Konsekvensutgreiing dispensasjon endring av anleggsplassering 04.12.2015 Konsekvensutgreiing endring av anleggsplassering Dispensasjon frå kommuneplanen Meland kommune Blom Fiskeoppdrett AS
1
Tittel: Konsekvensutgreiing for endring av anleggsplassering, dispensasjon frå kommuneplan, Meland kommune Blom Fiskeoppdrett AS Prosjektnr.: 2248 Rapportdato: 04.12.2015 Prosjektmedarbeidar: Sarah Fagertun Eggereide Oppdragsgjevar: Blom Fiskeoppdrett AS Oppdragsleiar: Sarah Fagertun Eggereide Kontaktperson/referanse: Blom Fiskeoppdrett: Øyvind Blom Akvator: Sarah Fagertun Eggereide Samandrag: Verknadar for miljø og samfunn av plassering av nytt oppdrettsanlegg ved Trollholet, søraust for Holmeknappen i Meland kommune er belyst på eit overordna nivå, og vurderingane byggjer på kjent og registrert kunnskap. Konsekvensar for ulike tema er analysert og vurdert, og det er trekt fram positive og negative element. For nokre tema går konsekvensutgreiinga noko meir i detalj, blant anna når det gjeld forureining på naturmiljøet i sjø og fare for spreiing av sjukdom. Hovudfokuset i konsekvensutgreiinga er likevel på arealsituasjonen. For nokre tema, som til dømes landskap og estetikk, kulturmiljø, naturmangfald og naturmiljø i sjø er tiltaket vurdert til å ha liten negativ konsekvens. Plassering av nye anlegg vil ofte slå ut med negativ konsekvens når det gjeld desse temaa. Dette er ei naturleg følgje av at etablering av nye anlegg i eit område vil medføra større konsekvensar enn å la området liggja urørd. Flytting av anlegget kan føra til auka produksjon, noko som vil gi fleire tilsette og auka verdiskaping. Dette vil vera positivt både direkte, med omsyn på etablering av nye arbeidsplassar, og indirekte, gjennom ringverknadar og verdiskaping lokalt og nasjonalt. Ein har valt å samanlikna lokalitetane, sidan dette er ei dispensasjonssak, der anlegget skal flyttast frå eksisterande til ny lokalitet. Det er ingen kjent kunnskap som tilseier at ny lokalisering av anlegget vil føra til auka smittespreiing, verken mellom anlegg eller til villfisk. Den nye lokaliseringa vil medføra auka avstand mellom matfisklokalitetane i Herdlefjorden, noko som bør vera positivt med tanke på smittespreiing mellom anlegg. Det nye anlegget kan gjerast meir rømingssikkert enn dagens anlegg, noko som medfører redusert risiko for smittespreiing og innblanding med villfisk. Betre lokalisering og utforming av anlegget med tanke på straumtilhøve, og større areal per fisk vil føra til betra oksygentilhøve, betre transport av avfallsstoff, og betra dyrevelferd. Flytting av anlegget er vurdert til å ha fleire positive konsekvensar. Dei negative konsekvensane ved lokaliseringa er vurdert som låge. Nærare undersøkingar og vurderingar knytt til biologi, miljø- og straumtilhøve på lokaliteten blir ein del av akvakultursøknaden. I denne søknadsprosessen vil løyve etter anna lovverk enn plan- og bygningslova for anlegget bli sett. Her vil òg vurderingar knytt til auka biomasse på lokaliteten bli vurdert. Emneord: Akvakultur, Konsekvensutgreiing, Meland Fylke: Hordaland Kommune: Meland Side 2
Innhald 1 Innleiing... 4 Føremål...4 Lokalisering og avgrensing av området...4 Tiltakshavar...5 2 Overordna perspektiv... 6 3 Konsekvensutgreiing... 7 Metode for konsekvensvurdering...7 Landskap og estetikk...7 Kulturminne og kulturmiljø... 10 Folkehelse, inkludert lys- og lydforureining... 13 Friluftsliv... 13 Infrastruktur og ferdsle i sjø... 14 Fiskeri... 14 Dyrevelferd og potensiell smittespreiing... 14 Naturmangfald... 15 Resipienten og naturmiljøet i sjø... 16 Verdiskaping og sysselsetting... 19 Side 3
1 Innleiing Føremål Blom Fiskeoppdrett AS søkte 13. april 2015 om dispensasjon frå kommuneplanen i Meland for å flytta oppdrettsanlegget i Laksevika til Holmeknappen, som ligg lenger sør i fjorden. Bakgrunnen for ynsket om å flytta anlegget er at lokaliteten Laksevika ligg midt i eit militært forbodsområde. Dette gjer at forsvaret i stor grad bandlegg utviklinga av anlegget, og medfører at Blom fiskeoppdrett ikkje har høve til å gjera endringar utover etablert løyve. Dette medfører i praksis at Blom Fiskeoppdrett AS ikkje kan forholda seg til teknisk regelverk (NYTEK) som krev endringar i fortøyingsliner/-vinklar. Blom Fiskeoppdrett AS har heller ikkje høve til å endra anleggskonfigurasjon frå stålanlegg til plastanlegg, med tilhøyrande rammefortøying, for å få eit meir rømingssikkert anlegg. Utval for drift og utvikling i Meland kommune vedtok i møte 3. november 2015 å godkjenna dispensasjonssøknaden, på vilkår av mellom anna at det skal lagast ei konsekvensutgreiing før tiltaket kan utførast. Etter dette møtet er det utarbeidd KU for lokalisering i tråd med vedtaket. I brev datert 2. desember 2015 opplyser Meland kommune om at Fylkesmannen kjenner til biologisk mangfald i området som må takast omsyn til. Dette medfører at anlegget er flytta ca. 500-600 meter lenger