Strandsonekartlegging i Etne kommune

Rapport 23. juni 2010 Strandsonekartlegging i Etne kommune Statuskartlegging i 100-metersbeltet Strandsoneplan Sunnhordland - forstudie Oppdragsgjevar: Samarbeidsrådet for Sunnhordland

Innhald 1 INNLEIING... 2 2 BAKGRUNN PROSJEKTSKILDRING... 3 3 NYTTE AV AREALSTATUSKARTLEGGING... 3 3.1 OFFISIELL STATISTIKK... 4 4 DEFINISJONAR... 5 4.1 PLAN OG BYGNINGSLOVA... 5 4.2 ALLEMANNSRETTEN I STRANDSONA... 5 4.3 FUNKSJONELL STRANDSONE... 6 4.4 INNGREP I STRANDSONA... 6 4.5 TILGJENGELEG STRANDSONE... 6 5 METODE... 7 5.1 GEOGRAFISK AVGRENSING... 7 5.2 DIGITALE DATA... 7 5.3 ANALYSEKRITERIUM... 7 5.4 FEILKJELDER OG USIKKERHEIT... 9 6 OMRÅDESKILDRING... 10 7 RESULTAT... 11 7.1 FYSISKE INNGREP I STRANDSONA... 11 7.2 TILGJENGELEG STRANDSONE... 14 8 OPPSUMMERING... 16 9 VEDLEGG/TILLEGG... 16 1

1 Innleiing I Sunnhordland er strandsona ein viktig ressurs som gir grunnlag for busetnad, næring og rekreasjon. Basert på kartlegging av strandsona og avgrensing av funksjonell strandsone kan det utarbeidast viktige prinsipp for bruk og vern av strandsona i regionen vår. I samband med pilotprosjekt for differensiert strandsoneforvaltning i regi av Samarbeidsrådet for Sunnhordland, er det gjort ei kartlegging av arealstatus i 100-metersbeltet for alle sunnhordlandskommunane. Dette er fase 1 i prosjektet, og bakgrunn for føreliggjande dokument. Basert på førehandsdefinerte kriterium har arbeidet omfatta tilrettelegging av eksisterande informasjon og analysar av arealstatus. Det er laga ulike temakart tilpassa kvar enkelt kommune. Resultata frå desse analysane kan vera avklarande for aktuelle problemstillingar knytt til strandsona 1 i samband med framtidig arealforvaltning, til dømes ved rullering av kommuneplanar. 1-1. Sunnhordland. Kart frå Samarbeidsrådet for Sunnhordland. 1 Strandsone = 100-metersbeltet mot sjø, jf. Plan- og bygningslova. 2

