Energiutgreiing Aurland kommune

Transkript

1 Energiutgreiing Aurland kommune Foto: Lars Christian Aasen Vikesland 2013

2 SAMANDRAG I følgje Forskrift om Energiutredninger utgitt av NVE i januar 2003 skal områdekonsesjonær utarbeide, årleg oppdatere og offentleggjere ei energiutgreiing for kvar kommune i konsesjonsområdet. Frå 2009 er forskrifta endra, slik at rullering berre vert kravd annakvart år. Energiutgreiinga skal beskrive noverande energisystem og energisamansettinga i kommunen med statistikk for produksjon, overføring og stasjonær bruk av energi. Frå Flåm. Kjelde: Energiutgreiinga skal vidare innehalde ei vurdering av forventa energietterspurnad i kommunen, fordelt på ulike energiberarar og brukargrupper. Aurland kommune Innbyggarar Storleik husstandar Næringsliv Nybygging Vassboren varme Vasskraft Vasskraftpotensiale Nettutfordringar 1714 pr Svakt synkande 2,32. Under fylkessnitt, og minkande Den største turistmagneten i Sogn I snitt 4 bueiningar Skal aukast Stor overskot Svært stort Treng meir nettkapasitet til ny kraft Endeleg skal energiutgreiinga beskrive dei mest aktuelle energiløysingane for område i kommunen med forventa vesentleg endring i etterspurnaden etter energi. Inkludert i dette skal områdekonsesjonæren ta omsyn til grunnlaget for bruk av fjernvarme, energifleksible løysingar, varmegjenvinning, innanlandsk bruk av gass, tiltak for energiøkonomisering ved nybygg og rehabiliteringar og verknaden av å ta i bruk energistyringssystem på forbrukssida m.v. Intensjonen med forskrifta er at lokale energiutgreiingar skal auke kunnskapen om lokal energiforsyning, stasjonær energibruk og alternativ på dette området. På denne måten skal lokale energiutgreiingar medverke til ei samfunnsmessig rasjonell utvikling av energisystemet. Tabellen nedanfor viser sentrale nøkkeltal for den stasjonære energibruken i kommunen. Detaljert oversyn finst i vedlegg. Hovudtal for 2012 [GWh] Elektrisitet Petroleum Gass Biobrensel Avfall, kol, koks Totalt Hushald 14,2 0,1 0,1 5,0 0,0 19,4 Hytter og fritidshus 1,2 0,0 0,0 0,0 0,0 1,2 Tenesteyting 24,0 1,6 0,0 0,0 0,0 25,6 Industri 2,2 0,2 0,0 0,0 0,0 2,4 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Primærnæring 1,0 0,1 0,0 0,0 0,0 1,1 Sum 42,6 2,0 0,1 5,0 0,0 49,7 Kommunen bør utarbeide ein eigen enøkplan som omfattar dei største kommunale bygga. Enova SF kan gi inntil kr støtte til utarbeiding av slike planar. Side 2 av 24

3 INNHALD SAMANDRAG... 2 INNHALD UTGREIINGSPROSESSEN KOMMUNEN FOLKETAL OG BUSETNAD NÆRINGSLIV 7 3 LOKALT ENERGISYSTEM INFRASTRUKTUR FOR ENERGI ENERGIBRUK VASSBOREN VARME LOKAL ENERGITILGANG ENERGIBALANSE 15 4 UTVIKLING ENERGIBRUK FRAMSKRIVING AV ENERGIBRUK UTFORDRINGAR FOR ENERGIFORSYNINGA 17 5 NY ENERGITILGANG VASSKRAFT ENERGIBRUK DEMOGRAFI OG NÆRINGSLIV ENERGIMERKING AV BYGG STRAUMNETTET I FRAMTIDA 22 6 FØRESETNADER SPESIELLE FØRESETNADER GENERELLE FØRESETNADER 23 7 REFERANSAR PUBLIKASJONAR, RAPPORTAR ETC. 24 ILLUSTRASJONAR 24 FIRMA/ PERSONAR 24 Side 3 av 24

4 1 UTGREIINGSPROSESSEN Som områdekonsesjonær har Aurland Energiverk AS engasjert SFE Rådgjeving til å bistå i utarbeiding av energiutgreiing for Aurland kommune i Sogn og Fjordane fylke. Den første energiutgreiinga for Aurland kommune vart utarbeidd og presentert i Energiutgreiing Aurland kommune 2006 er oppdatert med omsyn på statistikk og kjende endringar i framtidig energibehov. Ved rullering 2007 vart statistikkdelen oppdatert og kjende endringar lagt inn. Statistikk for sysselsetting vart endra. Vestnorsk Enøk rullerte utgreiinga for Statistikkane vart ajourførte og utvida i høve til Veileder for lokale energiutredninger Endringane var i hovudsak framstilling av energibruk både med og utan temperaturkorrigering og innføring av brukarkategorien Hytter og fritidshus. Det vart lagt inn nye prosentsatsar for temperaturkorrigering og utgreiinga vart oppdatert med omsyn på kjende endringar i framtidige energibehov. Ved rullering 2011 har utgreiinga fått ny layout der tekst med grøn bakgrunn gjeld den aktuelle kommunen. I 2013 er lading for elbilar tatt med. Dette kapittelet skildrar kort korleis områdekonsesjonæren har valgt å organisere arbeidet med den lokale energiutgreiinga. Samarbeid og eventuell kontakt med andre lokale aktørar vil du finne her. Organiseringa av samarbeidet med kommunen finn du og her. Dette inkluderer både avheldne møte og oversyn over kva delar av kommunen si verksemd som har vore involvert eller bidratt med data. Der det er gjort lokale kartleggingar og innhenting av statistikk som ikkje er offentlig tilgjengeleg, er det gjort greie for kva data som er innhenta, korleis innhentinga er gjort og korleis denne informasjonen er lagra og eventuelt videre bearbeidd. Aurlandsvangen. Foto: Siv Renate Hansen Kjelde: Rullering 2013 Oppstartsmøte 28. august 2013 Stad Frå kommunen For energiverk Rådhuset Bjørn Sture Rosenvold Nils Ola Strand Det vart gjort ein grundig gjennomgang av status og framtid. Kommunen bidrog konstruktivt i dette arbeidet. Fokusområde Ved denne rulleringa har kommunen ingen ynskje om å sjå på noko spesielt fokusområde Side 4 av 24

