Energiutgreiing Meland kommune

Transkript

1 Energiutgreiing Meland kommune Rullering 2009

2 TPFTPFTPFTPF FPTFPTFPTFPT PTPTPTPT Kjelde Energiutgreiing Meland kommune SAMANDRAG I følgje Forskrift om Energiutredninger utgitt av NVE i januar 200 skal områdekonsesjonær utarbeide, årleg oppdatere og offentleggjere ei energiutgreiing for kvar kommune i konsesjonsområdet. Forskrift om energiutgreiing vart endra i 2008 frå årleg rullering til rullering annakvart år. Intensjonen med forskrifta er at lokale energiutgreiingar skal auke kunnskapen om lokal energiforsyning, stasjonær energibruk og alternativ på dette området. På denne måten skal lokale energiutgreiingar medverke til ei samfunnsmessig rasjonell utvikling av energisystemet. Som områdekonsesjonær har BKK Nett AS engasjert Vestnorsk Enøk til å delta i utarbeiding av energiutgreiing for Meland kommune i Hordaland fylke. På grunnlag av statistikk og analysar frå SSB, oppgåver frå områdekonsesjonæren og drøftingar med Meland kommune, er data om energiforbruket i kommunen pr. energiberar og brukargruppe kalkulert for perioden Forbruket er korrigert for variasjonar i middeltemperatur i fyringssesongen. Samla energiforbruk i perioden viser ein gjennomsnittleg auke på 2,9 % årleg. Utviklinga i energiforbruket er vurdert for dei neste 10 åra, dvs. fram til Veksten i samla energiforbruk er berekna å ville auke med om lag 2,5 % årleg. Potensialet for alternative energiløysingar synest å vere følgjande: energifleksible løysingar fjernvarme o ikkje tradisjon for å gjere bruk av Plan- og bygningslova (PBL) i Meland kommune for å fremje slike løysingar o ikkje aktuelt energiøkonomiserande tiltak o samla potensiale kring 5,6 GWh/år energistyringssystem o samla potensiale kring,1 GWh/år Meland kommune har allereie gjort mykje på energiøkonomisering og energistyring i eigne bygg. Det berekna potensialet er derfor i all hovudsak i private næringslokalar. Det er ikkje gjort nokon samla vurdering av økonomien for ulike løysingar. Den einskilde investor sine vurderingar vil avhenge av mange ulike tilhøve. Derfor er det tatt med ei drøfting i utgreiinga av kva for kostnadselement som til vanleg vil vere relevante. Det er også utarbeidd ein enkel reknemodell til bruk for vurdering av oppvarmingsløysing i bustadhus. Denne er å finne i vedlegg framside bilete: Nordhordlandsbrua, HHHHTUTUTUTUhttp:// Side 2 av 41

3 Følgjande tabell og diagram syner hovudtal for Meland kommune: Energiutgreiing Meland kommune Hovudtal for 2008 Elektrisitet Olje/parafin Gass Biobrensel Avfall, kol, Sum [GWh] [GWh] [GWh] [GWh] koks [GWh] [GWh] Hushald 44,0 0,6 0, 12,4 0,0 57,4 Hytter og fritidshus,1,1 Offentleg tenesteyting 6,8 1,0 0,0 0,0 0,0 7,8 Privat tenesteyting 6,4 0,9 0,5 0,1 0,0 7,9 Industri 19,5 0,0 0,8 0,1 0,0 20,4 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Primærnæring 6,6 0,1 0,0 0,0 0,0 6,7 Sum 86,4 2,6 1,6 12,6 0,0 10,2 kwh pr. husstand i kommunen kwh pr. husstand i fylket kwh pr. husstand i landet Tabell 1: Hovudtal Energiforbruk i hushald kwh Kommunen Fylket Landet El Olje Gass Bio Avfall, kol, koks Figur 1: Samanlikning av energibruk i hushald Faktisk energibruk (GWh) Hushald 46,5 52,1 60,5 Offentleg tenesteyting 6,0 7,7 7,8 Privat tenesteyting 5,5 6,2 7,9 Industri 16,0 22, 20,4 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 Primærnæring 5,9 6,6 6,7 Sum 80,0 94,9 10,2 Klimakorrigert energibruk (GWh) Hushald 47,6 55,4 65,7 Offentleg tenesteyting 6,1 8,1 8,4 Privat tenesteyting 5,6 6,6 8,5 Industri 16,0 22, 20,4 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 Primærnæring 6,0 7,0 7,2 Sum 81, 99,4 110,2 Side av 41

4 Kommentarar til tabell og graf: Energiutgreiing Meland kommune Hushald står for storparten av energibruken i Meland kommune. Energibruken i hushald i Meland er noko høgare enn for fylket. Dette skuldas i hovudsak at ein gjennomsnittsbustad i kommunen er større enn gjennomsnittet for fylket og landet. Det er lite variasjon i bruken av energikjelder i kommunen. Elektrisitet står for om lag 8,5 % av det totale forbruket. Utanom elektrisitet vert det brukt ein del ved i hushald og noko olje i tenesteytande sektorar og industri. Side 4 av 41

5 INNHALD SAMANDRAG... 2 INNHALD INNLEIING BAKGRUNN UTGREIINGSPROSESSEN KOMMUNEN FAKTA FOLKESETNAD OG BUSTADSTRUKTUR NÆRINGSLIV... 9 NOVERANDE ENERGISYSTEM ELFORSYNING Feil og avbrotsstatistikken (FAS) OLJE/PARAFIN GASS BIOBRENSEL VARMEPUMPER ANDRE ENERGIKJELDER ENERGIBRUK Brukargrupper Energiberarar Fjernvarme OMFANG AV VASSBOREN VARME I EKSISTERANDE BYGG LOKAL ELEKTRISITETSPRODUKSJON ENERGIBALANSE I KOMMUNEN UTVIKLING I ENERGIETTERSPURNAD STØRRE ENERGIBRUKARAR KOMMUNALE PLANAR Bustadbygging Ny næringsverksemd Miljømål FRAMSKRIVING AV FOLKESETNAD UTVIKLING AV NÆRINGSSTRUKTUR FRAMSKRIVING AV ENERGIBRUKEN Framskriving pr. brukargrupper Framskriving pr. energiberarar MILJØKONSEKVENSAR ALTERNATIVE ENERGILØYSINGAR MOGLEGE ENERGILØYSINGAR Elektrisitet Energifleksible løysingar Fjernvarme/nærvarme Varmegjenvinning Bruk og distribusjon av gass Energiøkonomisering System for energistyring KOMMUNALE VERKEMIDDEL STATLEGE STØNADSORDNINGAR MOGLEG NY ENERGITILGANG SMÅKRAFTVERK BIOENERGI VIND ANDRE KART OPPSUMMERANDE TABELLAR Side 5 av 41

6 VEDLEGG 1: TABELL/DIAGRAMOVERSYN TABELLAR FIGURAR VEDLEGG 2: REFERANSAR PUBLIKASJONAR/RAPPORTAR BEREKNINGSMODELLAR/METODAR FOR OPPVARMINGSKOSTNADER FIRMA/PERSONAR VEDLEGG : FØRESETNADER... 0 TEMPERATURKORRIGERING... 0 BRUK AV EL... 0 ENERGIBRUK UTANOM EL... 0 FRAMSKRIVING AV FOLKETAL... 0 AREALFORDELING... 0 ENERGIØKONOMISERING... 0 ENERGISTYRESYSTEM... 0 VEDLEGG 4: ENERGIDATA/DEFINISJONAR... 1 Energiinnhald... 1 Energieiningar... 2 VEDLEGG 5: PROGNOSERING AV ETTERSPURNAD... FAKTORAR SOM PÅVERKAR ENERGIBRUKEN... Klimatiske tilhøve... Demografiske tilhøve... Teknologisk utvikling... Energiprisar... 4 Næringssamansetting... 4 Bustadutbyggingsstruktur... 5 FRAMSKRIVING AV ENERGIBRUKEN... 5 VEDLEGG 6: BEREKNING AV ENERGIKOSTNADER... 6 KOSTNADSELEMENT VED ULIKE ENERGIBERARAR... 6 Kapitalkostnad... 6 Skattar og avgifter... 6 Forsikringar... 6 Drift, vedlikehald... 6 Innkjøpt energi... 6 Offentlege krav og pålegg... 6 Løpande ombygging... 6 Oppgradering... 6 Kalkulasjon av årskostnader for oppvarming av ny einebustad... 8 BEREKNING AV ENERGIKOSTNADER... 9 ÅRSKOSTNADER BUSTADOPPVARMING Side 6 av 41