2 Bakgrunn - prosjektskildring Styret i Samarbeidsrådet for Sunnhordland, som består av ordførarar og rådmenn frå alle åtte kommunane i Sunnhordland, vedtok i 2008 ein strandsonestrategi med ønskje om å verta pilotregion for differensiert strandsonepolitikk. Strategidokumentet peikar på tilgjenge til strandsona som eitt av konkurransefortrinna i regionen, og som eit viktig trekkplaster for å opprettehalde folketal og aktivitet i kommunane. Som ei forlenging av arbeidet med strandsonestrategien er det oppretta ei ressursgruppe med deltakarar frå administrasjonen i alle kommunane, dagleg leiar i Samarbeidsrådet, Fylkesmannen i Hordaland, Hordaland fylkeskommune og plankonsulent. Denne ressursgruppa skal utarbeida ein tematisk strandsoneplan for differensiert strandsoneforvaltning for Sunnhordland. Styringsgruppa er sett saman av rådmann i Kvinnherad og i Sveio kommune, ordførar i Austevoll kommune, samt representantar frå fylkeskommune og fylkesmann. Prosjektet er delt inn i tre fasar. Første fase er ei overordna kartlegging av 100-metersbeltet for alle Sunnhordlandskommunane. Andre fase er fastsetjing av kriterium for kartlegging av funksjonell strandsone. Fastsetjing av funksjonell strandsone vert gjennomført i kvar enkelt kommune for definerte delområde. Fase 3 er vurderingar knytt til forvaltning og styringsverkty for kommunal planlegging i strandsona. Mykje av arbeidet i dei ulike fasane er knytt til utvikling av felles metode og kartleggingskriterium. 3 Nytte av arealstatuskartlegging Utfordringar knytt til planlegging og forvaltning av strandsona ligg ofte i å balansere mellom bruk og vern av areala. Det kan til tider vera vanskeleg å møta nasjonale og regionale krav om vern av natur, landskap, kulturhistoriske verdiar og friluftsinteresser, samstundes som ein skal gje lokal næringsaktivitet i kystområda grobotn for vidare utvikling. Føremålet med kartlegging av arealstatus i 100-metersbeltet er å gje kommunane, både administrasjon og politikarar, eit betre grunnlag for vedtak i strandsonesaker. Det er laga ulike temakart som er lette å lesa og har ein enkel brukarterskel. Målsetnaden er å få eit oversyn over arealtilstand, grad av inngrep og tilgjengeleg strandsone. Det er naturleg at ein i overordna kommuneplanlegging vurderar strandsona både i eit friluftsperspektiv og eit utbyggingsperspektiv bruk og vern. Arealstatuskartlegginga gir eit oversyn over nedbygd og tilgjengeleg strandsone. Tilgjengeleg strandsone for ålmenta kan definerast som område med fri ferdsel etter friluftslova, samt tilgjenge i høve til terreng/brattleik. I følgje friluftslova er det fri ferdsel i utmark, med eit par unntak. Det vesentlege er nærleik til hus/hytte. Direktoratet for Naturforvaltning/Statens kartverk har i ei årrekkje gjennomført analysar av tilgjenge i strandsona i Oslo-fjorden, basert på buffersone kring hytte/bustad på om lag 50 meter. Gjennom arealstatuskartlegginga med ulike temakart får kommunen eit verktøy for vurdering av: vern tilpassa bruk rullering av kommuneplan/kommunedelplan nye byggjeområde/reguleringsplanar (KU) enkelt tiltak byggesøknad og dispensasjonssøknad fastsetjing av byggegrense mot sjø (funksjonell strandsone) Kartlegginga syner status over strandsona slik den er i dag. Jamleg oppdatering av dette datamateriale kan nyttast til å følgja endring av arealbruk i strandsona over tid og såleis nyttast i eit historisk perspektiv. 3

3.1 Offisiell statistikk Statistisk sentralbyrå (SSB) utarbeidar årlege rapportar over arealbruken langs kysten (bygningspåverka strandsone, tilgjengeleg standsone og fysiske hindre). Dette er den offisielle statistikken som vert nytta over status i strandsona. SSB gir mellom anna tal på tilgjengeleg strandsone i kommunane, basert på kartlegging av bygningsnært areal (50 m frå bygning), bratte område (> 10 grader), dyrka mark og vegar. Denne statistikken gir god oversikt i regional og nasjonal samanhang, men er ikkje tilstrekkeleg til bruk på kommunalt nivå mellom anna av di: SSB tek ikkje med naust/båthus etc SSB tek ikkje med brygger, kaiar og gjerder SSB tek ikkje med kulturminne eller bandlagte areal etter lov om naturvern Det er berre registert europaveg og riksveg, ikkje fylkesvegar og kommunale vegar SSB kartlegg berre fastland og øyar med fastlandssamband SSB har ikkje kart som gir informasjon om kvar inngrep eller tilgjengeleg strandsone er i kommunen SSB tek ikkje høgde for kommuneplanperspektivet Kartlegginga av arealstatus i føreliggande dokument er såleis ei meir detaljert og stadtilpassa analyse, som inkluderar alle punkta ovanfor. Dei ulike temakarta er vurdert som ekstra nyttige for den enkelte kommune. I tillegg til oversyn over arealstatus i strandsona i den enkelte kommune, vil ein samstundes med eins metode og kartlegging kunna sei noko om status for heile sunnhordlandsregionen samla. 4