søraust enn det som var føreslege i den opphavlege dispensasjonssøknaden. På bakgrunn av dette er det definert eit nytt område for anleggsplasseringa, ved Trollholet. Hovudfokuset i denne konsekvensutgreiinga er på arealsituasjonen. Lokalisering og avgrensing av området Det aktuelle området ligg i Herdlefjorden, i Meland kommune i Hordaland. Den nye planlagde lokaliseringa av anlegget er vist i Figur 1. Anlegget ligg i dag plassert på lokaliteten «Laksevika», som òg er vist i kartet. Denne lokaliteten har løyve på produksjon av 1560 tonn matfisk. Avstanden mellom dei to lokalitetane er om lag 3,4 km. Figur 2 viser korleis anlegget er tenkt plassert på lokaliteten. Det kan bli endringar i endeleg plassering av anlegget. Figur 1. Den nye plasseringa til anlegget ved Trollholet er innanfor den raude sirkelen i kartet. Anlegget ligg i dag på lokaliteten «Laksevika», som er vist i kartet. Side 4
Det nye anlegget vil nytta eit areal på om lag 90 dekar på sjøoverflata. Dette er under føresetnad av at anlegget får utvida MTB på lokaliteten til 3600 t, slik det skal søkast om. Anlegget vil bestå av 6 plastringar, og kvar plastring skal plasserast i ei enkeltramme på 100 x 100 meter. I tillegg til dette kjem fôrflåte, fortøyingsanlegg, ankerliner og anker. Figur 2. Skisse over tenkt plassering av anlegget på lokaliteten ved Trollholet, med koordinatar. Det kan bli endringar i endeleg plassering av anlegget. Denne plasseringa og storleiken på anlegget er under føresetnad av at MTB på lokaliteten vert utvida til 3600 tonn, slik det skal søkast om. Tiltakshavar Blom Fiskeoppdrett AS er ei familieverksemd som vart stifta i 1971. Selskapet har 7 ordinære matfiskkonsesjonar for laks og aure på 780 tonn MTB, samt 1 visningskonsesjon på 500 tonn MTB. Selskapet driv òg smoltproduksjon på Askøy gjennom dotterselskapet Strømsnes Akvakultur AS, og har hovudkontor i Blomvåg, Øygarden kommune. Utførande konsulent er Akvator AS. Akvator er eit rådgivande konsulentselskap med 30 tilsette lokalisert på Stord. Selskapet tilbyr tenester innan fagområda akvakultur, ingeniørteknikk og samfunns- og arealplanlegging. Side 5
2 Overordna perspektiv Det er ei nasjonal målsetjing å legge til rette for forutsigbar og miljømessig berekraftig vekst i lakse- og aureoppdrettsnæringa. Den generelle målsetjinga om at ein skal auka produksjonen medfører at næringa vil ha behov for meir tilgjengeleg areal. Det er vidare uttrykt eit ønskje om å endra lokalitetsstrukturen slik at produksjonen vert konsentrert på færre, men større lokalitetar, framføre å ha fleire små lokalitetar. Dette vil òg medføra større avstand mellom lokalitetane, noko som er gunstig når det gjeld smittespreiing. Flytting av anlegget frå Laksevika til området ved Trollholet vil medføra auka avstand mellom lokalitetane i Herdlefjorden. Dagens anlegg er lokalisert ved Laksevika, midt i eit militært forbodsområde. Dette medfører blant anna at det ikkje er mogleg å gjera endringar på anlegget. Ved å flytta anlegget ut av forbodssona kan ein få eit anlegg som er meir rømingssikkert, og eit anlegg som gir betre dyrevelferd grunna overgang frå stålanlegg til plastringar med større avstand mellom einingane. Samstundes vil ein påpeika at det er arealkonflikta med Forsvaret som er hovudargumentet for å flytta anlegget litt lengre sør i fjorden. Så lenge verksemda ikkje får oppgradert eller utvida anlegget inne i den militære forbodssona er Blom i ein slags umogeleg situasjon for utvikling av verksemda. Laksevika-lokaliteten er i dag ein særs god produksjonslokalitet som har produsert godt i dei over 20 åra ein har drive der, og med dei undersøkingar ein har gjort tyder alt på at Trollholet også vil vera ein god lokalitet. Hovudårsaka til dispensasjonssøknaden er at dagens anlegg ligg midt i ei militær forbodssone. Det er på bakgrunn av dette ikkje grunn til å tru at denne dispensasjonssaka vil skape presedens med omsyn på andre dispensasjonssaker knytt til endring av anleggsplassering. Denne konsekvensutgreiinga er basert på kjent og registrert kunnskap, og har hovudfokus på dei arealmessige konsekvensane av å flytta anlegget frå Laksevika til området ved Trollholet i Herdlefjorden. Avstanden mellom dei to lokalitetane er om lag 3,4 km. Resipienten vil i stor grad vera den same, og det er grunn til å tru at resipienten har god kapasitet, jamfør resultata presentert i kapittel 3.10. Tilgjengeleg informasjon tilseier at forholda i området er stabile og gode. Basert på tilgjengeleg kunnskap er det ingenting som tilseier at flytting av anlegget frå Laksevika til Trollholet vil medføra ei endra belasting på resipienten eller naturmiljøet i sjø. Den nye plasseringa av anlegget vil òg gi høve til å auka produksjonen, og det er planlagd å søka om 3600 t MTB på lokaliteten. Ei eventuell utviding av MTB-en på anlegget vil kunna medføra auka belastning på resipienten. Dette er tilhøve som vil bli