PRAKSIS. Retningslinjer for FAGLÆRARUTDANNING I FORMGIVING, KUNST OG HANDVERK Janne Heggvoll. Karen Brænne

Transkript

1 Retningslinjer for PRAKSIS FAGLÆRARUTDANNING I FORMGIVING, KUNST OG HANDVERK Fagkoordinator : Praksiskoordinator : Basisgruppeleiarar: Karen Brænne Britt Loven Ølnes Åshild Sævik Janne Heggvoll Karen Brænne Thorstein Vasset Sissel Midtlid Øyvind Standal 25. februar 2014

2 INNLEIING Praksisopplæringa er ein integrert del av heile faglærarutdanninga. Hovudansvaret ligg i profesjonsfaget, som skal danne grunnlag for profesjonell utøving. Profesjonsfaget er tredelt: pedagogikk, fagdidaktikk og praksis. Det skal vere kopling i innhald og arbeidsmåtar i profesjonskunnskap, dei andre faga og praksisopplæringa. Såleis vil også faglærarane ved dei ulike emna dele på det faglege ansvaret for praksis. At praksisopplæringa er integrert, vil seie at praksislærarar, faglærarar og studentar samarbeider. Praksis skal leggjast opp slik at det er progresjon frå år til år, slik at studentane kan gå frå gruppestøtta praksis til meir sjølvstendig aktør i klasserommet. Praksisopplæringa skal vere rettleia, vurdert og variert. Den kan organiserast som observasjon, gruppepraksis og individuelt. Praksis kan leggjast både til grunnskule, vidaregåande opplæring, kulturskule eller annan opplæring og formidling som er knytt til fagleg og kulturelt arbeid med barn, unge og vaksne. Omfanget av praksis er 14 veker fordelt på 3 år. Første studieåret vil praksis i hovudsak bli lagd til barnetrinnet i grunnskulen, og hovudtemaet for praksis vil vere lærarrolla, lærararbeidet og læraren si tilrettelegging for læring av fag. Andre studieår vil ein arbeide vidare med lærarrolla, men ein vil gå meir i djupna på emne som gjeld eleven, elevmangfaldet og eleven sitt møte med skule og fag. Praksis vil no i hovudsak bli lagd til ungdomstrinnet. Tredje studieår vil praksis leggjast til vidaregåande skule, kulturskule eller annan opplæring og formidling som er knytt til fagleg og kulturelt arbeid med barn, unge og vaksne. Her skal ein også sjå på skulen som organisasjon, det profesjonelle fellesskapet og samarbeid med føresette og sentrale instansar utanfor skulen. Gjennom gradvis progresjon dei 3 åra i utdanninga, skal studenten tileigne seg kunnskapar, ferdigheiter og kompetanse til å fylle heile lærarrolla. INNHALD OG ORGANISERING AV PRAKSIS Praksis 1. studieår Undervisningsmengde per parti er timar i klasserommet og 9-11 timar rettleiing pr. veke. Kvar praksisgruppe er på 3 eller 4 studentar 3 møte mellom praksislærar og fagmiljø. Møta vert gjennomført før 1. praksisbolk, mellom 1. og 2. praksisbolk og etter 2. praksisbolk. Praksis skal ha ein integrerande funksjon i faglærarutdanninga. Det betyr nær kopling mellom innhald og arbeidsmåtar i profesjonskunnskapsfeltet, dei andre faga og praksisopplæringa Praksis 1. året skal ha ein progresjon frå observasjon av lærararbeidet til planlegging og gjennomføring av undervisning under rettleiing frå praksislærar, individuelt eller i gruppe. På skular der studenten skal følgje fleire lærarar, er det ønskjeleg at det er ein lærar som er høgskulen sin kontaktperson. 2

