Postadresse Besøksadresse Skjåk utmarkssenter (v/skjåk Almenning), 2690 Skjåk og Luster kommune, Kommunehuset, 6868 Gaupne Kontakt Sentralbord: +47 Direkte: +47 57 64 31 31 http://www.nasjonalparkstyre.no/breheimen Norsk Institutt for Vannforskning Gaustadalleen 21 0349 OSLO Saksbehandlar Bente Støa Vår ref. 2019/12516-2 432.3 Dykkar ref. Dato 05.07.2019 Delegert vedtak - Breheimen NP - helikopter - undersøking av landets vassressursar - NIVA I medhald av brev frå Miljøverndepartementet datert 17.02.2012 har Breheimen nasjonalparkstyre i styremøte 11.02.2013, sak 32/2013, og styremøte 05.04.2016, sak 7/2016, gjort vedtak om å delegere handsaming av einskilde saker til nasjonalparkforvaltaren. Vedtaket gjev nasjonalparkforvaltarane i Breheimen myndigheit til å treffe vedtak i saker som gjeld dei spesifiserte dispensasjonsreglane om ferdsel i verneforskriftene for verneområda i Breheimen, slik som i denne saka: Dokument i saka: Undersøking av landets vassressursar Søknad om løyve til å lande med helikopter i perioden 15. september 1. desember 2019, datert 12.06.2019. Delegert vedtak Breheimen nasjonalpark 2018 Bruk av helikopter for å ta vassprøve i Skuggevatnet Norsk Institutt for Vannforskning (sak nr. 2018/4058) Delegert vedtak Breheimen nasjonalpark 2018 Bruk av helikopter for å ta vassprøve i Grøntjørn, Nedre Søvertjørn og Styggvatnet Norsk institutt for vannforskning (sak nr. 2018/4058) Delegert vedtak Breheimen nasjonalpark og Mørkridsdalen landskapsvernområde Dispensasjon Motorferdsel 2018 Bruk av helikopter for taking av vassprøver i Åsetevatnet og vatn 1475 moh. nordaust for Slirevotni (sak nr. 2018/4151) Søknaden: Norsk institutt for vannforskning (NIVA) søkjer på vegne av Miljødirektoratet om løyve til å lande med helikopter i perioden 15. september - 1. desember 2019. Utdrag frå søknaden: «Effektar av ureina luft og nedbør på vassressursar skal no følgjast opp gjennom ei undersøking av omlag 1000 innsjøar i heile Noreg. For effektiv gjennomføring skal flest mogleg av innsjøane prøvetakast frå lufta med helikopter, og det må innhentast landingsløyve for dette. Fleire av innsjøane ligg i verna områder, og det må i dei tilfella innhentast løyve frå vernemyndigheitene. Nasjonalpark Naturreservat Landskapsvernområde Breheimen Høyrokampen Strynefjellet, Mysubytta, Høydalen, Mørkridsdalen, Vigdalen
Det skal takast ei prøve frå kvar innsjø. Prøva vil bli teken med vasshentar frå helikopter over sentralt område i innsjøen. Dette vil ta om lag 2-3 minutt i kvar sjø. Helikopteret vil altså ikkje lande fysisk på innsjøen. Faren for spreiing av sjukdomar og parasitter skal være minimal ved at utstyret tørkast og overskotsvatn slås ut over land i eige nedbørfelt. For å sikre godt flygevêr og effektiv logistikk er det ynskjeleg med eit løyve som gjeld for tidsrommet frå 15. september 2019 og fram til 1. desember 2019. Omsyn til vilt og reinsdyr skal takast. Vår samarbeidspartner Helitrans har god erfaring med slik flyging. NIVA søker med dette om å få nytte helikopter til vassprøvetaking i det oppgitte tidsrom. Søknaden gjeld følgjande innsjø(ar): Under er dei fem vatna kartfesta. http://www.nasjonalparkstyre.no/breheimen Saksbehandlar Bente Støa Side 2 av 7
HOH 1475 ligg i Luster kommune, Nedre Søvertjørni, Styggvatnet og Grøntjørni ligg i Skjåk kommune og Skuggevatnet ligg i Lom kommune. NIVA søkte også om same tiltak i juli 2018. Det vart då gjeve løyve til flyging i Lom og Luster, men ikkje i Skjåk. Dette vart grunngjeve med at Skjåk kommune ville prøve å organisere transport av prøvetakingsutstyr til fots av omsyn til villrein i området. Prøvetakinga vart seinare utsett, og tiltaket er no søkt om på nytt. Søknaden er vurdert i samsvar med: Verneforskrift for Breheimen nasjonalpark av 7. august 2009. Naturmangfaldlova av 19. juni 2009 nr. 100. http://www.nasjonalparkstyre.no/breheimen Saksbehandlar Bente Støa Side 3 av 7
