Transnova FYLKESORDFØRAREN Dykkar ref: Dykkar dato: Vår ref: Vår saksbehandlar: Vår dato: 19.02.2013 15969/2013/K21 Guri Bugge 14.03.2013 - Høring om nasjonal strategi for utbygging av infrastruktur for ladbare biler Møre og Romsdal fylkeskommune syner til brev frå Transnova 19.02.2013, der vi er bedne om å gi innspel til ein nasjonal strategi og finansieringsplan for utbygging av infrastruktur for ladbare bilar. Dagens Transnova-strategi fokuserer på det sentrale austlandet og sørlandet; område der den grunnleggjande infrastrukturen er i ferd med å kome på plass. Tida er inne for å tenke lengre korridorar, og knyte landet saman i større område, slik at elbilen blir eit alternativ uansett kvar i landet ein skal reise. Møre og Romsdal knyter saman Vestlandet og Midt-Noreg, og er difor eit område som bør prioriterast for Transnova si elbilsatsing. Ut frå dette har Møre og Romsdal fylkeskommune følgjande innspel til område som bør prioriterast i ein ny strategi: Korridoren E39 Vestlandsrådet oppmoda i 2011 Møre og Romsdal fylkeskommune om å bli med i eit arbeid for å opprette ein ladekorridor langs E39. Prosjektet fekk namnet "El-39". Rogaland og Hordaland fylkeskommune vart tidleg ferdige med sin del av arbeidet, Sogn og Fjordane er komne i gang, og Møre og Romsdal ga i 2012 Grøn Kontakt støtte til fire hurtigladarar: Furene/Volda, Moa/Ålesund, Molde og Aspøya/Tingvoll. For å få fullfinansiert desse stasjonane vart det og søkt om støtte frå Transnova. Derifrå vart det innvilga støtte til berre tre av stasjonane. Aspøya/Tingvoll vart vurdert til å falle utanfor kriteriesettet Econ Poyry utarbeidde for Transnova i 2012. At Aspøya/Tingvoll ikkje vart innvilga støtte i 2012 viser mange av svakheitene med kriteriesettet Transnova arbeider etter i dag. E39 frå Bergen til Steinkjer er sett opp som prioritet 2, med følgjande forslag til plasseringar i Møre og Romsdal: Volda, Spjelkavik, Gjemnes kirke, Molde, Skorgenes, Halsa fergeleie. I arbeidet med å finne gode plasseringar i Møre og Romsdal vart det raskt tydeleg at vi ikkje kunne ta omsyn til plasseringane som vart foreslått i Econ Poyry-rapporten. I stadenfor sette vi i samarbeid med dei andre vestlandsfylka og Grøn bil Noreg opp følgjande kriterier: plassering er avklart med grunneigar plassering ved ein naturleg møteplass plassering på ein lett synleg stad i trafikksikker avstand frå veg plassering på ein lite vêrutsatt stad som lett kan overvakast har parkeringsplass for minst to elbilar har tilgang på tilstrekkeleg nettkapasitet eigast og drivast av kompetent selskap 0 Postadresse: Fylkeshuset, 6404 Molde Besøksadresse: Julsundveien 9 Telefon: 71 25 80 00 Telefaks: 71 25 87 21 e-post: post@mrfylke.no www.mrfylke.no
I tillegg oppmoda vi alle aktuelle utbyggjarar om å gå i samråd med kommunen og nettselskapet i området for å finne dei beste stadene for hurtigladarar langs E39. Fylkeskommunen oppmoda til at det vart søkt etter sentrale lokasjonar i nærleiken av dei fire største tettstadane i fylket: Volda/Ørsta, Ålesund, Molde og Kristiansund. Samstundes skulle vi byggje ut ein korridor, og det ville ikkje vere hensiktsmessig for gjennomgangstrafikken på E39 å leggje hurtigladestasjonen til sentrum av Ålesund eller Kristiansund. For Volda/Ørsta-området avklarte nettselskapet at den beste straumtilgangen var på Furene, ikkje nede i Volda sentrum. I Ålesund kommune ved E39 er det ikkje Spjelkavika som er den naturlege møtestaden, det er Moa. Der var det og god tilgang til