Strandsonekartlegging i Stord kommune

Rapport 23. juni 2010 Strandsonekartlegging i Stord kommune Statuskartlegging i 100-metersbeltet Strandsoneplan Sunnhordland - forstudie Oppdragsgjevar: Samarbeidsrådet for Sunnhordland

Innhald 1 INNLEIING... 2 2 BAKGRUNN PROSJEKTSKILDRING... 3 3 NYTTE AV AREALSTATUSKARTLEGGING... 3 3.1 OFFISIELL STATISTIKK... 4 4 DEFINISJONAR... 5 4.1 PLAN OG BYGNINGSLOVA... 5 4.2 ALLEMANNSRETTEN I STRANDSONA... 5 4.3 FUNKSJONELL STRANDSONE... 6 4.4 INNGREP I STRANDSONA... 6 4.5 TILGJENGELEG STRANDSONE... 6 5 METODE... 7 5.1 GEOGRAFISK AVGRENSING... 7 5.2 DIGITALE DATA... 7 5.3 ANALYSEKRITERIUM... 7 5.4 FEILKJELDER OG USIKKERHEIT... 9 6 OMRÅDESKILDRING... 10 7 RESULTAT... 11 7.1 FYSISKE INNGREP I STRANDSONA... 11 7.2 TILGJENGELEG STRANDSONE... 14 8 OPPSUMMERING... 16 9 VEDLEGG/TILLEGG... 16 1

1 Innleiing I Sunnhordland er strandsona ein viktig ressurs som gir grunnlag for busetnad, næring og rekreasjon. Basert på kartlegging av strandsona og avgrensing av funksjonell strandsone kan det utarbeidast viktige prinsipp for bruk og vern av strandsona i regionen vår. I samband med pilotprosjekt for differensiert strandsoneforvaltning i regi av Samarbeidsrådet for Sunnhordland, er det gjort ei kartlegging av arealstatus i 100-metersbeltet for alle sunnhordlandskommunane. Dette er fase 1 i prosjektet, og bakgrunn for føreliggjande dokument. Basert på førehandsdefinerte kriterium har arbeidet omfatta tilrettelegging av eksisterande informasjon og analysar av arealstatus. Det er laga ulike temakart tilpassa kvar enkelt kommune. Resultata frå desse analysane kan vera avklarande for aktuelle problemstillingar knytt til strandsona 1 i samband med framtidig arealforvaltning, til dømes ved rullering av kommuneplanar. 1-1. Sunnhordland. Kart frå Samarbeidsrådet for Sunnhordland. 1 Strandsone = 100-metersbeltet mot sjø, jf. Plan- og bygningslova. 2

2 Bakgrunn - prosjektskildring Styret i Samarbeidsrådet for Sunnhordland, som består av ordførarar og rådmenn frå alle åtte kommunane i Sunnhordland, vedtok i 2008 ein strandsonestrategi med ønskje om å verta pilotregion for differensiert strandsonepolitikk. Strategidokumentet peikar på tilgjenge til strandsona som eitt av konkurransefortrinna i regionen, og som eit viktig trekkplaster for å opprettehalde folketal og aktivitet i kommunane. Som ei forlenging av arbeidet med strandsonestrategien er det oppretta ei ressursgruppe med deltakarar frå administrasjonen i alle kommunane, dagleg leiar i Samarbeidsrådet, Fylkesmannen i Hordaland, Hordaland fylkeskommune og plankonsulent. Denne ressursgruppa skal utarbeida ein tematisk strandsoneplan for differensiert strandsoneforvaltning for Sunnhordland. Styringsgruppa er sett saman av rådmann i Kvinnherad og i Sveio kommune, ordførar i Austevoll kommune, samt representantar frå fylkeskommune og fylkesmann. Prosjektet er delt inn i tre fasar. Første fase er ei overordna kartlegging av 100-metersbeltet for alle Sunnhordlandskommunane. Andre fase er fastsetjing av kriterium for kartlegging av funksjonell strandsone. Fastsetjing av funksjonell strandsone vert gjennomført i kvar enkelt kommune for definerte delområde. Fase 3 er vurderingar knytt til forvaltning og styringsverkty for kommunal planlegging i strandsona. Mykje av arbeidet i dei ulike fasane er knytt til utvikling av felles metode og kartleggingskriterium. 3 Nytte av arealstatuskartlegging Utfordringar knytt til planlegging og forvaltning av strandsona ligg ofte i å balansere mellom bruk og vern av areala. Det kan til tider vera vanskeleg å møta nasjonale og regionale krav om vern av natur, landskap, kulturhistoriske verdiar og friluftsinteresser, samstundes som ein skal gje lokal næringsaktivitet i kystområda grobotn for vidare utvikling. Føremålet med kartlegging av arealstatus i 100-metersbeltet er å gje kommunane, både administrasjon og politikarar, eit betre grunnlag for vedtak i strandsonesaker. Det er laga ulike temakart som er lette å lesa og har ein enkel brukarterskel. Målsetnaden er å få eit oversyn over arealtilstand, grad av inngrep og tilgjengeleg strandsone. Det er naturleg at ein i overordna kommuneplanlegging vurderar strandsona både i eit friluftsperspektiv og eit utbyggingsperspektiv bruk og vern. Arealstatuskartlegginga gir eit oversyn over nedbygd og tilgjengeleg strandsone. Tilgjengeleg strandsone for ålmenta kan definerast som område med fri ferdsel etter friluftslova, samt tilgjenge i høve til terreng/brattleik. I følgje friluftslova er det fri ferdsel i utmark, med eit par unntak. Det vesentlege er nærleik til hus/hytte. Direktoratet for Naturforvaltning/Statens kartverk har i ei årrekkje gjennomført analysar av tilgjenge i strandsona i Oslo-fjorden, basert på buffersone kring hytte/bustad på om lag 50 meter. Gjennom arealstatuskartlegginga med ulike temakart får kommunen eit verktøy for vurdering av: vern tilpassa bruk rullering av kommuneplan/kommunedelplan nye byggjeområde/reguleringsplanar (KU) enkelt tiltak byggesøknad og dispensasjonssøknad fastsetjing av byggegrense mot sjø (funksjonell strandsone) Kartlegginga syner status over strandsona slik den er i dag. Jamleg oppdatering av dette datamateriale kan nyttast til å følgja endring av arealbruk i strandsona over tid og såleis nyttast i eit historisk perspektiv. 3