4 Definisjonar 4.1 Plan- og bygningslova Plan- og bygningslova legg føringar for heilskapleg arealforvaltning for statleg, fylkeskommunal og kommunal verksemd, der bruk av areal og andre naturressursar vert vurdert saman. Lova legg til rette for samordning, og gjev grunnlag for vedtak om bruk og vern av ressursar. Lova skal fremja berekraftig utvikling til beste for den enkelte, samfunnet og framtidige generasjonar. 100-metersbeltet Strandsona skal bevarast som verdifullt natur- og friluftsområde, og sikrast god tilgjenge for ålmenta. Sidan 1950-talet har Noreg hatt eigne reglar for bruk og vern av strandsona. Ny Plan- og bygningslov skjerpar byggjeforbodet i strandsona. I den nye lovføresegna ( 1-8) går det fram at byggjeforbodet i 100-metersbeltet gjeld "så langt ikke annen byggegrense er fastsatt i kommuneplanens arealdel eller reguleringsplan". Utbygging i strandsona skal såleis som hovudregel vere i samsvar med overordna plan og ta omsyn til landskap, natur og friluftsliv. Den nye lova gir såleis både avgrensingar og moglegheiter. I områder der kommunen vurderer det hensiktsmessig å vurdera ei anna byggjegrense enn 100-metersbeltet, er det mogleg å fastsetja denne i overordna plan, eller som del av ein reguleringsplan. Metoden for å fastsetja den nye grensa er i det gjeldande prosjektet definert som kartlegging av funksjonell strandsone. Denne metoden er skildra i eige skriv. Plan- og bygningslova (2008) 1-8. Forbud mot tiltak mv. langs sjø og vassdrag I 100-metersbeltet langs sjøen og langs vassdrag skal det tas særlig hensyn til natur- og kulturmiljø, friluftsliv, landskap og andre allmenne interesser. Andre tiltak etter 1-6 første ledd enn fasadeendringer kan ikke settes i verk nærmere sjøen enn 100 meter fra strandlinjen målt i horisontalplanet ved alminnelig høyvann. Dette er likevel ikke til hinder for fradeling ved innløsning av bebygd festetomt etter tomtefestelova. Forbudet etter andre ledd gjelder så langt ikke annen byggegrense er fastsatt i kommuneplanens arealdel eller reguleringsplan, jf. 11-9 nr. 5 og 12-7 nr. 2. Forbudet etter andre ledd gjelder ikke der kommunen i kommuneplanens arealdel har tillatt oppføring av nødvendige bygninger, mindre anlegg og opplag som skal tjene til landbruk, reindrift, fiske, akvakultur eller ferdsel til sjøs, jf. 11-11 nr. 4. For områder langs vassdrag som har betydning for natur-, kulturmiljø- og friluftsinteresser skal kommunen i kommuneplanens arealdel etter 11-11 nr. 5 fastsette grense på inntil 100 meter der bestemte angitte tiltak mv. ikke skal være tillatt. 4.2 Allemannsretten i strandsona Friluftslova har som føremål å verna friluftslivet sitt naturgrunnlag og sikra ålmenta sin rett til ferdsel, opphald o.a. i naturen. Moglegheita til å utøva friluftsliv som ein helsefremjande, trivselsskapande og miljøvennleg fritidsaktivitet skal takast i vare og fremjast. Allemannsretten er fundamentert i norsk friluftstradisjon, og sikrar fri ferdsel i utmark. I strandsona vil det tilseia at ein kan bade, raste og ferdast med båt utan samtykke frå grunneigar. 5

