Rådmannen i Luster legg med dette fram sitt framlegg til budsjett for 2012 og tilhøyrande økonomiplan og planleggingsprogram for 2012-15.

Budsjett 2012 Økonomiplan 2012-15 Planleggingsprogram 2012-15 Rådmannen sitt framlegg 27. oktober 2011

FØREORD Rådmannen i Luster legg med dette fram sitt framlegg til budsjett for 2012 og tilhøyrande økonomiplan og planleggingsprogram for 2012-15. Framlegget til budsjett/økonomiplan er utarbeidd etter om lag same struktur som for 2011/ 2011-14. Dei kommunale tenestene er såleis inndelte i 10 område, som alle byggjer på definerte Kostra-funksjonar. Det vert, som for tidlegare år, føresett at rådmannen si oppfølging av budsjettet må tilpassast netto løyvingsrammene for kvar funksjon, ev. kvart investeringsprosjekt. Oppfølginga må og tilpassast kommunestyret sitt budsjettvedtak og budsjettet sine tekstlege føringar. Framlegget til planleggingsprogram følgjer saman med budsjettet/økonomiplanen. Dette er avstemt med økonomiplanen. Rådmannen vil presentere nemnde framlegg for eit samla kommunestyre 27.oktober 2011. Einingsleiarane og dei hovudtillitsvalde vert orienterte dagen før. Etter nemnde framlegging tek formannskapet over ansvaret for den vidare prosessen, jf. kommunelova sine reglar. Gaupne, 27.oktober 2011 Tore Eriksen Rådmann 1

2

INNHALDSOVERSYN Føreord 1 Innhaldsoversyn 3 (Kommunestyret sitt vedtak) Samandrag 5 I. Kommunen sine driftsinntekter 13 II. Kommunen sine driftsutgifter 17 III. Investeringar. Finansutgifter/-inntekter 19 IV. Tenesteområda 21 Folkevalde Administrasjon Barnehage Grunnskule Helsetenester Sosiale tenester Pleie og omsorg Tekniske tenester Næringsutvikling og naturforvaltning Kultur V. Økonomiske taloversyn 91 Budsjettskjema 1a driftsbudsjettet Budsjettskjema 1b - netto driftsutgifter pr funksjon Budsjettskjema 2a - investeringsbudsjettet Budsjettskjema - økonomisk oversikt drift Budsjettskjema - økonomisk oversikt investeringar Økonomiplan 2011-14 - hovudtal Økonomiplan 2011-14 - investeringar VI. Planleggingsprogram 2011-14 103 VII. Budsjett 2012 kontrollutvalet 113 3

4

SAMANDRAG Luster kommunestyre vedtok i desember 2010 budsjettet for 2011 og tilhøyrande økonomiplan og planleggingsprogram dei to siste for åra 2011-14. Budsjett 2012 skal, i samsvar med vanleg praksis, byggje på kommunestyret sin økonomiplan for same år (2012). Budsjettet (2012) må likevel tilpassast: 1. Dei endringar som i løpet av 2011 er gjort i grunnlaget (basisen) for økonomiplanen sine 2012-rammer. Dvs. at 2012-rammene må konsekvensjusterast. 2. Dei endringar som må gjerast i 2012-rammene ut frå endra statleg politikk og endra økonomiske føresetnader elles. Dvs. tilpassing til nye eksterne rammevilkår. 3. Dei endringar som må gjerast i 2012-rammene ut frå lokale forhold. Dvs. at rammene må tilpassast nye lokale prioriteringar. Økonomiplanen for 2012-15 skal vere ein rullert versjon av sist vedteken plan (2011-14). Dvs. at vi kuttar ut første året i den tidlegare planen (2011), legg til eit nytt år (2015) og tilpassar alle mellomliggjande år (2012-14) til dei endringar som følgjer av punkta 1-3 over. Også planleggingsprogrammet for 2012-15 skal vere ein rullert versjon av sist vedteke program (2011-14). Første året utgår, eit nytt kjem til og alle mellomliggjande år vert tilpassa dei endringar som bør gjerast i den samla planleggingsaktiviteten. Det er eit krav at alle desse dokumenta må er innbyrdes avstemte. Dei må dessutan vere tilpassa dei krav som vert fastset av overordna statleg styringsmakt. Førre budsjett, økonomiplan og planleggingsprogram (av desember 2010) Kommunestyret sitt budsjett for 2011 var: Balansert, slik kommunelova krev. Basert på at nokre vedtekne innsparingstiltak skulle gjennomførast (folkevalde, helseog omsorgsplanen, barnehage, tekniske tenester), medan andre skulle leggjast til sides (grunnskulen, ei meir effektiv kjøkenteneste). Prega av store investeringar (79 mill.kr) og ein kraftig auke i lånegjelda (50 mill.kr). Tydeleg på at kommunen framleis skulle yte tenester på eit høgt nivå. Kommunestyret sin økonomiplanviste for åra fram til og med 2014: Realnedgang i eigedomsskatten (4,8 mill.kr) og auka netto finansutgifter (3,1 mill.kr). At kompensert mva frå investeringar ikkje lenger kan nyttast til drift (ny forskrift). Innsparingar i barnehagedrifta i Gaupne (0,4 mill.kr). Store innsparingskrav etter 2011 og særleg frå 2013. Innsparingskrava var ikkje konkretiserte i eigne tiltak. Dei hadde slik storleik (mill.kr): Innsparingskrav 2012 2013 2014 Pleie og omsorg 0,5 2,5 2,5 Kommunen 1,3 5,4 7,6 Sum innsparingskrav 1,8 7,9 10,1 Kommunestyret såg altså i desember 2010 føre seg ein relativt stor framtidig ubalanse. Årlege driftstilskot til Luster bad KF (2,1 mill.kr). 5

Høge investeringar (93,0 mill.kr) og vidare gjeldsauke (12,6 mill.kr i 2012). Kommunestyret sitt tilhøyrande planleggingsprogram: Bygde på kommunestyret sin arealplan frå årsskiftet 2008/09. Prioriterte å følgje opp arealplanen og dei oppgåver som ut frå lova måtte prioriterast. La til grunn at det nye kommunestyret (2011) ville arbeide med ein ny planstrategi. Budsjettrevisjonar og nye føresetnader elles (2011) Tidleg i 2011 vart det klårt at Luster kommune kom ut med eit driftsoverskot i rekneskapen for 2010 på 19,2 mill.kr. Kommunestyret måtte i mai 2011 nytte 4,9 mill.kr av dette til å dekke premieavvik pensjon, slik at det reelt disponible overskotet var på 14,3 mill.kr. Ved handsaminga av budsjettrapporten pr. 1.tertial 2011 vedtok kommunestyret å auke konsesjonskraftinntekta med 2,8 mill.kr. Ein disponerte samtidig overskotet for 2010 og nemnde konsesjonskraftvinst, i alt 17,1 mill.kr. Summen vart nytta til eigenkapital i vedtekne investeringar (13,2), bedriftshelsetenesta (0,3), grunnskulen (1,2), barnevernet (0,5), kommunale vegar (0,5) og det sentrale lønsoppgjeret (1,4). Desse endringane gav grunnlag for å konsekvensjustere dei økonomiske rammene for 2012-14 (økonomiplanen) slik (+/-): Det reduserte låneopptaket (2011) gav reduserte kapitalutgifter på 1-1,5 mill.kr pr. år. Påplussinga til grunnskulen gav ein utgiftsauke på 2,7 mill.kr på årsbasis. Påplussinga til bedriftshelsetenesta måte vidareførast (lovendring). Påplussinga til det sentrale lønsoppgjeret (2011) gjev auka utgifter vidare framover. Storleiken på denne auken vil bli påverka av dei faktiske lønsoppgjera (2012-14). Påplussinga til vegnettet gav ingen automatisk rammeauke. Ramma frå og med 2012 må likevel vurderast som lekk i eigne lokale prioriteringar. I budsjettrapporten pr. 2.tertial 2011 tilrådde rådmannen auka løyvingar til pleie/omsorg (0,7 mill.kr), sosial/barnevern (0,3 mill.kr), sosial/nav Luster (sosialhjelp, netto 0,6 mill.kr)og det kommunale vegnettet (0,8 mill.kr). Det vart samstidig lagt opp til reduserte løyvingar til tekniske tenester/brannvernet (0,4 mill.kr), samt inndraging av reservepostar til barnehage (1,0 mill.kr) og helse (legeverksemda, 0,8 mill.kr). Desse endringane gav grunnlag for å konsekvensjustere dei økonomiske rammene for 2012-14 (økonomiplanen) slik (+/-): Påplussinga til pleie og omsorg måtte vidareførast og reknast om til heilårsbasis. Påplussinga til sosiale tenester vart ikkje automatisk vidareført (anslagsløyvingar). Påplussinga til vegnettet gav ingen automatisk rammeauke, jf. tertialrapport 1/11 over. Reduksjonen til tekniske tenester/brannvernet (0,4 mill.kr) kunne vidareførast. Dei andre inndragingane kunne ikkje vidareførast, men kan vurderast i ein samla pott, ev. også saman med grunnskulen. Jf. under. 6