3.1 Offisiell statistikk Statistisk sentralbyrå (SSB) utarbeidar årlege rapportar over arealbruken langs kysten (bygningspåverka strandsone, tilgjengeleg standsone og fysiske hindre). Dette er den offisielle statistikken som vert nytta over status i strandsona. SSB gir mellom anna tal på tilgjengeleg strandsone i kommunane, basert på kartlegging av bygningsnært areal (50 m frå bygning), bratte område (> 10 grader), dyrka mark og vegar. Denne statistikken gir god oversikt i regional og nasjonal samanhang, men er ikkje tilstrekkeleg til bruk på kommunalt nivå mellom anna av di: SSB tek ikkje med naust/båthus etc SSB tek ikkje med brygger, kaiar og gjerder SSB tek ikkje med kulturminne eller bandlagte areal etter lov om naturvern Det er berre registert europaveg og riksveg, ikkje fylkesvegar og kommunale vegar SSB kartlegg berre fastland og øyar med fastlandssamband SSB har ikkje kart som gir informasjon om kvar inngrep eller tilgjengeleg strandsone er i kommunen SSB tek ikkje høgde for kommuneplanperspektivet Kartlegginga av arealstatus i føreliggande dokument er såleis ei meir detaljert og stadtilpassa analyse, som inkluderar alle punkta ovanfor. Dei ulike temakarta er vurdert som ekstra nyttige for den enkelte kommune. I tillegg til oversyn over arealstatus i strandsona i den enkelte kommune, vil ein samstundes med eins metode og kartlegging kunna sei noko om status for heile sunnhordlandsregionen samla. 4