7 1 INNLEIING 1.1 Bakgrunn I følgje Forskrift om Energiutredninger utgitt av NVE i januar 200 skal områdekonsesjonær utarbeide, årleg oppdatere og offentleggjere ei energiutgreiing for kvar kommune i konsesjonsområdet. Forskrift om energiutgreiing vart endra i 2008 frå årleg rullering til rullering annakvart år. Energiutgreiinga skal beskrive noverande energisystem og energisamansettinga i kommunen med statistikk for produksjon, overføring og stasjonær bruk av energi. Energiutgreiinga skal vidare innehalde ei vurdering av forventa energietterspurnad i kommunen, fordelt på ulike energiberarar og brukargrupper. Endeleg skal energiutgreiinga beskrive dei mest aktuelle energiløysingane for område i kommunen med forventa vesentleg endring i etterspurnaden etter energi. Inkludert i dette skal områdekonsesjonæren ta omsyn til grunnlaget for bruk av fjernvarme, energifleksible løysingar, varmegjenvinning, innanlandsk bruk av gass, tiltak for energiøkonomisering ved nybygg og rehabiliteringar, verknaden av å ta i bruk energistyringssystem på forbrukssida m.v. Intensjonen med forskrifta er at lokale energiutgreiingar skal auke kunnskapen om lokal energiforsyning, stasjonær energibruk og alternativ på dette området. På denne måten skal lokale energiutgreiingar medverke til ei samfunnsmessig rasjonell utvikling av energisystemet. 1.2 Utgreiingsprosessen Som områdekonsesjonær har BKK Nett AS engasjert Vestnorsk Enøk til å delta i utarbeiding av energiutgreiing for Meland kommune i Hordaland fylke. Den første energiutgreiinga for Meland kommune vart utarbeidd og presentert i Forrige energiutgreiing for Meland kommune vart utarbeidd i Energiutgreiing for Meland kommune 2009 er oppdatert med omsyn på statistikk og kjende endringar i framtidig energibehov. Side 7 av 41

8 GraddøgnTPFTPFTPFTPF PTPTPTPT Kjelde: PTPTPTPT Kjelde: FPTFPTFPTFPT (Energi Energiutgreiing Meland kommune 2 KOMMUNEN 2.1 Fakta Meland kommune ligg i Hordaland fylke og har eit innbyggartal på pr Kommuneadministrasjonen held til på Frekhaug. Meland er nabokommune med Bergen og har dei seinare åra blitt meir forstadsprega. Kommunen har eit areal på 91 km², og størsteparten av arealet i kommunen er ikkje bebygd. Klimaet er kjenneteiknet med mykje nedbør, høgare middeltemperatur og færre graddøgn enn landsgjennomsnittet. Typiske klimadata for kommunen er vist i Tabell 2. Figur 2: Kart over kommunen 2 Sted Middeltemperatur [ C] Nedbør [mm] Sted Graddøgn Meland (Frekhaug) Meland 642 Bergen 6, Hordaland 4070 Oslo 5,7 76 Landet 4662 Tabell 2: Klimadata normalverdiar gradtal): er eit mål for eit generelt oppvarmingsbehov i tidsperioden gradtalet gjeld for. I utgangpunktet er energi gradtalet for eit døgn. Dette er skilnaden mellom ein basis utetemperatur på 17 C og døgntemperaturen. Gradtalet vert sett lik 0 dersom døgntemperaturen er over 17 C. Er døgntemperaturen 5 C, er energi gradtalet for døgnet 17 5 = 12. Energi gradtalet for ein månad er summen av gradtala for kvart enkelt døgn i månaden, tilsvarande for eit år. Gradtalsummen er utan dimensjon, talet vert nytta utan noko eining. 2.2 Folkesetnad og bustadstruktur Meland kommune har ei høg befolkningstetting med 71 innbyggjarar pr. km², til samanliking er snittet for fylket 28,8. I kommunen bur 46% av innbyggjarane i tettbygde strøk. Til samanlikning bur 77% av befolkninga i Hordaland fylke totalt i tettbygde områdar. Bustadstrukturen i Meland er i dag lite urban, heller forstadsprega. Den totale delen einebustader og vertikaldelte bustadhus (kjede, rekke o.l.) er relativt høg. Folketalet i Meland hadde ein vekst i 2008 på,9 % (ca. 00 personar) 2 Nordhordalandskart: HHHHTUTUTUTUhttp:// Rapport Klima 2, Bjørn Aune, DNMI 2002 Side 8 av 41

9 Folketalsutvikling Innbyggjarar Figur : Utvikling folketal 2. Næringsliv Om lag 68 % av dei sysselsette i Meland kommune arbeider i tertiærnæringa, dette er ein vesenleg lågare del enn gjennomsnittet for fylket. Grafen nedanfor syner samansetning av næringslivet i Meland, samanlikna med fylke og land: Antal sysselsette 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 0 % 20 % 10 % 0 % Kommunen Fylket Landet Primærnæring Sekundærnæring Tertiærnæring Figur 4: Samanlikning sysselsetting Primærnæring: Jordbruk, skogbruk, fiske Sekundærnæring: Industri, bergverk, bygg/ anlegg, kraftproduksjon, vassforsyning Tertiærnæring: Varehandel, samferdsel, bank/ forsikring, undervisning, helse/ sosialsektor, massemedia, adm./ forvaltning i kommune/ fylke/ stat Sysselsettinga i Meland er sterkt knytt til industriproduksjon, og det er få sysselsette i privattenesteyting. Primærnæringa sysselsett om lag like mange prosent av arbeidstakarane som i resten av fylket. Side 9 av 41