3 Praksisperiode 1, haust 2013: 5 dagar observasjonspraksis Studentane vil få opplæring i observasjonsteknikkar som skal nyttast i praksis. Det vil bli utarbeidd ei observasjonsoppgåve som skal dokumenterast og presenterast som etterarbeid på høgskulen. Arbeidsoppgåve knytt til 1. praksisperiode Observasjonsoppgåva har fokus på klasseleiing og kunst- og handverksfaget sin plass i undervisningskvardagen Presentasjonen vil skje i grupper på følgjande måte: 15 minutt presentasjon frå basisgruppa. Vurderinga er godkjent/ikkje godkjent Praksisperiode 2, vår 2014: 15 dagar i veke 12, 13, 14 Studentane skal få kunnskap om og erfaring med planlegging og gjennomføring av undervisning, individuelt eller i gruppe. Undervisingsopplegga skal byggje på den didaktiske relasjonsmodellen. Prosessen omhandlar planlegging, før-rettleiing, gjennomføring, etterrettleiing og evaluering. Under rettleiing frå praksislærar får studentane innsyn i følgjande emne: Praktisk erfaring med planlegging, gjennomføring og vurdering Planlegging av undervisning, frå timeplan til periodeplan Individuell og kollektiv vurdering vurdering for læring Bruk av elevsamtalar Praksislærar og skulen si forståing av arbeidet med grunnleggjande ferdigheiter Orientering om skulen sin utviklingsplan Foreldrekontakt Arbeidskrav knytt til 2. praksisperiode Etter praksis skal praksisgruppa lage ei digital praksisforteljing med utgangspunkt i ein situasjon du opplever i praksis. Det kan vere frå ein undervisningssituasjon, noko som skjer i eit friminutt, ein rettleiingssituasjon eller ein samarbeidssituasjon. Presentasjonen er to-delt, der de fyrst presenterer den visuelle forteljinga og deretter ein munnleg refleksjon. Vurderingsuttrykket er godkjent /ikkje godkjent. VURDERING AV PRAKSIS Praksis vert vurdert med karakteruttrykket stått/ ikkje stått. Vurdering skal skje midtvegs og til slutt i 2. praksisperiode. Det er utarbeidd skjema med vurderingskriterium som praksislærar skal bruke (s ). Rutinar i samband med karakteren "Ikkje stått" i rettleidd praksis Dersom ein student får karakteren «Ikkje stått» i praksis eitt av studieåra, må studenten gjennomføre ein ny praksisperiode på to veker i løpet av studieåret. Dette vert gjennomført etter avtale med praksisansvarleg. I desse to vekene får studenten særskild rettleiing av ein annan praksislærar på det området/dei områda studenten har vist manglar. Får studenten «Ikkje stått» også i denne ekstra praksisperioden, må han/ho avbryte studiet. 3

4 Kvar student skal kvart studieår få skriftleg midtvegsvurdering i praksis og får her signal om vurderinga til slutt kan verte stått eller ikkje stått. Det skal vere tydeleg kva studenten må arbeide meir med. Studenten skal ha kopi av midtvegsvurderinga (skjema s. 12). Studenten blir vurdert ut frå: Relasjonell og yrkesetisk kompetanse: Studenten møter presis, tek ansvar og møter budd til undervising Studenten syner yrkesetisk kompetanse Studenten har engasjement, entusiasme og humør Studenten viser evne til samarbeid og tek rettleiing frå praksislærar og medstudentar Studenten viser evne til å ha dialog med elevar og til å byggje gode relasjonar Klasseromsleiing og fagdidaktisk kompetanse Studenten kan starte opp og motivere for ei lærings-/undervisingsøkt Studenten kan følgje opp arbeid i læringsøkta Studenten kan oppsummere læringsarbeidet og læringsutbytet Studenten kan avslutte ei læringsøkt Studenten har relevant fagkompetanse Skikkavurdering Når det gjeld vurdering av om ein student er skikka for læraryrket skil ein mellom løpande og særskild skikkavurdering. Den løpande skikkavurderinga skal gå gjennom heile studiet. Særskild skikkavurdering byrjar med at tvilsmelding vert levert. Dersom det er tvil om ein student er skikka for læraryrket, må den som er i tvil melde frå om tvilen til fagansvarleg. Det skal nyttast eit eige skjema til dette. Det formelle grunnlaget for skikkavurdering er nedfelt i Lov om universitet og høgskular, 42 b, i forskrift om skikkavurdering vedteken av KUF 16. august 1999 og i rammeplanar for lærarutdanningane fastsett 3. april Meir om forskrift om skikkavurdering i lærarutdanninga finn ein på: Vi tek likevel med 2: Kriterier ved vurderingen av om en student er skikket er: a) studenten viser manglende vilje eller evne til omsorg og til å lede læringsprosesser for barn og unge i samsvar med mål og retningslinjer for barnehagens og skolens virksomhet b) studenten viser manglende vilje eller evne til å ha oversikt over hva som foregår i en barnegruppe eller klasse og ut fra dette skape et miljø som tar hensyn til barn og unges sikkerhet og deres psykiske og fysiske helse c) studenten unnlater å ta ansvar som rollemodell for barn og unge i samsvar med mål og retningslinjer for barnehagens og skolens virksomhet d) studenten viser manglende vilje eller evne til å kommunisere og samarbeide med barn, unge og vaksne e) studenten har problemer av en slik art at han/hun fungerer svært dårlig i forhold til sine omgivelser f) studenten viser for liten grad av selvinnsikt i forbindelse med oppgaver i lærerstudiet g) studenten viser manglende vilje eller evne til å endre uakseptabel adferd i samsvar med veiledning 4