Friluftslova, 1957 2. (Ferdsel i utmark.) I utmark kan enhver ferdes til fots hele året, når det skjer hensynsfullt og med tilbørlig varsomhet. Det samme gjelder ferdsel med ride- eller kløvhest, kjelke, tråsykkel eller liknende på veg eller sti i utmark og over alt i utmark på fjellet, såfremt ikke kommunen med samtykke av eieren eller brukeren har forbudt slik ferdsel på nærmere angitte strekninger. Kommunens vedtak må stadfestes av fylkesmannen. 3. (Ferdsel i innmark.) I innmark kan enhver ferdes til fots i den tid marken er frosset eller snølagt, dog ikke i tidsrommet fra 30. april til 14. oktober. Denne ferdselsrett gjelder likevel ikke på gårdsplass eller hustomt, inngjerdet hage eller park og annet for særskilt øyemed inngjerdet område hvor allmennhetens vinterferdsel vil være til utilbørlig fortrengsel for eier eller bruker. Eier eller bruker kan - uansett inngjerding - forby ferdsel over hage, plantefelt, høstsådd åker og gjenlegg (attlegg) også når marken er frosset eller snølagt, såfremt ferdselen er egnet til å volde nevneverdig skade. 4.3 Funksjonell strandsone I Fylkesplan 2005-2008 er funksjonell strandsone definert som; Den sona som står i innbyrdes direkte samspel med sjøen både økologisk, topografisk og/eller bruksmessig. Kan vera smalare eller breiare enn 100-metersbeltet. Den funksjonelle strandsona kan i føresegner setjast som ei juridisk bindande byggegrense mot sjø. På denne måten kan ein differensiera strandsona ytterlegare i høve til bruk og vern av strandsona enn det bygge- og deleforbodet i plan- og bygningslova tillet. Kartlegging av funksjonell strandsone inneber ein meir detaljert analyse av landskap og landskapselement, og vil mellom anna krevja synfaringar og flyfotostudiar. Gjennom ei slik kartlegging kan ein differensiera strandsoneverdiane basert på fastsette kriterium, og slik definera område som bør vernast og område som kan vidareutviklast med ny utbygging eller fortetting. Kvalitetar knytt til biologisk mangfald, landskap, kulturminne, bygningsmiljø og tilgjenge for ålmenta står i fokus. 4.4 Inngrep i strandsona Inngrep i strandsona omfattar fysiske inngrep. Fysiske inngrep er m.a. veg, bygg og leidningsnett. Samstundes er kulturminne definert som eit fysisk inngrep i denne analysen, i den grad eit kulturminne privatiserer og bandlegg areal i strandsona. 4.5 Tilgjengeleg strandsone Tilgjengeleg strandsone er definert som strandsone tilgjengeleg i eit friluftslivperspektiv. Analysen er basert på topografi og arealbruk som stenger for allmenn ferdsel. Fysiske inngrep treng ikkje vera til hinder for ferdsel i strandsona, men kan i staden gjera strandsona tilgjengeleg for friluftsliv. I denne analysen vert område med slike fysiske inngrep definert som tilgjengeleg strandsone. I eit friluftslivsperspektiv er topografi avgjerande for tilgjenge. Områder med hellingsgrad brattare enn 25 grader er definert som utilgjengeleg. 6

5 Metode 5.1 Geografisk avgrensing Analysane er gjennomført i heile 100-metersbeltet mot sjø. Det er ikkje gjort avgrensingar i høve til fastland eller øyar, heile strandsona er kartlagt. Det er utarbeidd temakart som syner kor stor del av strandsona som faktisk er nedbygd (inngrep) og strandsone definert som tilgjengeleg for friluftsliv. Temakarta vil samstundes identifisere område med potensiale for fortetting og for vern. Karta er presentert på oversiktskart i målestokk 1: 95.000 (A3), sjå vedlegg. Det er vanskeleg å framstilla temakart med alle detaljar i ein målestokk som er lesbart for heile kommunen. Karta er difor også levert i digitalt format (pdf) slik at ein enkelt kan zoome inn og ut til delområde. Temakarta syner også planinformasjon (gjeldande kommuneplan) i sjø og på land. 5.2 Digitale data Analysane er bygd på eksisterande digitale data: Felles kartdatabase (FKB) Digital markslagskart (Ar5) Databasen Askeladden (Hordaland fylkeskommune, Riksantikvaren) Temakarta sin bakgrunnsinformasjon er henta frå: Naturbasen (Direktoratet for Naturforvaltning) Kommuneplan for Etne Regionalt viktige friluftsområde (Hordaland fylkeskommune og Fylkesmannen i Hordaland) Akvakulturkonsesjonar (Fiskeridirektoratet) 5.3 Analysekriterium Målsetnad med kartlegginga er å få eit oversyn over arealtilstand, grad av inngrep og tilgjengeleg strandsone. Analysane er basert på tilgjengeleg digitale data, det er såleis ikkje gjennomført synfaringar i felt i denne fasen. Mykje av arbeidet i ressursgruppa ber preg av å vera metodeutvikling. Kva typar arealbruk som skal kartleggjast, samt kriteria for buffersoner er definert basert på vurderingar og innspel frå kommunane, andre strandsonerapportar og SSB. Buffersona kring fysiske inngrep seier noko om graden av privatisering av strandsona som resultat av arealbruk. I denne analysen er kriterium lista opp i tabell 1 nytta som bakgrunn for resultata. Kriteria er fastsett i plenum i ressursgruppa, og alle analysane i prosjektet er basert på desse. Inndelinga av bygg er basert på bygningstypekodane i SOSI-standarden. 7