10 PTPTPTPT Avbrot PTPTPTPT ILE FFFF FFFF Energiutgreiing Meland kommune NOVERANDE ENERGISYSTEM.1 Elforsyning Det alt vesentlege av det stasjonære energiforbruket i Meland kommune vert dekt av elektrisitet. BKK Nett AS er områdekonsesjonær for kommunen og eig og driv straumnettet. Nettverksemda er regulert av Norges vassdrags- og energidirektorat gjennom energilov og forskrifter. Dette inneber at økonomiske rammer og krav til opptreden og samhandling med andre aktørar er fastlagt. Det totale forbruket av elektrisk energi i Meland kommune var i 2008 på 86,4 GWh. Forbruket dei siste 10 åra har gjennomsnittleg auka,0 % årleg. Elektrisk kraft vert levert inn til kommunen over 12 kv regionalnett med tosidig tilknyting. Vidare vert krafta transformert til 22 kv som er høgspenningsnivået på fordelingsnettet. Kapasiteten i høgspenningsnettet avgrensar ikkje levering til kjente behov i ein normal forsyningssituasjon dei næraste åra. Store deler av dette nettet har også tosidig innmating som sikrar reserveforsyning. Slik reserve er mangelfull for lokalnettet i Frekhaugområdet. Bygging av ny leidning mellom Frekhaug og Holme vil gje fullgod reserve. Mykje av linjenettet vart fornya på byrjinga av 80-talet, og tilstanden må reknast som god. Utvikling av tyngre industri på Flatøy kan utløysa behov for større tiltak i nettet. Kortvarig effektbehov og leveringskvalitet er nøkkelord i denne samanheng. Det er ikkje eigen kraftproduksjon i kommunen. Nordvestre del har eit visst potensiale for vindkraft. Vasskraftressursar må reknast som ikkje vesentleg for kraftoppdekning på kommunenivå. Nettet i Meland består av om lag 20% kabelnett og 80% luftnett..1.1 Feil og avbrotsstatistikken (FAS) For 2008 har Meland kommune følgjande tal for leveringsavbrot, samanlika med fylket og 1 2 landet elles PFPFPFPF FFFF: Blanda nett Antall avbrot pr punkt Avbrotstid (timar) ILE i % av levert energi 2008 Planlagt Utfall Sum Planlagt Utfall Sum Planlagt Utfall Sum Kommunen 0,82 1,56 2,9 1,51,21 4,72 0,020 0,07 0,057 Fylket 0,41 1,64 2,05 0,95 1,82 2,78 0,00 0,006 0,009 Landet 0,47 2,60,06 1,12 2,76,88 0,004 0,011 0,015 Tabell : Feil- og avbrotsstatistikk.2 Olje/parafin Forbruket av petroleumsprodukt vert i stor grad dekt av lokale forhandlarar, som driv utkøyring med tankbil til kundane på bestilling. Dei lokale forhandlarane hentar sine forsyningar ved depot i Bergensområdet.. Gass Gass vert ikkje nytta i nemneverdig grad i Meland kommune. 1 2 kan vere planlagde eller tilfeldige, dvs. linjefeil, uhell, naturpåførte feil o.l. = Ikkje Levert Energi, dvs. kor mykje energi som ikkje vert levert til kundane på grunn av avbrot Side 10 av 41

11 .4 Biobrensel Ved er den viktigaste form for biobrensel som er i bruk i Meland kommune. Veden vert i stor grad henta av forbrukaren sjølv i eigen skog eller kjøpt på rot. Det er ingen engrosomsetning av ved i Meland kommune..5 Varmepumper Det er ikkje tilrettelagt for varmepumpeutnytting i varmesentralar eller liknande. Elles synest luft-/luftvarmepumper å verte installerte i private hus i tilsvarande omfang som elles i regionen..6 Andre energikjelder Avfallet vert levert til Kjevikdalen. Attvinning av energi frå avfall skjer difor ikkje i Meland kommune. Byggoppvarming med avfall (spon) frå industriprosessar skjer hos Frekhaug Vindu..7 Energibruk I samsvar med retningslinjene i forskrifta, konsentrerer denne energiutgreiinga seg om stasjonært energibruk. Det vil seie alt forbruk av energi i bygningar, anlegg og industri. Energiforbruk til transport er ikkje tatt med. Statistikken skal gje eit bilde av situasjonen fram til no og danne eit grunnlag for vurdering av utviklinga framover. Statistikken må difor dekke ei viss periodelengd. Vert perioden for lang, vil statistikken lett verte omfattande og uoversiktleg. Denne utgreiinga legg til grunn ein periode som strekk seg 10 år bakover i tid. Statistikken er i hovudsak basert på tal frå SSB, føresetnader for statistikken er kommentert i vedlegg. Samla energiforbruk i kommunale bygg er totalt på om lag 10 GWh, fordelt på 5,5 GWh el, og ca liter olje (tilsvarar ca. 4,5 GWh)..7.1 Brukargrupper I rapporten nyttast SSB si inndeling av brukargrupper. Ikkje alle desse gruppene vil vere like relevante for den einskilde kommune. Det vil likevel vere nyttig å operere med tilsvarande inndeling, då ein då lettare kan samanstille informasjon frå dei einskilde utgreiingane og samanlikne med nasjonale og regionale statistikkar og prognosar. Fordeling mellom energibruk innan offentleg og privat tenesteyting vil variere etter i kva grad kommunale tenester er privatiserte eller ikkje. Side 11 av 41

12 Berekna energibruk pr. brukargruppe 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 0 % Primærnæring Fjernvarme Industri Privat tenesteyting Off.tenesteyting Hushald 20 % 10 % 0 % Kommunen Fylket Landet Figur 5: Energibruk pr. brukargruppe Som grafen visar er hushald den største forbrukaren av energi i kommunen. Dette skuldas delvis den høge delen einebustader som tilseier eit relativt høgt energiforbruk pr husstand. Privat tenesteytande sektor utgjer og prosentvis enn lågare del av energibruken i kommunen samanlikna med fylket og landet. Anna forbruk inkluderar primærnæringane og utgjer prosentvis ein større del av energibruken i kommunen enn i fylket totalt. Dette forbruket er i hovudsak knytta til drivhus/veksthus, som brukar mykje elektrisitet..7.2 Energiberarar Elektrisitet er den dominerande energiberar i det norske energisystemet. Også petroleumsprodukt og gass utgjer ein stor del. Bioenergi forbruket er i hovudsak ved i hushald. I nokre område vert det brukt relativt mykje koks, fjernvarme, spillvarme o.a., sjølv om desse energiberarane ikkje viser like godt att på den nasjonale statistikken. Side 12 av 41

13 Samanlikning energibruk pr. energiberar 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 0 % Avfall, kol, koks Bio Gass Olje El 20 % 10 % 0 % Kommunen Fylket Landet Figur 6: Energibruk pr. energiberar I Meland kommune er elektrisitet den heilt dominerande energiberaren, den utgjer over 8 % av energibruken. I tilegg er bruken av bioenergi høgare enn i resten av landet, det er typisk at hushald på mindre stader bruker meir ved enn i byar..7. Fjernvarme Fjernvarme er mest aktuelt dersom det eksisterer bygg med vassbore (eller luftbore) oppvarmingssystem i eit visst omfang. Fjernvarme kan også vere aktuelt dersom det er planlagt bustad- eller næringsbygg med eit visst oppvarmingsbehov der ein varmesentral vert innregulert. I Meland kommune ligg det i dag ikkje til rette for etablering av fjernvarmenett i samband med eksisterande byggmasse..8 Omfang av vassboren varme i eksisterande bygg Alternativ til elektrisitet for byggoppvarming og tappevassoppvarming føreset vassbore (eller luftbore) system. Med vassbore system kan ein i tillegg til elektrisitet utnytte mange ulike energiberarar til oppvarming. Det er fire bygg i kommunen med vassboren varme, Meland Ungdomskule, Sagstad Skule, nybygg på rådhuset og Nordhordaland folkehøgskule. Det er vedteke at alle nye kommunale bygg skal ha SD-anlegg (sentraldriftsanlegg). Kommunen kan leggje til rettes for lokal utvikling av fjernvarmesystem ved å gjere aktiv bruk av Plan- og Bygningslov (PBL). Innregulering av varmesentral i samband med nye bustadeller næringsområde gir kommunen rett til å krevje tilknytingsplikt. Meland kommune har til no ingen tradisjon for å utnytte PBL på denne måten. Kommunen har heller ikkje etablert enøkfond eller andre aktive verkemiddel som kan medverke til å fremje ei utvikling for energifleksible løysingar. Side 1 av 41

14 .9 Lokal elektrisitetsproduksjon I følgje NVE ikkjeregistrert noko småkraftverk (installasjon mindre enn 10 MW) i Meland kommune. Der er heller ikkje vasskraftproduksjon i anlegg større enn dette eller annan kraftproduksjon..10 Energibalanse i kommunen Energibalansen beskriv forholdet mellom bruk av ulike energikjelder i kommunen, produksjon og import og eksport av energi over kommunegrensene. Her er eit grafisk oversyn over energibalansen i Meland kommune: 100,0 90,0 GWh 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 0,0 20,0 10,0 Eksport Forbruk dekka med import Forbruk dekka med produksjon i kommunen 0,0 El Olje Gass Bio Avfall, kol, koks Figur 7: Energibalanse i Meland kommune Det er ingen energiproduksjon i Meland kommune bortsett frå noko bioenergi. Bioenergien som brukast i kommunen er ved til hushald. Då storparten av veden vert hogd privat finst det ikkje tal for faktisk vedhogst. Side 14 av 41