Utover ovannemnde budsjettrevisjonar (2011) er det, ut frå administrative vedtak i 2011, også gjort nokre andre justeringar i tidlegare økonomiske føresetnader: Rådmannen vedtok i 2011, jf. kommunestyret sin sikringsstrategi for konsesjonskrafta, å binde delar av krafta for 2012-13. Tilhøyrande inntektsanslag for åra 2012-14 (16,3 mill.kr årleg) må avstemmast med dei vedtaka som her er gjorde. Rådmannen vedtok i 2011, jf. kommunestyret sitt finansreglement, å binde renta for lån på ca. 75 mill.kr for 3-5 år. Det inneber at vel 50 % av lånegjelda ved inngangen til 2012 vil ha ei gjennomsnittleg rentebinding på 3,2 %. Økonomiplanen (2011-14) legg til her til grunn ei rente på 3,75 % i 2012, 4,2 % i 2013 og 4,5 % i 2014. Inntektsføresetnadene frå 2012-14 er tilpassa desse endringane. Budsjettet for 2012 og økonomiplanen for 2012-15 Luster kommune gjer, jf. statsbudsjettet for 2012, slike justeringar i eigen økonomiplan: Aukar nivå på dei frie inntektene (rammetilskot, skatt) med 3,5 mill.kr i 2012. Dette er ca. 1 mill.kr under nivået i kommuneproposisjonen. For 2013-15 er det lagt inn ein svak auke i rammetilskotet (1,1 mill.kr i 2015) basert på KS sin prognosemodell. Aukar nivå på eigedomsskatten med nominelt 5 % i 2012 (2,7 mill.kr) og nye 11% (6,0 mill.kr) i 2013. Statsbudsjettet klårgjer berre nivået for 2012-13. Kommunen legg til grunn at realnivået i 2013 vert vidareført i 2014-15. Grunnskulen; Legg til rette for nye valfag på ungdomssteget. Start i 8.klasse i 2012, så gradvis innføring mot full iverksetting frå 2014/15. Nasjonal kostnad for 3 årssteg: 470 mill.kr. Valfaga skal ha eit omfang på 171 timar over tre år, dvs. 57 timar pr. steg. Av nemnde timer skal 2/3 takast frå dagens fag og 1/3 tilførast. Hausten 2012 vil dette kunne bety inntil 25 timar på kvar ungdomsskule. Finansieringa må vi kome attende til. Staten legg til grunn at dette er finansiert over dei frie inntektene. Pleie/omsorg; Legg til rette for dagtilbod for demente ved eit nytt tilskot. I 2012 set staten av 150 mill.kr til ca. 5.000 personar. Luster kan, jf. vanlege høvestal, rekne med å få i storleiksorden 150.000 kr til ca. 5 personar. Tilskotet skal trappast opp mot 2015. Vi legg til grunn at ordninga ikkje påverkar den kommunale budsjettbalansen. Samhandlingsreforma; Styrkjer folkehelsearbeidet. Regjeringa føreset at ev. meirutgifter kan dekkast ved innsparingar. Samhandlingsreforma; Får knapt 6,5 mill.kr til medisinske sjukehuspasientar (20 %) og utskrivingsklåre pasientar. Beløpet kjem som rammetilskot i tillegg til ovannemnde 3,5 mill.kr. Det er førebels budsjettert slik at inntekt og utgift balanserer. Utgiftene er inntil vidare lagt på tenesteområdet Helse. Budsjettet må tilpassast/ konkretiserast. Samhandlingsreforma; Må, innan 2016, ha på plass eit visst tilbod om døgnopphald for pasientar som treng augeblikkleg hjelp (ØH). Staten set av 260 mill.kr i 2012, med opptrapping til vel 1,0 mrd.kr i 2016. Vi legg til grunn at vi kan møte dette ved å utvikle eit Luster lokalmedisinsk senter og ev også ta del i eit Sogn DMS, Lærdal. Og vidare at auken i eigne utgifter kan finansierast gjennom innsparingar og nye inntekter. Statleg rentekompensasjon frå 2013; inntektsføre 0,450 mill.kr i rentekompensasjon pr. år for 14,3 mill.kr av låneopptaket til Luster bad. 7

Luster kommune gjer, ut frå meir marknadsmessige forhold, slike tilpassingar: Lånerenta vert sett til 4,00 % i 2012, 4,50 % i 2013 og 5,00 % i 2014-15. Dvs. 0,25-0,50 %poeng over nivået i førre økonomiplan. Plasseringsrenta vert endra tilsvarande. Konsesjonskraftvinsten vert stipulert til same nivå som skissert i budsjettrapporten pr. 1.tertial 2011 (for året 2012). Dvs. til 16,3 mill.kr korrigert for vanleg prisstigning. Luster kommune gjer, ut frå lokale prioriteringar, slike tilpassingar: Barnehagar og skular (inkl. SFO) vert frå 1.08.12 slegne saman til oppvekstsenter på Skjolden, i Dale, i Jostedal, på Indre Hafslo og i Solvorn. Dette skal i utgangspunktet ikkje påverke kommunen sine driftsutgifter. Mindre og naudsynte bygningsmessige tilpassingar (t.d. i Dale) vil bli prioritert innan potten til byggutvikling. Grunnskulen; klasseendringar som følgje av offisielle GIS-data pr. oktober 2011 er innlagde. Det er lagt til grunn at tal klassar går ned frå 42 i 2011/12 til 40 dei neste åra. Dette som ei tilpassing til lågare elevtal og difor lågare inntekter. Gjeldande reglar for klassedeling vert følgde. Pårekna innsparing 0,7-0,8 mill.kr i høve 2011/12. Budsjettet er og tilpassa kjende endringar i einskildvedtak > 70%. Grunnskulen; det er lagt inn midlar til «Ny giv», dvs. den nasjonale satsinga på lesing og mattematikk siste halvår i 10.klasse. Målet vil vere å styrke kunnskapsgrunnlaget blant dei svakast elevane og gjennom det redusere fråfallet i vidaregåande skule. Helse og omsorg; det vert arbeidd med å greie ut om det er grunnlag for å etablere eit Luster lokalmedisinske senter ved Gaupne omsorgssenter. Eit ev. slikt senter må byggje på helse- og omsorgsplanen sin sjukeheimsstruktur og samhandlingsreforma sitt krav om at kommunane i2016 skal ha på plass eit visst augeblikkleg hjelp-tilbod. Parallelt med dette vurderer vi om og ev. korleis vi skal ta del i eit DMS Sogn, Lærdal. Jf. vedtak i k-sakene 41/11 og 27/11. Samhandlingsreforma; dei auka inntektene (knapt 6,5 mill.kr) vil i 2012 bli nytta til kjøp av spesialisthelsetenester og til å styrke eigne tilbod. I kommunen bør midlane kanaliserast mot eit ev. Luster lokalmedisinske senter. Kommunen sin ambisjon må vere at det årleg skal førast over (nye) 0,2 mill.kr frå tenestekjøp til lokal behandling. Det vert vidare lagt til grunn at det vi måtte få av midlar til å utvikle augeblikkleg hjelp-tilbod vert nytta tilsvarande, ev. ved eit Sogn DMS, Lærdal. Tekniske tenester; nivået til kommunale vegar aukar med 0,5 mill.kr. Påplussingane i 2011 (1,3 mill.kr) indikerer at ramma er for låg. Næring; det er lagt til rette at cruiseavtalen kan forlengast i 2012-13 (0,4 mill.kr pr år). Jf. k-vedtak 57/11 om eit infrastrukturtilskot på 5 mill.kr til ein SeaWalk1. Kultur; føresetnaden om årlege tilskot til Luster bad KRF vert følgd opp (2,1 mill.kr). I dette ligg også betaling for elevsymjing som tidlegare har gått føre seg ved ungdomsskulen. Denne vil bli nærare presisert. Tilleggs- og nye løyvingar, justert struktur; utover formannskapskontoen og kontoen til lønsoppgjera, er det frå 2012 lagt inn 1,0 mill.kr til ev. utjamningstilskot til legar og/eller ev. barnehage- og skuleaktivitet utover føresett nivå frå 1.08.12. 8