Forvaltingsplan for verneområda i Breheimen. Verneforskrift Omsynet til verneverdiane i områda er vurdert, særleg i høve vassdragsnatur, villrein og friluftslivet som er mest relevant i dette tilfellet, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1, 4 og 5, samt 7, jf. 8-12. Føremålet med Breheimen nasjonalpark er å ta vare på eit stort, samanhengande og villmarksprega naturområde som inneheld særeigne, representative økosystem og landskap som er utan tyngre inngrep. Vidare er føremålet med nasjonalparken mellom anna å: ta vare på eit høgfjellsøkosystem med eit eigenarta og variert biologisk mangfald ta vare på leveområde til villreinsstammen i Ottadalen villreinområde ta vare på vassdragsnaturen i området Ålmenta skal ha høve til uforstyrra oppleving av naturen gjennom utøving av naturvenleg og enkelt friluftsliv med lita grad av teknisk tilrettelegging. I utgangspunktet er all motorferdsel forbode i Breheimen nasjonalpark (verneforskrifta 3 pkt. 6.1), med unntak gjeve i 3 pkt. 6.2 og 6.3. Det er ikkje noko unntak for den typen tiltak NIVA søkjer om. Søknaden må difor handsamast etter dei generelle dispensasjonsheimlane, 4 i verneforskrifta, jf. naturmangfaldlova 48. Naturmangfaldlova Naturmangfaldlova 48 set svært strenge krav til når ein kan vurdere eventuell dispensasjon, men opnar for tiltak som «ikkje strider mot verneformålet og ikkje påvirker verneverdiene nevneverdig». Begge vilkår må vera oppfylt. Dispensasjonsregelen i 48 kan ikkje brukast for å utvide rammene gjeve i vernevedtaket, men er ein sikkerheitsventil som skal fange opp uføresette eller spesielle tilfelle som ikkje vart vurdert på vernetidspunktet. Etter naturmangfaldlova 7 skal prinsippa i 8-12 leggjast til grunn ved utøving av offentleg mynde, og det skal koma fram av vedtaket korleis prinsippa er vurdert. Forvaltingsplan I forvaltingsplan for verneområda i Breheimen er det vedteke følgjande retningsliner for forvalting og bruk for tema «forsking»: Forskings- og undervisningsopplegg som kan gjennomførast med tilnærma same verdi utanfor verneområda, skal kanaliserast dit. Forsking og undervisning som ikkje er i strid med verneføremålet og som skjer i samsvar med vernereglane kan skje utan løyve. Elles kan nasjonalparkstyre gje løyve til forskingsaktivitet gjennom dei generelle dispensasjonsreglane i forskriftene. Aktivitetar i samband med forskingsprosjekt som krev løyve etter verneforskriftene, skal skje i regi av universitet, høgskule, forskingsinstitutt eller anna http://www.nasjonalparkstyre.no/breheimen Saksbehandlar Bente Støa Side 4 av 7
godkjend instans med forskingskompetanse. Forskingsprosjekt i Breheimen nasjonalpark skal som hovudregel byggje på undersøkingar i urørt natur, eller vere retta mot aktuelle forvaltingsretta problemstillingar/utfordringar som vedkjem verneføremål og verneområde. Kravet i høve urørt natur vil ikkje vere like viktig i landskapsvernområda og forsking knytt til kulturlandskap og kulturhistorie vil bli prioritert. Aktuelle forskingsprosjekt må tilfredsstille vitskaplege krav til oppbygging og gjennomføring. Vurdering Som nemnt er det ikkje nokon spesifisert dispensasjonsheimel for denne typen tiltak i verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark, og ein søknad om dispensasjon må difor handsamast etter