15 4 UTVIKLING I ENERGIETTERSPURNAD Energiforbruket vert påverka av mange faktorar som klima, demografiske tilhøve, teknologisk utvikling, energiprisar, næringsstruktur og bustadstruktur. I tillegg betyr det mykje korleis folk sine forbruksvanar og preferansar utviklar seg. Også lover og forskrifter vil ha effekt, t.d. gjennom krav til isolasjon og byggstandard. 4.1 Større energibrukarar Frank Mohn Flatøy AS er den desidert største energibrukaren i kommunen i dag. Dei brukar i tillegg til elektrisitet (om lag 9 GWh) også ein del olje. I 2006 vart den nye fabrikken til Frank Mohn ferdigstilt. Dette vil etterkvart føre til ein auke i energibruken. Kommunen sjølv brukar om lag 5,5 GWh elektrisitet og ca liter olje (ca. 0,5 GWh) i sine bygg. Andre store energibrukare er Frekhaug Vinduet (om lag 1,5 GWh), Frekhaug Stål (om lag 1,7 GWh) og Danielsen Gartneri (om lag 1,8 GWh). 4.2 Kommunale planar Kommunen har ein kommuneplan med handlingsprogram Denne gir eit oversyn over status og utvikling når det gjeld folketal, bustadbygging, næringsutvikling og samfunnsutvikling generelt. Kommuneplanen skal rullerast, den skal ha fokus på areal til næringsutvikling. Den nye planen skal og innehalde ein temaplan for energi og klima. Det er under arbeid ein kommunedelplan for Midtmarka/ Flatøy (ca. 00 daa), der skal vere plass til bueiningar, hotell og anna næringsareal. Planen skal vere ferdig våren Sagstad skule er planlagt ombygd. Rådhuset skal ombyggast og NAV skal leige lokaler i bygget. Det skal og byggast omsorgsbustader på toppen på Rådhuset. Det er og planar om ny svømmehall på Rossland. Det skal vere vassboren varme i desse bygga. Kommunen har og ein Enøkplan frå Bustadbygging I Meland har det på 90-talet vore vekst i talet på fullførte bustader. I gjennomsnitt har det vore bygd 40 bustader årleg. Frå midten av perioden har det vore ein auke i byggjeaktiviteten, og ein ventar at dette vil halde fram. Både nærare tilknyting til Bergen og ekspansjon i Knarvikområdet vil vera med og skapa etterspurnad etter bustader. Ein vidare auke i folketalet og endring i husstandsstorleik, vil gje eit auka bustadbehov. Behovet for nybygging er estimert til opp mot 70 bustader pr år. I tillegg kjem behov for nybygging som resultat av fornying av bustadmassen. Området nær Frekhaug, som er den tettast folka delen i Meland, er den delen av kommunen som vil få den største delen av folkeveksten. Tilgangen på ledige bustadtomtar er god. På Frekhaug er det blant anna regulert eit område for 65 bueiningar med eit 20 års utbyggingsperspektiv. Eit større felt i Mjåtveitmarka er i reguleringsfasen, med planar om ca. 270 bueiningar over 15 år. Sunde byggefelt er planlagt med om lag 70 bueiningar over 6-7 år, Holmemarka Aust er planlagt med ca. 5 bueiningar over 10 år, og Løypetona bustadfelt er planlagt med om lag 160 bueiningar over 10 år. Det er lite bygging av fritidshus/ hytter i kommunen, det vert bygt -4 fritidshus/ hytter årleg. Det er opna for spreidd bustadbygging, men ein del av veksten vil komme ved fortetting. Meland kommune vil i si planlegging og tilrettelegging av bustadområda leggja avgjerande vekt på at det vert skapt gode bustader og bustadmiljø for alle. Ein svært stor del av bustadene i Meland er einebustader. For å sikra at ein i størst mogleg grad får eit variert Side 15 av 41

16 tilbod av bustader som dekkjar behova til husstandar av ulik type og storleik, vil Meland kommune utarbeide ein bustadsosial handlingsplan Ny næringsverksemd Meland kommune har god tilgang på ledig næringsareal. Om lag 29 % av arbeidstakarane i kommunen er engasjert innanfor industri, og det er omfattande næringsverksemd i kommunen. Med Meland si geografiske lokalisering og gode samferdsle- og transporttilbod, bør det vere gode føresetnader for ei positiv utvikling i næringslivet. Kommunen vil vurdera lokalitetar for nye næringsareal, og ein vil vurdera å utarbeida ein næringsplan for heile Meland. Vallebygg har utvida verksemda si ved oppkjøp av fleire mindre firma. Dei har no om lag 160 tilsette. Heile verksemda er samla på Mjåtvedtflaten industriområde Miljømål Det er eit mål for planlegging og forvaltning av areala i kommunen å ta vare på eit biologisk mangfald. I samband med etablering av ein enøkplan for Meland kommune (vedtatt politisk i 2002), er det vedtatt følgjande: I alle bygg der det er mogeleg, bør det brukast vassboren varme til oppvarming for å stå meir fritt til val av energikjelde. Det skal ved val av teknisk utstyr leggast vekt på miljø, effekt- og energibehov. I kommuneplanens handlingsprogram har kommunen følgjande mål og tiltak: Kommunen skal følja opp Kyotoavtalen vet å søkja etter energivenlege tiltak og løysingar. Areal- og bustadpolitikken skal ha som siktemål å gjera folk mindre avhengige av personbiltrafikk. Tiltak: Meland kommune skal gjennomføre enøktiltak i kommunale bygningar. Tiltak som gjer kollektivtilbodet meit konkurransedyktig skal utgreiast. Ei utgreiing av potensialet for bruk av bioenergi i Meland og Nordhordaland skal utarbeidast. 4. Framskriving av folkesetnad Sidan 1998 har folketalet i gjennomsnitt auka med 2,0 % årleg i Meland kommune. Folketalet ser ut til å fortette å auke i åra framover. SBB si prognose gjev ein vidare vekst på om lag 1,7 % pr år. Folketalsutviklinga går fram av følgjande diagram basert på tal frå SSB. Side 16 av 41

17 Folketalsutvikling m/prognose Personar SSB Kommunen Figur 8: Folketalsutvikling Personar pr. husstand m/prognose,00 2,50 Personar 2,00 1,50 1,00 Kommunen Fylket Landet 0,50 0, Figur 9: Personar pr. husstand Kommentarar til folketalsutviklinga: I dag er bustadstrukturen i Meland spreidd med mindre sentra. Den totale delen einebustader og vertikaldelte bustadhus (kjede, rekke o.l.) er relativt høg. Dette tilseier relativt høgt energiforbruk pr. husstand. På bakgrunn av kommuneplanen er det liten grunn til å rekne med nokon vesentleg endring i bustadstrukturen i åra framover. Trendane i diagrammet bygger på SSB si framskriving etter alternativ MMMM. Gjennomsnittleg husstandsstorleik ligg noko over landsgjennomsnittet. Dette tilseier eit energiforbruk pr. husstand noko over landsgjennomsnittet. Vi legg til grunn ei framskriving av noverande utvikling i energibruk pr. husstand - så lenge vi ikkje reknar nokon effekt av særskilte tiltak for reduksjon av energibruken. Side 17 av 41

18 4.4 Utvikling av næringsstruktur Vekst i sentrale delar av kommunen tilseier ein vidare vekst i utbygging av varehandel og bygg for offentleg og privat tenesteyting. Samstundes vil eksisterande byggmasse stort sett vere i bruk. Sjølv om endringa i samla folketal ikkje blir stor, vil vi legge til grunn ei framskriving av veksten i energiforbruket innan tenesteytande næringar. Det er ikkje presentert planar som tilseier uvanlege endringar innan industrien i kommunen. Eventuelle endringar i næringslivet elles vil ikkje påverke det stasjonære energiforbruket i særleg grad. Side 18 av 41