5 ANSVAR OG OPPGÅVER I PRAKSIS Studentane har obligatorisk frammøte til all praksis, førebuing og etterarbeid og møter presis har ansvar for eit aktivt læringsarbeid i førebuing, gjennomføring og etterarbeid leverer planleggingsskjema for alle undervisingstimar til praksislærar til fast tid kan ikkje vere løna vikar i klassen der praksis vert gjennomført går inn under Lov om grunnskolen og den vidaregåande opplæringa og har m.a. teieplikt. Studenten skriv under ei fråsegn om teieplikt i 1.praksisperiode er aktive, nysgjerrige, lærelystne, engasjerte, tek ansvar og utfordringar god oppførsel, høvelege spåkbruk, passande kle og er budd til timane kan ta imot rettleiing på ein god måte og er fagdidaktisk kompetente skaper gode relasjonar til elevar og kollegaer, og viser evne til samarbeid. Fagansvarleg har fagleg ansvar for praksisopplæringa skal skrive emneplan for praksis skal saman med basisgruppeleiar og praksiskoordinator lage praksisoppgåver. Praksisansvarleg skal kalle inn til praksisførebuande møte har ansvar for å informere om praksisopplæringa har ansvar for å gjere avtalar med praksisskulane og organisere praksisplassar har ansvar for å leggje ut praktisk og fagleg informasjon i Fronter organiserer studentane i basisgrupper med basisgruppeleiar har ansvar for å gi permisjon til studentar. Basisgruppeleiar har ansvar for praksisførebuande undervisning har ansvar for praksisoppfølging på praksisskulen ved å: - vere til stades i undervisinga eller i deltakande observasjon - ta del i rettleiing - ha samtale med studentane og praksislærar - hente inn andre faglærarar i praksissituasjonen om mogleg og ynskjeleg Praksislærarane har ansvar for informasjon til studentane i praksismøtet på høgskulen. har ansvar for praksisopplæringa i praksisskulen i samsvar med emneplan for praksis gir studentane rettleiing kvar dag, midtvegsvurdering og sluttvurdering skal i starten av praksisperioden gjennomføre ei forventingssamtale med studentane byggjer rettleiinga på den didaktiske relasjonsmodellen med før - og etterrettleiing har ansvar for kontakt med basisgruppeleiarane for praksisoppfølging har ansvar for å utfylling av skjema for praksisvurderinga av kvar student. tar kontakt med basisgruppeleiar/ studieleiar/ praksiskonsulent ved tvilstilfelle skal evaluere praksisgjennomføring, med særleg fokus på sin skule som opplæringsarena. 5

