SAKSF RAM LE G G Sakshandsamar: Jarle Skartun Arkiv: 233 C5 Arkivsaksnr.: 16/258 Verdsarven Urnes stavkyrkje; tilskot til tiltak, utleige av kontor og fråsegn til forvaltningsplan Rådmannen si tilråding: ::: Sett inn innstillingen under denne linja 1. Luster kommune løyver kr 180 000, - til tilrettelegging - og utviklingstiltak i tilknyting til verdsarven Urnes stavkyrkje. Løyvinga vert finansiert i T1 2016. 2. Verdsarvråd og verdsarvkoordinator ved Urnes stavkyrkje: a. Luster kommune leiger ut kontor til stillinga som verdsarvkoordinator ved rådhuset i Gaupne til Fortidsminneforeninga Sogn og Fjordane avdeling. b. Luster kommune garanterer lønnsmidlar i 2017 fo r inntil 50% av stillinga i 2017 3. Luster kommunestyre sluttar seg til forvaltningsplan for Urnes stavkyrkje med desse merknadene: a. Forvaltningsplanen må ta omsyn til kommunen si rolle og ansvar for å innarbeida dei «tilhøyrande verdiane» i kommunale plando kument og i kommuneplanen sin arealdel. b. Luster kommune føreset at kommunen får ei sentral rolle i lokalisering av eit evt verdsarvsenter. c. Innspel i saksutgreiinga og tidlegare uttale frå kommunen må følgjast opp. ::: Sett inn innstillingen over de nne linja... Sett inn saksutredningen under denne linja
Saksutgreiing: Prenta vedlegg: Uprenta vedlegg : Forvaltningsplan for verdsarven Urnes stavkyrkje Tiltaksplan Div. prosjektsøknader Samandrag: Det har over tid vore arbeidd med å styrka den lokale forankringa av verdsarvarbeidet på Ornes og korleis bruka verdsarvstatusen i ei lokalsamfunnsutvikling. Gjennom ei god eksternfinansiering skal ein no i gang med ei auka tilrettelegginga for besøkjande på Ornes. Tiltak som også vil styrka bukvalitetane i området. Innan kort tid vil det vera tilsett ein eigen verdsarvkoordinator som skal samordna tiltak og arbeid i området. Lønnsmidlar kjem frå staten. I løpet av året vert det også oppretta eit eige verd sarvråd med representantar frå både lokal og regional forvalting, eigarar og lokale representantar. Fortidsminneforeninga har utarbeidd eit høyringsframlegg til forvaltningsplan for verdsarven. Luster kommune bør gje uttale på saksområde som vedkjem kommu nen sine ansvarsområde. Dette gjeld spesielt omsynssone/ buffersone og lokalisering av eit verdsarvsenter. Rådmann tilrår i saka at kommunen støttar opp om arbeidet. Utval som har vedtaksmynde: Kommunestyret Fakta: Bakgrunn Verdsarven er å forstå som noko menneska har i fellesskap og er både eit lokalt, nasjonalt og globalt ansvar. Urnes stavkyrkje kom som fyrste norske område med på U N ESCO si verdsarvliste i 1979 utan ein føregåande prosess. Dei siste 10-15 åra har det sk jedd store endringar i heile prosessen, både å koma med og korleis bruka verdsarven aktivt i lokalsamfunnsutviklinga. For å koma på verdsarvlista i dag må det vera ein aktiv prosess i lokalsamfunnet der viljen frå lokalsamfunnet kjem tydeleg fram. 1. Tiltak i verdsarvområdet. Sia 2014 har ei lokal arbeidsgruppe arbeidd for å utvikla tiltak og styrka den lokale forankringa. Gruppa har medlemer frå bygdelaga, Fortidsminneforeininga S&Fj avd. og Luster kommune. Dette har resultert i nye tiltak som no er klar til å setjast i verk. Med bakgrunn i forvaltningsplan og skjøtselsplan for Ornes vert det arbeidd med å auka opplevingane på Ornes og i Solvorn. I dei ulike prosjekta skal det leggjast vekt på å formidla kunnskap om Ornes og stavkyrkja si historie i lokalsamfunnet og bygdene i kring, med utgangspunkt i fortid og notid. Dette vil m.a. handla om kyrkja si betyding i lokalsamfunnet og livet