19 Talet på sysselsette i Meland kommune som er registrert i SSB syner følgjande for 4. kvartal 2008: Fordelt på bransje Alle næringar 400 Jordbruk, skogbruk, fiske 85 Sekundærnæringar 989 Tenesteytande næ ringar Offentleg adm inis trasjon 211 Undervising 281 Helse og sosial 690 Andre sos. tenester 124 Uoppgitt 9 Tabell 4: Sysselsetting 4.5 Framskriving av energibruken Energibruk er karakterisert både ved energimengd og energiberar (-form). Dersom det ikkje opptrer vesentlege endringsfaktorar, kan ein framskrive trenden i forbruket pr. energiberar på grunnlag av utviklinga dei siste åra. Som et utgangspunkt vert dette lagt til grunn Framskriving pr. brukargrupper I kapitel 5 vert grunnlaget for alternative løysingar og dermed nye endringsfaktorar vurderte. Framskriving energibruk pr. brukargruppe 140,0 GWh 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, Primærnæring Fjernvarme Industri Privat tenesteyting Off.tenesteyting Hushald Figur 10: Framskriving pr. brukargruppe Kommentarar til grafen: I dei siste 10 åra vore ein relativt jamn vekst i energibruken i Meland kommune. Det er forventa ein vekst i forbruket til hushald på grunn av auke i folketalet. Det er i neste 10 års periode forventa ein jamn vekst i forbruket. Industrisektoren vil auka sitt forbruk meir på grunn av utbygginga til Frank Mohn Flatøy AS og Valle Bygg si utviding av verksemda Framskriving pr. energiberarar Vi får då eit samla bilete av utviklinga av energibruken til stasjonære føremål i Meland kommune som ser slik ut: Side 19 av 41

20 PTPTPTPT Kjelde: PTPTPTPT CoBBBB2BBBB-innhald sin for Energiutgreiing Meland kommune Framskriving energibruk pr. energiberar 140,0 120,0 GWh 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 Avfall, kol, koks Bio Gass Olje El 0, Kommentarar til grafen: Figur 11: Framskriving pr. energiberar Det er i utredninga ikkje kome fram noko som skulle tyde på ei vesentleg endring av samansettinga av energikjelder i kommunen. Elektrisitet vil i åra framover framleis vere den dominerande energiberaren. 4.6 Miljøkonsekvensar Energibruk fører til miljøpåverknad av ulike slag. Bruk av elektrisitet er i seg sjølv ikkje miljøbelastande. Framføring av kraftlinjer kan nok oppfattast som eit miljøproblem. Produksjon av elektrisitet er også avhengig av produksjonskjelde og form. I Noreg må ein rekne tilgangen på ny, vasskraftbasert elektrisitet som avgrensa. Auka elektrisitetsbruk fører derfor til auka produksjon av kraft frå andre produksjonssystem, til dømes kol- og oljebasert produksjon i andre delar av Europa. I snitt for perioden nytta vi årleg kring 12 TWh elektrisk kraft i NoregTPFTPFTPFTPF FPTFPTFPTFPT. Samstundes vart det ikkje produsert meir enn 120 TWh. Dette betyr at Noreg i eit normalår produserer 2,4% mindre elektrisk kraft enn det som vert brukt. Dersom ein legg til grunn at denne energien kjem frå kolkraftverk, utgjer dette årleg eit utslepp på 165 kg COBBBB2BBBB ein 5 husstand som brukar kwh elektrisitettpftpftpftpf FPTFPTFPTFPT. Til samanlikning slepp ein bensinbil ut om lag 67 kg COBBBB2 BBBBpå ein køyretur frå Oslo til Bergen HHHHTUTUTUTUwww.nve.noUUUUTTTTHHHH i kol er 0,4 kg/kwh (Frå HHHHTUTUTUTUwww.enova.noUUUUTTTTHHHH byggstatistikk) Side 20 av 41

21 5 ALTERNATIVE ENERGILØYSINGAR Energiutgreiinga skal beskrive dei mest aktuelle energiløysingane for område i kommunen med forventa vesentleg endring i etterspurnaden etter stasjonær energi. Inkludert i dette skal det takast omsyn til grunnlaget for bruk av fjernvarme, energifleksible løysingar, varmegjenvinning, innanlandsk bruk av gass, tiltak for energiøkonomisering ved nybygg og rehabiliteringar, verknaden av å ta i bruk energistyringssystem på forbrukssida m.v. 5.1 Moglege energiløysingar Elektrisitet Det alt vesentlege av stasjonær energibruk vert dekt av elektrisitet. Elektrisitet vil også i framtida vere einerådande bortsett frå til varmeføremål. Derfor må el-nettet i alle høve utviklast til å forsyne utbyggingsområda i kommunen. Til nokre bruksområde vil det likevel kunne eksistere/utviklast alternativ til elektrisitet, først og fremst til oppvarming. I tillegg kan elektrisitetsbruken effektiviserast ved fornuftig bruk av teknologi, styringssystem m.v. Utbygging og forsterking av kraftnettet kan utsetjast eller avhjelpast med sluttbrukartiltak. Dette kan vere effektstyring, utkopling eller bygging av småkraftverk og/eller vindkraftverk lokalt. I Meland kommune er ikkje sett i verk noko særskilt prosjekt for sluttbrukartiltak Energifleksible løysingar Bruk av varmepumper skjer i dag berre i einskildbygg på privat basis. Det er ikkje grunn til å tru at dette bildet vil endre seg i åra framover Fjernvarme/nærvarme Fjernvarme/nærvarme er eit sentralt varmeanlegg som forsyner ein bydel eller fleire bygg med energi til varmt tappevatn og oppvarming. Energien distribuerast som varmt vatn til kunden gjennom to parallelle rør. Det eine røret transporterer varmt vann til kunden, i det andre returnerast det avkjølte vantet tilbake frå kunden. Røyra vert gjerne lagde i grøfter, ofte saman med annan infrastruktur som telelinjer og straumkablar. Hos kunden vert det installert ein kundesentral med varmevekslar som overfører energi frå fjervarmevatnet til kunden sitt varmeanlegg. Kunden har eit vassbasert oppvarmingssystem med radiatorar, golvvarme og/eller ventilasjonsanlegg med vassbaserte varmebatteri. Energien vert produsert i ein varmesentral som kan bestå av ulike einingar som: Elektrokjel Oljekjel Geotermisk varme Gasskjel Fastbrenslekjel Varmepumpe Solfangar Kogenanlegg Omgrepet fjernvarme vert nytta om anlegg som omfattar avstandar frå 1 km med overførte effektar på over 10 MW. Mindre anlegg vert kalla nærvarmeanlegg. I dag er det ikkje særskilt tilgang på noko energikjelde i Meland kommune som skulle kunne utnyttast til produksjon av fjernvarme. Potensialet avheng av tilretteleggings- og utbyggingstakt for nye bustadfelt og industriområde. I dette tilfellet vil potensialet vere lite. Side 21 av 41