4 Definisjonar 4.1 Plan- og bygningslova Plan- og bygningslova legg føringar for heilskapleg arealforvaltning for statleg, fylkeskommunal og kommunal verksemd, der bruk av areal og andre naturressursar vert vurdert saman. Lova legg til rette for samordning, og gjev grunnlag for vedtak om bruk og vern av ressursar. Lova skal fremja berekraftig utvikling til beste for den enkelte, samfunnet og framtidige generasjonar. 100-metersbeltet Strandsona skal bevarast som verdifullt natur- og friluftsområde, og sikrast god tilgjenge for ålmenta. Sidan 1950-talet har Noreg hatt eigne reglar for bruk og vern av strandsona. Ny Plan- og bygningslov skjerpar byggjeforbodet i strandsona. I den nye lovføresegna ( 1-8) går det fram at byggjeforbodet i 100-metersbeltet gjeld "så langt ikke annen byggegrense er fastsatt i kommuneplanens arealdel eller reguleringsplan". Utbygging i strandsona skal såleis som hovudregel vere i samsvar med overordna plan og ta omsyn til landskap, natur og friluftsliv. Den nye lova gir såleis både avgrensingar og moglegheiter. I områder der kommunen vurderer det hensiktsmessig å vurdera ei anna byggjegrense enn 100-metersbeltet, er det mogleg å fastsetja denne i overordna plan, eller som del av ein reguleringsplan. Metoden for å fastsetja den nye grensa er i det gjeldande prosjektet definert som kartlegging av funksjonell strandsone. Denne metoden er skildra i eige skriv. Plan- og bygningslova (2008) 1-8. Forbud mot tiltak mv. langs sjø og vassdrag I 100-metersbeltet langs sjøen og langs vassdrag skal det tas særlig hensyn til natur- og kulturmiljø, friluftsliv, landskap og andre allmenne interesser. Andre tiltak etter 1-6 første ledd enn fasadeendringer kan ikke settes i verk nærmere sjøen enn 100 meter fra strandlinjen målt i horisontalplanet ved alminnelig høyvann. Dette er likevel ikke til hinder for fradeling ved innløsning av bebygd festetomt etter tomtefestelova. Forbudet etter andre ledd gjelder så langt ikke annen byggegrense er fastsatt i kommuneplanens arealdel eller reguleringsplan, jf. 11-9 nr. 5 og 12-7 nr. 2. Forbudet etter andre ledd gjelder ikke der kommunen i kommuneplanens arealdel har tillatt oppføring av nødvendige bygninger, mindre anlegg og opplag som skal tjene til landbruk, reindrift, fiske, akvakultur eller ferdsel til sjøs, jf. 11-11 nr. 4. For områder langs vassdrag som har betydning for natur-, kulturmiljø- og friluftsinteresser skal kommunen i kommuneplanens arealdel etter 11-11 nr. 5 fastsette grense på inntil 100 meter der bestemte angitte tiltak mv. ikke skal være tillatt. 4.2 Allemannsretten i strandsona Friluftslova har som føremål å verna friluftslivet sitt naturgrunnlag og sikra ålmenta sin rett til ferdsel, opphald o.a. i naturen. Moglegheita til å utøva friluftsliv som ein helsefremjande, trivselsskapande og miljøvennleg fritidsaktivitet skal takast i vare og fremjast. Allemannsretten er fundamentert i norsk friluftstradisjon, og sikrar fri ferdsel i utmark. I strandsona vil det tilseia at ein kan bade, raste og ferdast med båt utan samtykke frå grunneigar. 5

Friluftslova, 1957 2. (Ferdsel i utmark.) I utmark kan enhver ferdes til fots hele året, når det skjer hensynsfullt og med tilbørlig varsomhet. Det samme gjelder ferdsel med ride- eller kløvhest, kjelke, tråsykkel eller liknende på veg eller sti i utmark og over alt i utmark på fjellet, såfremt ikke kommunen med samtykke av eieren eller brukeren har forbudt slik ferdsel på nærmere angitte strekninger. Kommunens vedtak må stadfestes av fylkesmannen. 3. (Ferdsel i innmark.) I innmark kan enhver ferdes til fots i den tid marken er frosset eller snølagt, dog ikke i tidsrommet fra 30. april til 14. oktober. Denne ferdselsrett gjelder likevel ikke på gårdsplass eller hustomt, inngjerdet hage eller park og annet for særskilt øyemed inngjerdet område hvor allmennhetens vinterferdsel vil være til utilbørlig fortrengsel for eier eller bruker. Eier eller bruker kan - uansett inngjerding - forby ferdsel over hage, plantefelt, høstsådd åker og gjenlegg (attlegg) også når marken er frosset eller snølagt, såfremt ferdselen er egnet til å volde nevneverdig skade. 4.3 Funksjonell strandsone I Fylkesplan 2005-2008 er funksjonell strandsone definert som; Den sona som står i innbyrdes direkte samspel med sjøen både økologisk, topografisk og/eller bruksmessig. Kan vera smalare eller breiare enn 100-metersbeltet. Den funksjonelle strandsona kan i føresegner setjast som ei juridisk bindande byggegrense mot sjø. På denne måten kan ein differensiera strandsona ytterlegare i høve til bruk og vern av strandsona enn det bygge- og deleforbodet i plan- og bygningslova tillet. Kartlegging av funksjonell strandsone inneber ein meir detaljert analyse av landskap og landskapselement, og vil mellom anna krevja synfaringar og flyfotostudiar. Gjennom ei slik kartlegging kan ein differensiera strandsoneverdiane basert på fastsette kriterium, og slik definera område som bør vernast og område som kan vidareutviklast med ny utbygging eller fortetting. Kvalitetar knytt til biologisk mangfald, landskap, kulturminne, bygningsmiljø og tilgjenge for ålmenta står i fokus. 4.4 Inngrep i strandsona Inngrep i strandsona omfattar fysiske inngrep. Fysiske inngrep er m.a. veg, bygg og leidningsnett. Samstundes er kulturminne definert som eit fysisk inngrep i denne analysen, i den grad eit kulturminne privatiserer og bandlegg areal i strandsona. 4.5 Tilgjengeleg strandsone Tilgjengeleg strandsone er definert som strandsone tilgjengeleg i eit friluftslivperspektiv. Analysen er basert på topografi og arealbruk som stenger for allmenn ferdsel. Fysiske inngrep treng ikkje vera til hinder for ferdsel i strandsona, men kan i staden gjera strandsona tilgjengeleg for friluftsliv. I denne analysen vert område med slike fysiske inngrep definert som tilgjengeleg strandsone. I eit friluftslivsperspektiv er topografi avgjerande for tilgjenge. Områder med hellingsgrad brattare enn 25 grader er definert som utilgjengeleg. 6