Generelt; Det er lagt inn ei viss innsparing ved at ein del kommunale løyvingar (ekskl. løn) ikkje vert priskompenserte for åra 2014 (1,7 mill.kr) og 2015 (2,9 mill.kr). Luster kommune gjer, i forhold til eigne pensjonsutgifter, slike tilpassingar: Budsjetteringsmåte; følgjer opp etableringa av eit «bufferfond pensjon» som omtalt i budsjettrapporten pr. 2.tertial 2011. Intensjonen er å føre premieavvika, som kjem fram i aktuarmessige berekningar i pensjonskassene (KLP og SPK), mot dette fondet. Premieavvik er forskjellen mellom det vi må betale i pensjonsutgift(endra likviditet) og det vi er pålagt å rekneskapsføre som pensjonsutgift. Variasjonane som følgjer av premieavvika (+/-) vil på denne måten ikkje slå inn i drifta. Utgiftsnivå; Aukar pensjonsutgiftene (2012) med 8,0 mill.kr. Dette pga. lågare anslag for tilbakeført overskot frå KLP (rekneskapsåret 2011), høgare forventningar til lønsog trygdeoppgjeret (2012) og lågare grunnlagspremie frå finanstilsynet. Auken for åra etter 2012 er ut frå eit samla skjønn redusert til 5,5 mill.kr. Auken i pensjonsutgiftene har kommunen ikkje dekning for eigen økonomiplan. Jf. omtale i budsjettrapporten pr. 2.tertial 2011, der det står (f-sak 97/11): Saldering: «Luster er ein av få kommunar som har dekka premieavvika (utgiftene) over 1 år. Rådmannen meiner vi bør halde fast ved denne delen av ordninga. Dei fleste kommunar gjer dette over 15 år, med den intensjon at dette skal gje jamnare pensjonsutgifter. Det som i realiteten har skjedd er at kommunane no skyv utgifter på ca. 22 mrd.kr føre seg, eit tal som vil auke med nye 7 mrd.kr berre i 2012. Dette vil etter kvart kunne skape alvorlege likviditetsproblem i mange kommunar. KRD har nyleg foreslege ei endring, der dekkinga skal skje over 10 år. KS har i sin uttale foreslege ein reduksjon til 5 år. Ved ei dekking av premieavvika (utgiftene) påfølgjande år slik Luster har gjort og gjer vil vi i budsjettet måtte utgiftsføre det som likviditetsmessig vert utbetalt og dette vil variere. Rådmannen vil i sitt framlegg til budsjett for 2012 nytte ein pensjonspremie på 21 % av fastlønspostane for dei som er medlemar i KLP og 13,5 % for dei som er medlemar i SPK. Dette kan syne seg å vera for lite, men vil ev. verta justert i 2. tertial 2012 då vi har fått korrigerte tal frå KLP og SPK.» Det er viktig å merke seg at Luster kommune tek desse utgiftene når dei kjem, medan dei fleste kommunar skyv utgiftene/problema framføre seg. Dersom Luster hadde følgd «kommune-noreg» vil vi i 2012 hatt en ubetalt pensjonsgjeld på 30-60 mill.kr. Etter at desse justeringane er gjorde, må både budsjettet for 2012 og dei etterfølgjande åra salderast mot bruk av kommunen sitt disposisjonsfond. Dette inneber at driftsinntektene ikkje er tilstrekkelege til å dekke driftsutgiftene. Jf. tabell (mill.kr): Budsjett/økonomiplan 2012 2013 2014 2015 2012-15 Bruk av disposisjonsfondet 8,0 5,5 5,5 5,5 24,5 Dette vil ikkje vere berekraftig over tid. 9

Strategi 1: Under kommunestyret sin temadag om kommuneøkonomien 26.mai 2011 drøfta ein i eit eige gruppearbeid om det var interesse for ein sterkare politisk medverknad i budsjettarbeidet. Tilbakemeldingane viste at politisk side bør involverast sterkare. Budsjettarbeidet er dessutan eit politisk ansvar, jf. kommunelova kapittel 8. Oppfølging: Budsjett- og økonomiplanvedtaket legg opp til at formannskapet får i oppdrag å kome med ei tilråding til kommunestyret om korleis økonomiplanen (2013-15) skal tilpassast for at inntekter og utgifter skal balansere over tid. Ei slik tilråding skal liggje føre innan 1.september 2012. Investeringar i 2012-15 Investeringsprogrammet for 2012-15 byggjer i all hovudsak på prioriteringar og prosjekt som ligg i førre økonomiplan. Det er likevel lagt opp til visse justeringar, m.a.: Hafslo barne- og ungdomsskule; Det er tidlegare prioritert midlar til arbeidsmiljøtiltak, oppgraderingar og eit tilleggsareal (9,5 mill.kr). Planarbeidet pr. oktober 2011 syner at tilstanden i gamlebygget er dårlegare enn rekna med. Det vil difor bli gjort meir omfattande vurderingar. Kostnadsoverslaget er oppjustert til 15,0 mill.kr (skjønn). Hafslo barnehage; kostnadsoverslaget for den nye avdelinga (24 plassar) er oppjustert frå 4,5 til 9,0 mill.kr. Førstnemnde tal er urealistisk for ei ny storavdeling. Nytt anslag inkluderer og midlar til noko oppgradering og grunnerverv og opparbeiding av eit utvida uteområde. Hafslo barne- og ungdomsskule, uteområde; det er sett av 1,0 mill.kr i 2012 til grunnerverv og veg/parkering. Luster ungdomsskule - nytt prosjekt; 2,5 mill.kr til ei ny varmepumpeløysing i (2012) som vil kunne gje ein vesentleg reduksjon i bruken av oljefyring. Det vil bli vurdert om dette anlegget bør koplast saman med Luster bad. Det er sett av 15 mill.kr til investeringar i høve samhandlingsreforma. Førebels avsettemidlar til omsorgsbustader Hafslo inngår i beløpet. Bruken av dei samla midlane må vurderast innafor prosjektet Luster lokalmedisinske senter, jf. eige k- vedtak i 2011. Renoveringa av rådhuset; Prosjektet har vore utsett i mange økonomiplanprosessar. Ein legg no opp til ny utsetting til 2013-14. Kvar av sekkepostane bygg- og anleggsutvikling er justerte ned til 1,0 mill.kr årleg. Påtenkt løyving til felles IKT-tiltak er auka til 1,0 mill.kr årleg. Luster bad; finansieringsplanen er tilpassa slik at kommunen tek over ansvaret der bidraga frå næringslivet og nabokommunar har vore overvurderte. 10