ivareteke gjennom andre lovverk og søknadsprosessar. Det er viktig at det vert skilt mellom dispensasjonen etter plan- og bygningslova, og tilhøve som ligg i konsesjonsvilkåra for anlegget. For å kunna realisera flytting av anlegget og auke i produksjonsmengd er det behov for godkjenningar utover plan- og bygningslova. Løyve som anlegget treng er mellom anna etter matlova, akvakulturlova og forureiningslova. Parallelt med handsaminga av konsekvensutgreiinga vil det bli utarbeidd komplett akvakultursøknad til Hordaland Fylkeskommune. Meir detaljerte utgreiingar/undersøkingar knytt til biologi, miljø- og straumtilhøve på lokaliteten vil verta utarbeidd som ein del av denne akvakultursøknaden. I samband med denne søknaden skal det gjennomførast straummålingar og MOM-B undersøking. Akvakultursøknaden vil bli sendt på høyring til relevante etatar. Ein ynskjer å påpeike at det hadde vore ynskjeleg, enklare og mindre ressurskrevjande å utvida og tilpassa dagens anlegg ved Laksevika, men her har Forsvarsbygg og Kystverket sete foten ned for endring og ekspansjon utover eksisterande arealbruk, inklusiv omsøkt biomasseauke på eksisterande areal grunna Forsvarets aktivitet i forbodssona. Det må også presiserast at Blom sitt anlegg var etablert den gongen Forsvaret etablerte seg i Herdlefjorden med dagens aktivitetsnivå. Søknaden om dispensasjon har difor som primærmål å få løyst arealkonflikten med Forsvaret. Får ein dette til vil Blom kunna utvida og fornya oppdrettslokaliteten og samstundes tilsetta nye folk i Meland kommune. Dette vil gje fleire arbeidsplassar lokalt. Side 6
3 Konsekvensutgreiing Metode for konsekvensvurdering Plan- og bygningslova krev at det blir gjort ei særskilt vurdering av verknader for miljø og samfunn når det blir utarbeidd planar som set rammer for framtidig utbygging, som til dømes kommuneplanen sin arealdel. Når det gjeld dispensasjon frå vedtatt kommuneplan krev lova at fordelane ved å gi dispensasjon må vera klart større enn ulempene etter ei samla vurdering. Dei to aktuelle lokaliseringane av anlegg vil bli samanlikna for dei tema der det er relevant, for å kasta lys over fordeler og ulemper ved å flytta anlegget. I det følgjande blir det gjennomført ei konsekvensutgreiing der verknadar for miljø og samfunn blir belyst på eit overordna, grovmaska nivå (på same nivå som kommuneplan). Vurderingane byggjer på kjent og registrert kunnskap. For nokre tema går konsekvensutgreiinga noko meir i detalj, blant anna når det gjeld vurderingar kring verknadar av forureining på naturmiljøet i sjø, og fare for spreiing av sjukdom. Hovudfokuset i konsekvensutgreiinga er på arealsituasjonen. Konsekvensar for ulike deltema er analysert og vurdert, og det er trekt fram positive og negative element for dei ulike deltema. Ut frå ei samla vurdering av mellom anna funksjon, kvalitet, kvantitet, viktigheit og omfang er konsekvensen av tiltaket analysert. For å belysa konsekvensen av flytting av anlegget er ulike kriterium for deltema implementert i tekstdelen. Konsekvensen er delt inn i skala; Liten positiv, positiv, stor positiv, ingen, liten negativ, negativ og stor negativ. Landskap og estetikk Det planlagde anlegget vil vera godt synleg frå land, men skal ikkje plasserast tett opp til eksisterande eller planlagd busetnad, jamfør kommuneplankartet til Meland kommune, sjå Figur 3. Figur 3. Utsnitt frå kommuneplanen til Meland kommune. Anlegget skal plasserast innanfor den raude sirkelen på kartet. Anlegget vil vera synleg frå bustadfeltet ved Dalemarka. Det er likevel ikkje grunn til å tru at det vil vera ein uakseptabel påverknad frå anlegget på desse husa, i og med at husa er orientert meir mot sør, og området mellom bustadfeltet og den nye anleggsplasseringa er skogkledd med tett barskog. Det er dessutan forholdsvis lang avstand mellom det næraste bustadhuset og det planlagde anlegget, i overkant av 600 meter i luftlinje. Side 7
Figur 4 Flyfoto som viser landområda innanfor den nye planlagde lokaliteten til anlegget. Bustadfeltet ved Dalemarka ligg til høgre i biletet. Kjelde: nordhordlandskart. Område med spreidde naust i nærleiken av den nye plasseringa av anlegget er vist med raud skravur i Figur 5. Anlegget vil ikkje koma i konflikt med eksisterande naustområde. Figur 5 Flyfoto frå området mellom Hjertås industri i nordvest og Dalemarka bustadfelt i søraust. Areala markert med raud skravur er område med spreidde naust. Anlegget er tenkt plassert innanfor den blå sirkelen. Kjelde; Meland kommune Side 8