dei generelle dispensasjonsreglane i 4 i verneforskrifta, jf. naturmangfaldlova 48, fyrste alternativ. Regelen opnar for at det kan gjevast dispensasjon dersom tiltaket ikkje strid mot verneføremålet og det ikkje påverkar verneverdiane nemneverdig. Tiltaket vert gjennomført ved bruk av helikopter som tek vassprøve frå lufta. Kunnskapsgrunnlaget er godt dokumentert gjennom verneplan for Breheimen med kartleggingar og konsekvensutgreiing og etter 10 års forvaltingspraksis. Det føreligg såleis god oversikt over kva som påverkar natur- og kulturmiljøet i områda, inkludert vassdragsnaturen (jf. naturmangfaldlova 8). Fråvær av motorferdsel og motorstøy er ein viktig kvalitet i utmark generelt, og stort omfang av motorferdsel vil kunne vere uheldig for både fugle- og dyrelivet og kan i tillegg påverke naturopplevinga i verneområdet. Det er difor eit mål å minimere motorferdsel i nasjonalparken og å avgrense motorferdsel til berre det mest naudsynte. Villrein Områda ligg innanfor beiteområde for villrein i Reinheimen-Breheimen villreinområde. Normalt er det ikkje villrein i området ved vatnet HOH 1475 i Luster kommune, men Skuggevatnet i Lom kommune ligg innanfor fokusområdet for utveksling mellom stammane i Vest-Jotunheimen villreinområde og Reinheimen-Breheimen villreinområde og Nedre Søvertjørni, Styggvatnet og Grøntjørni i Skjåk kommune ligg innanfor eit viktig område for villreinen i sørområdet i Reinheimen-Breheimen villreinområde.tilsvarande motorferdselsøknad frå NIVA vart i fjor avslått for vatna i Skjåk kommune av omsyn til villrein. Skjåk kommune tilbød då hjelpe til med å arrangera transport av prøveutstyr til fots inn til vatna. Friluftsliv Flyging vil kunne påverke friluftsliv i områda. I Skjåk går det DNT sti forbi Styggvatnet på strekninga Sota-Nørstedalsseter samt opp på Tverrådalskyrkja. Ein bør avgrense omfanget av flyging og unngå område og tider med stor utfart. Ein prøver i størst mogleg grad å unngå flyging i helg. Vidare må det visast respekt for andre som ferdast i fjellet. Etter ei konkret vurdering meiner ein at det føreligg tilstrekkeleg kunnskap om naturmangfaldet og kva effektar tiltaket vil ha på dette mangfaldet. Føre-var-prinsippet får difor lita vekt i saka (jf. naturmangfaldlova 9). Overvaking av vassdrag er viktig for å kunne http://www.nasjonalparkstyre.no/breheimen Saksbehandlar Bente Støa Side 5 av 7
følgje med på kvaliteten i innsjøar og vassdrag. Søkjar opplyser at prøvetakinga inngår i eit landsomfattande program for testing av vasskvaliteten i Norge, og denne typen målingar er knytt til eit svært avgrensa tal aktørar. Tiltaket vil såleis ikkje skape presedens for andre og den samla belastinga er vurdert å vere liten. (jf. naturmangfaldlova 10). Det er ikkje aktuelt å stille fordyrande vilkår, og prinsippet om at kostnadene ved miljøforringing skal berast av tiltakshavar er ikkje relevant (jf. naturmangfaldlova 11). Helikopter er ein effektiv måte å gjennomføra målingane på, men av omsyn til villrein har Skjåk kommune teke initiativ til å gjennomføre prøvetakinga i dei vatna som ligg innanfor kommunegrensa ved hjelp av personell til fots. Dersom dette lar seg gjennomføra vil prøvetakinga skje på ein meir skånsam måte, enn med helikopter. Tiltaket vil då ikkje stri mot verneformålet eller påverke verneverdiane nemnande. (jf. naturmangfaldlova 12 prinsippet om Miljøforsvarlege teknikkar og driftsmetode). Tiltaket vil ikkje setja varige spor, men vil gi støy i eit avgrensa tidsrom. Av omsyn til at «ålmenta skal ha høve til uforstyrra naturoppleving», jf. 2, i verneforskrifta, bør ein unngå å flyga