22 5.1.4 Varmegjenvinning Det er ikkje registret uutnytta energi i form av spillvarme eller liknande i Meland kommune Bruk og distribusjon av gass Gass kan brukast direkte ved avbrenning eller nyttast i anlegg for kogeneriering. Dette er samtidig produksjon av elektrisk kraft og varme. Om lag 40 % av forbrenningsenergien kan utnyttast til elproduksjon, resten går til varme. Plassering av eit kogenereringsanlegg føreset høve til bruk av varmen i eit fjernvarme-/nærvarmeanlegg. Den vanlegaste energikjelda i eit slikt anlegg vil vere naturgass. Distribusjon av gass delast gjerne inn i to hovudkategoriar: Gassoverføring som går føre seg over lengre avstand på ulike måtar og lokal gassdistribusjon som vanlegvis skjer i rør under lavt trykk. I lokale energiutgreiingar er dei mest aktuelle løysningane dei som inneber bulktransport av naturgass som LPG, LNG eller CNG til den einskilde brukar eller til eit lokalt distribusjonssystem for gass. Med LPG meinast propan eller butan. Liquified Natural Gass (LNG)- er flytande, nedkjølt naturgass. Gassen må normalt kjølast ned til minst -16 C for å halde seg flytande ved normalt trykk. Compressed Natural Gass (CNG)- er naturgass lagra under trykk i tank. Gassen er komprimert til eit trykk på over 150 bar Energiøkonomisering Tabellen nedanfor syner anslag over potensialet ved rehabilitering av bustadhus og enøkpotensialet i samla byggmasse. Meland kommune har i perioden hatt ein reduksjon på kwh elektrisitet og liter fyringsolje i kommunale bygg. Potensialet for vidare reduksjon i kommunale bygg er difor lite og ikkje tatt med her. Enøkpotensiale Areal Potensiale Bustader 2778 m 2 4,1 GWh Rehab. bustader 2418 m 2 0,1 GWh Offentlege yrkesbygg m 2 0,0 GWh Private yrkesbygg m 2 1,4 GWh Sum m 2 5,6 GWh Tabell 5: Potensiale enøk System for energistyring Tabellen syner anslag over innsparing ved montering av energistyresystem i alle næringsbygg. Meland kommune har sidan 1997 installert SD-anlegg i alle kommunale bygg over 00 m2. Potensialet for vidare reduksjon i den kommunale bygningsmassen vil difor vere lite. Energistyresystem Areal Potensiale Offentlege yrkesbygg m 2 0,0 GWh Private yrkesbygg m 2,1 GWh Sum 1545 m 2,1 GWh Tabell 6: Potensiale energistyring 5.2 Kommunale verkemiddel Her er det gitt ein kort oppsummering av kva verkemiddel kommunane har for å fremme energifleksible løysingar lokalt i kommunen. Plan- og bygningslova gir kommunen tilgang til i vedtekt å gi bestemmingar om pliktig tilknyting til fjernvarmenett dersom det er gitt konsesjon for medhald av energiloven. Side 22 av 41

23 Energilova krev konsesjon for fjernvarmeanlegg over 10 MW. Energilova opnar også for at anlegg under 10 MW kan søke om konsesjon for å gje høve for søkjarar som ønskjer å oppnå tilknytingsplikt etter plan- og bygningslova. Dersom det er gitt tilknytingsplikt i eit område inneber det at alle nye bygg i området må ha eit oppvarmingssystem i bygget som gjer det mogeleg å knyte bygget til fjernvarmeanlegget. Statens bygningstekniske etat fekk i 200 utarbeida ein rapport om Kommunale virkemidlar for å stimulere til vassboren oppvarming. Hovudkonklusjonen var at kommunane i dag ikkje har grunnlag for å krevje at bygningar vert bygd med vassboren varme utover det som følgjer av vedtak om tilknytingsplikt for fjernvarme. i tillegg er det eit klart høve til å la oppvarming og andre energiaspekt inngå i privatrettsleg utbyggingsavtale mellom kommune og utbyggjar. 5. Statlege stønadsordningar Enova SF organiserer sitt arbeid gjennom program og oppdrag og inviterer verksemder til å presentere sine aktivitetar innanfor de enkelte områder Enova forvaltar Energifondet og gir støtte til ulike typar av prosjekter på spesielle vilkår. Dei mest aktuelle programma til Enova er: Kommunal energi og miljøplanlegging Gjennom dette programmet vert det gitt stønad til utarbeiding av kommunale energi- og miljøplanar og til utgreiing av mogelege prosjekter for anlegg for nærvarme, fjernvarme og varmeproduksjon. Energibruk Bustad, bygg og anlegg Programmet bygg opp under Enova sitt mål om redusert energibruk og bruk av fornybar energi. Det skal medverke til varige marknadsendringar innan området bustad, bygg og anlegg. Prosjekta som vert dekka av programmet er både eksisterande og nye næringsbygg og bustader, og anleggsprosjekt som t.d. vatn og avlaup, veglys og idrettsanlegg. Varme Enova har fleire program som støttar auka bruk av fornybar energi. Program for biogassproduksjon: Enova vil vere ei drivkraft for framtidsretta energiløysinger. Enova har fleire program som kan gje støtte til bruk av biogass, men har oppretta ei tematisk satsning for å få auka produksjonen av biogass i Noreg. Den tematiske satsninga vil vere tidsavgrensa og er i utgangspunktet planlagt for tre år ( ). Program for lokale energisentralar: Enova gir støtte til aktørar som ønskjer konvertering til, eller etablering av, ny varmeproduksjon basert på fornybare energikjelder. Aktørar frå energi-, skog- og byggsektoren er aktuelle søkjarar. Program for fjernvarme infrastruktur: For å gjere det mogeleg å auke tilbodet av fjernvarme frå fornybare energikjeder, er ei langsiktig oppbygging av infrastruktur for fjernvarme naudsynt. Programmet yter kompensasjon til aktørar som vil byggje ut infrastruktur for fjernvarme. Infrastruktur for fjernkjøling i tilknyting til fjernvarme kan også motta kompensasjon under programmet. Programmet gir ikkje støtte til energiproduksjon. Program for fjernvarme nyetablering: Gjennom program for fjernvarme nyetablering gir Enova stønad til aktørar som ønskjer å etablere ny infrastruktur for fjernvarme og tilhøyrande fornybar energiproduksjon. Fjernkjøling i tilknyting til fjernvarme kan også motta støtte under programmet. Både aktører fra energiog avfallsbransjen er aktuelle søkjarar. Side 2 av 41

24 6 MOGLEG NY ENERGITILGANG 6.1 Småkraftverk NVEs kartlegging av potensial for småkraftverk i Hordaland har ikkje registrert noko potensial i Meland kommune. 6.2 Bioenergi Meland kommune er skogrik, heile 9 % av arealet i kommunen er produktivt skogareal. I 2008 blei det avverka totalt 1 48 m³ til sagtømmer og massevirke. Det teoretiske potensialet for bioenergi frå hogstavfall er det av greinar, toppar og råtestammar som blir liggande igjen etter hogst. Andre kjelder til bioenergi kan for eksempel være auka uttak av skog til ved og auka avverking som gjev meir hogstavfall. Det er i dag ingen produksjon av brikettar, pellets, fils eller andre bioenergi produkt i Meland kommune. 6. Vind Det er ikkje gjort nokon konkrete bereginingar av vindkraft potensialet i Meland kommune. Det er heller ikkje nemnd eller satt av areal til dette formålet i gjeldande kommuneplan. 6.4 Andre Meland kommunen har eit mildt klima og nærleik til sjø noko som gjev eit godt utgangspunkt for bruk av varmepumper. Husdyrgjødsel kan utnyttast til framstilling av biogass. I 2008 var det 557 storfe, høns og sau i Meland kommune. Dersom all gjødsel frå desse blei utnytta til biogassproduksjon vil det utgjere et potensial på om lag 1,5 GWh pr år. Det er gjort fråtrekk for storfe i beiteperioden. Side 24 av 41

