjon og låg andel ufordøyeleg NDF utover heile ettersommaren og hausten. Grøda syntest vere så lettfordøyeleg og ha så høgt proteininnhald at fiberrikt surfôr eller kraftfôr med låg PBV truleg måtte fôrast i tillegg. Timoteidominerte beite hadde berre unntaksvis tilsvarande kvalitet, men med god nitrogenforsyning og kort veksttid mellom føregåande slått og beitestart, kunne ein ligge godt over 0,90 FEm og 20 % råprotein og under 50 % NDF i fleire veker utover hausten, også i slik beitegrøde. Det var få beite som låg under 0,80 FEm/kg TS og opp mot og litt over 60 % NDF. Prøver med slik kvalitet var gjerne tatt frå skifte som dyra var i ferd med å bli tatt av i skiftebeitingssystem eller frå kontinuerleg beitt grøde med sein beitestart (>6 veker) etter føregåande slått. I dette materialet var det ikkje slik at mjølkekyr gjennomgåande vart tilbydd høgare kvalitet enn kviger, sinkyr og ungdyr, men dei mest lettfordøyelege og energirike beita var det mjølkekyr som gjekk på.

4 4 Hedmark Landbruksrådgiving, felt i Ringsaker (AKB12-2) Kontinuerleg beiting med ungdyr på timoteidominert eng (Spire surfôr Beite vintersterk) frå 10. september. Skiftet hadde vorte hausta 1. juni og 24. juli, og vart gjødsla med 5 kg N/daa etter andreslått. Det var merknad om at det var mykje strå ved dei siste to prøveuttaka. 6. sept 23 0, sept 15 0, sept 11 0, sept 8 0, p tid 0,01 0,01 0,01 0,01 0,01 (0,10) i.s Hedmark Landbruksrådgiving, felt i Ringsaker (AKB12-2) Kontinuerleg beiting med ungdyr på timoteidominert eng (Spire surfôr Beite vintersterk) frå 26. september. Skiftet hadde vorte hausta 12. juni og 13. august, og vart gjødsla med snautt 6 kg N/daa etter andreslått. 27.sept 29 0, okt 12 0, okt 9 0, p tid 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 i.s

5 5 Hedmark Landbruksrådgiving, felt i Ringsaker (AKB12-2) Kontinuerleg beiting med ungdyr på timoteidominert eng (Spire surfôr Beite vintersterk). Skiftet hadde vorte hausta 1. juni og 24. juli i 2012, 12.juni og 13.august Gjødsla med 5-6 kg N/daa etter andreslått FEm PBV Råprotein Fordøyeligheit NDF UNDF Karbohydrat, /kg ts g/kg ts % av ts % av ts % av ts % av NDF % av ts 6. sept 27.sept 0, sept 4.okt 0, sept 13.okt 0, sept 0, p tid 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 i.s P år 0,00 i.s 0,00 0,00 0,00 0,00 i.s p tid*år 0,02 i.s i.s 0,02 0,02 0,05 i.s NLR Agder, felt i Flekkefjord (AKB12-4) Kontinuerleg beiting med sinkyr frå 23. september på timotei-dominert eng med noko engsvingel og engrapp (Spire Surfôr Normal sådd i 2011). Skiftet hadde vorte hausta 14. juni og 14. august, og vart ikkje gjødsla etter andreslått. 22.sept 13 0, sept 12 0, sept 10 0, okt 8 0, p tid (0,10) (0,09) 0,03 i.s (0,08) i.s i.s

6 6 NLR Agder, felt i Flekkefjord (AKB12-4) Kontinuerleg beiting med sinkyr frå 25. september på timotei-dominert eng med noko engsvingel og engrapp (Spire Surfôr Normal sådd i 2011). Skiftet hadde vorte hausta 30. juni og 26. august, og vart gjødsla med 5 kg N/daa etter andreslått. 24.sept 13 1, sept 10 1, okt 8 0, okt 6 0, p tid 0,00 0,01 0,00 0,00 0,00 0,05 0,00 NLR Agder, felt i Flekkefjord (AKB12-4) Kontinuerleg beiting med sinkyr. Timotei-dominert eng med noko engsvingel og engrapp (Spire Surfôr Normal sådd i 2011). Skiftet hadde vorte hausta 14. juni og 14. august i 2012, 30.juni og 26.august i Skiftet vart ikkje gjødsla etter andreslått i 2012, i 2013 vart det gjødsla med 5 kg N/da. Karbohydrat, FEm PBV Råprotein Fordøyeligheit NDF UNDF sept 24.sept 1, sept 30.sept 0, sept 7.okt 0, okt 14.okt 0, p tid 0,00 0,01 0,00 0,00 0,00 0,01 0,04 P år 0,00 0,00 0,00 i.s 0,00 0,00 0,00 p tid*år (0,08) 0,01 0,01 (0,08) i.s i.s 0,01