Budsjettet, økonomiplanen og planleggingsprogrammet har alle fokus på å få klårgjort bustadfelta Beheim 2 (Hafslo), Verket 2 og Salen (Gaupne) og Bolstadmoen (Skjolden) for utbygging. Det klårt største investeringsprosjektet i 2012 vil liggje i sluttføringa av Luster bad. Til dette vert det i 2012 løyvd nær 25 mill.kr. Strategi 2: Under gruppearbeidet på kommunestyret sin temadag om kommuneøkonomien 26.mai 2011 drøfta ein om det kunne vere aktuelt å innføre eit «tak» på lånegjelda og/eller kapitalutgiftene. Tilbakemeldingane viste at dette bør vurderast. Oppfølging: Førre budsjett og økonomiplan la opp til store investeringar og låneopptak i 2011-12 og var deretter prega av tilsvarande låg investeringsaktivitet, særleg i 2014. For å jamne ut dette og for at økonomiplanen skal bli ein meir realistisk styringsreiskap, vert det no lagt opp til eit lånenivå på inntil 18 mill.kr årleg frå 2013. Det inneber at kommunen, etter at kompensert mva og ev. tilskotsmidlar er rekna inn, vil kunne investere for brutto 20-30 mill.kr årleg. Luster kommune vil frå og med 2013 betale ca. 22 mill.kr i årlege låneavdrag. Nye lån på inntil 18 mill.kr pr. år inneber difor at den langsiktige gjelda vil bli stabilisert og svakt redusert. Det vil vere heilt avgjerande for at kommunen skal kunne møte ein ev. renteauke og sikre dagens tenestenivå. 11

Planleggingsprogrammet for 2012-15 Planleggingsprogrammet er eit program for kommunen sitt planarbeid dei 4 neste åra, dvs. at det har same tidshorisont og blir rullert på same måte som økonomiplanen. Planprogrammet skal vere avstemt med økonomiplanen både når det gjeld oppgåver og ressursbruk. Det nye planleggingsprogrammet gjev ein samla oversikt over nye generelle planar som skal utarbeidast, ulike typar av reguleringsplanar og tilhøyrande utgreiingsarbeid. Programmet gjev dessutan ein status for gjeldande planar. Kommuneplanen sin generelle del vart vedteken av kommunestyret i 2007. Denne planen fastset mål for utviklinga i kommunen på ei rekkje område. Det er også sett opp tiltak som skal gjennomførast for å nå desse måla. Kommuneplanen sin arealdel er ein overordna arealplan. Gjeldande plan vart vedteken av kommunestyret i 2008 og gjeld i 12 år. Han byggjer på den generelle delen av kommuneplanen, han gjeld i heile kommunen og er juridisk bindande for arealbruk og byggjetiltak. Plan- og bygningslova innførte i 2008 eit krav om utarbeiding av kommunal planstrategi. Etter lova skal det nye kommunestyret (2011-15) vedta sin kommunale planstrategi i løpet av 2012. Dette vil bli følgd opp. Kommunestyret (2007-11) handsama i 2011 Kommuneplan 2007-11 og råd for planstrategi. I denne saka summerte ein opp status for gjennomføringa av kommuneplanen frå 2007 og gav råd til nytt kommunestyre om utforminga av planstrategien før ein rullerer kommuneplanen. Ved vedtak av planstrategien i 2012, må kommunestyret m.a. ta stilling til om gjeldande arealdel skal vidareførast eller reviderast. Kommunestyret må vedta både planstrategi, kommuneplan og reguleringsplanar. Formannskapet fungerer som kommuneplannemnd, medan plan- og forvaltningsstyret tek seg av oppgåver knytt til utarbeiding av reguleringsplanar og dispensasjonssaker. Det er sett krav i lovverket om at alle kommunar skal ha eit planregister, m.a. for at brukarar kan nytte elektroniske byggjesøknader. Luster kommune fekk på plass sitt register i 2011. I fleire nye lover er det teke inn reglar som stiller sterkare krav til samordning av ulike omsyn. Dette gjeld t.d. krav om vurdering av tryggleik gjennom utvida ROS-analysar. Kommunane har også fått pålegg om nye planoppgåver både i plan- og bygningslova og i særlover. Spesielt gjeld dette føremålsparagrafen i plan- og bygningslova med sterk vektlegging av miljø og berekraftig utvikling, og dei nye lovene om folkehelse og naturmangfald. Luster kommune vil følgje opp desse. 12

I. KOMMUNEN SINE DRIFTSINNTEKTER 13 % 3 % 12 % Brukarbetalingar/sals og leigeinntekter Overføringar 11 % Rammetilskot 29 % 32 % Skatt på formue og inntekt Eigedomsskatt Konsesjonsavgifter Kommunen sine samla inntekter har ein forventa vekst på 6,2 % frå 2011-12. Samla driftsinntekt har ein vekst på ca 25 mill.kr. I rammetilskotet ligg 6,4 mill.kr som er knytt til samhandlingsreforma. Nedanfor er dei einskilde inntektsartane omtalt. Brukarbetaling/leigeinntekter Det er i budsjett 2012 lagt inn ei viss differensiering av auken i avgifter og betalingssatsar. Jf eiga sak. Følgjande satsar bør særskild nemnast: Barnehage: Betalingssats for ein 100%-plass i barnehage vert frå 2012/13 sett til kr 2.330,- pr månad, tilsvarande maksimalprisen. Alternative plasstorleikar vert sett til 60% og 80%. Desse alternativa vil koste 70%, respektive 90%, av full pris. Skulefritidsordninga (SFO): Gjeldande satsar vert regulert i samsvar med prisutviklinga. Det vil likevel verta føreteke ei korrigering, slik at timar brukte til leksehjelp vert gratis (statleg føring). Husleige omsorgsenter/betaling for omsorgsplass: Det vart i budsjettet for 2010 føreteke ei regulering av husleige tilsvarande gjengs husleige. Det er i 2012 berre gjort ei regulering tilsvarande prisutviklinga. Årsavgifter vatn og kloakk: Satsane for vatn er auka med 4% og satsane for kloakk er auka med 5% frå 2011-12. Dette gjev nær 100 % inndekning. Byggesaksgebyr: Det er pålegg om å innføre byggesakstilsyn og det er vedteke å kjøpe tenesta hjå SBR-IKS. Det er føresett at utgiftsauken skal finansierast med avgiftsauke. Dette gir ein større auke i byggesaksgebyra, om lag 30 %. Gebyr for feiing og tilsyn. Det vert lagt opp til ei omlegging av gebyra der frekvens på feiing vil differensiere gebyret. Gebyr vert i intervallet 200-500 kr pr pipe pr år. 13