5 Metode 5.1 Geografisk avgrensing Analysane er gjennomført i heile 100-metersbeltet mot sjø. Det er ikkje gjort avgrensingar i høve til fastland eller øyar, heile strandsona er kartlagt. Det er utarbeidd temakart som syner kor stor del av strandsona som faktisk er nedbygd (inngrep) og strandsone definert som tilgjengeleg for friluftsliv. Temakarta vil samstundes identifisere område med potensiale for fortetting og for vern. Karta er presentert på oversiktskart i målestokk 1: 60.000 (A3), sjå vedlegg. Det er vanskeleg å framstilla temakart med alle detaljar i ein målestokk som er lesbart for heile kommunen. Karta er difor også levert i digitalt format (pdf) slik at ein enkelt kan zoome inn og ut til delområde. Temakarta syner også planinformasjon (gjeldande kommuneplan) i sjø og på land. 5.2 Digitale data Analysane er bygd på eksisterande digitale data: Felles kartdatabase (FKB) Digital markslagskart (Ar5) Databasen Askeladden (Hordaland fylkeskommune, Riksantikvaren) Temakarta sin bakgrunnsinformasjon er henta frå: Naturbasen (Direktoratet for Naturforvaltning) Kommuneplan for Stord Regionalt viktige friluftsområde (Hordaland fylkeskommune og Fylkesmannen i Hordaland) Akvakulturkonsesjonar (Fiskeridirektoratet) 5.3 Analysekriterium Målsetnad med kartlegginga er å få eit oversyn over arealtilstand, grad av inngrep og tilgjengeleg strandsone. Analysane er basert på tilgjengeleg digitale data, det er såleis ikkje gjennomført synfaringar i felt i denne fasen. Mykje av arbeidet i ressursgruppa ber preg av å vera metodeutvikling. Kva typar arealbruk som skal kartleggjast, samt kriteria for buffersoner er definert basert på vurderingar og innspel frå kommunane, andre strandsonerapportar og SSB. Buffersona kring fysiske inngrep seier noko om graden av privatisering av strandsona som resultat av arealbruk. I denne analysen er kriterium lista opp i tabell 1 nytta som bakgrunn for resultata. Kriteria er fastsett i plenum i ressursgruppa, og alle analysane i prosjektet er basert på desse. Inndelinga av bygg er basert på bygningstypekodane i SOSI-standarden. 7