7 7 NLR Agder, felt i Grimstad (AKB12-5) Skiftebeiting med mjølkekyr frå 20. august på timotei-dominert eng med raigras og raudkløver. Skiftet hadde vorte hausta 29. mai og 25. juli, og gjødsla med 5 kg N/daa (25-2-6) etter andreslått. 20. august 20. august 17.sept 17.sept Komprimert 15,8 0, ,0 0, ,8 0, ,4 0, p tid i.s (0,10) i.s 0,04 0,03 (0,06) 0,00 p skifte i.s i.s i.s i.s i.s i.s i.s

8 8 NLR Agder, felt i Grimstad (AKB12-5) Skiftebeiting med mjølkekyr frå 9.september på timotei-dominert eng med raigras og raudkløver og noko kveke. Skiftet hadde vorte hausta 10. juni og 5. august, og gjødsla med 6 kg N/daa (27-0-0) etter andreslått. 10. sept 10.sept (dit dyra skal) 2.okt Komprimert 10 0, , , p tid 0,00 i.s i.s 0,01 0,03 (0,07) i.s p skifte 0,01 i.s i.s 0,03 (0,06) (0,10) i.s NLR Agder, felt i Grimstad (AKB12-5) Skiftebeiting med mjølkekyr frå 20. august (2012) og 9.september (2013) på timotei-dominert eng med raigras og raudkløver. Skiftet hadde vorte hausta 29. mai og 25. juli i 2012, 10.juni og 5.august i Gjødsla med 5 kg N/daa (25-2-6) etter andreslått i 2012, med 6 kg N/daa (27-0-0) i Tid FEm PBV Råprotein Fordøyeligheit NDF UNDF Karbohydrat, /kg ts g/kg ts % av ts % av ts % av ts % av NDF % av ts 20. aug 10.sept 1 0, sept 2.okt 2 0, p tid 0,00 i.s i.s 0,00 0,01 i.s 0,00 p år 0,00 i.s (0,07) 0,00 0,00 0,00 i.s p tid*år 0,02 i.s (0,10) 0,02 i.s 0,01 (0,07)

9 9 NLR Dalane, felt i Bjerkreim (AKB12-6) Kontinuerleg beiting med mjølkekyr frå 20. august på raigras-dominert eng med innslag av engrapp, timotei og kveke. Skiftet hadde vorte hausta 10. juni og 29. juli, og gjødsla med 3,5-4 tonn storfegjødsel blanda med silosaft per daa etter andreslått. Den 27. august (i beiteperioden) vart det gjødsla med 5,4 kg N (27-0-0) per daa. 16.aug 6,7 1, aug 4,6 1, sept 4,2 1, sept 3,6 1, p tid 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

10 10 NLR Dalane, felt i Bjerkreim (AKB12-6) Skiftebeiting (mellom teig 1 og teig 2) med mjølkekyr frå 4.september på eng med ei blanding av raigras, timotei, rapp og kveke. Teig 1 hadde vorte hausta 2. juli og 22. august og gjødsla med 3,5 tonn storfegjødsel blanda med silosaft per daa etter andreslått. På teig 2 var det førsteslått 28.juni og andreslått 21.august. Etter førsteslått vart det gjødsla med 4 tonn storfeblautgjødsel og 45 kg OPTI-KAS per daa, etter andreslått 3,5 tonn storfeblautgjødsel (50 % silosaft). Teig Komprimert Cm /kg ts g/kg ts % av ts % av ts % av ts % av NDF % av ts 3.sept 1 6 1, sept ( der dyra er) 1 6 1, sept 2 7 1, sept 2 6 1, sept 1 7 1, sept 2 6 1, sept (der dyra har vært) 1 5 0, p tid 0,00 0,00 0,00 0,03 i.s 0,00 0,00 p skifte i.s 0,03 0,04 i.s i.s 0,00 0,04 4.sept -6.sept: Beiting på teig 1 7.sept-13.sept: Beiting på teig 2 14.sept-16.sept: Beiting på teig 1 17.sept-20.sept: Beita på anna areal 21.sept-24.sept: Beiting på teig 1 25.sept- : Beiting på teig 2

