Gro Selås, overlege Alderspsykiatrisk team Indre Sogn Samling fagnettverk eldremedisin 16. april 2015

Transkript

1 Gro Selås, overlege Alderspsykiatrisk team Indre Sogn Samling fagnettverk eldremedisin 16. april 2015

2

3 MÅLSETTING Lære noko om ulike grupper psykofarmaka Lære noko om god bruk av psykofarmaka

4 PSYKOFARMAKA Sovemedisinar (melatonin, z-hypnotika, antihistamin, antidepressiva med sedativ effekt) Angstdempande/ roande medisin ( benzo, Lyrica/ Neurontin, antihistamin, Buspar, Heminevrin) Antidepressiva ( SSRI, SNRI, andre) Antipsykotika Stemningsstabiliserande ( litium, antiepileptika) (Ikkje: medisinar mot demens)

5 TRANSMITTERSUBSTANSAR

6 INTERAKSJONAR Oppstår når eitt legemiddel påverkar effekten av eit anna Via felles nedbrytingsvegar i lever / nyre: opphoping eller raskare nedbryting Via forsterking av effekt Døme: litium forsterkar antidepressiv effekt Fevarin bremsar nedbryting av Leponex

7 BRUKE MEDISINAR RETT Er det behov for medisinar Kva slags medisin er best for denne tilstanden Kva slags medisin er best for denne pasienten Kva slags omsyn må ein ta Alder Fysisk sjukdom Andre medisinar samtidig Greier pasienten å samarbeide Dosejustering? Seponering?

8 FRU ANDERSEN 70 år Dårleg søvn etter at ho vart enke Tar Imovane kvar kveld Prøvde å seponere etter 2 mnd: Søvnlaus

9 KORLEIS HJELPE FRU ANDERSEN Er søvnvanskane ledd i sorg? Depresjon? Primær søvnliding? Somatisk sjukdom? Seponere Imovane gradvis Evt bruke eit ikkje- vanedannande medikament i overgangsfasen Ikkje- medikamentelle søvnråd som f.eks: Meir aktivitet på dagtid Unngå kaffi etter kl. 17 Lage eit sengetidsrituale

10 ENKLE RÅD FOR BETRE SØVN

11 SOVEMEDISINAR Melatonin/ Circadin Innsovningsmedisin : benzodiazepin/-liknande Antihistamin: Vallergan, Phenergan, Atarax Antidepressiva med sedativ effekt: trisykliske antidepressiva, Tolvon, Remeron Antipsykotika med sedativ effekt: Quetiapin, Olanzapin

12 UHELDIG BRUK AV SOVEMEDISIN Kombinasjonar av psykofarmaka der fleire er søvnframkallande eller roande ( t.d. Imovane, Remeron, Atarax, Quetiapin samtidig) Medisinar med søvneffekt gitt tidleg på dagen Antipsykotika for søvn: Skyte sporv med kanonar?

13 FRU MADSEN Bur aleine Mange fysiske sjukdommar Mange medisinar Engsteleg og bekymra Tar Vival fleire gonger dagleg

14 KORLEIS HJELPE FRU MADSEN Kva veit vi om benzodiazepin Fordelar Ulemper Er benzo det beste for henne Kan ho få det betre utan Vival? Gjere utgreiing: Kva skuldast bekymring Motivere for å trappe ned benzo Bytte ut med antidepressiva? Ikkje- medikamentelle tiltak

15 ROANDE MEDISINAR Antihistamin: Atarax Benzodiazepin Heminevrin Antipsykotika

16 ANTIDEPRESSIVA MOT ANGST Mot angst, angst+ depresjon, depresjon: SSRI SNRI Trisykliske antidepressiva

17 HERR OLSEN 80 år og enkemann Einsam Mangel på energi og interesse Antidepressiva SSRI- i 10 år

18 KORLEIS HJELPE HERR OLSEN Er han deprimert? Fysisk sjuk? Andre vedlikehaldande faktorar? Må han ha antidepressiva? Har han biverknader av SSRI? Er det andre ting som kan hjelpe han? Dersom han må ha medisinar- korleis finne noko som hjelper? Serumnivå Auke dosen av SSRI et han har? Bytte til eit anna legemiddel Legge til stemningsstabiliserande

19 ANTIDEPRESSIVA Fleire grupper Reopptakshemming av serotonin, noradrenalin, dopamin Ikkje effekt - høg nok dose? Brukt lenge nok? Rask metabolisme? Interaksjonar? Gamle: Mange vegar til Rom- behov for andre tiltak for depresjon

20 FRU JOHANSEN Innlagt på psykiatrisk sjukehus då ho var 65 med psykotisk depresjon. Nå er ho 80. Fått antipsykotika i 15 år Hatt enkelte depressive periodar seinare, men ikkje vore innlagt Plaga av vektauke, diabetes II, høgt blodtrykk

21 KORLEIS HJELPE FRU JOHANSEN Kva veit vi om antipsykotika Effekt Biverknader Antipsykotika: nedtrapping? Seponering? Kva kan skje positivt, negativt Alternativ til antipsykotika Kva skal vi sjå etter ved seponering

22 ULIKE ANTIPSYKOTIKA Gamle Høgdose: Truxal, Melleril Lågdose: Trilafon, Perfenazin, Haldol Nye: Leponex Quetiapin/ Seroquel, Olanzapin/ Zyprexa, Zeldox, Solian, Abilify

23 VERKNADSMEKANISME ANTIPSYKOTIKA

24 HERR JENSEN Bipolar I diagnose stilt då han var 25 Brukt litium i mange år, stabil psykisk etter det Stigande kreatinin / synkande nyrefunksjon

25 KORLEIS HJELPE HERR JENSEN KVA VEIT VI OM LITIUM -Stemningsstabiliserande -effektivt - Gamle toler det vanlegvis godt -Lang tids bruk/ høge dosar kan gje nyreskade KVA BØR GJERAST -Utgreiing årsaker til nyresjukdom - Mistanke litium som årsak: redusere litiumdosering og observere -Legge til eit antipsykotisk middel som kan gje stemningsstabiliserande effekt - Sjå på somatiske medisinar og innverknad på nyrene

26 STEMNINGSSTABILISERANDE 1: Litium

27 STEMNINGSSTABILISERANDE 2: Antiepileptika Valproat ( Orfiril) Lamotrigin ( Lamictal) Karbamazepin ( Tegretol)

28 STEMNINGSSTABILISERANDE 3: Antipsykotika

29 KOMBINASJONAR AV PSYKOFARMAKA Vanleg å kombinere medisinar frå alle gruppene Dårleg dokumentasjon for å kombinere fleire medisinar frå same gruppe Men av og til er det dette som fungerer OBS: Bli ståande på medisinar for lenge. Ulogiske kombinasjonar. Vanedannande medisinar. Er det indikasjon lenger Nokre psykiske sjukdommar forsvinn ikkje med alderen Bipolare tilstandar Schizofreni (?) Kroniske depressive tilstandar, komplisert med personlegdomsforstyrringar Visse angstlidingar