Tabell 1. Kriterium som analysane er basert på. Analysane er delt opp i to typar tema; inngrepsfri strandsone og tilgjengeleg strandsone. Oppgitt buffer i tabell er gitt ut frå at det arealet vert definert som inngrep eller utilgjengeleg. Storleik på buffersona kring ulike deltema som vil verta definert som inngrep eller utilgjengeleg strandsone Tema Tema: Inngrepsfri standsone Tema: Tilgjengleg strandsone Bygningar Andre bygg: heilårsbustadar, industri, lager mm 50 50 Fritidsbygg: fritidsbustadar, rorbu 25 25 Uthus: naust, garasje, uthus 0 0 Veg Europaveg, riksveg og fylkesveg 25 25 Kommunalveg og privatveg 10 10 Anna infrastruktur Arealbruk (t.d. kaier, brygge, silo) 0 0 (utval 2 ) Anleggsområde (t.d. grustak, idrettsplass, næringsareal) 5 5 (utval 2 ) Kraftline/høgspent inkl. installasjonar 5 Ikkje relevant Markslag Innmark (fulldyrka, overflatedyrka og innmarksbeite) 0 0 Kulturminne Automatisk freda kulturminne 5 Ikkje relevant Topografi Bratte parti over 25 graders helling Ikkje relevant 0 Analyse av topografi er viktig med omsyn til tilgjenge i strandsona. Utilgjengeleg område er definert som område brattare enn 25 graders helling. SSB definerer til samanlikning utilgjengeleg område som brattare enn 10 grader. Dette er vurdert å vera for strengt, område mellom 10 og 25 grader er område som normalt vil vera greitt tilgjengeleg for folk flest. Det er ikkje differensiert mellom tilgjenge frå sjø eller frå land i denne kartlegginga. Teknisk oppbygging av analysane Datagrunnlag for bygg, veg, anna infrastruktur og markslag vert henta frå Norge Digitalt. Datagrunnlaget for Stord kommune er henta frå Norge Digitalt januar 2010. Alle analysane er gjennomført ved bruk av ArcView 9.3.1. 2 Ein del fysiske inngrep er ikkje til hinder for ferdsel i strandsona, og vert dermed inkludert i omgrepet tilgjengeleg strandsone. Desse inngrepa er difor utelate frå analysen tilgjenge. Døme på tilgjengelege inngrep er m.a. idrettsplass, kai, flytebrygge, molo, campingplass, trapp. 8

I ArcView er det lagt ei sone (buffer) kring dei definerte tema i tabell 1, for å få eit visuelt bilete på inngrepssituasjonen. Alle inngrep med buffer er sett for heile kommunen, for deretter å verta klippa mot 100-metersbeltet. Dette for å inkludera alle inngrep med buffer, der inngrepet ligg utanfor 100- metersbeltet, men bufferen innanfor. For å rekna ut prosentvis inngrep for dei enkelte inngrepstema vert først kvart enkelt tema slått saman til eit lag og deretter nytta formel; prosentvis tema 100%, for å få prosentvis inngrep i strandsona av dei ulike tema. For å unngå dobbeltrekning av areal vert alle temalaga slått saman og generalisert til eit samla temalag, for deretter å rekne ut t.d. inngrepsfri strandsone ved formel; prosentvis inngrep 100 % For å finne bratte, utilgjengelege område har ein nytta analyseverktøy i spatial analyst tools. Høgdekurver med ein- og femmeterskoter er analysert ved bruk av topo to raster, slope og vidare slått saman til > 25 grader helling som gir utilgjengeleg areal. Denne analysen gir eit fragmentert og objektivt bilete av topografien i 100-metersbeltet. 5.4 Feilkjelder og usikkerheit Arbeidet har vore avgrensa i høve tid og ressursar. Analysane er difor utarbeidd frå eksisterande digitale data. Feil og generaliseringar i datagrunnlaget, samt i analysane, kan ha påverka kvaliteten på resultata. Analysane er gjennomført på eit overordna nivå og vil spegla realiteten på ein grov måte. Dette er likevel vurdert som tilstrekkeleg for å få eit oversyn over arealbruken i kommunane og i Sunnhordland som region. Bygningsanlegg som delvis er i sjø og på land er ein del av datagrunnlaget i analysen. Ved framstilling av arealflata til 100-metersbeltet er kystkontur og kystkonturtekniskeanlegg nytta. Ut frå denne arealflata vert resterande analysar utført. Dette medfører at ein del bygningsanlegg som molo, kai og flytebrygge vert omfamna av flata for 100-metersbeltet der strukturen er ein del av kystkonturtekniskeanlegg, medan resterande ikkje vert teke med. Dei ulike buffersonene er ikkje differensiert i høve til tett- og spreitt busette område. Dette kan i spreitt busette område gje eit inntrykk av ei utbygd strandsone og i plansamanheng føra til fortetting/ytterlegare utbygging. Det må takast omsyn til dette ved direkte bruk av temakarta i bygge- og plansamanheng. Nokre kommunar har ein variert og mangfaldig skjergard, noko som gjer det utfordrande å få gjennomført analyse på hellingsgrad på alle øyane. For å gjennomføre analyser på hellingsgrad har det vore naudsynt å generalisera datagrunnlaget. Små øyer og øyer med mindre enn 2 høgdekurver (5 og 10 moh), som ligg langt unna andre øyer, er klassifisert som tilgjengeleg Større øyer er analysert med cellestorleik opp til 10x10 for så vidare verta generalisert til 1x1 raster (celler/pixlar) Ved å setta utilgjengeleg strandsone som terreng brattare enn 25 graders helling, har ein definert område som normalt vil vera vanskeleg tilgjengeleg for folk flest. Vegetasjonsdekket kan til ein viss grad påverka om området er tilgjengleg uavhenging av hellingsgrad. Det same vil strandmateriale, stengsler og grad av opparbeiding. I denne analysen er strandmateriale, stengsler, grad av opparbeiding og vegetasjonsdekke ikkje teke omsyn til. Klassifiseringa av utilgjengeleg strandsone på 25 graders helling kan vera med på å vega opp for at desse faktorane ikkje er teke med. Det er ikkje differensiert mellom tilgjenge frå sjø og tilgjenge frå land i analysane. Dei fleste områda er tilgjengeleg frå land, men ulik vegetasjon og botndekke gir ulik grad av tilgjenge. Dette er ikkje differensiert i analysane. Resultata sin nøyaktigheit er avhengig av datasetta som vert nytta og deira kvalitet og i kva grad dei er oppdaterte. 9