Prisar næringsareal. Prisen på næringsareal på Gaupne- og Røneidsgrandane var uendra i mange år. Frå 2011 vart prisen auka frå 35 kr pr m2 til 150 kr pr m2. Frå 2011-12 vil prisen bli auka tilsvarande prisutviklinga. Utover ovannemnde endringar er det i 2012 føresett ei framskriving av dei fleste kommunale avgifter og betalingssatsar tilsvarande prisutviklinga. Overføringar Overføringar er dels frie inntekter, men også ein del inntekter som er bunde opp mot nivået på tenesteproduksjonen. Av dei største postane kan nemnast: Konsesjonskraftvinst Luster har ei samla konsesjonskraftmengde på 230 Gwh. Luster kommune har berre rett til uttak tilsvarande allmennforsyninga i kommunen pluss eigeforbruket i kraftstasjonane pluss den straum som kjem frå fjernvarmeanlegg eller tilsvarande der ein nyttar biobrensel. I 2011 vart det semje med fylkeskommunen om korleis kommunen som primær uttakar bør stipulere nivået på allmennforbruket. Dette vert no fastsett fyrst når vi kjenner forbruket pr 1.11.11. Ein førebels prognose for 2012 tilseier at kommunen vil kunne ta ut 85 Gwh. I budsjettvedtaket for 2012 vil liggje eit eige punkt om konsesjonskrafta, med slike element: Konsesjonskrafta til eige bruk vert teke ut til sjølvkost. Næringslivskundar får tilbod om kjøp av kraft til 33 øre pr kwh + påslag + mva. gjennom eittårskontraktar for 2012. Kundar med tariff T4 1 får tilsvarande tilbod. Prisen til næringslivskundar er basert på gjennomsnittleg spotpris dei siste 5 åra (2006-10). Dette er same metode som har vore nytta dei siste åra. Denne ligg innafor dei konkurransereglar vi må følgje. Grunnlaget for 2012-prisen (33 øre pr kwh ++) ligg i følgjande priser: 2006: 39,6 øre pr kwh 2007: 20,6 øre pr kwh. 2008: 32,4 øre pr kwh 2009: 30,6 øre pr kwh. 2010: 41,4 øre pr kwh Resterande kraft vert seld i samsvar med kommunestyret sin sikringsstrategi. Det er i 2012 budsjettert med slik vinst av konsesjonskraftsalet: Bruk til eigne bygg mv 12,5 Gwh 0,0 mill kr Sal til næringslivskundar 12,0 Gwh 2,2 mill kr Sal i marknaden 60,5 Gwh 14,5 mill kr Sum 16,7 mill kr Øyremerka statstilskot ressurskrevjande brukarar Dette er øyremerka statlege midlar innretta mot brukarar med store hjelpebehov. Staten dekker 80% av ev lønskostnader som overstig kr 895.000,- pr brukar. 14

Mva-kompensasjon I 2012 er budsjettert med ein forventa mva-kompensasjon på 7,5 mill kr (drift) og 10,0 mill kr (investeringar). Begge delar vert ført som driftsinntekter, jf regelverket. Kommunestyret har vedteke at forventa kompensasjon i høve Luster bad skal nyttast til delfinansiering av anlegget. 6,0 mill kr av kompensasjonsbeløpet på investeringssida vil difor gå tilbake som eigenkapital til denne investeringa. Dette oppfyller det statlege kravet om at minst 60% av mva-kompensasjon (investeringar) skal nyttast til eigenkapital i 2012. Det skjer no ei systemomlegging som inneber at mva-kompensasjon (investeringar) etterkvart vert nytta fullt ut som eigenkapital til investeringar. Omlegginga skjer i løpet av 5 år, slik at minst 20 % av mva-kompensasjonen i 2010 skulle nyttast slik, minst 40 % i 2011 skal nyttast slik, minst 60 % i 2012, minst 80 % i 2013 og 100 % i 2014. Dette vil auke presset på driftsøkonomien og gje ei svekking av driftsbalansen dei nærmaste åra. Samstundes vil det redusere lånebehovet. Økonomiplanen føresett overføringar til investeringsrekneskapen i samsvar med denne endringa. I tillegg er nivået redusert som følgje av forventa lågare investeringstakt. Skatt på formue og inntekt Det kommunale skatteøre for personlege skattytarar er sett til 11,6 % for 2012, dvs ein auke på 0,3%-poeng i høve 2011. Eigedomsskatt Det er i 2012 budsjettert med 56,0 mill kr i eigedomsskatt, 2,652 mill kr meir enn budsjettert skatt 2011. Dette er i samsvar med vedteken endring av skattlegging frå kraftanlegg. I 2013 er eigedomsskatten ytterlegare auka med 6 mill kr i samsvar med vedteken endring, Vidare i økonomiplanperioden er inflasjonstapet innarbeidd. Sistnemnde føresetnad er usikker. Rammetilskot Rammetilskotet for 2012 er budsjettert med 135,5 mill kr. Dette i samsvar med regjeringa sitt statsbudsjett. I rammetilskotet er innlagt overføringar på 6,4 mill kr til samhandlingsreforma. Konsesjonsavgift Det er budsjettert med konsesjonsavgifter på 14,7 mill kr. I samsvar med regelverket er heile summen fondsavsett. Det er tilbakeført 10,0 mill kr til finansiering av tiltak i driftsbudsjettet og kr 250.000,- til naturarvprosjektet. 15

16

II. KOMMUNEN SINE DRIFTSUTGIFTER Brutto driftsutgifter veks med 5,0 % frå budsjett 2011 til budsjett 2012. Budsjett 2012 er i hovudsak ei framskriving av aktiviteten i 2011. Det er likevel interne endringar m.a. innanfor pleie/omsorg der løyvingane til ressurskrevjande brukarar er auka. Lønsvekst Det er lagt inn forventa lønsvekst på 4,4 mill kr frå nivå september 2011 til nivå 2012. Dette tilsvarar 2,4 % og er føreset å skulle dekke tillegg etter lokale forhandlingar hausten 2011 og lønsoppgjer i 2012. Generelle tilleggsløyvingar Forutan reservepost løn er det lagt inn ein samla sum på 1,0 mill kr til endringar i aktivitet på skule, barnehage og utjamningstilskot for legane. Det er og lagt inn kr 200.000,- til rådvelde for formannskapet. Vedlikehald Samla vedlikehald er skrive fram med forventa prisvekst. Utover forventa prisvekst er det lagt inn 0,5 mill ekstra til vedlikehald kommunale vegar. Brann og redning. I 2012 kjøper kommunen tenester til brannførebygging, ulukkesvern og bygningskontroll frå Sogn brann og redning IKS. Det er i 2012 budsjettert med kostnader på om lag 4,6 mill.kr. 17

18

III. INVESTERINGAR. FINANSUTGIFTER OG -INNTEKTER Det er lagt opp til investeringar i 2012 på 55,0 mill kr. Frå 2012-15 er samla investering på 140 mill kr. Lånegjelda vil i perioden gå ned med ca. 4 mill kr: Mill kr 2012 2013 2014 2015 Saldo 1.1 310 319 315 311 Nye lån 30 18 18 18 Avdrag 21 22 22 23 Saldo 31.12 319 315 311 306 Av kapitalutgiftene vert ca 3 mill kr/år dekka av staten som kompensasjon for låneopptak til investeringar innan pleie/omsorg og skule. Dette nivået vil auke i 2013 då vi får kompensert rente tilsvarande eit låneopptak på 15 mill kr til Luster bad. Lånet til Gullringtunnelen (forskottering, 115 mill kr pr 1.01.11), der rentekostnadane vert dekka av avsette fondsmidlar, er ikkje med i tabellen. Renteutgiftene Kommunen har i 2011 omgjort ein del av låneporteføljen til fastrentelån (3 og 5 år). Dette for å få meir føreseielege rentekostnader. Det er i budsjett 2012 nytta eit rentenivå på 4,0 % på den flytande låneporteføljen. I økonomiplanen er det lagt til grunn slike rentenivå på lån med flytande rente: 4,5 % i 2013. 5,0 % i 2014. 5,0 % i 2015. Renteinntektene I budsjettet ligg renteinntekter/aksjeutbytte på 11,1 mill kr i 2012. Av dette er 6,0 mill kr rente på bankinnskot/fond, 3,8 mill kr aksjeutbyte og 1,3 mill kr renter på utlån. Renteinntekta føreset ei avkasting på den samla kapitalen på 3 %. Utvikling i aksjekurs/renta vil vera avgjerande for om kommunen når dette nivået. Det er budsjettert med at 3,3 mill kr av renteinntekter vert fondsavsette. Resterande renteinntekter/aksjeutbyte er føresett nytta i drifta. Vidare i økonomiplanen er det lagt til grunn at renteinntektene vil vekse som renteutgiftene. Avdrag på lån Opptekne lån er budsjettert med avdrag i samsvar med inngått avtaler. For nye lån er lagt til grunn ei nedbetalingstid på 20 år med start året etter at forventa investering er budsjettert. Samla er det budsjettert med avdrag som overstig krav til minimumsavdrag. 19

