Sortsprøvinga i eple- Kva skal me satsa på under norske tilhøve? Mekjell Meland og Oddmund Frøynes Bioforsk Ullensvang
Innhald Eplesortimentet i Noreg Den offentlege rettleiingsprøvinga Sortar i prøving Aktuelle nye sortar Oppsummering Elstar
Nye fruktsortar er viktig Men like viktig å dyrka optimalt dei me har Sortsfordeling i Noreg 2014 Aroma 14% Raud Aroma 21 % Summerred 21 % Raud Gravenstein 9 % Discovery 16 % Julyred 4 % Andre 15 % Aroma
Med klimaendring kan me dyrka meir kravfulle sortar Temperaturar Ullensvang 2014 Nedbør Ullensvang 2014 4
Graminor og Bioforsk Graminor har nasjonalt ansvar for utvikling og marknadsføring av nye sortar Vera med å skaffa kandidatar til utprøving Bioforsk har ansvar for den offentlege sortsprøvinga Skaffa dokumentasjon på kva sortar som har dei beste dyrkings- og marknadseigenskapane. Samarbeid Graminor Njøs og Bioforsk Ullensvang
6
Rettleiingsprøvinga i frukt er langsiktig Årleg inntak av nytt plantemateriale frå Graminor og utlandet som vonleg er tilpassa klimaet i Noreg Tidsakse frå inntak av podekvist til avslutta feltforsøk første prøving - minst 6 år Med karantenedyrking 2 ekstra år Registrering av pomologiske karakterar Implementering av kunnskap
Dispensasjon for import av plantemateriale av eple og pære Krav Søknad om dispensasjon frå gjeldane importforbod Dyrka i område fritt for pærebrann (såkalla Pest Free Area eller Buffersone) Heile plantelivet skal ha føregått i desse områda. Testing av 1 promille av trea for heksekost
Lovverk Matlova 2003. (Plantesjukdomslova) Føremål: Hindar spreiing av farlige skadedyr og plantesykdommer Forskrift om planter og tiltak mot planteskadegjørere. Dette lovverket er stort sett i samsvar med det som no gjeld i EU sitt rådsdirektiv 2000/29/EC og i samsvar med tilrådingar frå EPPO, Den europeiske plantevernorganisasjonen, og IPPC, International Plant Protection Convention av 1997.
Eplesortar til prøving Bioforsk 2014 Planteår Grunnstamme Tal sortar Mai 2007 B9 13 Sept 2007 M9 22 Aug 2008 M9 12 Mai 2011 M9 7 Okt 2012 M9 1 Okt 2012 M9 11 Sept 2013 M9 11 Sept 2013(Aromaklonar) M9 4 Mai 2010 ( storskala) M9 10 Planteavstand: 1x 3.5 m
Storskalaforsøk med nye eplesortar Na 42-51 Collina Na 46-41 BC 9P-15-30 Appache Machiel Rubinola Rubinstep Elan Creston
`Rubinstep`(Piourette ) Tsjekkisk sort Modnar i første halvdel av oktober. Fin fargeutvikling og god kvalitet. Brukstid november- februar. Faste frukter. Produktiv og kjem tidleg bering. Sterk mot epleskurv, men må sprøytas
Avling, kg pr. daa- Lier 4.veksesongen (2013) hjå fire eplesortar 13
Rubinstep- Fruktkvalitet, endring med lagringstid Grunnfarge: Skala 1-9 (gul) Stive: Skal 1-10 (utan stive) 14
Lier, Fruktkvalitet ved hausting Hausting 30. sept 15
Rubinstep Oppsummering hausting/lagring Haustetid ut i oktober Heng hardt på, tåler ein hauststorm Må ha god orangeraud dekkfarge ved hausting Må lagrast etter hausting Bør omsetjast på slutten av norsk sesong eller fram mot jol/etter jol Lier 21. okt 16
Oppsummering - Rubinstep Aktuell for felt med lang nok vekstsesong Produktiv sort Krev god tynning av blom eller kart, småfallen sort Middels vekst, men krev god oppstøtting Seint mogen, hausting kring Ingerid Marie/Karin Schneider Må lagrast etter hausting for å bli mjukare og utvikla betre grunnfarge Kan ha utfordringar kring trehelse td frukttrekreft og er frostfølsom ved kalde vintrar 17