straum. I Molde kommune var det god tilgang på nettkapasitet og parkering relativt sentralt ved fergekaia. Dette er dermed det einaste ladepunktet der realiteten stemmer med forslaga frå Econ Poyry. Ved Kristiansund/Krifast foreslo rapporten Gjemnes kirke, som ikkje kan reknast som ein naturleg møtestad for bilistar ved Krifast. Fjordkroa på Tingvoll er den møtestaden som ligg nærast til E39 og Krifast, samstundes som hurtigladestasjonen kan ha ein nøkkelrolle i høve til Sunndalsøra/Rv70 mot Oppdal og Surnadal/Rv65 mot Løkken verk og Orkanger. Halsa ferjeleie har ikkje ein tilsvarande nøkkelpunktrolle. E39 strekkjer seg frå Kristiansand til Trondheim. Trondheim og Orkdal kommune har teke ansvar for utbygging av hurtigladarar i Sør-Trøndelag fylke, men for at det skal vere mogleg å kjøre heile E39 må det opp to stasjonar til mellom Molde og Orkanger. Fjordkroa på Tingvoll er klar til bygging om finansieringa fell på plass, og det blir arbeidd for å få fram eit prosjekt i norddelen av Halsa kommune. Desse to hurtigladarane, saman med prosjekta som Sogn og Fjordane fylkeskommune er i ferd med å utarbeide, vil føre til ferdigstilling av korridoren E39 Bergen-Steinkjer. Møre og Romsdal fylkeskommune meiner det er viktig at ferdigstilling av E39 blir gjeven høgaste prioritet, då det berre står igjen nokre få punkt for at denne korridoren vil knyte saman heile kyst- Noreg, frå sør til nord. Utbyggjar må få større fridom til å finne dei beste lokaliseringane basert på sjekkpunkt som t.d. dei som vart nytta i fylket vårt. Lokaliseringar som er utarbeidd i samarbeid mellom utbyggjar, energiselskap, nettselskap og lokale og regionale styresmakter bør tilleggast stor vekt. Korridorar mot E6 Når El-39 står ferdig vil elbilistar i Møre og Romsdal ha moglegheit til å kjøre til Bergen og Trondheim. Hovudstaden vil derimot vere utanfor rekkjevidde. Det aller meste av trafikken ut og inn frå Møre og Romsdal går via E6. Hedmark og Oppland fylkeskommune har gjort eit godt arbeid for hurtigladekorridoren langs E6, og det er viktig at fjellovergangane mellom innland og kyst kjem blir tekne inn på prioriteringslista slik at ein får ein samanhengande infrastruktur: E136 mellom Ålesund og Dombås er ein sentral hovedferdselsåre i Møre og Romsdal. Takka vere støtte frå Transnova blir det no bygd hurtigladar på Moa (Ålesund kommune). Åndalsnes er eit knutepunkt, og det vil vere naturleg med ein hurtigladar i eller ved denne tettstaden. Den endelege plasseringa bør imidlertid avgjerast av kommunen, økonomiske bidragsytarar, netteigar og grunneigar i samarbeid. Avstanden mellom Moa og Åndalsnes er i lengste laget no, men vil bli kortare når Tresfjordbrua og Vågstrandtunnellen står ferdig. KVU E39 legg og opp til fleire andre innkortingar på denne strekninga. Oppland fylkeskommune har planlagt ein hurtigladar på Dombås. Denne er viktig både for trafikken på E6, og for dei som skal reise E136. Mellom Åndalsnes og Dombås er det drøye 10 mil, men bratt stigning gjer at det vil vere nødvendig å legge inn eit ladepunkt mellom dei to. Bjorli kan vere eit forslag til plassering midt i Romsdalen, men endeleg plassering bør avgjerast i samråd med utbyggjar, kommunane i området, nettselskap og grunneigarar. I norddelen av fylket er Rv 70 Sunndal ei viktig ferdselsåre mot Oppdal og E6. Når ladepunktet på Aspøya/Tingvoll blir utbygd, vil det berre vere nødvendig med eit hurtigladepunkt i Sunndalen for å få samband mellom Nordmøre og E6/Oppdal. Det vil og vere mogleg å kjøre direkte frå Molde til Sunndal og Oppdal. Det bør imidlertid vurderast å sette opp ein hurtigladar i Eidsvåg for å vere sikker. Oppdal er ikkje berre viktig for dei som ønskjer å kjøre elbil langs E6, det er ein viktig utfartsstad for vintersport, og den næraste togstasjonen for Nordmøre. Rv 65 Surnadal-Rindal er ein av hovudvegane mellom Møre og Romsdal og Trondheim, og når ladepunktet på Aspøya i Tingvoll blir bygd ut vil det vere nok med eit hurtigladepunkt i området