20

IV. TENESTEOMRÅDA TENESTEOMRÅDE FOLKEVALDE Politisk organisering Politisk styringsmodell vart sist justert ved vedtak i k-sak 34/07. Vidare vart tal kommunestyrerepresentantar redusert frå 29 til 25 frå konstitueringa hausten 2011, jf. k-sak 55/10. Overordna mål Gje dei folkevalde arbeidsforhold slik at alle i kommunen har høve til å delta i lokalpolitikken. Sikra gode avgjerdsprosessar og effektiv fordeling av oppgåver ved hjelp av delegering og klare retningslinjer. Leggje til rette for at politiske organ får frigjort tid til overordna oppgåver. Sjå til at Luster kommune i alle samanhengar opererer innafor gjeldande regelverk og nyttar fellesskapet sine midlar på ein effektiv og god måte. Arbeide godt med alle saker som måtte kome frå kommunen sine kontrollorgan. Styrke det interkommunale samarbeidet, både gjennom Sogn regionråd og på nordsida av fjorden. Budsjett 2012 Tal i kr. 1000 Funksjon Bud. 2012 Bud 2011 Endring i % 100 Politisk styring 3 889 3 912-0,6 21

Særskilt om 2012 Følgje opp med val til ulike organ. Dei fleste val vert avslutta hausten 2011, men det er venta at t.d. val til domstolen vert gjennomført vinteren 2012. Opplæring av folkevalde startar etter konstitueringa i oktober 2011 og går utover vinteren 2012. Prosjektet Utstillingsvindu for kvinner i lokalpolitikken slutta i 2011. Avsluttande rapport vil bli lagt fram i 2012. Fyrste året etter valåret er det tradisjonelt arbeid med ruspolitisk handlingsplan og folkevalde sine arbeidsvilkår gjennom ein mellombels politisk komitè. Revidere politisk delegeringsreglement. Arbeide for at Luster kommune opprettheld status som Fairtrade-kommune. Gjennomføre årleg temaøkt om økonomi og om grunnskulen. Følgje opp kommunestyret sine vedtak om lokalmedisinsk senter (k-sak 41/11) og distriktsmedisinsk senter ( k-sak 27/11) Føreta val til styret i Luster Bad KF, jf. k-sak 42/11. Gjere vedtak om ny organisering av folkehelsearbeidet. Fastsetje nye takstar for eigedomskattar på verk og bruk. Vedta kommunal planstrategi knytt til kommuneplanarbeidet. 22

TENESTEOMRÅDE ADMINISTRASJON Organisering Tenesteområdet omfattar rådmannen og hans 8 stabseiningar. Av desse arbeider næring, plan, eigedom, oppvekst og pleie/omsorg med oppgåver som heilt eller delvis vert belasta andre område. Slike oppgåver er ikkje omtalte her. Overordna mål Yta innbyggjarane gode tenester og vere eit effektivt forvaltningsorgan. Gje dei folkevalde tilstrekkeleg grunnlag for å fatta vedtak. Følgje opp politiske vedtak og dei mål og arbeidsoppgåver som ligg i budsjett, økonomiplan, kommuneplan og andre planar. Initiere og leggje til rette for kontinuerleg organisasjonsutvikling. Skapa ein organisasjonsstruktur og -kultur som gjev rom for både omstilling og personleg og fagleg utvikling. Vidareutvikla og styrka samarbeidet mellom ulike fagområde. Leggja til rette for at tenesteeiningar får naudsynt støtte, rettleiing, kvalitetssikring, styring og koordinering. Tenester og oppgåver - generelt 110 Revisjon og kontrollutval (KU) Kommunen kjøper revisjonstenester hjå Sogn og Fjordane Revisjon IKS. KU leverer eiga årsmelding til kommunestyret. PricewaterhouseCoopers AS er sekretariat for KU. 120 Administrasjon Området omfattar rådmannen, stabseiningane personal og organisasjon, økonomi og servicetorget sine tenester. Målgruppene for tenestene er innbyggjarane, dei folkevalde og driftsorganisasjonen. Administrasjonen arbeider med saksførebuing til politiske organ og oppfølging av politiske vedtak. I høve den kommunale driftsorganisasjonen har ein ansvaret for overordna styring, støtte, rettleiing og kvalitetssikring. Døme på oppgåver er prosjektleiing, personalforvaltning, rekruttering, organisasjons- og kompetanseutvikling, seniortiltak, tillitsvaldsarbeid, kvalitetssystemet, IKT, budsjettering og økonomiplanlegging, finansforvaltning, rekneskap, løn, fakturering, eigedomsskatt, skatterekneskap, innkrevjing, arbeidsgjevarkontroll, innkjøp/rammeavtaler, forsikringar og kommunearkivordninga. Servicetorget administrerer og samordnar informasjonstenesta gjennom Lustranytt, heimesida, annonsering og eigne trykksaker. Servicetorget omfattar sentralt publikumsmottak, sentralbord, postmottak, arkiv og trykkeriteneste. Servicetorget yter tenester i høve Husbanken sine støtteordningar, bustadformidling, skjenkeløyve, dør til dør transport, produksjonstillegg, støtte til kulturtiltak, kommunale avgifter mv. Administrasjonen arbeider også med opplæring for folkevalde og administrerer dei folkevalde sine arbeidsvilkår. Sekretariatet for folkevalde organ ligg i staben. 121 Eigedomsforvaltning Her vert ført forvaltningsutgifter i høve kommunen sin eigedomsmasse. Skadeforsikring for kommunal eigedom er samla på budsjettkapitlet. 23

Felles 130 Administrasjonsbygningar Drift av rådhuset. 170/171 Premieavvik (pensjon) Premieavvika er differansen mellom betalt og bokført pensjon. Sjå omtale under (2012). 180 Diverse fellesutgifter Her har vi til no vore ført reserve løn og generell tillegg. Sjå omtale under (2012). I tillegg fører vi her kommunen sin kostnad til lærlingar Styringsmål 2012 Styringsmål Datakjelde Status Mål Luster Landet 12/13 B Brukartilfredsheit: Innbyggjarundersøking B Klagesaker med omgjering av vedtak Registrering 0-0 M Medarbeidartilfredsheit (skala 1-6) Medarbeidarspørjing 4,8 4,4 4,8 M Sjukefråvær (%) Fråværsstatistikk 2,5 - < 2,5 B = Brukarmål M = Medarbeidarmål Budsjett og årsverk 2012 Tal i kr. 1000 Funksjon Bud. 2012 Bud 2011 Endring i % 110 Revisjon og kontrollutva 900 868 3,7 120 Administrasjon 24 950 23 425 6,5 121 Eigedomsforvaltning 1 511 1 087 39,0 130 Administrasjonslokale 1 269 1 200 5,8 170 Premieavvik 0 0 171 Premieavvik 0 0 180 Diverse fellesutgifter 7 553 6 150 22,8 283 Tilskot/lån husbanken 0 Sum 36 183 32 730 10,6 Kommentar tabell: Auken for funksjon 121 skuldast i det vesentlege flytting av ressurs frå funksjon 120. Auken for 120 og 180 skuldast i det vesentlege auka pensjonsutgifter (KLP), auka felles lønspott (lønsoppgjer 2012), ny tilleggspott i høve ev. aktivitetsvekst barnehage/skule + utjamningsordninga for legane, samt særskild seniortiltak. 2010 33,1 årsverk 2011 33,1 årsverk 2012 35,0 årsverk 24