Bioforsk Felt nr 2 pl. september 2007 2009-2014 Sort Haustedato Sum kg/avling/tre Fruktvekt % oppløyst sukker Apache 15.sep 18,7 217 12,8 Arkcharm 05.sep 36,4 212 13,0 Bellida 11.okt 28,1 185 13,9 Collina 05.sep 26,7 189 12,4 Dalinbel 11.okt 24,3 143 15,1 Deljeni 22.sep 37,2 168 11,6 Discovery 06.sep 17,8 157 12,1 Ecolette 09.okt 43,2 134 14,1 Isabel 07.okt 27,2 212 12,7 MA932 08021 08.sep 15,9 138 11,7 Machiels 18.sep 17,1 190 12,3 R.Aroma 01.okt 37,4 250 12,3 Rajka 03.okt 25,9 240 13,0 Retina 26.sep 32,6 147 12,5 Rubens 13.okt 34,3 137 13,8 Sansa 18.sep 28,4 129 13,3 Santana 25.sep 33,0 163 13,6 Silken 03.sep 32,1 127 13,6 William's Pride 29.aug 25,5 132 11,4 Zari 22.sep 33,8 182 12,6 Zonga (tidl.dara) 10.sep 44,8 232 13,5
Samanlikning MA932 08021 og Discovery 2009-14 Sort Haustedato Sum avling Fruktvekt Tv. sn.areal2014 Discovery 06.sep 17,8 157 8,8 MA932 08021 08.sep 15,9 138 10,3 Sort 2013 Discovery Dekkfarge REF2 Fastleik2 Syre2 MA932 08021 7,6 12,1 6,6 0,52 5,5 11,7 7,8 0,92 Like i utsjånad, treform og modningstid. Like m.o.t. sprekking. MA932 08021 modnar litt seinare enn Discovery MA932 08021 har noko mindre dekkfarge men meir glød i fargen enn Discovery som har ein varm/matt valør. Begge har god smak - bra med sukker, men Discovery har høgare sukkerinnhald. MA932 08021 har sterkare vekst, kjem vesentleg seinare i bering og har i sum mindre avling enn Discovery. Begge fekk litt kreft i feltet. MA932 08021 viste særleg i 2013 å ha fastare frukt og mykje høgare syreinnhald. MA932 08021 ber kvalitetefrukt, men har ikkje vist noko tydeleg framsteg i dyrkings- og kvalitetseigenskapar høve til Discovery
Samanlikning MA932 08021 og Discovery Graminor seleksjon: MA932 08021 Discovery
Santana Nederlandsk sort (Elstar x Priscilla) Eplesort som også forbrukarar med mildare epleallergi kan eta! - God avling - Medels stort eple, rund - trinn form med tydeleg kantete beger. - Litt stripete dekkfarge. - Frisk god smak litt turr i ettersmaken. - Bra skal - lite støytskader. - Hausteple: Brukstid ut oktober. - Sorten er sterk mot sjukdomar og kan såleis også dyrkast økologisk
Zari Belgisk sort (Estivale x Elstar) - God avling. Litt treg avlingsstart,lite vekselbering - Høgbygd eple med 30 % dekkfarge eller meir. - Smaken er syrleg men god. - Fast, sprøtt og saftig fruktkjøt. - God skalkvalitet. - Graden av støytflekker eit? - Presenterer seg godt - Hausteple
Bioforsk -Eplesortar felt nr 3 planta aug08 2010-2014 Sort Haustedato Sum kg/avling/tre Fruktvekt % oppløyst sukker Creston 10.okt 38,7 175 13,4 Dalili Ambassy 14.sep 19,3 141 12,9 Gala Must 09.okt 29,0 112 12,9 Greenstar 13.okt 40,9 185 14,6 Initial 04.okt 38,5 200 14,2 Kanzi 11.okt 38,1 151 11,8 Lotos 12.okt 48,1 154 12,9 MA982 06059 08.sep 12,1 227 14,4 NA 42-51 21.aug 24,4 133 12,5 Raud Aroma 02.okt 20,3 218 13,3 Ritt Bjerregaard 14.sep 23,6 135 11,6 Rubinstep 08.okt 38,5 139 13,3 Wellant 13.okt 30,1 157 15,0
Graminorseleksjon: MA982 06059 - Svært store, runde, høgbygde eple med litt dekkfarge. - Mild, god smak litt tørre i ettersmaken - Sprøtt fruktkjøt - Tiltalande, - presenterer seg godt - Moderat avling, litt seint i bering - Noko sprekking i stilkhola og på sida (ungdomsfenomen?) - Trass i stammetverrsnitt på linje med andre i feltet verkar svaktveksande