11 11 NLR Dalane, felt i Eigersund (AKB12-7) Kontinuerleg beiting med Hereford kyr, ungdyr og okse frå 13. september på timotei/engsvingel-dominert eng med innslag av raigras, engrapp og kveke. Skiftet hadde vorte hausta 13. juni og 8. august, og det vart gjødsla med 5 kg N/daa ( ) etter andreslått. 10.sept 12,6 1, sept 12,0 1, okt 6,8 0, okt 6,3 0, p tid 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 NLR Rogaland, felt i Sola (AKB12-8) Kontinuerleg beiting med mjølkekyr på fleirårig raigras (Spire surfôr Pluss 100) frå 17. juli. Ugrasinnhaldet (tunrapp og tofrøblada) vart estimert til 10 %. Skiftet hadde vorte hausta 30. mai og 5. juli, og gjødsla med 5 kg N/daa både etter andreslått og 20. august. 23. juli 9,8 0, aug 8,7 0, sept 6,9 0, sept 4, p tid 0,03 0,00 0,00 i.s 0,00 i.s 0,00

12 12 NLR Rogaland, felt i Sola (AKB12-8) Kontinuerleg beiting med mjølkekyr på fleirårig raigras (Spire surfôr Pluss 90 sådd våren 2013) frå 24. juni. Skiftet hadde vorte hausta 10. juni og gjødsla med 9-10 kg N/daa etter førsteslåtten. Skiftet vart igjen gjødsla med 4 kg og 2-3 kg N/daa høvesvis 18.juli og 15. august. 22.jul 11 1, aug 8 0, sept 9 0, okt 7 1, p tid (0,10) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 NLR Rogaland, felt i Sola (AKB12-8) Kontinuerleg beiting med mjølkekyr på fleirårig raigras (Spire surfôr Pluss 100). Skiftet hadde vorte hausta 30. mai og 5. juli i 2012 og 10.og 24.juni i I 2012 vart skiftet gjødsla med 5 kg N/daa både etter andreslått og 20. august. I 2013 vart det gjødsla med 9-10 kg N/da etter førsteslått og 4 kg og 2-3 kg N/da høvesvis 18.juli og 15.august FEm PBV Råprotein Fordøyeligheit NDF UNDF Karbohydrat, /kg ts g/kg ts % av ts % av ts % av ts % av NDF % av ts 23. juli 22.juli 0, aug 12.aug 0, sept 9.sept 0, sept 3.okt 1, p tid p tid 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 P år P år 0,05 0,00 0,00 i.s 0,00 i.s i.s p tid*år p tid*år 0,02 0,00 0,00 i.s 0,04 i.s 0,00

13 13 NLR Oppdal, felt i Oppdal (AKB12-9) Skiftebeiting med mjølkekyr frå 1. august på eng sådd med Felleskjøpets blanding nr. 10 sådd i Enga hadde vorte hausta 1. juli, og gjødsla med 2 tonn storfegjødsel og 7 kg N frå Opti-NS per dekar etter førsteslått. Ved første uttak var det mest engrapp, engsvingel og kveke, medan det seinare var mest timotei og nest mest engsvingel. 3.aug 3.aug 4.sept 4.sept 11.sept 11.sept 18.sept Komprimert 8,8 0, ,3 0, ,0 0, ,5 0, ,9 0, ,3 0, ,9 0, p tid 0,00 i.s 0,05 0,00 (0,08) i.s i.s p skifte i.s i.s i.s i.s i.s i.s i.s

14 14 NLR Oppdal, felt i Oppdal (AKB12-9) Skiftebeiting med mjølkekyr frå 10. august på eng sådd med Felleskjøpets blanding nr. 10 sådd i Enga hadde vorte hausta 1. juli, og gjødsla med 4 kg N frå Opti-KAS per dekar etter førsteslått. Enga var dominert av engsvingel, rapp og timotei med et betydelig innslag av kveke. 26.aug 26.aug 4.sept 4.sept 11.sept 11.sept 20.sept 20.sept (der dyra er Komprimert , , , , , , , , p tid i.s (0,06) 0,02 i.s i.s i.s 0,03 p skifte 0,00 i.s i.s 0,01 0,00 i.s 0,00