5 2 KOMMUNEN Aurland kommune ligg i den søraustlege delen av Sogn og Fjordane fylke, i ein indre fjordarm av den 204 km lange Sognefjorden. Aurland kommune grensar i sørvest mot Hordaland og i søraust mot Buskerud. I nordvest grensar Aurland mot Vik, og i nordaust mot Lærdal. Aurland er ein fjord- og fjellkommune. Busetnaden er samla ved fjordarmane og i dei lægre dalføra i Nærøydalen, Undredal, Flåmsdalen og i Vassbygdi. Aurlandsdalen har ikkje fast busetnad, men ei mengd privathytter og turisthytter. Naturen i Aurland er vill og vakker, med fjordarmar og dalføre som skjer seg inn mellom bratte fjellområde vart Nærøyfjorden med på Unesco si verdsarvliste. Med Flåmsbana og den ville Nærøyfjorden er Aurlandsnaturen den sterkaste turistmagneten i Sogn. Flåm er blitt ei stor turisthamn med anløp av mange cruiseskip, og Flåmsbana fraktar ein halv million passasjerar kvar sommar. Energibruk i ein kommune avheng av faktorer som folkesetnad, type bygg, antal personer pr husstand, korleis lokalt næringsliv er sett saman, klimatiske tilhøve med meir. I dette kapittelet har me tatt med slik informasjon som bakteppe for vidare skildring av energisystemet i kommunen. Vi har og tatt med særegne tilhøve i kommunen som betyr noko for sammensettinga og storleiken på energibruken. Dette gjeld til dømes viktige industri- og næringsverksemder. Alle detaljar om demografi og sysselsetting er å finne i vedlegg. Klimadata for Aurland Middeltemperatur 6,5 C Nedbørsnormal Vangen 685 mm Graddagstal 3424 Side 5 av 24

6 Bueiningar pr. år Energiutgreiing Aurland kommune Folketal og busetnad 2000 Utvikling folketal Utviklinga av folketalet i har betydning både for framtidig energibruk i husstandar og dei tenesteytande næringane. Mange kommunar i fylket opplever at folketalet har vorte redusert i større eller mindre grad Folketal i kommunen Svakt synkande Mål om å stabilisere dette 3,00 2,00 Personar pr. husstand Det er ein nasjonal trend at storleiken på husstandane vert mindre. Dette ser me igjen både i fylka og i dei aller fleste kommunane i landet. 1,00 0, Kommunen Fylket Landet Husstandar i kommunen Storleiken er svakt avtakande Nye bueiningar Utviklinga innan nybygging kan gi ein peikepinn på om folk satsar på å bu i kommunen og om det er tilflytting. Nybygging i kommunen Om lag 4 nye bueiningar årleg i snitt Hytter og fritidsbygg Her ser me antal hytter og fritidsbygg i kommunen registrert ved utgangen av kvart år Hytter og fritidsbygg i kommunen Om lag 270 hytter og fritidsbygg Tendensen er at talet aukar Side 6 av 24

7 2.2 Næringsliv Sysselsetting Kommunen Fylket Landet 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % Primærnæring Industri Tenesteyting Primærnæring er sysselsetting innan jordbruk, skogbruk og fiske. Sysselsetting innan industri vert og kalla sekundærnæring. Dei tenesteytande næringane vert ofte kalla tertiærnæringar. Her er både offentleg og privat tenesteyting tatt med. Sysselsetting i kommunen Dei aller fleste er sysselsette innan tenesteytande næringar Dei største verksemdene i kommunen er Turistverksemdene E-CO Energi (produksjon av el) Fretheim hotell. Foto: Nils Ola Strand Frå Aurlandsverka. Kjelde: Ægir bryggeri Ved Ægir Bryggeri vert det produsert eit utval av ølsortar for sal i skjenkestova, butikkar landet rundt og til breiare distribusjon på flaske og fat. Ægir Bryggeri opna i 2007 og vi har på kort tid fått fleire utmerkingar, prisar, heider og omtale for ølet dei lagar. Ægir Bryggeri og Pub var kåra til «Årets bryggeripub» tre år på rad i Noreg. Bryggeriet legg vekt på alltid å kunne tilby mange ulike typar øl, med ein variasjon i høve til årstider og sesong. Foto: Tommy Helland. Kjelde: tommyhelland.blogspot.com Side 7 av 24