Bioforsk -Eplesortar felt 4 planta mai 2011 2012-2014 Sort Haustedato Sum kg/avling/tre Fruktvekt % oppløyst sukker L II 1/08-09 06.sep 1,6 224 12,6 L II 11/30-09 04.okt 5,5 260 12,8 L II 3/05-09 15.sep 5,1 161 10,5 Sonja (L II 5/13-08) 24.sep 7,2 203 11,1 Topaz 10.okt 7,2 177 12,9 Your Choice 23.sep 8,9 229 12,6
Your Choice Stort flattrykt eple med raudfarge på solsida Bra smak Sterk skotvekst God avling i høve til dei andre J. Øydvin sortane Skurvsterk nytta i økologisk dyrking Hausteple -best brukstid før desember Rettsverna
Bioforsk - Eplesortar felt 5 planta oktober 2012 2013-3014 Sort Haustedato Sum kg/avling/tre Fruktvekt % oppløyst sukker 1/05 30.aug 3,9 111 11,9 58/06 07.sep 4,2 144 11,8 A 75 01.okt 3,8 162 13,1 Apple65 02.sep 2,0 231 13,1 Crimson Crisp 28.sep 2,6 143 11,8 Elstar Borekamp 05.okt 8,1 208 14,5 Galmac 02.sep 2,8 209 12,5 Jugala 06.sep 0,7 134 13,5 Pinova 02.okt 8,4 163 13,1 Tiara (MA 992 48017) 06.sep 0,7 224 14,7 Elshof 05.okt 8,7 171 14,0
Elstar-mutant: Elstar Boerekamp Excellent-Star - Stort, svært fint eple - Raudfarge som dekkar 60-80 % av overflata. Fin farge meir enn Elshof - God svært god smak. - God til medels fastleik. - Betre skalkvalitet enn vanleg Elstar. - Tidleg i bering og stor avling Kandidat til joleeple? +++ Andre Elstar-mutantar: Elshard, Elstar P.CP., Bougie, Elrosa, Van der Zalm
Pinova (Clivia x Golden Delicious) - Sort frå Institut für Obstforschung of Dresden Pillnitz, Tyskland - Konisk medels stor - stor frukt - Kan få litt dekkfarge som t.d. Jonagold - Smak: Stor skildnad på smak i 2013 og 2014. Smaken var hausten 2014 god og søt,men med fin ballanse mellom sukker og syre. Midt i februar 2015 har epla framleis fastleik og svært god smak, men då har syreinnhaldet gått ned og epla er typisk søte slik dei ofte føretrekkjer dei sør i Europa. - Skalet er grovt, tjukt og litt rutt med tydelege skalpunkt som er grå. - Litt grov i fruktkjøtet. - Fast fruktkjøt. - God lagring. Sorten er kravfull, men kan gje lagringsdyktig kvalitetsfrukt med eit godt dyrkingsopplegg på klimatisk gode stader. -?
Oppsummering og konklusjonar Gode sortar og rett dyrking er avgjerande for framgang i fruktnæringa Viktig med tilgang på nytt plantemateriale frå utlandet eller norske foredlingsprogram tilpassa norske veksetilhøve Viktig med plantefysiologisk kunnskap om vekst og utvikling av eple Rettleiingsprøvinga må vera effektiv og ny kunnskap raskt implementerast til omverda
Rådgjevande gruppe for sortsutvikling og rettleiingsprøving i frukt Arbeidsoppgåver Gje råd om ut prioriteringar innan sortsutviklinga Gje råd om arbeidet med å prøva ut sortar og grunnstammer av artene eple, pære, plomme og søtkirsebær som er tilpassa norsk klima, produksjon og marknadstilhøve. Gje råd om aktuelle sortar og utval frå inn- og utland som skal prøvast i småskala Få årleg informasjon om resultat frå sortsutviklinga ved Graminor og rettleiings prøvinga ved Bioforsk Vurdera aktuelle sortar som skal prøvast i storskala samanheng Medverka til formidling ar resultat av rettleiingsprøvinga Medverka til å skaffa nødvendig finansiering til sortsutviklinga og rettleiingsprøvinga.
Medlemmer Martin Dalen, Sagaplant Gaute Myren, Norsk Landbruksrådgiving Harald Inge Sand, Dyrkar, Gartnerhallen Knut Byrkjenes Hauso, Dyrkar COOP, Nordgrønt Stein Harald Hjeltnes, Graminor Mekjell Meland, Bioforsk