6 Områdeskildring Stord kommune består av sørleg halvdel av Stordøya, samt ein del større og mindre øyar. Stord kommune har eit landareal på om lag 137 km 2, derav 8 % strandsone (100-metersbeltet), og sjøareal på om lag 6,3 km 2. Det er registert 17.565 innbyggjarar i kommunen (01.01.10). Leirvik er sentrum i byen Stord med handelsstad, skule og kommunal administrasjonssenter. Sagvåg er største tettstaden etter Leirvik i kommunen og elles er det mange små grender/lokal senter rundt om i kommunen. Om lag 87 % bur i tett busette strøk. Geologi og topografi er avgjerande faktorar for utnyttinga av areala på øya. Busetnad, næringsverksemd og landbruksdrift er hovudsakleg knytt til dei lågareliggande områda og område med god bonitet. Høgareliggande område av Stordøya og øyane kring Stordøya er dominert av urørt natur der landskapet er karakterisert av karrig vegetasjon. Det milde klimaet og den spesielle geologien gir grobotn for stor variasjon i vegetasjonen innad i kommunen. Næringslivet i Stord kommune er for det meste knytt til offshore/maritime næringar, offentleg og privat tenesteyting og landbruk. Ein del av dei store industriområda er knytt til strandsona. Historisk sett er næringsgrunnlaget og busetnaden i kommunen knytt til sjø- og naturressursar. Jektevik Storsøy E39 Huglo Dåfjorden Rommetveit Sagvåg Leirvik Alnavågen Næringsområde Aker Solutions AS Nautøy Føyno Figur 2. Oversiktskart Stord kommune. 10

7 Resultat Stord kommune har ei strandlinje på om lag 166 kilometer. Strandsona (100-metersbeltet) har eit areal på ca. 11,2 km 2 (Stordøya ca. 7.259 da, Huglo, Storsøy, Føyno og Nautøy ca. 3.459 da, resterande små øyer ca. 500 da). Analysen er i hovudsak basert på kartlegging av fysiske inngrep/inngrepsfri strandsone og tilgjengeleg strandsone i eit friluftsperspektiv. 7.1 Fysiske inngrep i strandsona Som første del av kartlegginga har ein sett på graden av fysiske inngrep i strandsona. Med bakgrunn i kriteria nemnt i kap. 6.3 er 60 % av strandsona utan fysiske inngrep i Stord kommune, dvs. inngrepsfri. Ved å dela kommunen inn i øyar og Stordøya er fordelinga som følgjer: 69,4% inngrepsfri standsone for alle øyar og 37,9 % inngrepsfri strandsone på Stordøya. Figur 3. Utsnitt frå temakart inngrepsfri strandsone i Stord kommune. Heile kommunen ligg som vedlegg. Grøn farge syner urørt strandsone og raud farge område med fysiske inngrep. Ved å bryta opp analysegrunnlaget finn ein prosentdelen dei ulike tema utgjer kvar for seg i strandsona, sjå tabell 2. 11