Det vil ikkje vera store endringar med omsyn til estetikk på dei to anlegga (eksisterande anlegg i Laksevika og nytt planlagd anlegg ved Trollholet), sjølv om det planlagde nye anlegget er større i areal. Det nye anlegget vil bestå av 6 plastringar (Ø-160 metringar). Dagens anlegg på Laksevika består av 12 stk 25x25 merdar som står tett inntil kvarandre. Figur 6 viser korleis det nye anlegget er planlagd. Det vil kunna koma endringar i skissa. For ei oversikt over plasseringa, sjå Figur 2. Figur 6. Skisse over det nye, planlagde anlegget. Det vil kunna koma endringar i skissa. For å få eit inntrykk av korleis det planlagde anlegget vil sjå ut i landskapet er det vist tilsvarande anlegg i Figur 7. Desse anlegga har ringane plassert på ein annan måte enn det planlagde anlegget ved Trollholet, men storleiken og opplevinga av anlegget i landskapet vil vera om lag den same. Figur 7 Foto som viser tilsvarande anlegg (på andre lokalitetar, og med litt ulik plassering av ringane). Side 9
I Figur 8 er det vist eit foto av ein liknande flåte som vil bli plassert på det nye anlegget. Utforming og dimensjonar vil kunna avvika frå biletet, men inntrykket flåten gir i landskapet vil vera tilnærma lik. Figur 8 Tilsvarande flåte som vil bli plassert på det planlagde anlegget. Konklusjon Det planlagde anlegget vil vera synleg i landskapet. Det er likevel plassert slik at det ikkje vil ligga direkte utanfor eksisterande eller planlagd busetnad eller naustområde. Det vil i stor grad vera subjektivt korleis den einskilde opplever eit oppdrettsanlegg i kystlandskapet. Nokre vil synast det er eit framandelement, mens andre vil sjå det som ein naturleg del av kystkulturen og -landskapet. Med den planlagde plasseringa vil anlegget ligga med god avstand frå mesteparten av busetnaden, og påverknaden frå anlegget når det gjeld estetikk og landskap er vurdert som akseptabel. Liten negativ konsekvens Kulturminne og kulturmiljø Det er ingen registrerte kulturminne innanfor eller like i nærleiken av det planlagde tiltaket. Det er nokre SEFRAK-registrerte bygg i Dalstø (mellom anna våningshus, mur og ruin av naust, naust, vedhus og mur av løe). Desse ligg skjerma i ein liten våg, og anlegget vil ikkje vera synleg frå dette området (Figur 9).Det næraste registerte kulturmiljøet av ein viss storleik er Holmeknappen. Holmeknappen utgjer eit svært verdifullt kulturhistorisk miljø, med ei rekke verna bygg. Holmestova, kårstove (røykstue) er eit automatisk freda kulturminne. Stova er datert til 1500-talet, og er den eldste bygningen i Nordhordland. Det er ein stovebygning lafta av særs fint tømmer. Det er fleire SEFRAK-registrerte bygningar på Holmeknappen, mellom anna sjøbu frå 1700-1799, 10 naust/sjøbuer frå 1800-1899, ruinar av naust (1800-1899), ishus, meieri, pensjonat med butikk (1875-1899). På Holmeknappen har det vore gjestgjevarstad attende til 1700-talet, med ølsal og skjenkestove. Gardane i området hadde naustrett her, og plassen var mellom anna utgangspunkt for handel. Etter kvart kom det dampbåtkai og Holmeknappen vart ein sentral plass i denne delen av Meland, med blant anna landhandel, bakeri, telefon, postopneri, meieri og ishus. Holme er ein gamal og historierik gard, og området har særlege kulturhistoriske verdiar. Kulturlandskapet er variert, og består av elv med steinbru og ruin av kvernhus, gardflorar, løeruinar og kultivert mark. Det er fleire steingardar i området, mellom anna steingarden som markerer gardsgrensa mellom Holme og Hjertås, som har ei lengd på 750 meter. Området har gode døme på tørrmur både i gamal innmark og bygningar. Side 10
Figur 9 Oversikt over arkeologiske kulturminne og SEFRAK-registrerte bygg i nærleiken av den nye lokaliteten ved Trollholet. Anlegget skal plasserast innanfor den blå sirkelen. Områda Holmeknappen og Dalstø er markert med raude sirklar. I dag kan ein mellom anna oppleva museum i den gamle sjøbua, galleri, naustmiljø og landhandel. Det er lett for allmenta å koma seg til sjøen ved Holmeknappen, og området er viktig for lokal identitet og kystkultur. Området vert nytta til aktivitetar, blant anna i samband med kystsogevekene. Området ved Holmeknappen vart regulert i 1994, og delar av området fekk status som spesialområde vern. Dei verna områda vart utvida i arealdelen av kommuneplanen vedtatt i 2015, med omsynssone. Dette er eitt av få område som er satt av i kommuneplanen til Meland med omsynssone kulturmiljø. Figur 10 Biletet til venstre viser Holmeknappen like etter 1912, med hotell til høgre og meieri i bakgrunnen. Biletet til høgre viser D/S Varden ved Holmeknappen kring 1930. Meieri og ishus kan sjåast bak båten. Kjelde; Meland kommune. Side 11