15 15 NLR Oppdal, felt i Oppdal (AKB12-9) Skiftebeiting med mjølkekyr frå 1. august (2012) og 10.august (2013) på eng sådd med Felleskjøpets blanding nr. 10 sådd i Enga hadde vorte hausta 1. juli begge år. I 2012 vart enga gjødsla med 2 tonn storfegjødsel og 7 kg N frå Opti-NS per dekar etter førsteslått, i kg N/daa fra OPTI-KAS. Enga var dominert av engrapp, engsvingel, timotei og kveke. Tid FEm PBV Råprotein Fordøyeligheit NDF UNDF Karbohydrat, /kg ts g/kg ts % av ts % av ts % av ts % av NDF % av ts 3.aug 26.aug 1 0, sept 4.sept 2 0, sept 11.sept 3 0, sept 20.sept 4 0, p tid 0,00 0,01 0,00 0,00 0,04 0,02 i.s p år 0,02 i.s i.s 0,04 i.s 0,05 i.s p tid*år (0,06) i.s i.s i.s i.s i.s i.s NLR Sør-Trøndelag, felt i Selbu (AKB12-10) Kontinuerleg beiting med store kviger på timotei-dominert eng (Spire surfôr vintersterk) frå 1. september. Skiftet hadde vorte hausta 24. juni og 12. august, og gjødsla med 2 tonn vassblanda storfegjødsel per daa etter andreslått. 3.sept 10,0 0, sept 8,5 0, sept 8,6 0, p tid i.s 0,03 0,01 i.s i.s 0,02 i.s

16 16 NLR Sør-Trøndelag, felt i Selbu (AKB12-10) Kontinuerleg beiting med store kviger på timotei-dominert eng (Spire surfôr vintersterk) frå 30.august. Skiftet hadde vorte hausta 24. juni og 15. august, og gjødsla med 2 tonn vassblanda storfegjødsel og 6-7 kg N fra OPTI-NS per daa etter andreslått. 29.aug 14 1, sept 17 0, sept 9 0, sept 8 0, p tid 0,01 0,00 0,00 0,02 0,03 0,01 0,00 NLR Sør-Trøndelag, felt i Selbu (AKB12-10) Kontinuerleg beiting med store kviger på timotei-dominert eng (Spire surfôr vintersterk). Skiftet hadde vorte hausta 24. juni og 12. august i 2012, 24.juni og 15.august i Både i 2012 og 2013 vart skiftet gjødsla med 2 tonn vassblanda storfegjødsel per daa etter andreslått, i 2013 vart det i tillegg gjødsla med 6-7 kg OPTI-NS per daa. Karbohydrat, FEm PBV Råprotein Fordøyeligheit NDF UNDF sept 29.aug 0, sept 9.sept 0, sept 18.sept 0, sept 0, p tid 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 P år (0,07) 0,00 0,00 i.s 0,05 i.s 0,00 p tid*år 0,02 i.s (0,07) 0,03 0,04 i.s 0,00

17 17 NLR Sør-Trøndelag, felt i Verran (AKB12-11) Skiftebeiting med mjølkekyr frå 7. september på raigrasdominert eng (Spire surfôr Pluss 10 sådd i 2009). Skiftet hadde vorte hausta 25. juni og 14. august, og det hadde ikkje vorte gjødsla etter andreslått. 7.sept 7.sept 14.sept 14.sept 21.sept 21.sept 3.okt Komprimert 10,7 0, ,8 0, ,1 0, ,3 0, ,8 1, ,8 0, ,1 0, p tid i.s i.s i.s i.s 0,05 i.s (0,10) p skifte i.s i.s i.s i.s i.s i.s i.s

18 18 NLR Sør-Trøndelag, felt i Verran (AKB12-11) Skiftebeiting med mjølkekyr frå 27. august på eng med kveke, engsvingel og timotei (Spire surfôr Pluss 10 sådd i 2009). Skiftet hadde vorte hausta 11. juni og 2. august, og gjødsla med 3 tonn tynn blautgjødsel per dekar etter andreslått. 27.aug 27.aug 3.sept 3.sept 10.sept 10.sept 17.sept 17.sept Komprimert 13 1, , , , , , , , p tid 0,00 i.s (0,06) 0,00 0,00 0,00 (0,10) p skifte 0,05 0,02 0,02 i.s i.s i.s (0,10)