mellom Surnadalsøra og Rindal sentrum for at denne vegen også blir tilgjengeleg for elbilistar frå Nordmøre. På Sunnmøre vil dei fleste krysse fylkesgrensa til Sogn og Fjordane for å kjøre Rv15 Strynefjell. Transnova har gjeve støtte til ladepunkt i Volda i Møre og Romsdal, og på Otta i Oppland. På grunn av sterk stigning og kaldt klima vil det vere nødvendig med fleire punkt langs denne vegen, enn på dei andre korridorane mot E6. Men for elbilistar i den sørlege delen av Møre og Romsdal er denne vegen så viktig at den bør få plass på prioriteringslista til Transnova. Møre og Romsdal fylkeskommune meiner at ferdigstilling av heile hurtigladekorridoren langs E6 frå Oslo til Trondheim bør kome svært høgt på prioriteringslista til Transnova. E136 er ein sentral hovedferdselsåre som kan nyttast av elbilistar i heile Møre og Romsdal, og det bør difor prioriterast høgt å få på plass denne korridoren. Korridorane mellom Nordmøre og Sør-Trøndelag krev svært få ladepunkt, og desse punkta vil samstundes ha stor lokal verdi. Det vil difor vere kostnadseffektivt å prioritere desse lokalitetane. I den sørlege delen av fylket er Rv15 Strynefjellet viktig, og Møre og Romsdal fylkeskommune vil oppmode Transnova, i samarbeid med fylkeskommunane i Sogn og Fjordane og Oppland, om å vurdere korleis ein kan få på plass denne korridoren på ein samfunnsøkonomisk effektiv måte. Bompengar og ferjer Averøya ved Kristiansund var i 2012 på tredjeplass i landet når det gjaldt talet på elbilar/innbyggjar. Hovudgrunnen til dette er den brukarfinansierte fastlandsforbindelsen til Kristiansund. Talet på elbilar i Kristiansund by har og auka, men ikkje like mykje som i omlandet. Finnøy i Rogaland ligg på andreplass når det gjeld talet på elbilar/innbyggar, også dette eit øysamfunn med brukarfinansiert fastlandssamband. Asker ved Oslo tronar på toppen på statistikken, også dei må gjennom ein bom for å kome seg til byen. Talet på bomstasjonar i Møre og Romsdal er aukande. Det er planlagt brukarfinansierte bypakkar i Ålesund, Molde og Kristiansund, det er sendt inn bompengesøknad for Nordøyvegen (Haram og Sandøy kommune), og utbygging av ferjefri E39 gjennom fylket vil krevje minst tre fastlandssamband. I tillegg er det lagt fram planar for brukarfinansierte vegprosjekt i mellom anna Rauma kommune (Langfjordsambandet), Vestnes kommune (Tresfjordbrua), Aukra kommune (bru til Midsund) og Sunndal/Surnadal kommunar (Trollheimstunnellen). Så lenge elbilistar er sikra gratis bompassering og parkering fram til 2017, må ein rekne med at talet på elbilar vil halde fram med å auke i slike område. I Møre og Romsdal er det områda Ulstein-Herøy-Hareid-Sande, og Nordøyane-Midsund-Aukra, i tillegg til Averøy og delar av Rauma, som særskilt skil seg ut som bynære område der pendlarar har mykje å spare på å gå over til elbil i dag. Om bypakkane blir sett i verk før 2017, kan det bety ein betydeleg auke i talet på elbilar i store pendlarkommunar som Sula, Giske og Fræna (sjå figur 1).