Tabell 2. Prosentdel inngrepspåverka strandsone. Prosentdelen tek ikkje omsyn til at dei ulike tema overlappar slik at tala syner dei resultata ein får ved å sjå utelukkande på kvar enkelt tema. Tema Bygg Veg Areal Anlegg El.nett Innmark Freda kulturminne Stord kommune 31,6% 10,2% 0,4% 0,2% 0,7% 7,5% 0,2% Stordøya 40% 13,3% 0,6% 0,3% 0,8% 6,8% 0,15% Alle øyar 16,3% 4,5% 0,1% 0,1% 0,5% 8,8% 0,4% Ved å kombinera tema bygg, veg, areal, anlegg, el.nett, innmark og freda kulturminne i strandsona, dvs. overlappande verdiar og verdiar som står åleine, er totalt 40 % av strandsona påverka av menneskeleg aktivitet. Ved å differensiera mellom Stordøya og alle dei andre øyane i kommunen ser ein at det er stor forskjell internt i kommunen. I overkant av 60 % av strandsona på Stordøya er påverka av inngrep, medan på øyane er om lag 30 % av strandsona inngrepspåverka. Ein kan sjå ut frå temakarta at hovudtyngda av eksisterande inngrep på Stordøya ligg i og i nærleik av tett busette område som Leirvik og Sagvåg. Gjennom historisk arealbruk og ekspandering er eksisterande inngrep i stor grad knytt til strandsona. Stord kommune har samla over 60 % inngrepsfri strandsone. I tillegg til inngrepsfri strandsone er det i kommunen større skogs- og fjellområde utan store tekniske inngrep. Store strand områder utan inngrep er å finna på Huglo, Storsøy, Nautøy og Alnavågen og Stokken/Dåfjorden. Hovudtyngda av inngrepsfrie område finn ein på øyane kring Stordøya. Arealbruk definert i kommuneplanen sin arealdel er også eit viktig perspektiv. Ved å kople analyseresultata med framtidige byggeområde frå arealdelen, ser ein at dei fleste avsette område i stor grad er lokalisert i nærleiken av eksisterande infrastruktur. Frå dette temalaget kan ein også henta informasjon om arealbruk i sjø, og slik ha eit grunnlag for å vurdera arealbruk i sjø og på land samla. Det er mellom anna etablert ein del akvakulturkonsesjonar både på land og i sjø i kommunen, samt at det er avsett fiske- og fangstområde i sjø. Dei fleste er å finna i/kring Langenuen. Akvakulturområde i sjø kan ha direkte eller indirekte påverknad på strandsona, både som eit hinder for ferdsel i sjø, og som miljøpåverknad i form av støy/forureining og visuell støy til dømes lokalisert nært bustadområde. Temakart figur 4 og 5 har med planinformasjon frå kommuneplanen. 12

Figur 4. Inngrep i strandsona og temainformasjon frå kommuneplanane om arealføremål i sjø, samt registrerte akvakulturlokalitetar hos Fiskeridirektoratet. Figur 5. Inngrep i strandsona og temainformasjon frå kommuneplanane om framtidig arealbruk på land. 13

7.2 Tilgjengeleg strandsone Som del to av kartlegginga har ein sett på graden av tilgjengeleg strandsone. Tilgjengeleg strandsone er definert som areal tilgjengeleg i eit friluftsperspektiv, det vil sei at områda ikkje skal vera påverka av privatiserande tiltak eller for bratte for normalt opphald. Med bakgrunn i kriteria nemnt i kap. 6.3 er om lag 47 % av strandsona i heile kommunen utan tekniske inngrep og med tilgjengeleg topografi, sjå figur 6. Ved å dela kommunen inn i øyar og Stordøya er fordelinga som følgjer: 60,2% tilgjengeleg standsone for alle øyar og 40,1% tilgjengeleg strandsone på Stordøya. Tabell 3. Prosentvis fordeling av inngrep, inngrepsfri og tilgjengeleg topografi i strandsonearealet. Tilgjengeleg strandsone Utilgjengeleg strandsone: Inngrep Utilgjengeleg topografi Utilgjengeleg strandsone: Inngrep og topografi Stord kommune 47% 37% 13% 3% Intern fordeling: Stordøya Intern fordeling: Alle øyar 40,1% 44,5% 11,3% 4,1% 60,2% 23,6% 15,2% 1% Figur 6. Utsnitt frå temakart tilgjengeleg strandsone i Stord kommune. Temakart for heile kommunen ligg som vedlegg. Raud farge syner strandareal som enten har menneskeleg inngrep og/eller er utilgjengeleg pga. topografi. Grøn farge syner inngrepsfritt og topografisk tilgjengeleg strandareal. Analysen er basert på kriterium skildra i kap. 6.3. Det er fleire verna naturområde og statleg sikra friområde som er knytt til strandsona. Desse areala har stor verdi for rekreasjon, oppleving og kunnskap. Ein kan finna opparbeidde turstiar og meir eller mindre 14