8 3 LOKALT ENERGISYSTEM 3.1 Infrastruktur for energi Lokale energiutgreiingar skal i henhold til forskrifta inkludere beskrivelse av infrastruktur for energi og statistikk for denne. Av omsyn til tryggleik, har me skildra infrastrukturen med tekst. Elektrisitet Det vesentlege av det stasjonære energiforbruket i Aurland kommune vert dekka av elektrisitet. Aurland Energiverk AS er områdekonsesjonær for Aurland kommune. Det er likevel slik at EB- NETT har ein områdekonsesjon som går hundre meter ut til kvar side av jernbanelinja. Denne konsesjonen har vore liberalt praktisert, EB- NETT har difor ein god del hyttekundar o.s.v. langs jernbanelinja i Aurland. Voss Energi har også to trafokretsar innan Aurland kommune som forsyner eit mindre hytteområde. Aurland Energiverk AS eig og driv straumnettet i resten av Aurland kommune. Nettverksemda er regulert av Norges vassdragsog energidirektorat (NVE) gjennom energilov og forskrifter. Dette inneber at økonomiske rammer og krav til opptreden og samhandling med andre aktørar er fastlagt. Forsyninga til innbyggarane i Aurland kommune kjem frå Vangen sekundærstasjon, Leinafossen kraftverk og ein del punkt i E-CO Vannkraft AS sitt nett. Vangen sekundærstasjon vert forsynt frå sentralnettet i Vetledalen (i Aurland ) via E-CO Vannkraft a.s si 66 kv linje Vetledalen - Vangen. Frå sekundærstasjonen og Leinafossen kraftverk går det ut 22 kv distribusjonsnett, Leinafossen matar kraft mot Vangen sekundærstasjon normalt. Aurland Energiverk AS kan i tillegg ta inn reservekraft frå Voss Energi via eit utvekslingspunkt ved Jordalsbakken i Gudvangen og frå Lærdal Energi via eit utvekslingspunkt i Lærdalstunnelen. Nettverksemda er ei monopolverksemd, regulert av Norges Vassdrags- og Energidirektorat. Produksjon av elektrisk kraft er underlagt same reguleringsstyresmakt, men her er valgt ei konkurransebasert omsetningsform og eigarskapen er spreidd på fleire aktørar. Lokale energiutgreiingar har fokus på lokale tilhøve og då spesielt det som påverkar distribusjonsnettet. Dersom det er tilhøve som tilseier at tiltak i overliggande nett (regionalnettet) er nødvendig av omsyn til det lokale energisystemet, bør dette beskrivast i den lokale utgreiinga. Elles vil slike tiltak normalt vere å finne i dei regionale kraftsystemplanane. I skildringa av det lokale distribusjonsnettet har me innarbeidd statistikk som kan danne grunnlag for vurdering av leveringstryggleik og framtidig utvikling av nettet i kommunen. Kraftstasjonen i Leinafalli, ferdig i Foto: Evald Knutsen Aurland Energiverk AS sitt administrasjonsbygg Foto: Merete Husmo Høidal, NRK Side 8 av 24

9 % GWh Energiutgreiing Aurland kommune ,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Hovudtal 2012 Elektrisitet Petroleum Gass Biobrensel Avfall, kol, koks Grafen til venstre gir eit oversyn over dei ulike brukargruppene og kva type energi desse nyttar. Hovudtal for kommunen Elektrisitet er den mest nytta energikjelda Det vert nytta ein ogd del ved (biobrensel) til oppvarming av bustader 100,00 99,95 99,90 99,85 99,80 Leveringstryggleik Kommunen Fylket Landet Feil- og avbrotsstatistikk for kommunen er framstilt grafisk her, samanlikna med tilsvarande data for fylkes- og landsgjennomsnittet. NVE sin feil- og avbrotstatistikk er bearbeidd slik at leveringstryggleiken kjem fram. 100% er alltid straum, 0% er aldri straum. Detaljane i statistikken ligg i vedlegg. Leveringstryggleik i kommunen Leveringstryggleiken i 2012 var på 99,950%. Dette er dårlegare enn snitt i fylke og land. 57% av dette skuldast feil i overliggande produksjonsnett. Fjernvarme/nærvarme Det er ikkje bygt ut fjern- eller nærvarme i Aurland kommune. Gass Det er ingen infrastruktur for gass i Aurland. Bruken er i hovudsak knytt til drift av storkjøken. I enkelte byar og tettstader er det etablert fjernvarmeanlegg og/eller distribusjonssystem for gass. Denne type system vert beskrive spesielt. Systema beskrivast med installert effekt, type brensel som vert nytta, årleg levert energi, lengde på røyrnett osb. Eventuelle kapasitetsproblem og planlagde utvidingar skal og beskrivast. Side 9 av 24