Figur 11 Bilete som viser siktlinja frå Holmeknappen mot Bergen. Holsberget viser i bakkant til venstre. Oppdrettsanlegget vil vera synleg frå Holmeknappen. Holmeknappen har vore eit senter langs fjorden og relasjonen mellom strandsona og siktlinja inn mot Bergen er svært viktig for å forstå og orientere seg i den samanhengen Knappen framleis står i. I arbeidet med kommande kulturminneplan for Meland kommune er det lagt fram ei vidareføring og styrking av satsinga på Holme og Holmeknappen som sentre for vern og formidling av kystkulturarven. Avstanden frå oppdrettanlegget til Holmeknappen vil vera om lag 1,5 km, og anlegget vil truleg vera synleg frå området. I utgangspunktet er eit moderne oppdrettsanlegg eit framandelement for eldre kulturmiljø. Det kulturhistoriske miljøet kring Holmeknappen er basert på maritime verdiar, og inkluderer sjøhus, kai- og naustområde. Etableringa av eit oppdrettsanlegg i nærleiken vil kunne sjåast på som ei vidareføring av kystkulturen frå det historiske til meir moderne former, og treng ikkje vera utelukkande negativt. Tilkomsten til området sjøvegen vil ikkje verta hindra av oppdrettsanlegget. Plasseringa er justert i samarbeid med Kystverket, for å skapa minst mogleg hinder for båttrafikken. Konklusjon kulturminne: Tiltaket vil ikkje ha direkte innverknad på kjente kulturminne i området. Ingen konsekvens Konklusjon kulturmiljø visuelle verknadar Avstanden frå oppdrettanlegget til Holmeknappen vil vera om lag 1,5 km. Oppdrettsanlegget vil truleg vera synleg frå det kulturhistoriske miljøet på Holmeknappen, og i utgangspunktet kan eit moderne oppdrettsanlegg verka forstyrrande for opplevinga av eit eldre kulturmiljø. Holmeknappen er likevel eit maritimt miljø, og slik sett treng ikkje eit oppdrettsanlegg i nærleiken vera eit framandelement. Påverknaden frå oppdrettsanlegget på det kulturhistoriske miljøet på Holmeknappen er vurdert til å vera akseptabel. Ingen til liten negativ konsekvens Side 12
Folkehelse, inkludert lys- og lydforureining Anlegget vil primært forårsaka lyd i samband med fôring av fisk. Lyden vil vera merkbar når fôret blir sendt ut i fôrslangane. Fôrflåten vil òg ha ein generator, men den vil vera godt isolert. Lyden frå desse kjeldene vil bli sterkt redusert med aukande avstand. Avstanden frå det næraste bustadhuset til det planlagde anlegget er i overkant av 600 meter i luftlinje. Når det gjeld bustadhusa i Dalemarka vil anlegget dels ligga skjerma bak ein forholdsvis tett barskog, noko som truleg vil verka dempande på lydforureining frå anlegget. Det vil vera nokre lyskjelder knytt til anlegget. Fortøyingsbøyene skal ha markeringslys i henhold til regelverket, og det vil vera utelys på fôrflåten. Det vil i tillegg nyttast undervasslys i merdane om vinteren. Desse lyskjeldene vil vera synlege frå land i varierande grad, men påverknaden er ikkje vurdert til å vera sjenerande, i og med at avstanden til dei næraste husa er såpass stor, og barskogen vil verka som ein buffer mellom bustadfelt og anlegg. Konklusjon Det vil vera lyd frå anlegget, men denne vil bli sterkt redusert med aukande avstand. I tillegg utgjer åsryggen mellom busetnad og anlegg ei naturleg skjerming. Det er ikkje grunn til å tru at lyskjeldene på anlegget vil verka sjenerande for dei som er busette i nærleiken. Liten negativ til ingen konsekvens Friluftsliv Det er ikkje registrert regionale eller statleg sikra friluftsområde i eller i nærleiken av det aktuelle området (www.kart.ivest.no). Det er eit uttalt mål i Plan for idrett, folkehelse og friluftsliv 2014 2019 at ein skal satse på nærturområda og at ein skal følgje opp målsettinga til fylkeskommunen om å legge til rette for at alle kan vere aktiv kvar dag og bu under 500 meter frå ein tursti. Området aust for Holmemarka og Holsbergstien er eit mykje brukt nærturområde for tettstaden Holme med i overkant av 500 innbyggarar, samt skule og barnehage. Den sørgåande ruta til Ospåsen går via Holsberget med fleire utsiktspunkt mot fjorden, Askøy og Bergen. Turstiane mot Ospåsen og vidare i strandsona til Dalemarka er ein del av turskiltprosjektet Mjåtveit-vassdraget, som er ei stor satsing for merking og tilrettelegging av friluftsliv i søre del av kommunen. Området har høge kvalitetar, spesielt som nærturområde. Området bind òg saman Holme med bustadfeltet Dalemarka. Arealet like aust for Holmeknappen er regulert som friområde. Det er òg fleire areal både aust og nord for friområdet som er i offentleg eige. Friområdet er ikkje særleg opparbeid, men ligg på lista over kommande tiltak i samarbeid med Bergen og omland friluftsråd. Området er nytta som rekreasjonsplass lokalt, særleg som badeplass. Det er eit generelt ferdselsforbod 20 meter rundt oppdrettsanlegg, og fiskeforbod 100 meter rundt anlegg. Dette er areal som i praksis vert beslaglagt i tillegg til arealbeslaget frå sjølve anlegget. Anlegget skal plasserast med god avstand til land, og det vil vera god framkome med småbåt og kajakk rundt heile anlegget. Konklusjon Det er registrert viktige lokale interesser knytt til friluftsliv i området. Oppdrettsanlegget vil vera synleg frå desse friluftsområda/friområda, noko som kan oppfattast som negativt av dei som nyttar områda til rekreasjon. Anlegget vil likevel ikkje vera til hinder for utøving av friluftsliv, med unntak av det konkrete arealet som anlegget beslaglegg, inkludert fiske- og ferdselsforbodssona. Påverknaden av tiltaket på friluftsliv i området er dermed vurdert som akseptabel. Liten negativ til ingen konsekvens Side 13