Særskilt om 2012 Bidra ved ev. opplæring av folkevalde. Administrativt delegeringsreglement, gjennomgå og tilpassa til nytt politisk reglement. Vidareføre arbeidet med å følgje opp helse- og omsorgsplan 2010-21, jf. k.sak 64/09. Vidareføre arbeidet med innføre oppvekstsenter (frå 1.08.12). Tilpasse B-12 til den nye strukturen. Følgje opp k-vedtaka om lokalmedisinsk og distriktsmedisinsk senter. Gjennomføre brukarundersøking for barnehage. Gjennomføre brukarundersøking for skule, inkl. elevar sine føresette. Gjennomføre brukarundersøking for bibliotek (utsett frå hausten 2011) Gjennomføre medarbeidarundersøking. Følgje opp resultat frå innbyggjarundersøkinga (planlagt november 2011). Følgje opp tiltak i regional IKT-plan. Starte eit arbeid med å vurdere bustadbehov, organisering og regelverk for området. Avklare framtidig bruk/status vedkomande Yrkesskulebygget, Gaupne og Grandmo barnehagar, gamle gymsalen og badebasseng ved Luster ungdomsskule. Starte arbeidet med ei eigarskapsmelding (ev. etter 2012). Jf. k-sak 65/10. Kontrollutvalet Budsjettframlegget frå Kontrollutvalet følgjer som prenta vedlegg. Utvalet ber om 969.000 kr, dvs. knapt 12 % meir enn i B-11. Det er lagt inn 900.000 kr (+ 3,7 %). Eigedomsforvaltning Budsjettauke er flytting av lønskostnader til funksjon 121 som tidlegare har vore plassert på funksjon 120 administrasjon. Pensjon og premieavvika Som nemnd over vert kommunen sin praksis når det gjeld premieavvika i KLP/SPK lagt om frå 2011/12. Fram til no har det vore slik at dersom vi har betalt meir enn det vi fører, skal differansen førast som inntekt (drifta). Har vi betalt mindre, må differansen førast som utgift. Ei slik inntekt/utgift må følgjast opp med ei tilsvarande utgift/inntekt året etter. Premieavvika har altså ikkje vore budsjetterte. I budsjettrapporten pr. 2.tertial 2011 er det lagt opp til slikt k-vedtak: Funksjon 170 Premieavvik vert budsjettert med inntekt 3,15 mill.kr. Løyvinga vert i sin heilheit avsett (utgift) til bufferfond pensjon. Dette er forklart slik, jf k-saka: I budsjettet for 2011 er premieavvik pensjon (differensen mellom utbetalt og bokført pensjon) ikkje budsjettert. Det same har vore tilfelle for fjorårets premieavvik (2010). Begge delar har såleis resultatverknad i drifta. Rådmannen tilrår no at vi for 2011 føretek ei justering av budsjettet og avset forventa premieavvik (inntekt) til eit bufferfond for å dekke opp premien som må utgiftsførast neste år (2012). Dvs at forventa premieavvik 2011 ikkje får innverknad på årets rekneskapsresultat og at bufferfondet vil kunne dekke tilhøyrande utgift i 2012. Prognostisert positivt premieavvik for 2011 er 2,6 mill.kr for KLP og 0,25 mill.kr for SPK. I tillegg kjem arbeidsgjevaravgifta. Tenesteområde 17001 premieavvik bør ut frå dette budsjetterast med 3,15 mill.kr i alt. Summen vert i sin heilheit avsett til bufferfond pensjon. Rådmannen vil i sitt framlegg til budsjett for 2012 budsjettere med inndekning av premieavvik tidlegare år ved forbruk av bufferfond pensjon, jf. teksten over. Samstundes vert forventa 25

premieavvik 2012 avsett til bufferfond, jf tekst over for 2011. Luster er ein av få kommunar som har dekka premieavvika (utgiftene) over 1 år. Rådmannen meiner vi bør halde fast ved denne delen av ordninga. Dei fleste kommunar gjer dette over 15 år, med den intensjon at dette skal gje jamnare pensjonsutgifter. Det som i realiteten har skjedd er at kommunane no skyv utgifter på ca. 22 mrd.kr framføre seg, eit tal som vil auke med nye 7 mrd.kr berre i 2012. Dette vil etter kvart kunne skape alvorlege likviditetsproblem i mange kommunar. KRD har nyleg foreslege ei endring der dekkinga skal skje over 10 år. KS har i sin uttale foreslege ein reduksjon til 5 år. Ved ei dekking av premieavvika (utgiftene) påfølgjande år slik Luster har gjort og gjer vil vi i budsjettet måtte utgiftsføre det som likviditetsmessig vert utbetalt og dette vil variere. For 2012 er varsla vesentleg vekst i premien (likviditetsmessig), pga redusert grunnlagsrente frå finanstilsynet, høgare forventingar til løns og trygdeoppgjeret i 2012 og lågare anslag på tilbakeført overskot for komande år, enn i 2011. Rådmannen vil i sitt framlegg til budsjett for 2012 nytte ein pensjonspremie på 21 % av fastlønspostane for dei som er medlemar i KLP og 13,5 % for dei som er medlemar i SPK. Dette kan syne seg å vera for lite, men vil ev. verta justert i 2. tertial 2012 då vi har fått korrigerte tal frå KLP og SPK. Tilleggs og nye løyvingar (funksjon 180): Jf generell tekst over. Frå 2012 budsjetterer vi her: Generell tilleggsløyvingspost (formannskapet). Reservepost løn (rådmannen). Reservepost i høve ev utløysing av utjamningstilskot legar og ev aktivitetsauke barnehage og/eller skule (rådmannen, 1,0 mill kr i sum). Investeringar 2012-15 0.13050 Rådhuset renovering Omtale Teglsteinsfasaden må renoverast/etterisolerast, skifting av vindauge m.m. ØP/budsjett Løyvt tidlegare 2012-2015 2012 2013 2014 2015 500 9500 3000 6500 Planar/krav Fullmakt Vurdering Forprosjektrapport på fasaderenovering frå 2004 ligg føre. Det er registrert vidare negativ utvikling med fukt som gjer at fasadestein losnar, roteskader ved vindauge, svikt i teknisk anlegg mv. Før ein tek nærare stilling til omfanget av prosjektet, må nemnde rapport etterprøvast og oppdaterast. I den samanheng vil og tak over atrium verte vurdert, med den konsekvens at noverande ytterfasade der ev. kan bli skjerma mot ver og vind. Tidlegare løyving vert nytta til planarbeid og mindre oppussingsarbeid inne. Anslag kostnader er høgst usikre. Tiltaket vert lagt fram som eiga sak med prioritering av tiltak og fastsetjing av endeleg byggebudsjett/kostnadsråme 26

0.20210 Fellesløyving inventar og utstyr til fordeling. Omtale Fellespost til innkjøp av utstyr og inventar. ØP/budsjett Løyvt tidlegare 2012-2015 2012 2013 2014 2015 400 i 2011 1600 400 400 400 400 Planar/krav Fullmakt Vurdering Behov for skifte av inventar og utstyr som det ikkje er mogleg å dekka over rammer i einingsbudsjetta. Felles kartlegging og prioritering vert gjort gjennom tenesteplanane for 2012. Administrativ fullmakt. 0.12050 Tele og datakommunikasjon. Omtale Investeringar i felles utstyr IKT. ØP/budsjett Løyvt tidlegare 2012-2015 2012 2013 2014 2015 800 i 2011 4000 1000 1000 1000 1000 Planar/krav Fullmakt Vurdering Fornying av maskinvare og felles administrativ programvare må gjennomførast kontinuerleg, jf. og regionalt samarbeid som kan påverke prioriteringar og framdrift. I 2012 er desse særskilde prosjekta/tiltaka prioriterte: - Plattformskifte til Windows 2008 for Helse og Pleie/omsorg. - Oppgradering/utskifting av elektronikk i fibernett. - Oppgradering av backupsystem. - Skifte av e.postsystem/intranettløysing - Utskifting Ikt-utstyr ved skulane. Administrativ fullmakt. 27