10 3.2 Energibruk Ved skildring av energibruk til stasjonære føremål i kommunen, er bruken delt opp mellom ulike energiberarar og ulike brukargrupper. Historisk utvikling og prognose for framtidig energibruk er framstilt grafisk i kapittel 4.1. Sammensettinga i dagens energibruk er framstilt i form av diagram som illustrerer fordelinga mellom ulike energiberarar og brukargrupper. Vi har nytta SSB si detaljinndeling til dette. Energibruk i kommunen fordelt på energiberar: Energibruk pr. energiberar 100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % Kommunen Fylket Landet El Petroleum Gass Bio Avfall, kol, koks Energibruken er delt på følgande energiberarar: Elektrisitet Biobrensel Gass Petroleum Kol/koks/avfall Energiberarar i kommunen Større bruk av bio enn fylke og land Energibruk i kommunen fordelt på brukargrupper: Energibruk pr. brukargruppe 100 % 80 % 60 % 40 % 20 % 0 % Kommunen Fylket Landet Hushald Hytter og fritidshus Tenesteyting Industri Fjernvarme Primærnæring Energibruken er delt på følgande brukargrupper: Hushald Fritidsbustader Tenesteyting Industri Fjernvarme Primærnæring Energibruk pr sektor i kommunen Tenesteytande sektor brukar mest energi Faktisk energibruk 2012 GWh Hushald 19,4 Hytter og fritidshus 1,2 Tenesteyting 25,6 Industri 2,4 Fjernvarme 0,0 Primærnæring 1,1 Sum 49,7 Energiutgreiinga viser både faktisk og klimakorrigert energibruk. Faktisk energibruk er den mengda energi som brukast det aktuelle året. Side 10 av 24

11 Kommunen Fylket Landet Energiutgreiing Aurland kommune 2013 Klimakorrigert energibruk 2012 GWh Hushald 20,0 Hytter og fritidshus 1,2 Tenesteyting 26,3 Industri 2,4 Fjernvarme 0,0 Primærnæring 1,1 Sum 51,1 Klimakorrigert energibruk er den mengde energi som ville ha vore nytta dersom det aktuelle året hadde hatt middeltemperatur. Alle detaljar om energibruk finn du i vedlegg. Kommunal energibruk Tabellen under viser dei aktuelle byggruppene med energibruk og areal i Oversyn bygg Energi (GWh) Areal (m²) Administrasjon 1, Barnehagar 0, Skular 0, Institusjonar 0, Idrettsbygg 1, Kulturbygg - - Sum 3, Tabellen nedanfor viser spesifikk energibruk samanlikna med snitt fylke og land. Energiutgreiinga skal seie noko om energiøkonomisering i kommunen med framlegg til konkrete tiltak. Denne gongen ser me på kommunale bygg. I dette kapittelet er det sett nærare på energien som går med til å drive dei kommunale bygga. Dette bør vere av stor interesse for kommunane, då ein på denne måten kan sjå kor energieffektiv kommunen er. Etter kvart vil ein og få inntrykk av utviklinga i kommunen sin energibruk. For å gjere framstillinga meir informativ, samanliknar me nøkkeltal med snitt i fylke og land for tilsvarande grupper bygg. Det finst ingen offentleg statistikk for dette, men me har bearbeidd verdiar for areal og energikostnader som kommunane sjølve har rapportert inn gjennom KOSTRA (SSB). Spesifikk energibruk (kwh/m²) Administrasjon Barnehagar Skular Institusjonar Idrettsbygg Kulturbygg Kommunen sine bygg Dei fleste byggkategoriar brukar mindre energi enn snitt i fylke og land Utfrå normtal, er sparepotensialet i kommunale bygg vurdert slik: Sparepotensiale Kommunen Norm Sparepot. (kwh/m²) (kwh/m²) (kwh/år) Administrasjon Barnehagar Skular Institusjonar Idrettsbygg Kulturbygg Sum NB! Sjå kapittel 6 «Føresetnader» Her er dei kommunale bygga samanlikna energimessig med tilsvarande bygg på landsbasis. Sparepotensiale kommunale bygg Utfrå desse vurderingane er det eit stort sparepotensiale for idrettsbygg! Side 11 av 24

12 Aktuelle tiltak i kommunale bygg I kommunen sin vedtekne energi- og miljøplan (2010) er det mål om å redusere bruken av energi i kommunale bygg med 10% i planperioden. Energifleksibelt areal skal også aukast. Her ser me på aktuelle tiltak som kan redusere energibruken i dei kommunale bygga. Dette kan vere tiltak rettet mot bygningskropp, oppvarmingsutstyr, ventilasjonsanlegg, styringssystemer osb. Aurland rådhus. Foto: Kommunen bør utarbeide ein eigen enøkplan som omfattar dei største kommunale bygga. Enova SF kan gi inntil kr støtte til utarbeiding av slike planar. I denne prosessen bør det gjennomførast energianalyser for å finne byggspesifikke tiltak som gir energisparing. Planen bør og ha ei liste over prioriterte tiltak. Sparetiltak kommunale bygg Sjå tiltak i energi- og klimaplan Kommunen bør utarbeide ein eigen enøkplan for større, kommunale bygg Side 12 av 24