6 Praksislærar og fråvær i praksis. Korte fråvær: Praksispartiet kan ta ansvar for klassen, men praksisskulen v/rektor og praksislærar må syte for at ein annan lærar er tilgjengeleg som hovudansvarleg for klassen. Den faste praksis-læraren tek ansvar for planlegging, og skal gje studentane rettleiing. Høgskulen får melding om dette. Lange fråvær: Praksisskulen v/rektor vurderer å setje inn vikar for fråverande praksislærar. Praksisansvarleg må gjerast kjent med kven som skal vere vikar for å sikre nødvendig informasjon og at vikaren kan gje studentane rettleiing. PRAKSISOPPFØLGING, MØTE OG RETTLEIING Praksisoppfølging på praksisskulen Praksisoppfølging, til vanleg ein gong pr. praksisbolk. Basisgruppeleiar kjem til praksisskulen og skal ta del i: - før- og etterrettleiing - observasjon av undervising som studentane gjennomfører - samtale med studentar og praksislærar - samtale mellom praksislærar og basisgruppeleiar rundt vurdering av studenten, og tilhøve kring felles ansvar for skikkavurdering Praksisførebuande møte på høgskulen Møte mellom student, praksislærar og basisgruppeleiar. Praksislærar presenterer plan for praksisperioden som viser undervisningstid og rettleiingstid, kva fag og klasse undervisninga skal skje i og namn på lærar som er ansvarleg for klassa. Studentane får informasjon om dei skal vere med på vakt i friminutta, eller om uteaktivitetar som krev vær tilpassa kle og utstyr. Til 1. praksisbolk lagar studentane ein visuell presentasjon om seg sjølve som informasjon til praksisskulen. Til 2. praksisbolk førebur studentane ein presentasjon som viser gjennomgått fagstoff. Praksislærar og basisgruppeleiar gjer avtale om dato og tidsramme for praksisoppfølging i si gruppe. Studentane møter praksiskulen Studentane får: Omvising på skulen, møte administrasjon og kollegaer Generell informasjon om praksisskulen (t.d. reglement for skule og/eller klasse, vaktordningar, bruk av kopimaskin og PC, bibliotek, rom for undervising, rom til studentane sitt føre- og etterarbeid, rom til rettleiingstimane osv.) Fagplanar, semester og årsplanar Elev-/klasselister Eventuelt anna studentane bør ha kjennskap til (t.d. telefonnummer, e-postadresser) Rettleiing Eit «arbeidsfellesskap» hvor målet er å gi kvalifisert hjelp til eleven, slik at han eller hun kan gjøre kloke valg og handlinger. (jf. Høigaard, Jørgensen og Mathisen, 2001) Rettleiinga går føre seg i samtaleform og er prega av medviten refleksjon over eigne og andre sine handlingar i praksisfeltet. 6

7 Under rettleiinga er det viktig å halde fokus på den som får rettleiing. Det er alltid føremålstenleg å ha fokus på det konstruktive og på det å finne gode løysingar, slik at studenten kan kome vidare i utviklingsprosessen og bli tryggare i lærarrolla. Praksisrettleiing er ei yrkesfagleg rettleiing til ein student eller ei studentgruppe og tek opp: forhold mellom teori og praksis studenten si eiga lærarverksemd utvikling av studenten sin praksisteori (studenten si forståing av kva praksis er). Råd om rettleiing Praksisperioden treng ikkje vere «fastlagt» frå fyrste dag, men gi rom for endringar Studentane startar med små og trygge oppgåver, slik at dei veks med oppgåvene Fokuser på å skape eit trygt rettleiingsmiljø og gi studentane tid til sjølvrefleksjon Ver godt budd og ha struktur og orden på rettleiinga. Gi tydelege, konkrete tilbakemeldingar og konstruktiv kritikk, slik at studentane vert meir medvitne, kritiske og reflekterte Still tydelege krav til studenten Rettleiar prøver å forstå studenten sin situasjon og har best mogeleg «takhøgd» med tanke på studenten sine behov, synspunkt og idear Hugs humor og finn alltid noko positivt som fortener ros. Forventingssamtale Ein forventingssamtale er ein samtale der praksislærar og student avklarar gjensidige forventingar og krav til kvarandre for den komande praksisperioden. Ein slik samtale bør liggje tidleg i praksisperioden og kan vere med på å leggje eit godt grunnlag for gjennomføring av praksis. I samtalen kan ein t.d. ta opp følgjande punkt: Praksislærar sine forventingar til studentane og praksisperioden. Studentane sine forventingar til praksislærar og praksisperioden. Korleis skape ein trygg og open atmosfære mellom student og praksislærar? Kor stor fridom skal studenten få med tanke på prøving og feiling? Studenten sine utviklingsmål for praksisperioden. Ta utgangspunkt i forbetringspotensialet, slik det kjem til uttrykk eventuelle tidlegare praksisvurderingar. Avtale om tidsfristar for når ein praksislærar forventar å få studenten sitt planleggingsskjema = rettleiingsgrunnlag (s. 10) Retningslinjer for fråvær (når sjukdom skal meldast og til kven) Fordeling av undervisingstid og avtalar om rettleiing Vi viser vidare til boka Praksislæraren av Vivi Nilssen (2010). Aktuelle tema for rettleiingstimane Praksislærar og skulen sitt systematiske arbeid for å utvikle eit godt læringsmiljø Individuell og kollektiv vurdering Bruk av elevsamtalar Praksislærar og skulen si forståing av arbeidet med grunnleggjande ferdigheiter Skulen sitt systematiske arbeid med kartlegging 7