Infrastruktur og ferdsle i sjø Det er ikkje kjent at det planlagde anlegget kjem i konflikt med leidningar i sjø eller annan infrastruktur. Det planlagde anlegget er ikkje lokalisert i kvit sektor. Den aktuelle plasseringa av anlegget er eit resultat av dialog med Kystverket, og anlegget er plassert med tanke på å vera til minst mogleg hinder for skipstrafikk. Fortøyingane er dimensjonert og lokalisert etter gjeldande krav. Dette gjer at fortøyingslinene må ha ein bestemt vinkel i forhold til lengde/djupn, noko som medfører lange liner, spesielt i nordleg og sørleg retning. Militært forbodsområde Dagens anlegg er lokalisert i militært forbodsområde. Flytting av anlegget vil ha positiv konsekvens for forsvaret som vil få større rådigheit over området. Det er ikkje militære interesser i området anlegget vert flytta til. Konklusjon Plasseringa av anlegget er gjort i samarbeid med Kystverket, og påverknaden frå oppdrettsanlegget på ferdsle i sjø og annan infrastruktur er vurdert som akseptabel. Ingen konsekvens Fiskeri Den nye lokaliseringa kjem ikkje i konflikt med kjente fiskeplassar for aktive eller passive reiskap (www.fiskeridir.no). Det vil i henhold til regelverket vera fiskeforbod i eit område på 20 meter rundt heile anlegget. Uttalar frå Fiskeridirektoratet og Fiskarlaget Vest peikar på at den omsøkte lokaliteten truleg ikkje kjem i konflikt med område som er viktige for fiske. Det vert teke atterhald om at fortøyingane til anlegget ikkje må koma i berøring med viktige område. Dette er tema som ein vil koma attende til i samband med søknaden etter akvakulturlova. Konklusjon Fiskeridirektoratet og Fiskarlaget Vest meiner at anleggsplasseringa ikkje kjem i konflikt med område som er viktige for fiske. Det er vurdert at påverknaden frå anlegget på fiskeriinteressene i området vil vera akseptable. Ingen konsekvens Dyrevelferd og potensiell smittespreiing Flytting av lokaliteten frå Laksevika til området ved Trollholet vil medføra større avstand mellom eksisterande matfisklokalitetar i området. I dag er det om lag 4,5 km mellom Kjeppevikholmen og Laksevika. Med ny lokalisering av lokaliteten (flytting frå Laksevika til Trollholet) vil avstanden til det næraste anlegget (Kjeppevikholmen) bli over 8 km. Aukande avstand mellom anlegg vil generelt sett kunna redusera risikoen for smittespreiing. Flyttinga av anlegget vil dermed kunna verka positivt med omsyn til smittespreiing mellom anlegg. I følgje lakseregisteret er det om lag 19 km i luftlinje til næraste lakseførande strekning (Storelva i Indre Arna), og over 24 km i luftlinje til næraste nasjonale laksefjord (Fjordane rundt Osterøy). Herdlefjorden ligg i utvandringsruta til Vossolaksen. Det kan dermed vera fare for eventuell spreiing av sjukdom frå anlegg i fjorden til villaks. Anlegget er allereie i dag lokalisert i Herdlefjorden, og det er ingen kjent kunnskap som tilseier at den nye plasseringa av anlegget vil medføra auka smittespreiing til villfisk. Dagens lokalisering av anlegget er midt i eit militært forbodsområde. Dette gjer at det ikkje er høve til å endra fortøyingane slik teknisk regelverk (NYTEK) krev, og det er heller ikkje høve til å endra anleggskonfigurasjon for å få eit meir rømmingssikkert anlegg. Den nye lokaliseringa vil dermed medføra eit meir rømingssikkert anlegg, og dermed mindre risiko for smittespreiing og innblanding med villaks. Det planlagde anlegget vil bestå av 6 Ø-160 metringar med god avstand mellom. Dagens anlegg på Laksevika består av 12 25x25 merdar tett inntil kvarandre. Fisken vil stå mindre konsentrert på det nye anlegget enn i dag, noko som vil vera med på å betra dyrevelferda. Side 14
Figur 12. Akvakulturlokalitetar i det aktuelle området. Kjelde: Fiskeridirektoratet sin kartportal. Den planlagde, nye lokaliteten ligg innanfor den raude sirkelen. Anlegget er utforma med tanke på best mogleg plassering i forhold til naturgitte tilhøve, som mellom anna eksisterande straumbilete og topografi på lokaliteten. Med denne plasseringa vil straumen transporterast gjennom heile anlegget, for å optimalisere oksygenforholda, og for å få ein effektiv transport av avfallsstoff vekk frå fisken. Dette er tilhøve som òg vil vera med på å auka dyrevelferda. Konklusjon Den nye planlagde lokaliseringa av anlegget vil medføra større avstand mellom matfisklokalitetane i Herdlefjorden. Dette er vurdert til å kunna vera positivt med omsyn til smittespreiing mellom lokalitetar. Anlegget vil gjerast meir rømingssikkert enn dagens anlegg, noko som vil medføra redusert risiko for smittespreiing og innblanding med villfisk. Det nye planlagde anlegget er vurdert til å gi auka dyrevelferd, grunna betre plass for fisken, betre gjennomstrøyming av vatn og dermed betre oksygentilhøve og meir effektiv transport av avfallsstoff vekk frå fisken. Positiv konsekvens, samanlikna med lokaliteten i Laksevika. Naturmangfald Det er ikkje registrert naturtypar, verneområde