kring kyrkja opp gjennom tidene og formidla historia og setja ho inn i ein større samanheng. Fokuset skal vera de n breie kulturhistoria og ved å ta fleire av kulturminna i aktiv bruk vil ein også gje stavkyrkjene og områda rundt eit utvida innhald. Dette vil vera med å gje dei besøkjande ei heilt anna oppleving og forståing av verdsarven i Luster. Dei ulike prosjekt a er: a) Kulturvegar, utstilling og profil for verdsarvdagar Gang - og turvegar skal skiltast og merkast. Det skal utarbeidast infotavler som skal setjast opp både på Ornes og i Solvorn. Det er utarbeidd plan for utstillinga i skulestova, og det skal
arbeidast vidare med budsjett og finansiering av tiltaket i 2016. N y bruk av skulestova føreset også ei oppgradering av eigar Ornes Grendelag. b) Verdsarvdagane i Luster 2016: Grendelaga på sørsida og Solvorn bygdelag skal samarbeida om å utvikla sine tilskipingar under ein felles profil «Verdsarvdagane i Luster». Det er løyvd midlar til å utforma ein profil for tilskipinga. Det er under planlegging ei tilskiping på Ornes i september 2016. c) Arkeologiske kulturminne - info - tavler BARK «Bevaringsprogram for utvalde arkeologiske kulturminne og kulturmiljø» er eit prosj ekt i regi av Riksantikvaren i samarbeid med fylkeskommunen. Prosjektet omfattar skilt og infotavler for gravhaugane på Ornes og oppfylgjande skjøtselstiltak. Prosjektoversikt verdsarvarbeid Ornes Prosjekt år budsjett løyving Eigeninns. LK Sum finansiering Kulturvegar, utstilling, profil (RA) 201 6 530 000 300 000 130 000 100 000 530 000 Turskilt (Fylkeskommunen) 201 6 110 000 55 000 35 000 20 000 110 000 Verdsarvdagar i Luster (RA) 2016 100 000 50 000 40 000 10 000 100 000 BARK (Riksantikv /Fylkesk) 2016 200 000 150 000 50 000 200 000 Sum 940 000 555 000 205 000 180 000 940 000 2. Verdsarvkoordinator og verdsarvråd Det vert arbeidd med å etablera ein verdsarvråd i Luster som skal vera eit koordinerande styre med representantar frå både forvaltning, eigarar og lokalsamfunna. I løpet av kort tid vert det tilsett verdsarvkoordinator som skal ha ansvar for tiltak i regi av verdsarvrådet. Stillinga er finansiert med midlar frå Riksantikvaren for 2. halvår i 2016. Fortidsminneforeininga S&fj avd. skal vera arbeidsgjevar, medan kontoret skal vera ved rådhuset i Gaupne. Ny - organiseringa legg til grunn ei sterkare lokal medv erknad enn tidlegare. Ordninga er slik at alle verdsarvområde må søkja på stillingsmidlar for kvart år. Det vert lagt til grunn at det vert gjeve løyving for heil stilling i 2017. Likevel er det avgjerande for å koma i gang at Luster kommune og Fortids minneforeninga i denne fasen garanterer for at stillinga vert vidareført i 2017. 3. Forvaltningsplan for Urnes stavkyrkje Fortidsminneforeninga har på oppdrag frå Riksantikvaren utarbeidd ein forvaltningsplan for Urnes stavkyrkje. Bakgrunn for planen er forventningar frå U N ESCO om at alle verdsarvområde skal ha ein forvaltningsplan som gjev klare føringar og mål for forvaltinga, med konkrete tilt ak for å ta vare på verdsarvverdiane etter eit felles opplegg. Forvaltningsplanen omfattar det freda området som tilsvarar det som er på verdsarvlista; kyrkja, gravplassen og muren og ei sone på 3 meter utafor. Sogn og Fjordane fylkeskommune har tidleg are utarbeidd ein forvaltningsplan for området rundt kyrkja dvs. Ornes. Lokal arbeidsgruppe for verdsarven har vore referansegruppe og kome med fleire innspel som er innarbeidd i planen. Rådmannen sin stab har med utgangspunkt i desse drøftingane gjeve e in uttale på forvaltningsplanen.