tilrettelagde badeplassar i dei fleste bygder og øyer, men i hovudsak er strandareala inngrepsfri natur. Sjølv områda ikkje er tilrettelagde for aktivitetar har strandsona kvalitetar knytt til m.a. svaberg, skjerma viker og utstikkande nes. Bruksmessig kan ein sjå at det er tradisjon for bruk av strandsona i kommunen, ved at det er etablert mange naust, gardsbruk, bustadar og næringsverksemder i strandsona. Basert på analyse av brattleik og topografi har Stord kommune mykje tilgjengeleg strandsone. Dersom ein utelukkande analyserer strandsona med omsyn til topografi er om lag 15 % av strandsona i Stord utilgjengeleg (jf. definert helling > 25 grader). For mange område definert som inngrepsfrie er topografien utilgjengeleg. Større strekk i dei inngrepsfrie områda som har utilgjengeleg topografi er m.a. Huglo, Storsøy, Nautøy, Stokken/Dåfjorden og Alnavågen. Topografien kan vera medverkande til at desse områda ikkje er utbygd. I stor grad er avsette friområde i kommuneplan og statleg sikra friområde godt tilgjengelege områder i høve til tilkomst. Friområde og statleg sikra friområde er avsett i kommuneplanen. Samstundes har Stord kommune gjennom eksisterande kommuneplan verna om areal med viktig biologisk mangfald gjennom føremål Landskaps-, turveg og grøntstruktur der bygg- og anleggstiltak ikkje bør tillatast. Store sjøområde er avsett til Natur Friluftsområde: NF. Desse er i stor grad samanfallande med viktige og større friområde og verna naturområde på land. Samla sett er alle desse områda av stor verdi for natur og friluftsliv. Figur 7. Statuskartlegging av tilgjengeleg strandsone i Stord kommune med natur-/friområde informasjon frå kommuneplan, samt verna naturområde og statleg sikra friluftsområde. 15

8 Oppsummering Arealstatuskartlegginga for strandsona syner at 60 % av strandsona er utan tekniske inngrep i Stord kommune, dvs. inngrepsfri, og om lag 47 % av strandsona utan tekniske inngrep og med tilgjengeleg topografi, dvs. tilgjengeleg strandsone. Det er store interne forskjellar i kommunen. Strandsona på Stordøya har minst inngrepsfri og tilgjengeleg strandsone, medan store område på øyane er inngrepsfrie og tilgjengelege. Bygg, innmark og veg utgjer dei største inngrepsfaktorane. Om lag 15 % av strandsona er utilgjengeleg på grunn av bratt terreng (>25 graders helling). Som nemnt tidlegare (jfr kap. 3.1) vert det kvart år gjennomført kartlegging av strandsona i nasjonal statistikk (SSB). Dersom ein samanliknar tal frå SSB med dei som kjem fram av vedlagte analyse syner dei at Stord kommune berre har 28 % tilgjengeleg strandsone. Dette er betydeleg mindre enn 47 % og skuldast i hovudsak at SSB ikkje tek med øyar utan fastsamband, og at fysisk utilgjengeleg areal er definert som brattleik > 10 grader. Tabell 4. Prosentvis fordeling av inngrepsfri og tilgjengeleg strandsoneareal. Stord kommune Intern fordeling: Stordøya Intern fordeling: Alle øyar Inngrepsfri strandsone Inngrep i strandsona Tilgjengeleg strandsone Utilgjengeleg strandsone: Inngrep Utilgjengeleg topografi Utilgjengeleg strandsone: Inngrep og topografi 60% 40% 47% 37% 13% 3% 37,9% 62,1% 40,1% 44,5% 11,3% 4,1% 69,4% 30,6% 60,2% 23,6% 15,2% 1% 9 Vedlegg/tillegg Diverse temakart referert til i dokumentet ligg som vedlegg til rapporten i A3-format. Det er vanskeleg å framstilla kartografisk detaljerte kart over heile kommunen i ein målestokk som er lesbart i eit skiftleg dokument som vedlagt. Karta er difor også levert kommunen digitalt for slik å kunne hente fram detaljert informasjon. Det er gjort eit stort arbeid med tilrettelegging av tilgjengelege digitale data for den enkelte kommune. Av dette kan det enkelt genererast temakart etter ønskje. Vedlagt døme på temakart som fokuserer på enkelttema; til dømes lokalisering av naust og småbåthamner i kommunen, eller bratte område i strandsona med bakland. 16

17

18

19

20

21

22

Borggata 8 5404 Stord Tlf.: +47 53 40 41 80 Faks: +47 53 40 41 85 Epost: post@akvator.no www.akvator.no 23