eller raudlisteartar i eller like i nærleiken av det aktuelle området i relevante databasar. Det er heller ingen spesielle artsobservasjonar eller liknande som er tilknytt sjøområda. Rapportane «Viltet i Meland» og «Naturtypar i Meland 2002/2007» har heller ingen informasjon som tilseier at det er spesielle observasjonar eller tilhøve knytt til det aktuelle området. Fylkesmannen i Hordaland kjenner til biologisk mangfald i området som det må takast omsyn til. Dette er bakgrunnen for at anleggsplasseringa no er flytta til eit område lenger søraust i Herdlefjorden enn der det opphavleg var planlagd plassert. Fylkesmannen har synt til avstandskrav frå registreringa, og denne er i varetatt. Med den nye lokaliseringa skal ikkje anlegget vera i konflikt med biologisk mangfald i området. Side 15
Herdla naturreservat ligg nord i Herdlefjorden. Føremålet med fredinga er å bevare eit særeige og høgproduktivt våtmarksområde, å verne om eit særleg rikt og variert fugleliv, interessante og verdfulle geologiske førekomstar, og å verne alt plante- og dyreliv som for øvrig er naturleg knytt til området. Heile 224 ulike fugleartar er observert på Herdla. Flytting av oppdrettsaktiviteten frå Laksevika til området ved Trollholet vil bidra til å auka avstanden frå anlegget til naturreservatet (frå om lag 10 km i luftlinje til om lag 14 km i luftlinje). Dette kan vera gunstig, i og med at plassering av oppdrettsanlegg nært viktige hekkeplassar for sjøfugl og andre nøkkelområde for vilt kan vere uheldig. Ein del fugleartar vil mellom anna nytta oppdrettsanlegg som matfat. Dei mest aktuelle "konfliktartane" er skarv, gråhegre, måsar (spesielt gråmåse og svartbak) og ærfugl (som et blåskjel). Konklusjon Ut frå tileigna og eksisterande kunnskap er det grunn til å tru at påverknaden frå oppdrettsanlegget på naturmiljøet på den nye lokaliteten vil vera avgrensa. Den samla belastninga for naturmangfaldet innanfor området vil verta noko negativt på grunn av inngrep og endringar, men vil utgjera liten betyding lokalt, regionalt og nasjonalt. Ein vurderer kunnskapsgrunnlaget til å vere tilstrekkeleg, og vurderer at den planlagde anleggsplasseringa vil medføre ein akseptabel påverknad på naturmangfaldet. Liten negativ konsekvens Resipienten og naturmiljøet i sjø Miljøovervåkingsprogrammet «Resipientovervåking av fjordsystemene rundt Bergen» er eit samarbeid mellom kommunane Askøy, Bergen, Fjell, Lindås, Meland, Os og Sund. Føremålet er å sikre ei framtidig heilskapleg forvalting av fjordsystema (resipienten) i Bergensregionen. Stasjonen St. Herd 1 (Herdlefjorden) er inkludert i overvåkingsprogrammet, og ligg like nordvest for det planlagde nye tiltaket (Figur 13). I det følgjande vert det presentert resultat frå denne stasjonen, i hovudsak på bakgrunn av prøvetakingar i 2012 (Kjelde: Resipientovervåking av fjordsystemene rundt Bergen 2011-2015). Figur 13 Kart over deler av området som er dekka av programmet Resipientovervåking av fjordsystemene rundt Bergen. Side 16
Næringssalt For næringssalt i dei øvste ti metrane av vassøyla i vintermånadane er det forholdsvis små variasjonar mellom stasjonane i området Herdlefjorden, Salhusfjorden, Byfjorden. Konsentrasjonen av nitrat/nitritt, total nitrogen, fosfat og total fosfor er innanfor Klifs tilstandsklasse I (meget god) for alle stasjonar. Figur 14 Gjennomsnittleg konsentrasjon av fosfat, total fosfor, nitrat/nitritt og total mengd nitrogen i prøvar frå overflatelaget (0-10 m djup) ved stasjon Herd 1 i vinterhalvåret i 2012. Tilstandsklassane til Klif for vinterhalvåret er markert I-IV. Rapporten peikar på at det er som forventa større variasjon i næringssaltkonsentrasjonar for sumarmålingane. Spesielt aprilmålingane skil seg ut med dei høgaste verdiane, dette gjeld spesielt Fosfat, Fosfor og nitrat/nitritt som nesten utelukkande er i tilstandsklasse II- God til III Mindre god. Verdiane for Nitrogen ligg i beste tilstandsklasse, I- Meget god, for alle stasjonar. I juni og september er det ein reduksjon i næringssaltkonsentrasjonane og her ligg verdiane for Fosfat, Fosfor og nitrat/nitritt utelukkande i tilstandsklasse I Meget god til II- God på alle stasjonar, med få unntak. Alle sumarmålingane av total Nitrogen ligg i beste tilstandsklasse. På dei stasjonane der det finst historiske data ser ein at det er liten variasjon frå år til år i næringssaltkonsentrasjonar. Figur 15 Gjennomsnittleg konsentrasjon av fosfat, total fosfor, nitrat/nitritt og total mengd nitrogen i prøvar frå overflatelaget (0-10 m djup) ved stasjon Herd 1 i sumarhalvåret i 2012. Tilstandsklassane til Klif for sumarhalvåret er markert I-IV. Klorofyll og siktedjup Klorofyll a-målingane viser konsentrasjon av mikroalgar i vassøyla. Resultata frå 2012 er gjengitt i tabellform (Figur 16). Målingane frå april til september er evaluert som følgje at det er innanfor vekstsesongen. I september 2012 var forholda «meget gode» til «gode» (tilstandsklasse I og II) ved alle stasjonar som vurdert etter vassdirektivets tilstandsklassar for ferskvasspåverka stasjonar. Stasjonen Herd 1 var i tilstandsklasse I (Figur 16). Figur 16 Konsentrasjon presentert som 90 % percentil av klorofyll a i µg/l frå dei øvste 10 metrane av vassøyla. Oksygenmålingar Side 17