Kommunestyret skal gje uttale til tiltak i planen som omfattar kommunen sine ansvarsområde. Buffersone UNESCO har forventingar til at verdsarvområda skal ha ei «buffersone». Buffersone er i Noreg eit omgrep som tidleg are var knytt til nasjonalparkområda. I forvaltnings - samanheng er det eit uklart omgrep. Rådmannen meiner dette er å forstå som ei «omsynssone» som no er innarbeidd i forvaltninga som eit definert område jfr Plan og bygningslova og er fullt ut dekkande fo r det som er føremålet. Dette inneber at Luster kommune har ei avgjerande rolle i arbeidet med å definera og avgrensa omsynssona. I forvaltningsplanen er det lagt opp til at Fortidsminneforeininga og riksantikvaren er ansvarleg for utarbeiding av ein «buff ersoneplan». Fylkeskommunen har tidlegare utarbeidd forvaltningsplan for Ornes på oppdrag frå riksantikvaren, for området rundt verdsarven (buffersone). Luster kommune har tidlegare handsama denne som K - sak 69/12 og gjorde dette vedtaket: Luster kommunestyre viser til framlegg til forvaltningsplan for områda rundt Urnes stavkyrkje. Urnes stavkyrkje og området rundt er eit nasjonalt fortidsminne, der kommunen forventar at staten ved Riksantikvaren sikrar ønska utvikling. Luster kommune er positiv til å sikre området etter plan og bygningslova i samsvar med plan. Tiltak som krev invest eringar eller tilskot vil kommunen vurdere ut frå prinsippet om spleiselag der Riksantikvaren og fylkeskommunen deltek med ein vesentleg del av dei økonomiske kostnadene. Kommunestyret vil ikkje tilrå at det blir sett i verk vesentleg tiltak knytte til ve g/trafikk før det er utarbeidd ein trafikkanalyse som grunnlag for framtidige trafikkløysingar, parkering m.m., for aksen Galden Solvorn - Ornes Skjolden. Denne planen held truleg ikkje faglege mål som i dag gjeld. Dersom det no skal lagast ny plan, m einer rådmannen kommunen må ha hovudansvaret med dei føringar som skal gjevast. Når det gjeld det faglege grunnlaget derimot, er det viktig å få god fagleg kompetanse inn i arbeidet med å definera dei tilhøyrande verdiane. Avgjerda på kva omsyn som skal ta kast ligg til sist hjå kommunen. Dersom det då ikkje vert bestemt at anna lov enn PLBL skal leggjast til grunn for forvaltninga av delar av området. Verdsarvsenter / besøkssenter Ornes er regulert til spesialområde bevaring. Bygging av eit besøkssente r på Ornes føreset ein grundig prosess med endring av reguleringsplanen. Vurdering: Med dei ulike tiltaka om er i gang vil dette styrka opplevingane for besøkjande som kjem til Ornes. Det har over mange år vore ytt ein stor frivillig innsats av bygdelaga på Sørsida med arrangement og tilrettelegging med fokus på verdsarven. Å få ei still ing som no samordnar og tilrettelegg for ei vidare utvikling på båe sider av fjorden, vil styrka reiselivet i aksen Solvorn Ornes - Skjolden, og Luster elles som ein region med internasjonale kvalitetar i reiselivet. Både ny - organiseringa og koordinat or vil kunna medføra meir ressursar i åra framover til utviklings - og tilretteleggingsoppgåver i tilknyting til verdsarven i Luster. Det er under utarbeiding framlegg til vedtekter for verdsarvråd. Formannskapet vil få høve til å uttala seg til desse i e i seinare sak.
Rådmannen legg vekt på at kommunen som planmyndigheit må ha ei sentral rolle i å definera ei omsynssone for verdsarven. Når det gjeld ei mogeleg etablering av eit besøkssenter, legg rådmannen til grunn at Luster kommune vert involvert på e it tidleg tidspunkt i diskusjon om eit slikt prosjekt. Spesielt gjeld det lokalisering av tomt. Kommunen sine tidlegare innspel til forvaltningsarbeidet må følgjast opp i arbeidet. Denne saka er ikkje tek en omsyn til i budsjettarbeidet og det er ikkje lø yving tilgjengeleg. Ut frå det store reiselivspotensiale som ligg i vidare utvikling av Ornes så vil det vere grunn til å nytta næringsfondet som delfinansiering av saka. Utover dette bør kultur vernløyvinga i budsjettet styrkast. Det bør og vurderast om noko av løyvinga kan utstå til 2017 - budsjettet. Rådmann tilrår etter dette at endeleg finansiering vert fast sett i samband med T1 saka i juni. Dato: 11.05.16 Jarle Skartun rådmann Særutskrift skal sendast: m/kopi til: Fortidsminneforeningen, Riksantikvaren... Sett inn saksutredningen over denne linja