Figur 1. Pendlarstraumar mellom kommunane i Møre og Romsdal 2011. Møre og Romsdal fylkeskommune meiner at område prega av store pendlarstraumar, og der ein kan vente vekst av elbilisme fram mot 2017, må prioriterast for hurtigladeutbygging. Kommunale initiativ og behov Alle kommunane i Møre og Romsdal har klima- og energiplaner, og mange av desse inneheld mål om å få miljøvennlege bilar som kommunale tenestebilar. Det er blitt kjøpt inn elbilar i fleire kommunar, men potensialet er framleis stort. Ei utfordring er at mange av kommunane i distrikts-noreg har stort areal, og folket bur spredt. Difor vil det i større grad vere behov for lading i løpet av arbeidsdagen for ei heimehjelp med elbil i Sunndal enn i Oslo. Mange av kommunane i Møre og Romsdal har arbeidd målretta med klima og miljøvern, og i slike kommunar vil ein sjå ein sterkare auke i talet på elbilar enn i nabokommunane. Eit døme på eit lokalt initiativ som kan bidra til auka sal av elektriske kjørety i utkantsstrok, er Grøn Fjord-satsinga i Geiranger. Geiranger er prega av store mengder turistar, særskilt i somarmånadane, og Grøn Fjord arbeider for å redusere blårøyk, eksos og kaotiske trafikktilhøve i området. Målet er eit klimavennleg fjordlandskap innan 2020, noko som har skapt stor merksemd både nasjonalt og ute i verda. Eit av verkemidla er å prøve å finne utsleppsfrie transportløysingar lokalt. Møre og Romsdal fylkeskommune meiner det er viktig å støtte opp under slike kommunale og lokale initiativ, og at det må takast omsyn til når ein planlegg plassering av hurtigladarar. Heilskapleg satsing Møre og Romsdal fylkeskommune er ein regional utviklingsaktør, som arbeider for klimavennleg utvikling i heile fylket. Som ledd i dette vedtok Miljøutvalet basert på den vedlagte saka (MU2/13) følgjande: 1. Miljøutvalet tilrår at Møre og Romsdal fylkeskommune bør arbeide for utbygging av hurtigladestasjonar i eller ved desse kommunane, slik at ein totalt sett, innan
2020, når målet om at ingen i Møre og Romsdal skal bu meir enn fem mil frå ein hurtigladar: Ulstein, Hareid, Sande eller Herøy Haram, Midsund, Sandøy eller Aukra Stranda eller Norddal Rauma Nesset Sunndal Surnadal, Rindal Ytre Fræna, Eide, Averøy eller Kristiansund Aure eller Halsa Smøla 2. Miljøutvalet tilrår at Møre og Romsdal fylkeskommune bør arbeide for at det blir bygd ut normalladarar: ved offentlege bygg ved kollektivknutepunkt Kartet under (figur 2) viser eit døme på korleis hurtigladarane kan plasserast slik at ein når målet i punkt 1 av vedtaket. Vi vonar at Transnova vil gi støtte til stasjonen på Aspøya i Tingvoll i 2013, då denne har ein nøkkelfunksjon for vidare utbygging i Møre og Romsdal. Figur 2: Eit døme på korleis ein kan byggje ut eit samanhengande nettverk av hurtigladarar i Møre og Romsdal. Møre og Romsdal fylkeskommune meiner at denne typen lokalt utarbeidde heilskaplege utbyggingsstrategiar gir ein tryggleik for at plasseringa av hurtigladestasjonar er gjennomtenkt og blir gjort på ein best mogleg måte, både ut frå omsyn til regional utvikling, bo- og arbeidsmarknadsregionar, og samfunnsøkonomisk nytte.
Konklusjon: Dagens strategi er basert på tentative lokalisasjonsforslag utarbeidd av konsulentar, som ikkje nødvendigvis kjenner dei lokale tilhøva. Den nye strategien bør opne for at lokalkjente utbyggjarar får rom til å finne dei beste plasseringane innan eit visst område (t.d. avgrensa til ein kommune, eller langs ei vegstrekning). Dei stadene der regionale og lokale styresmakter, netteigar og næringsinteresser har samla seg om eit forslag til lokalisering, bør dette tilleggjast stor vekt. Møre og Romsdal fylkeskommune rår til at føljande område og korridorar blir prioriterte i utbygging av hurtigladestasjonar.: 1. El-39 og hurtigladeutbygginga langs E6 er snart ferdigstilt, det manglar berre nokre få punkt. Ferdigstilling av desse aksane mellom nord og sør bør settast øvst på prioriteringslista. 2. For å knyte saman E39 og E6 må det byggast ut hurtigladarar langs fjellovergangane. E136 frå Ålesund til Dombås er heilt sentral for trafikken til og frå Møre og Romsdal, men også Rv70 og Rv 65 er viktige for knyte saman Midt-Noreg, og kan byggjast ut på ein kostnadseffektiv måte. 3. Område der det er mange elbilar, eller der ein kan vente sterk vekst i talet på elbilar bør prioriterast høgt. Dette gjeld mellom anna område med mange ferjer eller bomstasjonar. 4. Utbyggingar som er del av heilskaplege ladeplanar, forankra i lokale klimaplanar, eller er knytt opp mot lokale initiativ som involverer større deler av befolkninga bør få fortrinn, så dette vil vere med å sikre at det blir samanheng i hurtigladenettet, og det gir ei betre lokal forankring av prosjekta. Eit døme på eit slikt godt lokalt initiativ er Grøn Fjord-satsinga i Geiranger. Med helsing Jon Aasen fylkesordførar Guri Bugge rådgivar