8 Rettleiingsgrunnlag Rettleiingsgrunnlag er ein skjematisk plan for undervisninga (planleggingsskjema s.10) som skal leverast til praksislærar til avtalt tid. Her skal studenten grunngje faglege og pedagogiske mål. Ved praksisoppfølging skal rettleiingsgrunnlaget også sendast til basisgruppeleiar dagen før. Før-rettleiing Føremålet med å levere rettleiingsgrunnlag er å få førrettleiing, der ein skal: Diskutere opplegg/idear med omsyn til mål, fagleg innhald, rammer, elev- og lærarføresetnader, arbeidsmåtar, organiseringsformer og vurderingsformer Avklare kven som skal gjere kva Gi individuell rettleiing på spesielle sider ved lærarutøvinga, t.d. i bruk av stemme og kroppsspråk, klasseleiing, relasjonsleiing, bruk av læremiddel og måloppnåing. I klasserommet - gjennomføring Praksislærar skal ha med studentane sine skriftlege planar for undervisingsøkta Praksislærar observerer og noterer undervegs. Hugs at notatane kan gjere rettleiinga meir konkret og konstruktiv. Notatane til praksislærar kan også gi grunnlag for vurdering av studenten sitt arbeid og nyttast til å dokumentere generell progresjon i praksisperioden Medstudentar observerer og noterer undervegs. Observasjon og rettleiing av medstudentar er ein viktig del av praksisopplæringa. Etterrettleiing Etterrettleiing tek utgangspunkt i undervisingsøkta og skjer på grunnlag av observasjonar. Ta utgangspunkt i dei planane som vart lagt for undervisingsøkta La studenten sjølv få lov til å snakke om sine opplevingar og erfaringar, evaluere eiga rolle og gjennomføring av det som var planlagt La medstudentar få ta del i etterrettleiinga ved at dei får kome med sine observasjonar og refleksjonar. Gi tilbakemelding og kome med refleksjonar/tankar omkring studenten sin veg vidare i praksisperioden 8

9 Didaktisk relasjonsmodell og planleggingsskjema Rettleiinga ved faglærarlærarutdanningane ved Høgskulen i Volda bygger på didaktisk relasjonstenking. Gunnestad 2008) ELEV (ELEVFØRESETNADER/LÆREFØRESETNADER) Orientering om klassen: kva føresetnader har elevane for å lære? Ta med berre det som er pedagogisk relevant i denne samanhengen. RAMMER Kva rammer har vi å arbeide innanfor? Kva kan hindre eller fremme undervisinga? Ta med berre det som er relevant i denne samanhengen. MÅL Set opp læringsmål på ulike nivå. Overordna mål i LK06 (formulert i generell del og i prinsipp for opplæringa) Føremål i faget (faga)kompetansemål i faget (faga) Konkrete læringsmål (arbeidsmål): kunnskapsmål, handlingsmål og haldningsmål INNHALD Kva innhald, kva kunnskap legg du vekt på? ARBEIDSMÅTAR/ LÆREPROSESSEN Arbeidsmåtar, elevgruppering, læraren si rolle. Kva læringsmiljø ønskjer du å utvikle. Grunngjeving!! VURDERING Korleis planlegg du å vurdere elevane sitt arbeid? Kva vil du vurdere? Korleis vil du vurdere? Kvifor vil du vurdere? KVA ØNSKJER DU RETTLEIING I? Kva ønskjer du særleg rettleiing i før gjennomføring av undervisingseininga? Kva ønskjer du særleg at øvingslærar og medstudentar skal gi tilbakemelding på? Ver så konkret som mogleg. 9