13 Hushaldningar Bustadstruktur Dette er ei framstilling som syner korleis folk bur i kommunen. Bur ein stor del av innbyggarane i blokk, vert energibruk pr. husstand lågare enn om dei fleste bur i einebustad. Einebustad 84% Tomannsbustad 8% Rekkehus 2% Bustadblokk 0% Bufellesskap 1% Andre byggtypar 4% Bustadstruktur i kommunen Dei aller fleste bur i einebustad Energibruk pr. husstand I grafen og tabellen til venstre ser du eit oversyn over energibruken til gjennomsnittshusstanden i kommunen, samanlikna med tilsvarande tal for snitt i fylke og land. Tala kjem frå SSB. Kommunen Fylket Landet Energibruk husstandar 2012 kwh Kommunen Fylket Landet Hushaldningar i kommunen Brukar meir el enn snitt fylke og land Brukar meir bio enn snitt for fylke og land 3.3 Vassboren varme Fleire større bygg I Aurland har vassboren varme. I den kommunale energi- og klimaplanen for Aurland er det nedfelt mål om å auke arealet med vassboren varme. Alternativ til elektrisitet for byggoppvarming og tappevassoppvarming føreset vassbore (eller luftbore) system. Med vassbore system kan ein i tillegg til elektrisitet utnytte mange ulike energiberarar til oppvarming. Kommunen kan legge til rette for lokal utvikling av fjernvarmesystem ved å gjere aktiv bruk av Lov om planlegging og byggehandsaming. Frå energi- og klimaplan Areal med vassboren varme i kommunale bygg skal aukast med 50% i planperioden Side 13 av 24

14 3.4 Lokal energitilgang Utgreiinga skal innehalde eit oversyn over nytta energiressurser i kommunen. Det finst ingen god statistikk for uttak av biomasse til energiføremål, men saman med ansvarlig for primærnæring i kommunen sin administrasjon har me freista å gjere eit anslag for storleiken på uttaket. Eksisterande elproduksjon I følge NVE og Aurland Energiverk AS er desse kraftverka registrerte i Aurland kommune: Utbygde kraftverk MW GWh Aurland I Aurland III Aurland II Aurland IV (Vangen) Aurland V (Reppa) 9 24 Leinafoss 6 23 Kjosfoss 4 14 Sum I dette punktet er det gjort ei oppsummering av utbygd vass- og eventuell annan elproduksjon i kommunen, medrekna vindkraft. Elproduksjon i kommunen Svært stor, 1300 MW 3000 GWh Bygginga av Kjosfoss kraftverk i Foto: Rolf Aksnes Leinafossen kraftverk i Flåm Side 14 av 24

15 GWh Energiutgreiing Aurland kommune 2013 Annan, utnytta energitilgang Ifølge skogbrukssjefen vart om lag 100 m 3 avvirka for sal til ved i Aurland i Dette tilsvarar ca. 0,2 GWh av ei total mengde på ca. 25 GWh i Sogn og Fjordane dette året. Vi reknar ikkje med at dette har endra seg mykje. Kommunen er skogfattig og har ikkje noko stort potensiale for uttak av meir bioenergi. Her har me lista opp andre energikjelder som vert nytta i kommunen i dag Annan energitilgang i kommunen Bioressursane er beskjedne, men kan framleis uttnyttast meir 3.5 Energibalanse Aurland kommune har eit svært stort overskot av elektrisk energi. Alle oljeprodukt vert henta utanfrå, medan bioressursane til produksjon av varme for det meste vert avvirka lokalt Energibalanse 2012 Forbruk dekka med import Forbruk dekka med produksjon Eksport For å oppsummere informasjon om dagens energisystem bør det gis en skjematisk beskrivelse av energiflyten i kommunen. En slik beskrivelse bør inkludere en oversikt over hvordan energibruken i kommunen dekkes sett i forhold til den lokale energitilgangen. Hvordan eventuelle overskudd eller underskudd av energi transporteres over kommunegrensen bør kommenteres. Energiressurser som ikke utnyttes lokalt bør inkluderes i balansen. Dette kan eksempelvis være husholdningsavfall og biomasse som benyttes til varmeproduksjon i andre kommuner. Kommunen sin energibalanse Stort overskot av elektrisk energi Avvirkar bioenergi til lokal bruk Side 15 av 24

16 GWh GWh Energiutgreiing Aurland kommune UTVIKLING ENERGIBRUK Her har me laga prognose for en sannsynleg utvikling av energietterspurnaden fordelt på energiberarar og brukargrupper i kommunen. Eventuelle større, framtidige endringar i infrastruktur og energianlegg vil du og finne her. Her finn du og generelle og lokale føresetnader for framskrivingane, saman med kommentarar til trendar i utviklinga. Utviklinga i energibruk kommenterast med omsyn til energiprisar og eventuelle andre større hendingar som kan ha betydning for utviklinga i energibruk. 4.1 Framskriving av energibruk Energibruken vert påverka av mange faktorar som klima, demografiske tilhøve, teknologisk utvikling, energiprisar, næringsstruktur og bustadstruktur. I tillegg betyr det mykje korleis folk sine forbruksvanar utviklar seg. Også lover og forskrifter vil ha effekt, t.d. gjennom krav til isolasjon og byggstandard. Faktisk energibruk fordelt på brukargrupper med prognose for dei neste 10 åra: Energibruk med prognose Hushald Tenesteyting Fjernvarme Hytter og fritidshus Industri Primærnæring Dette er ein stadstilpassa prognose som bygger på følgande prinsipp: Kommunen sin eigen prognose for befolkningsutvikling Endringar i busetnad Vedtatte utbyggingar i kommunen Planlagte endringar innan industrien Detaljar om talmaterialet ligg i vedlegg. Faktisk energibruk fordelt på energiberar med prognose for dei neste 10 åra: Energibruk med prognose El Petroleum Gass Bio Avfall, kol, koks Prognosert energibruk i kommunen Størst venta vekst kjem innan tenesteyting og fritidsbustader Bruk av elektrisitet aukar mest Side 16 av 24