Tabell 1. Kriterium som analysane er basert på. Analysane er delt opp i to typar tema; inngrepsfri strandsone og tilgjengeleg strandsone. Oppgitt buffer i tabell er gitt ut frå at det arealet vert definert som inngrep eller utilgjengeleg. Storleik på buffersona kring ulike deltema som vil verta definert som inngrep eller utilgjengeleg strandsone Tema Tema: Inngrepsfri standsone Tema: Tilgjengleg strandsone Bygningar Andre bygg: heilårsbustadar, industri, lager mm 50 50 Fritidsbygg: fritidsbustadar, rorbu 25 25 Uthus: naust, garasje, uthus 0 0 Veg Europaveg, riksveg og fylkesveg 25 25 Kommunalveg og privatveg 10 10 Anna infrastruktur Arealbruk (t.d. kaier, brygge, silo) 0 0 (utval 2 ) Anleggsområde (t.d. grustak, idrettsplass, næringsareal) 5 5 (utval 2 ) Kraftline/høgspent inkl. installasjonar 5 Ikkje relevant Markslag Innmark (fulldyrka, overflatedyrka og innmarksbeite) 0 0 Kulturminne Automatisk freda kulturminne 5 Ikkje relevant Topografi Bratte parti over 25 graders helling Ikkje relevant 0 Analyse av topografi er viktig med omsyn til tilgjenge i strandsona. Utilgjengeleg område er definert som område brattare enn 25 graders helling. SSB definerer til samanlikning utilgjengeleg område som brattare enn 10 grader. Dette er vurdert å vera for strengt, område mellom 10 og 25 grader er område som normalt vil vera greitt tilgjengeleg for folk flest. Det er ikkje differensiert mellom tilgjenge frå sjø eller frå land i denne kartlegginga. Teknisk oppbygging av analysane Datagrunnlag for bygg, veg, anna infrastruktur og markslag vert henta frå Norge Digitalt. Datagrunnlaget for Etne kommune er henta frå Norge Digitalt januar 2010. Alle analysane er gjennomført ved bruk av ArcView 9.3.1. 2 Ein del fysiske inngrep er ikkje til hinder for ferdsel i strandsona, og vert dermed inkludert i omgrepet tilgjengeleg strandsone. Desse inngrepa er difor utelate frå analysen tilgjenge. Døme på tilgjengelege inngrep er m.a. idrettsplass, kai, flytebrygge, molo, campingplass, trapp. 8