19 19 NLR Sør-Trøndelag, felt i Verran (AKB12-11) Skiftebeiting med mjølkekyr frå 7. september (2012) og 27.august (2013). I 2012 var enga raigrasdominert, i 2013 var det mest kveke, engsvingel og timotei (Spire surfôr Pluss 10 sådd i 2009). Skiftet vart hausta 25. juni og 14. august i 2012, 11.juni og 2.august i Inga gjødsling etter andreslått i 2012, i 2013 vart det gjødsla med 3 tonn tynn blautgjødsel per dekar. Tid FEm PBV Råprotein Fordøyeligheit NDF UNDF Karbohydrat, /kg ts g/kg ts % av ts % av ts % av ts % av NDF % av ts 7.sept 27.aug 1 0, sept 3.sept 2 0, sept 10.sept 3 0, okt 17.sept 4 0, p tid 0,03 i.s i.s 0,02 0,02 0,01 i.s p år (0,08) 0,03 0,03 0,01 i.s 0,00 0,00 p tid*år 0,01 i.s i.s 0,01 0,00 0,00 (0,10)

20 20 NLR Nord-Trøndelag, felt i Snåsa (AKB12-12) Kontinuerleg beiting med mjølkekyr på timotei-dominert eng med engsvingel og rødkløver (Spire surfôr vintersterk) frå 26.august. Skiftet hadde vorte hausta 20. juni og 8.august. Etter førsteslått vart skiftet gjødsla med 5 tonn blautgjødsel og 6 kg N fra OPTI-NS per dekar, mens det etter andreslåtten vart gjødsla med 2 tonn blautgjødsel per dekar. Komprimert 26.aug 9 1, sept 8 1, sept 8 1, sept 8 0, p tid i.s i.s i.s i.s i.s i.s 0,04 Landbruk Nord, felt i Nordreisa (AKB12-16) Kontinuerleg beiting med mjølkekyr på engrapp/timotei-dominert eng (Spire surfôr beite Nord i 2011/2005) frå 28. august. Uttak 1 og 2 var på eit skifte kor det hadde vorte tatt førsteslått 13. august, og uttak 3 var på eit anna skifte med tilsvarande slått 8. august. Det var inga gjødsling etter førsteslått. Beitet var dominert av timotei, og innheldt også engsvingel og litt kløver og ugras. 28.aug 11 0, sept 9 0, sept 14 0, p tid 0,00 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00 (0,09)

21 21 Landbruk Nord, felt i Nordreisa (AKB12-16) Skifte-/stripebeiting med mjølkekyr på engrapp/timotei-dominert eng med en god del ugras (FK Frøblanding nr 7 fra 1998). Beiteslepp 23. august etter ein førsteslått 11.juli. Inga gjødsling etter førsteslått. 23.aug 23.aug 29.aug 29.aug 5.sept 5.sept 17.sept Komprimert 15 0, , , , , , , p tid 0,00 0,03 0,00 0,00 0,00 0,04 i.s p skifte 0,00 i.s i.s 0,00 0,00 0,00 0,01

22 22 Landbruk Nord, felt i Målselv (AKB12-17) Kontinuerleg beiting med mjølkekyr og kviger på engrapp/timotei-dominert eng (Spire surfôr Nord sådd i 2006) frå 21. august. Skiftet hadde vorte hausta 20. juli, og gjødsla 25. juli med 3-4 tonn gylle/daa. 20.aug 19 0, aug - 0, sept 8 0, sept 7 0, p tid i.s (0,08) i.s i.s i.s i.s i.s Landbruk Nord, felt i Målselv (AKB12-17) Kontinuerleg beiting med mjølkekyr på timotei-dominert eng med engrapp, engsvingel og rødkløver (Spire surfôr vintersterk) frå 2.september. Skiftet hadde vorte hausta juli og gjødsla med 5 kg N/daa slått. 28.aug 16 0, sept 12 0, sept 11 0, sept 9 0, p tid (0,07) 0,01 0,00 i.s i.s (0,07) i.s

23 23 Landbruk Nord, felt i Målselv (AKB12-17) Kontinuerleg beiting med mjølkekyr (og kviger i 2013). Engrapp/timotei-dominert eng (Spire surfôr Nord sådd i 2006) i 2012, eng dominert av engrapp, engsvingel og rødkløver (Spire surfôr vintersterk) i Skiftet hadde vorte hausta 20. juli (2012) og 8.-9.juli (2013). Gjødsling etter slått: 3-4 tonn gylle/daa i 2012, 5 kg N/da fra i FEm PBV Råprotein Fordøyeligheit NDF UNDF Karbohydrat, /kg ts g/kg ts % av ts % av ts % av ts % av NDF % av ts 20.aug 28.aug 0, aug 5.sept 0, sept 16.sept 0, sept 24.sept 0, p tid (0,10) 0,00 0,00 i.s i.s 0,04 0,05 P år 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 i.s i.s p tid*år i.s i.s i.s i.s i.s i.s i.s