10 PLANLEGGINGSSKJEMA TIL BRUK I PRAKSIS Student: Dato: Elevgruppe: Tid: Fag: Læreplanmål: Generelle mål, kompetansemål-lk06. Grunnleggande ferdigheiter. Elevføresetnader: Læreføresetnade,; motivasjon, kunnskapar, haldningar, ferdigheiter osv. Rammefaktorar: Lærarar, læremiddel, rom, organisering av dagen osv Mål for økta: Kva skal elevane ha lært etter dagen/økta-fagleg/sosialt? Grunngjeving. Innhald: Kva skal elevane lære noko om/-tileigne seg. Konkretisering av lærestoff. Arbeidsmåtar: a) Kva skal elevane gjere for å lære. Læringsaktivitetar. b)grunngjeving. Vurdering: Korleis vil du som lærar finne ut av kva elevane har lært har planen fungert? Eg ønskjer rettleiing på/i: 10

11 Frammøte og permisjonar for studentar i praksis Dei nasjonale retningslinjene presiserer at ein faglærarstudent skal gjennom utdanninga ha 40 dagar rettleidd og vurdert praksis. Følgjande reglar for fråvær/permisjon frå praksis vert praktisert: 1. Praksis/praktisk lærarbeid er ein obligatorisk del i alle åra i faglærarutdanninga. 2. Det er obligatorisk frammøte til all praksis, til praksisførebuing og etterarbeid. Dette gjeld også møta med praksislærar i tilknyting til praksisperiodane/samtaletimane og til teoriundervisning/planlegging/etterarbeid knytt til praksisoppgåva. 3. Permisjon: Praksislæraren kan gi permisjon for inntil 3 timar. Permisjon for meir enn 3 timar skal rettast til praksiskoordinator. Praksislæraren får melding om permisjonen. Merk at det ikkje vert gitt permisjonar til ferie, konsertar, fotballfinalar og liknande. 4. Dersom studenten vert sjuk eller av anna særleg gode grunnar ikkje kan møte til praksis, må ho/han snarast melde frå til praksislærar/rektor ved praksiskulen og til praksiskoordinator ved Høgskulen i Volda. Ved sjukefråvær over 3 dagar leverer studenten sjukmelding frå lege til praksiskoordinator. 5. NB! Alle permisjonar, også sjukdom og liknande, tel med i fråværs-«kvoten» som er på 10 % i praksis i kvart studieår. Om ein student har meir enn 10 % fråvær/permisjon frå praksis må studenten ta att dagar slik at studenten kjem over 90 % frammøte i praksis. Dette skjer etter avtale med praksislærar og praksiskoordinator. 6. Praksislærar fører eventuelt fråvær på praksisrapporten og orienterer studenten om dette. Praksisrapporten vert send til praksiskoordinator innan 5 dagar etter avslutta praksis. Daglege reiseutgifter i praksisperiodane Prinsippet for tilskot til reiseutgifter i praksisperioden er at studentane skal få tilskot til meirutgiftene ved reiser i praksisperiodane i høve til dei vanlege undervisningsperiodane. Studentane får dekt meirutgiftene til buss, privatbil og ferje frå Høgskulen i Volda til praksisskule. Ved buss og ferje skal moglege rabattordningar nyttast, og billettane leggast ved reiserekninga. Ulike korttypar kan nyttast: Miljøkort, verdikort eller studentrabatt ved vanleg billettering. Kva som vil vere mest lønsamt er avhengig av lengda på praksisperioden og reisestrekninga. Kontakt det aktuelle ferjeselskapet om prisar. Ved kostbare praksisreiser kan ein kontakte praksiskoordinator og få forskottere utgiftene. Ved bruk av privatbil skal studentane så langt råd er køyre samla i ein bil. Taksten for reise til og frå arbeidsstaden er kr.1.95 pr. km for sjåfør og kr.0,20 pr. km for kvar passasjer per 1. august Dersom studentane reiser saman, kan dette verte det billigaste alternativet. Passasjerar må rekne med å betale ein eigendel til bilføraren etter nærmare avtale. Utfylling og levering av skjema. To ulike skjema som ligg i Fronter: Reiserekning ved bruk av eigen bil Reiserekning ved bruk av offentleg transport Studentane fyller ut skjemaet og leverer til Alfhild Øye, snarast råd etter praksis er avslutta. Eigendel Eigendel på daglege reiseutgifter er kr 50,- per dag. 11