Resultata for oksygenkonsentrasjon i botnvatn for oktober 2012 ligg i tilstandsklasse I (meget god) for alle stasjonar (Figur 17). Figur 17 Oksygenkonsentrasjon i oktober på stasjonane St. Her 1, St. Herd 1 Herdlefjorden og St. Me 1. Tilstandsklassane til Klif for oksygenkonsentrasjon i botnvatn er indikert. Botnundersøkingar - sediment Stasjon Herd 1 er plassert på 372 m djupn. Måling av organisk innhald (glødetap) og kornfordeling viste at leirefraksjonen var på 39 % mens siltfraksjonen var på 54 %. Den samla finfraksjonen var på 93 % av prøven, mens sandfraksjonen var på 7 %. Glødetapet (14,06 %) er moderat høgt og indikerer ein del sedimentering av organisk materiale. Botnundersøkingar - dyr Resultata frå analysane av botndyr gir eit bilete av miljøforholda ved stasjonane ved prøvetakinga i 2012. De fleste blautbotnartane er fleirårige og relativt lite mobile, og kan dermed reflektere effektar frå miljøpåverknad integrert over tid. På stasjonen Herd 1, på 372 m djup, vart det funne 1224 individ fordelt på 45 artar. Stasjonen hamna i tilstandsklasse I (Svært god). Indeksane som skildrar artsmangfald og ømfintlegheit gir henholdsvis tilstandsklasse II og I (God - Svært god). Oppsummering av resipienttilhøva Næringssaltkonsentrasjonane er forholdsvis like for dei stasjonane som ligg ope til i eller ut mot Byfjorden (inkludert stasjonen Herd 1). Generelt sett er det gode eller meget gode forhold ved desse stasjonane. Konsentrasjonen av klorofyll a i september var meget god til god for målingane føretatt i juni og september. Bakteriologiske prøvar viste generelt gode forhold. Oksygenmålingar påviste svært gode oksygenforhold ved botnvatnet (tilstandsklasse I) ved nesten alle stasjonar. Sedimentet ved fleire av stasjonane (inkludert Herd 1) var prega av finkorna materiale og prega av lågt til moderat glødetap. Det var god til svært god diversitet i bunnfaunaen ved ein del av stasjonane (inkludert Herd 1). Totalt sett er forholda i området stabile og gode. Konklusjon Anlegget vil framleis vera lokalisert i Herdlefjorden, i underkant av 3 km søraust for Laksevika. Resipienten vil dermed i stor grad vera den same, og det er grunn til å tru at resipienten har god kapasitet, jamfør resultata frå «Resipientovervåking av fjordsystemene rundt Bergen» presentert ovanfor. Generelt sett vil eit oppdrettsanlegg medføra auka belastning på resipienten i det aktuelle området. Tilgjengeleg informasjon tilseier likevel at resipienten har god kapasitet. Basert på tilgjengeleg kunnskap er det ingenting som tilseier at flytting av anlegget frå Laksevika til Trollholet vil medføra ei endra belasting på resipienten eller naturmiljøet i sjø. Vurderingar knytt til påverknad på grunn av auka biomasse vil bli handsama i samband med akvakultursøknaden. Ingen konsekvens, samanlikna med lokaliteten Laksevika Side 18
Verdiskaping og sysselsetting Det skal parallelt med handsaminga av denne konsekvensutgreiinga sendast akvakultursøknad til Hordaland Fylkeskommune. Det skal søkast om 3600 t MTB, noko som er meir enn ei dobling av dagens MTB på anlegget i Laksevika, som er på 1560 t. Det er ikkje høve til å auka produksjonen på lokaliteten Laksevika. Ein utvida MTB vil gi auka produksjon ved anlegget, og det vil vera naudsynt å tilsetta fleire. Ein auke til 3600 t MTB vil medføra to ekstra årsverk på lokaliteten, i tillegg til ein del helge- og ferievikarar. Akvakulturnæringa skapar store økonomiske ringverknader gjennom sal, innkjøp og sysselsetjing, både i eiga næring og i leverandørindustrien. Det er estimert at eitt akvakulturanlegg på sjøen av gjennomsnittleg storleik bidreg til 42 årsverk i Noreg (primærledd og i leverandørindustrien lokalt og nasjonalt). I tillegg til ei direkte auke i talet på sysselsette på anlegget vil eit større anlegg med større produksjon medføra større ringverknader. Rapporten «nasjonale ringvirkninger av havbruksnæringen» (Nofima 2014) konkluderer med at kvart årsverk i matfiskproduksjonen bidrog med ei gjennomsnittleg verdiskaping på 3,5 millionar kroner i 2013. Basert på desse tala vil verdiskapinga av dei ekstra årsverka på lokaliteten vera betydeleg. Konklusjon Ny plassering av anlegget vil kunna medføra auka produksjon. Dette fører igjen til fleire tilsette og auka verdiskaping. Dette vil vera positivt både direkte, med omsyn på etablering av nye arbeidsplassar, og indirekte, gjennom ringverknadar og verdiskaping lokalt og nasjonalt. Positiv konsekvens, samanlikna med Laksevika Side 19
Sæ 132, 5417 Stord Tlf.: +47 53 40 41 80 Epost: post@akvator.no www.akvator.no Side 20