TENESTEOMRÅDE BARNEHAGE Organisering Tenesteområdet er organisert i 9 einingar, der kvar barnehage er ei eiga tenesteeining. For Veitastrond barnehage ligg ansvaret i 2011/12 til rektor ved Veitastrond skule. Overordna mål Desse måla tek utgangspunkt i barnehagelova (2011,s.9) i 1 som seier at: "Barnehagen skal i samarbeid og forståelse med hjemmet ivareta barnas behov for omsorg og lek, og fremme læring og danning som grunnlag for allsidig utvikling. Barnehagen skal bygge på grunnleggende verdier i kristen og humanistisk arv og tradisjon, slik som respekt for menneskeverdet og naturen, på åndsfrihet, nestekjærlighet, tilgivelse, likeverd og solidaritet, verdier som kommer til uttrykk i ulike religioner og livssyn og som er forankret i menneskerettighetene. I tillegg til lova er den statlege rammeplanen overordna all barnehagedrift. Luster kommune sine overordna mål er som følgjer: Ha full barnehagedekning med høg kvalitet på tilbodet. Ha tilstrekkeleg med plassar slik at ein kan ta inn nye barn i løpet av året. Jf vedtektene. Gje alle barn eit godt barnehagetilbod som er variert og brukartilpassa, og som byggjer på eit heilskapleg læringssyn med omsorg, leik og læring som sentrale deler. Leggje til rette for at barna også får aktivitetar utanfor barnehagen sine lokale og område, dvs gjer seg nytte av nærmiljøet og naturen. Styrke det pedagogiske tilbodet i barnehagane med faglege satsingsområde og kompetanseheving. Syte for at barnehagepersonalet er i stand til å gje omsorg og opplæring i samsvar med sentralt gjevne føringar og målsetjingar. Tenester og oppgåver - generelt 201 Barnehage Kapasitet og bemanning Nokre av barnehagane har litt ledig kapasitet i høve areala. Av erfaring vert det endringar gjennom barnehageåret. Størst endring er det ofte ved overgang til nytt kalenderår. Slike endringane kjem oftast i Gaupne og på Hafslo, men kan og kome ved dei mindre einingane. Det kan i periodar med høgt sjukefråvær vere vanskeleg å få tak i nok vikarar. Overgang barnehage skule Kunnskapsdepartementet legg føringar på at ein må ha gode rutinar for overgangen mellom barnehage og skule. Det ligg ein gjennomarbeidd prosedyre i kommunen sitt kvalitetssystem for å sikre denne overgangen. 28

Tenesta Felles Samarbeidspartar Barnehagane samarbeider med nærliggande skule, Sogn barnevern, helsestasjonen og BUP for å ivareta barna best mogeleg. Barnehagane samarbeider dessutan tett med PPT i høve samarbeidsrutinar i det sakkyndige arbeidet og i oppfølgingsarbeidet. HSP-team (helse, sosial, psykisk helse) møtest to gonger pr år. Innarbeidde rutinar vert evaluerte med jamne mellomrom for å få til best mogelege tilbod. Regionen samarbeider gjennom nettverk, om utarbeiding av fagområda i rammeplanen. 211 Styrka barnehagetilbod Barn med spesielle behov skal vera ein del av barnegruppa, men samtidig få særskilt støtte ut frå eigne behov. Eit tett samarbeid med PPT, Sogn barnevern, helsestasjonen og BUP er her naudsynt. Gode rutinar for eit slikt samarbeid har vorte utvikla gjennom det tverrfaglege prosjektet "Saman for barn og unge". Det vil komme ei handbok i etterkant av prosjektet. Styringsmål 2012 Styringsmål Datakjelde Status Mål Luster Landet 2012/13 B Brukartilfredsheit (skala 1-6) Brukarspørjing 5,1 4,9 5,1 B Klagesaker m/omgjeringsvedtak Registrering 0-0 M Medarbeidartilfredsheit (skala 1-6) Medarbeidarspørjing 4,8 4,4 4,9 M Sjukefråvær (%) Fråværsstatistikk 9,8 - < 7 B Respektfull behandling (skala 1-6) Brukarspørjing 5,3 5,2 5,3 B Allsidig leik og aktivitet (skala 1-6) Brukarspørjing 5,0 4,9 5,0 B Trivsel (skala 1-6) Brukarspørjing 5,1 5,1 5,1 B Informasjon (skala 1-6) Brukarspørjing 4,7 4,7 4,7 B = Brukarmål M = Medarbeidarmål Budsjett og årsverk 2012 Tal i kr. 1000 Funksjon Bud 2012 Bud 2011 Endring i % 201 Barnehage 27 807 26 347 5,5 211 Styrka barnehagetilbod 1 733 2 113-18,0 221 Barnehagelokale 2 784 2 535 9,8 Sum 32 324 30 995 4,3 Kommentar tabell: Utgiftsauken skuldast auka pensjonsutgifter, ingen nominell auke i betalinga til foreldra og fleire barn som søkjar store plassar (100%). Dette veg i sum tyngre enn nedgangen i samla barnetal. 2010 62,8 årsverk 2011 67,8 årsverk 2012 64,4 årsverk 29

Særskilt om 2012 Alle barn med lovfesta rett til barnehageplass får tilbod. Det er framleis ei skeivfordeling på oppfylling av plassane gjennom veka og nokre barnehagar har ein del ledig kapasitet enkelte dagar og særleg då på onsdagane. Tal plassar i dei ulike barnehagane fordelar seg slik pr. 15.09.11: Barnehage Måndag Tysdag Onsdag Torsdag Fredag Gaupne 100 98 85 102 97 Hafslo 33 34 26 30 34 Luster 21 27 17 27 26 Gamlestova 77 78 73 78 72 Jostedal 1) 18 17 15 18 13 Solvorn 1) 14 15 16 17 16 Skjolden 1) 13 14 13 17 16 Indre Hafslo 20 20 19 19 19 Sum 296 303 264 308 293 1) Skjolden, Jostedal og Solvorn har i tillegg SFO-tilbod lagt inn i barnehagedrifta. Endringane i tal barn, tal årsverk og tilleggsressursar (spesialpedagogiske tiltak) frå 2010/11 til 2011/12 (pr. 15.09.11) er slik: Barnehage Barn 2010 Barn 2011 Årsverk 2010 Årsverk 2011 Spesped. 2010 Spesped. 2011 Gaupne 86 87 1880 1840 117,34 138,68 Hafslo 29 25 630 630 49 13,34 Luster 24 21 570 570 161,94 64,01 Gamlestova 76 63 1650 1610 20,67 53,34 Jostedal 16 17 335 397 Veitastrond 3 4 51,5 51,10 Solvorn 14 14 325 340 Skjolden 16 14 360 332 10,67 10,67 I. Hafslo 22 19 450 450 47,34 64,01 Totalt 286 264 6251,5 6220,1 406,96 344,05 Pr. 15.09.11 har 264 barn barnehageplass. Av desse får 10 barn eit spesialpedagogisk tilbod og/eller styrkingstilbod. For 2011/2012 har ein personalressurs på 62,20 årsverk innan ordinær drift og 3,44 årsverk innan spesialpedagogiske tiltak, sum 65,74 årsverk. Dette er ein nedgang frå 2010/2011. Frå september-10 til september-11 viser barnetalet ein nedgang på 22 barn. Nye Gaupne barnehage Ved nye Gaupne barnehage er det lagt opp til overtaking medio oktober 2011. Flytting vil skje i desember/januar og det vert jobba med oppstart og drift saman med personalet. Det er sett av midlar som kan nyttast til dette. Ved barnehagen er det elles lagt opp til ei årleg innsparing i høve tidlegare struktur på ca. 390.000 kr. Gaupne barnehage vil jobbe med 30