17 4.2 Utfordringar for energiforsyninga Framskriving av dagens energibruk går i retning av auka bruk av elektrisk energi. Dette vil ikkje medføre større forsyningsproblem. Tilknytinga til sentralnettet er svak. Utbygging av nye småkraftverk vil føre til behov for forsterking av distribusjonsnettet. Bruken av bio, gass og olje ser ut til å verte lite endra dei næraste åra. I høve vurdering av alternative energiløysningar, er det viktig å kjenne til lastsituasjonen i distribusjonsnettet. I område der elektrisitetsnettet nærmar seg ei kapasitetsgrense, kan det vere større samfunnsøkonomisk lønsemd i å etablere alternative løysningar framfor å forsterke eksisterande infrastruktur. Kommunen Svak tilknyting til sentralnettet Utbygging av ny kraft vil kreve investeringar i nettet Energiomlegging En del av dei større bygga i Aurland har vassboren varme og oljefyr. Skal det leggast om til meir miljøvennlege energiberarar, vil det vere naturleg å sjå på auka bruk av bioenergi som pellets, briketter eller flis. Større bruk av varmepumper er også aktuelt, enten luft/vatn eller vatn/vatn i dei delane av kommunen der det kan hentast lavtemperert energi fra grunn, sjø eller vatn. Tilhøva ligg til rette for at fleire skal kunne gjere dette. Energiutgreiinga skal innehalde konkrete framlegg til energiomlegging. Det kan til dømes vere omlegging frå bruk av panelomnar til oppvarming til bruk av fornybar varme. Erfaringsmessig tar energiomlegging tid, spesielt der bygg må konverterast frå el til vassboren varme for å kunne realisere omlegginga. Det er heller ikkje alltid så lett å rekne ut dei økonomiske konsekvensane av ei slik omlegging. Det er viktig at nokon går føre og viser veg. Dette har ofte vore kommunar og andre offentlege eigarar som har andre krav til lønsemd enn private byggeigarar. Enova SF har støtteordningar for omlegging til fornybar energi i varmesentralar. Side 17 av 24

18 Ladepunkt for elbil Tesla har sett i drift ein hurtigladar for elbilar ved Nyheim. Kommunen vurderer om det er behov for kommunale ladeplassar. 30.august 2013 kunne ordførar Noralv Distad føreta den offisielle opninga av den første hurtigladestasjon for elbil i Aurland. Kjelde og foto: Side 18 av 24

19 5 NY ENERGITILGANG I forskrift om energiutredninger er det ikkje gitt direkte pålegg om å kartlegge lokale energiressursar og høve til å utnytte desse. Dette er likevel eit tema av stor interesse for kommunen og for nettselskapet sjølv. I denne utgreiinga har me lagt vekt på å skaffe fram best moglege anslag på slike ressursar. 5.1 Vasskraft NVE si ressurskartlegging viser 81 moglege utbyggingsprosjekt med eit samla potensiale på 96 MW og 392 GWh for småkraft i Aurland. Viktigaste faktor i nettutviklinga i kommunen vil vere nødvendige forsterkningar som følgje av ny kraftproduksjon. Det er gitt positiv innstilling til konsesjon for Holmen kraftverk (på grensa mot Voss) i Her er eit tabellmessig oversyn for planlagde utbyggingsprosjekt i kommunen Planlagde kraftverk MW GWh Skjerdal 7,0 20 Kvammedalselvi 5,1 14 Holmen 22,0 71 Sum 34,1 105 NVE har utvikla ein metode for digital ressurskartlegging av små kraftverk mellom 50 og kw. Metoden bygger på digitale kart, digitalt tilgjengeleg hydrologisk materiale og digitale kostnader for dei ulike anleggsdelane. I dei lokale energiutgreiingane må det visast til denne kartlegginga. Områdekonsesjonæren har gjort ei vurdering av kva produksjonseiningar som vurderast som mest aktuelle og vurdet dei konsekvensane ei realisering av desse vil få for det lokale energisystemet. Ny, planlagt elproduksjon i kommunen 34 MW 105 GWh Produksjon MW GWh NVE-potensiale 392 Ferdig utbygt småkraft 0 0 Planlagde utbyggingar 34 Teoretisk restpotensiale 358 Ny elproduksjon i kommunen Framleis stort potensiale! Side 19 av 24