25 Energiutgreiing Meland kommune 7 KART Figur 12: Grunnkrinsar Side 25 av 41

26 Energiutgreiing Meland kommune Figur 1: Busetjingsmønster Side 26 av 41

27 8 OPPSUMMERANDE TABELLAR Historikk og framskriving pr. energiberar Tal omrekna i GWh Elektrisitet Hushald 4,8 9,8 47,1 54,4 61,8 Offentleg tenesteyting 5,5 6,4 6,8 7,2 7,6 Privat tenesteyting,9 4,4 6,4 8,4 10,4 Industri 12,1 12,7 19,5 22,0 24,0 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Anna 5,4 5,9 6,6 7, 8,0 Sum elektrisitet 61,7 69,2 86,4 99, 111,7 Olje/parafin Hushald 1,5 1,8 0,6 0,0 0,0 Offentleg tenesteyting 0,5 1, 1,0 0,6 0, Privat tenesteyting 1,4 1,6 0,9 0,2 0,0 Industri 1,9 0,7 0,0 0,0 0,0 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Anna 0,5 0,7 0,1 0,0 0,0 Sum olje/parafin 5,8 6,1 2,6 0,9 0, Gass Hushald 0,0 0,4 0, 0,2 0,2 Offentleg tenesteyting 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Privat tenesteyting 0,2 0,2 0,5 0,7 1,0 Industri 0,8 1,0 0,8 0,2 0,2 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Anna 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Sum gass 1,0 1,6 1,6 1,2 1, Biobrensel Hushald 10, 10,1 12,4 14,7 6,8 Offentleg tenesteyting 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Privat tenesteyting 0,0 0,0 0,1 0,2 0,0 Industri 1,2 7,9 0,1 0,0 9,2 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Anna 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Sum biobrensel 11,5 18,0 12,6 14,9 16,0 Avfall, kol, koks Hushald 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Offentleg tenesteyting 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Privat tenesteyting 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Industri 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Anna 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Sum anna 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Faktisk energibruk (GWh) Hushald 46,5 52,1 60,5 69,4 68,7 Offentleg tenesteyting 6,0 7,7 7,8 7,9 7,9 Privat tenesteyting 5,5 6,2 7,9 9,6 11, Industri 16,0 22, 20,4 22,2,4 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Primærnæring 5,9 6,6 6,7 7, 8,0 Sum 80,0 94,9 10,2 116, 129,4 Tabell 7: Historikk og framskriving pr. energiberar Side 27 av 41

28 VEDLEGG 1: TABELL/DIAGRAMOVERSYN Tabellar Tabell 1: Hovudtal... Tabell 2: Klimadata normalverdiar... 8 Tabell : Feil- og avbrotsstatistikk...10 Tabell 4: Sysselsetting...19 Tabell 5: Potensiale enøk...22 Tabell 6: Potensiale energistyring...22 Tabell 7: Historikk og framskriving pr. energiberar...27 Figurar Figur 1: Samanlikning av energibruk i hushald... Figur 2: Kart over kommunen... 8 Figur : Utvikling folketal... 9 Figur 4: Samanlikning sysselsetting... 9 Figur 6: Energibruk pr. brukargruppe...12 Figur 7: Energibruk pr. energiberar...1 Figur 8: Energiflyt i Meland kommune...14 Figur 9: Folketalsutvikling...17 Figur 10: Personar pr. husstand...17 Figur 11: Framskriving pr. brukargruppe...19 Figur 12: Framskriving pr. energiberar...20 Figur 1: Grunnkrinsar...25 Figur 14: Busetjingsmønster...26 Figur 15: Energiintensitet fastland. 1986=1... Figur 16: Utvikling produksjon og spesifikk energibruk Figur 17: Vekst stasjonær energibruk pr. sektor Figur 18: Energikostnader bustad...8 Side 28 av 41

29 HHHHTUTUTUTUwww.nve.noUU UUTTTTHHHH HHHHTUTUTUTUwww.bkk.noUUUUTTTTHHHH HHHHTUTUTUTUwww.dnmi.noUUUUTTTTHHHH HHHHTUTUTUTUwww.enova.noUUUUTTTTHHHH HguHHHH Energiutgreiing Meland kommune VEDLEGG 2: REFERANSAR Publikasjonar/Rapportar Arealdelen til kommuneplanen for Meland Kommuneplan- Langsiktig del med handlingsprogram HHHHTUTUTUTUwww.meland.kommune.noUUUUTTTTHHHH Byggearealstatistikk og energistatistikk. Folke- og bustadtellinga 1990 og Energibruk i husholdninger rapport. Energibruk i kommunene. Oversyn over verksemder (einingar) i Meland kommune 2004 HHHHTUTUTUTUwww.ssb.no Liste over småkraftverk i Hordaland. Statistikk over feil og avbrot (FAS) NVE Elektrisitetsforbruk i Meland kommune. Feil- og avbrotsstatistikk. BKK Nett AS Middeltemperaturar på Vestlandet Byggareal i Noreg, Enova 2002 Berekningsmodellar/metodar for oppvarmingskostnader Firma/personar VARMEKOMFORT tilgjengeleg på internett Varmeinfo Energinøkkelen Rembra as Hvorfor el til oppvarming? Eit NELFO-prosjekt ved ADAPT Consulting AS Bioenergi miljø, teknikk og marked Energigården 2001 Meland kommune Anny Bastesen Sveinung Toft Kommunalsjef anny.bastesen@meland.kommune.no sveinung.toft@meland.kommune.no BKK Nett AS Charlotte Sterner Ivar Magnus Natås Soneansvarleg Ingeniør charlotte.sterner@bkk.no ivar.natas@bkk.no Vestnorsk Enøk Dag Einar Gule Energirådgjevar dag.einar.gule@sfe.no Side 29 av 41

30 VEDLEGG : FØRESETNADER Temperaturkorrigering Temperaturavhengig energibruk er korrigert med graddagstala for Sola, Bergen og Lærdal. Andelar av energibruk som vert korrigert: Husstand 0.58, offentleg tenesteyting 0.5, Privat tenesteyting 0., industri 0.4 og anna forbruk 0.. Data er henta frå DNMI sine årsoversyn. Bruk av el Vi baserer historiske tal for bruk av el på energiverket sine data. Der det er brot i statistikken til dømes grunna justering av kommunegrenser, samanslåing av energiverk etc. - er nødvendige data framstilte utfrå kjende data m.o.t. totalleveranse og fordelingsnøklar. Energibruk utanom el Vi har nytta SSB sitt kommuneoversyn som kjelde for energibruk utanom el. Tala er berekna utfrå SSB sitt energirekneskap. Nedanfor følger SSB sine eigne vurderingar m.o.t. datakvaliteten: Statistisk sentralbyrå vurderer energitallene som gode nok til å benyttes i kommunale energiplaner, men de kommuner som har en stor andel av forbruket knyttet til aktiviteter med stor usikkerhet, bør ta spesiell høyde for dette i tallmaterialet for kommunen. I alle kommuner må det tas forbehold om usikkerhet i tallene og at de i mindre grad fanger opp lokale tiltak. Det er derfor viktig at kommunene sjekker om tallene er egnet til å fange opp lokale tiltak før disse benyttes til resultatoppfølging. Bruken av tallene bør derfor kombineres med lokalkunnskap. Framskriving av folketal Prognosane våre bygger på SSB si framskriving etter alternativ MMM0 Arealfordeling Vi har rekna ut areal til bustad og næringsbygg etter fordelinga i Energifokus i kommunen, Enova 2002 og skalert dette etter folketalet i kommunen. Energiøkonomisering 2 Vi går ut frå at alle bustader og yrkesbygg kan redusere energibruken med 15 kwh/m utan store investeringar. Rehabilitert bustadareal er anslått til det halve av arealet til nye bustader 2 bygd siste året. Her er sparepotensialet sett til 0 kwh/m. Energistyresystem Vi reknar at næringsbygg i snitt nyttar 220 kwh/m 2 og at 15% av energien kan sparast ved å montere styresystem. Side 0 av 41