på helgedagar når det normalt er størst friluftslivsaktivitet. Konklusjon Tiltaket det er søkt om omfattar registreringsarbeid i 1000 innsjøar i heile Norge. Dette er såleis eit landsomfattande prosjekt for å kartleggje ein viktig del av naturtilstanden i landet. Det er lagt vekt på omsynet til vesentlege samfunnsinteresser i samband med vurdering av dispensasjon. Nasjonalparkforvaltaren meiner at det kan gis helikopterløyve på visse vilkår ved vatnet HOH 1475 i Luster kommune og Skuggevatnet i Lom kommune, men når det gjeld flyging i Skjåk kommune er kommunens forslag om uttransportering til fots det mest miljøvenlege. Forvaltar tilrår derfor eit avslag om helikopterløyve for vatna i Skjåk. Vedtak: I samsvar med delegasjonsfullmakt vedtek nasjonalparkforvaltaren å gje Norsk institutt for vannforskning (NIVA) løyve til å ta vassprøve i HOH 1475, Skuggevatnet, Grøntjørn, Styggvatnet og Nedre Søvertjørn i Breheimen nasjonalpark. Løyvet er gjeve med heimel i verneforskrift for Breheimen nasjonalpark, 4 jf. naturmangfaldlova 48. I samsvar med delegasjonsfullmakt vedtek nasjonalparkforvaltaren å gje Norsk institutt for vannforskning (NIVA) løyve til helikoptertransport til HOH 1475 og Skuggevatnet i Breheimen nasjonalpark. Løyvet er gjeve med heimel i verneforskrifta for Breheimen nasjonalpark 4 fyrste alternativ, jf. naturmangfaldlova 48 fyrste ledd fyrste alternativ. Løyvet er gjeve på følgjande vilkår: Motorferdsla skal gå føre seg med aktsemd for å unngå skade på naturmiljø og av omsyn til friluftslivet, ver særleg merksam på evt. rovfugl og villrein. Løyvet gjeld ein (1) tur-retur til HOH 1475 og ein (1) tur-retur Skuggevatnet. Løyvet gjeld ikkje søndagar. Omfanget av motorferdsel skal avgrensast til det som er strengt naudsynt for å gjennomføre arbeidet, og ein skal nytte kortaste veg frå start til landing. Løyvet gjeld perioden 15. september 2019 og fram til 1. desember 2019. http://www.nasjonalparkstyre.no/breheimen Saksbehandlar Bente Støa Side 6 av 7
Melding om flyging skal sendast dagen før på SMS til Statens naturoppsyn (SNO) v/liv Byrkjeland (tlf. 992 676 70) eller Øyvind Angard (tlf. 917 333 65). Ved kontakt med SNO lokalt kan ein også få informasjon om reinen si lokalisering og anna relevant informasjon. Løyvet og køyreskjema skal takast med ved flyging og visast ved kontroll. Køyreskjema skal fyllast ut på førehand. Dersom det oppstår forhold som gjer det nødvendig å justere prøvetakingsområde og/eller tidsrom, må spørsmålet avklarast med nasjonalparkforvaltar i god tid før flyging. Kortfatta rapport om helikoptertransporten med opplysningar om dato for flyging, tal turar og føremål skal sendast Breheimen nasjonalparkstyre innan 1. juni 2020. Vedtaket gjeld i høve til verneforskrifta. Søkjar må ha løyve etter motorferdsellova frå kommunane og frå grunneigarar. Det blir ikkje gjeve løyve til bruk av helikopter for transport under prøvetaking i Grøntjørn, Styggvatnet og Nedre Søvertjørn. Bakgrunnen for dette er at vatna ligg i sårbare villreinområde. Skjåk kommune vil organisere manuell prøvetaking ved hjelp av personell til fots. Avslaget på søknad om helikopterløyve er gitt med heimel i verneforskrift for Breheimen nasjonalpark 3 pkt 6.1. Med helsing Bente Støa nasjonalparkforvaltar Etter våre rutinar er dette brevet godkjent og sendt utan underskrift Kopi til: Lom kommune Skjåk kommune Statens naturoppsyn v/liv Byrjeland Skjåk almenning Statens naturoppsyn v/øyvind Angard Luster kommune Fylkesmannen i Vestland Fylkesmannen i Innlandet http://www.nasjonalparkstyre.no/breheimen Saksbehandlar Bente Støa Side 7 av 7