Ultralyd i gynekologi og obstetrikk for almennlegar! Ragnar Kvie Sande Seksjonsoverlege PhD KK SUS
Obstetrikk Dersom det er indikasjon for ultralydundersøking av ei gravid kvinne etter 12 veker, er det som regel også indikasjon for å henvise til obstetrikar
Obstetrikk Som tar seg av pasienten på beste måte
Obstetrikk Dersom det er indikasjon for ultralydundersøking av ei gravid kvinne etter 12 veker, er det som regel også indikasjon for å henvise til obstetrikar Ingen regel utan unntak
Obstetrikk
Undersøkingsteknikk Full blære Ultralyd går godt gjennom vatn Dårleg gjennom luft Full blære held tarmane (luft) unna og fungerer som eit vindu til genitalia
Undersøkingsteknikk Start med proben i transversalplan slik at venstre på pasienten vert venstre for deg Roter 90 grader med klokka slik at kranialt på pasienten vert til venstre for deg
Normal anatomi - uterus Premenopausal uterus max 9 x 6 x 5 cm Postmenopausal uterus max 6,5 x 1,8 cm Endometriet kan vere opp til 8 millimeter i proliferasjonsfasen, og opp til 14 millimeter i sekresjonsfasen Postmenopausalt skal endometriet vere under 8 millimeter
Normal anatomi uterus Det er ikkje uvanleg å sjå dilaterte vener i myometriet, som ekkotomme randstilte cyster
Normal anatomi uterus Det er ikkje uvanleg å sjå dilaterte vener i myometriet, som ekkotomme randstilte cyster Doppler vil avsløre sirkulasjon i desse
Normal anatomi uterus Det er ikkje uvanleg å sjå dilaterte vener i myometriet, som ekkotomme randstilte cyster Doppler vil avsløre sirkulasjon i desse Postmenopausalt kan ein sjå forkalking av aa. arcuata som ekkotette randstilte strukturar
Normal anatomi ovarier Ovaria befinn seg mellom uterus og bekkenkara (arteria og vena iliaca interna) Meir ekkosvake enn omkringliggande vev Måler ca 4 x 2 cm premenopausalt Måler ca 2 x 1 cm postmenopausalt
Normal anatomi ovarier Typisk fleire små ekkosvake folliklar Alt under to centimeter er folliklar
Tidleg graviditet Gestasjonssekk skal vere synleg ved ca 4,5 vk Plommesekk frå ca 5 vk Foster med hjerteaksjon frå ca 5,5 vk Viss i tvil, kontroll om ei veke
Tidleg graviditet Ca 6 veker:
Tidleg graviditet Ca 8 veker:
Tidleg graviditet Ca 10 veker:
Tidleg graviditet Ca 11 veker:
Ekstrauterin graviditet 20/1000 graviditeter Lateraliserte smerter og blødning mindre enn mens hos gravid vk 6-8 Kan vere vanskeleg å skilje frå truande abort
Ekstrauterin graviditet Ved HCG over 1500 forventar ein å sjå intrauterin gestasjonssekk hos 98% Ved HCG over 2000 forventar ein å sjå intrauterin gestasjonssekk hos 100% Obs pseudogestasjonssekk
Ekstrauterin graviditet Dersom vi ser eit sikkert intrauterint svangerskap, har vi utelukka diagnosen Tom uterinhole ved 5-6 veker er mistenkeleg Direkte teikn på ekstrauterin graviditet er vanskelegare å sjå, særleg med abdominal ultralyd Smultringteikn Ekkotett ringstruktur utan peristaltikk, nær men separat frå ovariet
Ovarialcyster - benigne Funksjonelle cyster follikkelcyster og corpus luteum cyster Paraovarialcyster skilt frå ovariet og uterus Ekkotomme Einkamra Glattvegga
Ovarialcyster Dermoid (teratom, tvillingcyste) Kan minne om tarmekko Heterogene Ofte cystiske med eit ekkotett område Dette kan innehalde talg, hår og tenner og kastar ofte ein ekkoskugge 2 % risiko for malign transformasjon
Ovarialcyster Endometriom Ekkotett flytande innhald Ofte saman med adheransar Klinikk på endometriose
Ovarialcyster Sactosalpinx Væskefyllt salpinx Ofte etter bekkeninfeksjon Kan gje infertitlitet Typisk utsjånad på ultralyd - pseudosepta
Torkvert adnex Sterke smerter Eit adnex forstørra til over 5 cm Redusert sirkulasjon bedømt ved Doppler Begge ovarier framstilt normalt store avkreftar diegnosen
Salpingitt Framleis ein klinisk diagnose Kliniske og biokjemiske infeksjonsteikn Lateraliserte smerter i bekkenet Ruggeøm uterus Ultralyd kan påvise abscess i ein salpinx pyosalpinx Den må i så tilfelle tappast Meir sjeldan puss intrauterint - pyometra
Spiral Ultralyd kan brukast til å bekrefte kor spiralen ligg Koparspiral kan ein sjå som ein tydeleg ekkotett struktur Mirena reflekterer ikkje ultralyd, men kastar ein veldig karakteristisk skugge
Myoma uteri Vanleg tilstand, 30 % av alle kvinner på 30 år Asymptomatisk hos mange Kan gje symptom Menometroragi Infertilitet Stilka myom kan torkverast Raskt veksande myom kan infarsere
Spontanabort Ved blødning og vitalt foster i 1 trimester over 90 % sannsyn for normalt svangerskap Ved inklomplett spontanabort alt under 20 millimeter vil kvittere av seg sjølv Viss lite foster og usikker hjerteaksjon kontroll om ei veke
PCOS Polycystiske ovarier Over 10 folliklar i eit snitt Polycystisk ovariesyndrom Polycystiske ovarier samt to av følgande: Oligo/amenore Hirsutisme Anovulasjon Økt androgenkonsentrasjon i serum LH/FSH over 2
Cancer Ovarialcancer Ca 500 nye tilfelle i Noreg pr år Ca 260 dødsfall pr år 90-95 % sporadiske 5-10 % BRCA 1+2, HNPCCS
Cancer Ovarialcancer ultralydfunn som gjev grunn til alarm: Solid komponent som ikkje er hyperekkoisk og er ofte nodulær eller papillær Septa, om tilstades, som er tjukke, (>2 til 3 mm) Doppler demonstrasjon av flow i den solide komponenten Ascites
Cancer Ovarialcancer ultralydfunn og risiko Unilokulær cyste utan solid komponent 0,3 % malignitetsrisiko Multilokulær cyste med solid komponent 73 % malignitetsrisiko