20 5.2 Energibruk Tabellen under syner faktisk energibruk pr. brukargruppe med prognose: År Hushald 18,3 18,3 18,2 19,2 19,3 18,9 17,7 18,8 19,7 18,1 19,4 Hytter og fritidshus ,8 0,9 0,9 0,9 1,0 1,3 1,1 1,2 Tenesteyting 19,6 21,1 21,1 21,0 21,1 23,6 23,5 23,6 26,2 25,2 25,6 Industri 3,5 2,7 2,0 2,9 2,3 2,1 5,0 2,9 2,2 2,0 2,4 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Primærnæring 3,0 2,9 2,7 1,2 1,2 1,0 0,9 1,0 1,0 1,0 1,1 Sum 44,5 45,0 44,0 45,1 44,8 46,5 48,0 47,3 50,5 47,4 49,7 År Hushald 19,6 19,7 19,8 20,0 20,1 20,3 20,4 20,6 20,7 20,8 Hytter og fritidshus 1,3 1,4 1,6 1,7 1,8 1,9 2,0 2,2 2,3 2,4 Tenesteyting 26,2 26,8 27,4 28,0 28,6 29,2 29,8 30,4 31,0 31,6 Industri 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Primærnæring 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 Sum 50,6 51,4 52,3 53,1 54,0 54,9 55,7 56,6 57,5 58,3 Tabellen under syner klimakorrigert energibruk pr. brukargruppe med prognose: År Hushald 19,5 19,5 19,4 20,4 21,4 20,1 19,2 20,1 18,8 19,8 20,0 Hytter og fritidshus ,8 0,9 0,9 0,9 1,0 1,3 1,1 1,2 Tenesteyting 20,8 22,3 22,4 22,2 23,2 25,0 25,4 25,1 25,1 27,4 26,3 Industri 3,5 2,7 2,0 2,9 2,3 2,1 5,0 2,9 2,2 2,0 2,4 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Primærnæring 3,2 3,0 2,9 1,3 1,3 1,1 1,0 1,1 1,0 1,1 1,1 Sum 47,1 47,5 46,7 47,6 49,2 49,1 51,5 50,2 48,3 51,4 51,1 År Hushald 19,6 19,7 19,8 20,0 20,1 20,3 20,4 20,6 20,7 20,8 Hytter og fritidshus 1,3 1,4 1,6 1,7 1,8 1,9 2,0 2,2 2,3 2,4 Tenesteyting 26,2 26,8 27,4 28,0 28,6 29,2 29,8 30,4 31,0 31,6 Industri 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 Fjernvarme 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Primærnæring 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 Sum 50,6 51,4 52,3 53,1 54,0 54,9 55,7 56,6 57,5 58,3 Tabellen under syner faktisk energibruk pr. energiberar med prognose: År El 37,0 36,8 36,6 37,2 36,9 39,4 41,3 40,6 42,9 41,6 42,6 Petroleum 2,5 3,1 2,4 2,4 2,3 2,0 2,6 1,9 2,0 1,6 2,0 Gass 0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 Bio 4,9 4,9 4,9 5,4 5,5 5,0 3,9 4,7 5,4 4,2 5,0 Avfall, kol, koks 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Sum 44,5 45,0 44,0 45,1 44,8 46,5 48,0 47,3 50,5 47,4 49,7 År El 43,4 44,3 45,1 45,9 46,8 47,6 48,4 49,2 50,1 50,9 Petroleum 2,0 2,0 2,1 2,1 2,1 2,1 2,1 2,2 2,2 2,2 Gass 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Bio 5,0 5,0 5,0 5,0 5,1 5,1 5,1 5,1 5,1 5,1 Avfall, kol, koks 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Sum 50,6 51,4 52,3 53,1 54,0 54,9 55,7 56,6 57,5 58,3 Side 20 av 24

21 5.3 Demografi og næringsliv År Folketal Husstandar Kommunen 2,54 2,54 2,51 2,49 2,46 2,44 2,43 2,44 2,41 2,40 2,28 Fylket 2,53 2,51 2,51 2,51 2,51 2,50 2,49 2,46 2,45 2,44 2,43 Landet 2,32 2,29 2,29 2,30 2,30 2,31 2,30 2,29 2,28 2,28 2,28 År Folketal Husstandar Kommunen 2,32 2,30 2,28 2,26 2,23 2,21 2,18 2,15 2,13 2,11 Fylket 2,42 2,42 2,40 2,39 2,38 2,37 2,35 2,35 2,34 2,33 Landet 2,27 2,27 2,27 2,27 2,26 2,26 2,25 2,25 2,25 2,24 Sysselsetting 2012 Kommunen Fylket Landet Primærnæring Industri Tenesteyting Anna SUM Side 21 av 24