31 PTPTPTPT Det PTPTPTPT Sm =standard FPTFPTFPTFPT m 0,95 FPTFPTFPTFPT Energiutgreiing Meland kommune VEDLEGG 4: ENERGIDATA/DEFINISJONAR Energiinnhald Gjennomsnittleg energiinnhald, tettleik og virkningsgrader etter energivaretpftpftpftpf Energibærer Teoretisk energiinnhald Tetthet 1 Industri og bergverk Virkningsgrader Transport Anna forbruk Kol 28,1 GJ/tonn.. 0,80 0,10 0,60 Kolkoks 28,5 GJ/tonn.. 0,80-0,60 Petrolkoks 5,0 GJ/tonn.. 0, Råolje 42, GJ/tonn =6,0 GJ/m 0, tonn/m Raffinerigass 48,6 GJ/tonn.. 0,95.. 0,95 2 Naturgass (2001)TPFTPFTPFTPF 40,2 GJ/1000 Sm 0,85 kg/sm.. 0,95 Flytende propan og butan 0,5 46,1 GJ/tonn =24,4 GJ/m (LPG) tonn/m 0,95.. 0,95 Brenngass 50,0 GJ/tonn Bensin 4,9 GJ/tonn =2,5 GJ/m 0,74 0,20 0,20 0,20 Parafin Diesel-,gass-og lett fyringsolje Tungdestillat Tungolje 4,1 GJ/tonn =4,9 GJ/m 4,1 GJ/tonn =6,2 GJ/m 4,1 GJ/tonn =7,9 GJ/m 40,6 GJ/tonn =9,8 GJ/m tonn/m 0,81 tonn/m 0,84 tonn/m 0,88 tonn/m 0,98 0,80 0,0 0,75 0,80 0,0 0,70 0,80 0,0 0,70 tonn/m Metan 50,2 GJ/tonn Ved 16,8 GJ/tonn =8,4 GJ/fast 0,5 tonn/fm 0,65-0,65 0,90 0,0 0,75 Treavfall (tørrstoff) 16,8 GJ/tonn Avlut (tørrstoff) 14,0 GJ/tonn Avfall 10,5 GJ/tonn Elektrisitet,6 GJ/MWh.. 1,00 1,00 1,00 Uran TJ/tonn Kjelder:Energistatistikk, Statistisk sentralbyrå, Norsk Petroleumsinstitutt, Kjelforeningen - Norsk Energi og Norges byggforskningsinstitutt. 1 2 teoretiske energiinnhaldet kan variere for den einskilde energivare, verdiane er difor gjennomsnittsverdiar kubikkmeter (15 C og 1 atmosfæres trykk). Side 1 av 41

32 o.e.olje o.e.gass o.e.olje o.e.gass Btu naturgass ) MSm Energiutgreiing Meland kommune Energieiningar PJ TWh Mtoe Mfat MSm o.e. olje o.e. gass 1 PJ 1 0,278 0,024 0,18 0,028 0,025 0, TWh,6 1 0,085 0,64 0,100 0,090 0,004 1 Mtoe 42, 11,75 1 7,49 1,18 1,052 0,040 1 Mfat 5,65 1,57 0,1 1 0,16 0,141 0, MSm 6,0 10,0 0,9 6,4 1 0,89 0,04 1 MSm 40,2 11,2 1,0 7,1 1,12 1 0,08 1 quad ,5 24,9 186,4 29,29 26, Mtoe =1 mill.tonn (rå)oljeekvivalentar 1 Mfat =1 mill.fat råolje (1 fat =0,159 m 1 MSm 1 MSm 1 quad =10 15 =1 mill.sm olje =1 mrd.sm (British termal units) Kjelde:Energistatistikk,Statistisk sentralbyrå og Oljedirektoratet. quad Side 2 av 41

33 VEDLEGG 5: PROGNOSERING AV ETTERSPURNAD Energi er ein avgjerande innsatsfaktor i det moderne samfunnet. I tillegg til å vere råvare i industriprosessar, brukar vi mykje energi til oppvarming. På nesten alle samfunnsområde brukar vi dessutan teknologiske hjelpemiddel som krev energi. Energiforbruket blir påverka av mange faktorar, så som klima, demografiske forhold, teknologisk utvikling, energiprisar, næringsstruktur og bustadstruktur. I tillegg betyr det mykje korleis folk sine forbruksvanar og preferansar utviklar seg. Også lover og forskrifter vil ha effekt, t.d. gjennom krav til isolasjon og byggstandard. Faktorar som påverkar energibruken Klimatiske tilhøve Låg temperatur og sterk vind aukar varmetapet frå eit bygg. Tilgangen på sol og dagslys og nedbørstilhøva kan også ha effekt. Energitrongen til oppvarming er normalt lågare ved kysten, der havet fungerer som ein temperaturregulator, enn i innlandet. Demografiske tilhøve Folketal, alderssamansetting og antal og storleik på husstand har effekt på etter-spurnaden etter energi. Tendensen i landet går mot færre personar pr. husstand. Frå 190 til 1995 har t.d. ein gjennomsnittshusstand her i landet gått ned frå 4 personar til 2,2, dvs. ein reduksjon på 45 %. Energiforbruket pr. person var i 199 over kwh når personen budde åleine, medan det var nede i kwh når personen budde i ein husstand på 4 personar. Yngre menneske brukar oftast meir energi enn eldre. T.d. dusjar dei meir, har meir av elspesifikke underhaldningsprodukt og et sine måltid til andre tider enn resten av familien. Teknologisk utvikling Bruken av energikrevjande tekniske hjelpemiddel aukar energibruken. Fjernsyn, kjøleskåp, frysar, komfyr og vaskemaskin er no vanleg i dei fleste husstandar. Mikrobølgeomn, oppvaskmaskin og tørketrommel er på full fart inn. På den andre sida skjer det ei utvikling i retning av meir energieffektive produkt. Ein ny oppvaskmaskin brukar i dag berre 2/ av den energimengda same utstyr brukte for 15 år sidan. Bruk av ny teknologi gjer det mogleg å utnytte energiressursane betre. Produksjonsprosessane i industrien er meir energieffektive, slik at det krevst mindre energi enn før å produsere ei gitt mengd varer. Også i husstandar og tenesteyting løysast ei gitt oppgåve med mindre energibruk enn før. Figur 14: Energiintensitet fastland. 1986=1 Side av 41

34 Energiintensitet er eit mål på energieffektivitet. Energiintensiteten målt som forholdet mellom stasjonært energiforbruk og bruttonasjonalproduktet (BNP) for fastlands-norge i faste prisar, viser ein reduksjon i energiintensiteten på 25 % i perioden Det betyr at fastlands-noreg utnyttar energien vesentleg meir effektivt no enn for 20 år sidan. Utviklinga innan ulike sektorar varierer noko, men med ein generell tendens av reduksjon i energiintensitet. Figur 15: Utvikling produksjon og spesifikk energibruk Energiprisar I Norge har vi tradisjonelt hatt rimeleg elektrisk kraft. Ikkje minst kraftintensiv industri har nytt godt av dette. Men tilgangen på rimeleg kraft har forseinka omstillinga til meir energieffektive produksjonsprosessar og forbruksmønster. Dette gjeld både for bedrifter og private. Pris på energi har berre i avgrensa grad vore utslagsgjevande for val av energiberar. Næringssamansetting Dei ulike industrigreinene er ikkje like energiintensive. Kraftkrevjande industri er i hovudsak den råvarebaserte industrien. Industri som er mindre energikrevjande, er ferdigvarebransjar samt elektronikk og IT-industrien. Utviklinga har sidan 1975 syner at kraftintensiv industri har hatt ein sterkare produksjonsvekst enn annan industri. Likevel har ikkje energibruken auka i same takt. Den relativt sterkaste veksten i energiforbruket her i landet har vi hatt innafor tenesteytande sektor. Ikkje minst heng dette saman med sterk utbyggingsaktivitet. Gjennomsnittleg årleg vekst i oppvarma areal til yrkesbygg var i perioden på heile,5 %. Oppvarma areal auka frå 9,5 m2 pr. innbyggjar i 1970 til 15,5 m2 pr. innbyggjar i Og særleg sterk har veksten vore dei siste fem åra, i perioden Figur 16: Vekst stasjonær energibruk pr. sektor Side 4 av 41