22 5.4 Energimerking av bygg 1. juli 2010 vart det innført krav om at alle nybygg, eksisterande bustader og yrkesbygg som skal seljast eller utleigast skal ha energiattest. Alle yrkesbygg over m² skal alltid ha gyldig energiattest. Energimerkinga skal auke forståinga om energibruk og løysingar som kan gjere bustaden eller bygget meir energieffektivt. Energimerking av bygg er byggeigar sitt ansvar. For detaljerte opplysningar; sjå Energiattesten inneheld eit energimerke som viser kor god energistandard bygget har. Bustader Energimerking skjer på internett ved at opplysingar om bustaden vert lagt inn i ei sjølvmelding. Nye bustader vert energimerka av utbyggar, eksisterande bustader kan merkast av byggeigar. Yrkesbygg Energiattest for yrkesbygg skal lagast av ein ekspert. Ekspertar kan vere personar i eigen organisasjon som fyller kompetansekrava på bygningsteknikk og energifag, eller det kan vere rådgjevande ingeniørar og andre som har denne kompetansen. (sjå forskrifta her: Straumnettet i framtida I 2011 kom NVE med ei forskrift som pålegg alle nettselskapa i landet å innføre Avanserte Måle- og Styringssystemer (AMS) innan Forutan å pålegge automatisk målaravlesing kvar time, legg dette kravet også til rette for meir framtidsretta bruk av energisystemet. Kvar enkelt hushaldning vil få kontinuerleg og oppdatert informasjon om straumprisar og eige forbruk. Ein ventar at dette vil bidra til energieffektivisering, dels gjennom auka medvit som ein spore til endra åtferd, dels gjennom løysingar som automatisk flyttar oppvarming av vatn og bruk av varmekablar frå periodar med høg straumpris til periodar med lav pris utan merkbar redusert komfort. På denne måten vil AMS kunne gi lavare straumkostnader for den enkelte kunde gjennom smartare energibruk. Dette vil også kunne gi ein vinst for drifta av straumnettet: Flytting av forbruk kan bety at ein reduserer flaskehalsar i delar av nettet og dermed reduserer og/eller utset behov for nettforsterkingar. I tillegg vil eit jamnare døgnforbruk bidra til å redusere tapa i nettet. Forskrifta om økonomisk regulering av nettverksemda avgrensar nettselskapa sine høve til å ta ut overskot. Vinsten frå ei meir effektiv utnytting av nettet vil derfor på lang sikt også kome kundane til gode. Innføring av AMS betyr at det må byggast ut eit eige informasjonsnett for å hente inn alle måleverdiane. Saman med den nye, tilgjengelege informasjonen om forbruk og status i distribusjonsnettet, kan denne infrastrukturen brukast til ytterlegare automatisering. Eit døme er automatisk feilsøking og omkobling for å minimere straumlause periodar. Slike løysingar er imidlertid ikkje ferdig utvikla og det er for tidleg å seie noko om lønsemda i slike tiltak. I eit framtidig perspektiv ventar me det at klima- og miljø får betydeleg innverknad på energisystemet. Det globale kravet om større andel fornybar energi, får konsekvensar for straumnettet på fleire måtar: På den eine sida vil det føre til utvikling av stadig meir såkalla distribuert produksjon, dvs. produksjon av energi frå mange små einingar fordelt rundt i distribusjonsnettet. Dette handlar først og fremst om mini- og mikrokraftverk, men på lengre sikt kan det og tenkast større bidrag frå solceller og mikrovindturbinar i industri- og bustadområde. Dette stiller nye krav til både utbygging og drift av nettet. Periodevis kan straumretninga verte snudd og dei tekniske utfordringane som oppstår i slike situasjonar må løysast. Side 22 av 24

23 6 FØRESETNADER 6.1 Spesielle føresetnader Alle framskrivingar er gjort med grunnlag i dei generelle føresetnadane. Energibruk for idrettsbygg er noko uviss då det her er snakk om umålt nærvarme. Stipulert energibruk er utrekna slik: Innhenta rekneskapstal for sum energikostnad skular og idrettsbygg er fråtrekt energikostnad skular (henta ut frå SSB/ KOSTRA). Differansen er dividert på antatt snitt energikostnad pr. kwh i Generelle føresetnader Alle framskrivingar av folketal er henta frå SSB, alternativ MMMM dersom ikkje anna er opplyst. Graf for nye bueiningar er henta frå SSB, men føreset at kommunen har innrapportert dette i rett tid. Data for utrekning av leveringstryggleik i kommunen er opplyst frå det aktuelle energiverket. Grunndata for energibruk i kommunen er henta frå SSB med nyaste data frå Dette er framskrive til 2012 (trendframskriving med grunnlag i nasjonale data) for alle energiberarar utanom elektrisitet som har faktiske tal oppgjeve frå energiverket. Energibruk i kommunale bygg er henta frå SSB (KOSTRA) og er avhengig av nokolunde korrekt kostnadsanslag for dei ulike energikjeldene. For 2012 er det nytta 0,8 kr/kwh i snitt for energikjeldene. Sparepotensialet i kommunale bygg framkjem ved bruk av normtal innan kvar byggkategori. Lokal energitilgang bygger på oversyn frå NVE, kommunen og det lokale energiverket. Prognose for utvikling av energibruk er stadtilpassa ut frå historisk utvikling. Dette tar opp i seg summen av endringar i folketal, bustadstruktur, næringsutvikling, m.m. I tillegg er det teke spesielt omsyn til vedtekne utbyggingar og planlagde endringar innan industri. Potensialet for uttak av bioenergi til oppvarming er anslått av kommuneadministrasjonen. Data for avfall er henta frå selskapet som handsamar dette. Historikk innan feil og avbrot (FASIT) er tinga og velvillig levert av NVE. Side 23 av 24

24 7 REFERANSAR Publikasjonar, rapportar etc. Illustrasjonar Firma/ personar Byggearealstatistikk og energistatistikk. Folke- og bustadtellinga 1990 og Energibruk i husholdninger rapport. Energibruk i kommunene. Oversyn over verksemder (einingar) i Aurland kommune Liste over småkraftverk i Hordaland og Sogn og Fjordane. Statistikk over feil og avbrot (FAS) NVE Elektrisitetsforbruk i Aurland kommune. Feil- og avbrotsstatistikk. Aurland Energiverk AS Middeltemperaturar på Vestlandet Byggareal i Noreg, Enova Vindkart for Norge Været i Norge Fylkesleksikon for Sogn og Fjordane Stålesen Energi AS - Varmepumpe Miljølære Hva er en ET-kurve? EM Systemer Energioppfølging Pernoll Vedstabel Småkraftverk Pellets Aurland Energiverk AS Elverksjef Helge Morten Vangen hmv@aev.no Aurland kommune Rådgjevar Bjørn Sture Rosenvold bsr@aurland.kommune.no SFE Rådgeving Seniorrådgjevar Nils Ola Strand nils.ola.strand@sfe.no Side 24 av 24