I ArcView er det lagt ei sone (buffer) kring dei definerte tema i tabell 1, for å få eit visuelt bilete på inngrepssituasjonen. Alle inngrep med buffer er sett for heile kommunen, for deretter å verta klippa mot 100-metersbeltet. Dette for å inkludera alle inngrep med buffer, der inngrepet ligg utanfor 100- metersbeltet, men bufferen innanfor. For å rekna ut prosentvis inngrep for dei enkelte inngrepstema vert først kvart enkelt tema slått saman til eit lag og deretter nytta formel; prosentvis tema 100%, for å få prosentvis inngrep i strandsona av dei ulike tema. For å unngå dobbeltrekning av areal vert alle temalaga slått saman og generalisert til eit samla temalag, for deretter å rekne ut t.d. inngrepsfri strandsone ved formel; prosentvis inngrep 100 % For å finne bratte, utilgjengelege område har ein nytta analyseverktøy i spatial analyst tools. Høgdekurver med ein- og femmeterskoter er analysert ved bruk av topo to raster, slope og vidare slått saman til > 25 grader helling som gir utilgjengeleg areal. Denne analysen gir eit fragmentert og objektivt bilete av topografien i 100-metersbeltet. 5.4 Feilkjelder og usikkerheit Arbeidet har vore avgrensa i høve tid og ressursar. Analysane er difor utarbeidd frå eksisterande digitale data. Feil og generaliseringar i datagrunnlaget, samt i analysane, kan ha påverka kvaliteten på resultata. Analysane er gjennomført på eit overordna nivå og vil spegla realiteten på ein grov måte. Dette er likevel vurdert som tilstrekkeleg for å få eit oversyn over arealbruken i kommunane og i Sunnhordland som region. Bygningsanlegg som delvis er i sjø og på land er ein del av datagrunnlaget i analysen. Ved framstilling av arealflata til 100-metersbeltet er kystkontur og kystkonturtekniskeanlegg nytta. Ut frå denne arealflata vert resterande analysar utført. Dette medfører at ein del bygningsanlegg som molo, kai og flytebrygge vert omfamna av flata for 100-metersbeltet der strukturen er ein del av kystkonturtekniskeanlegg, medan resterande ikkje vert teke med. Dei ulike buffersonene er ikkje differensiert i høve til tett- og spreitt busette område. Dette kan i spreitt busette område gje eit inntrykk av ei utbygd strandsone og i plansamanheng føra til fortetting/ytterlegare utbygging. Det må takast omsyn til dette ved direkte bruk av temakarta i bygge- og plansamanheng. Nokre kommunar har ein variert og mangfaldig skjergard, noko som gjer det utfordrande å få gjennomført analyse på hellingsgrad på alle øyane. For å gjennomføre analyser på hellingsgrad har det vore naudsynt å generalisera datagrunnlaget. Små øyer og øyer med mindre enn 2 høgdekurver (5 og 10 moh), som ligg langt unna andre øyer, er klassifisert som tilgjengeleg Større øyer er analysert med cellestorleik opp til 10x10 for så vidare verta generalisert til 1x1 raster (celler/pixlar) Ved å setta utilgjengeleg strandsone som terreng brattare enn 25 graders helling, har ein definert område som normalt vil vera vanskeleg tilgjengeleg for folk flest. Vegetasjonsdekket kan til ein viss grad påverka om området er tilgjengleg uavhenging av hellingsgrad. Det same vil strandmateriale, stengsler og grad av opparbeiding. I denne analysen er strandmateriale, stengsler, grad av opparbeiding og vegetasjonsdekke ikkje teke omsyn til. Klassifiseringa av utilgjengeleg strandsone på 25 graders helling kan vera med på å vega opp for at desse faktorane ikkje er teke med. Det er ikkje differensiert mellom tilgjenge frå sjø og tilgjenge frå land i analysane. Dei fleste områda er tilgjengeleg frå land, men ulik vegetasjon og botndekke gir ulik grad av tilgjenge. Dette er ikkje differensiert i analysane. Resultata sin nøyaktigheit er avhengig av datasetta som vert nytta og deira kvalitet og i kva grad dei er oppdaterte. 9

6 Områdeskildring Etne kommune ligg søraust i Sunnhordland, og grensar til Kvinnherad, Odda, Suldal, Vindafjord og Sauda. Det er registert 3.882 innbyggjarar i kommunen (01.01.10). Etne er den største tettstaden og er administrasjonssenteret. Skånevik er den andre store tettstaden i kommunen, og elles er det mange små grender rundt om. Om lag 41 % bur i tett busette strøk. Kommunen har eit areal på om lag 700 km 2, derav er om lag 1,7% strandsone (100-metersbeltet). Kommunen er langstrekt med stor variasjon i natur og landskap, frå fjellvidder til fjord- og øyrike. Tradisjonelt er strandsona ein viktig ressurs i kommunen, både for busetnad, næringsliv, landbruk og friluftsliv. Landbruk har i alle tider vore viktigaste leveveg i kommunen, og Etne er i dag blant dei største landbrukskommunane i Hordaland. Elles har kommunen mange arbeidsplassar innanfor mekanisk industri, varehandel, service og ulike tenesteytande næringar. Folgefonna Fjæra Eikemo Skånevik Kyrping E134 Skånevikstranda Etne Figur 2. Oversiktskart Etne kommune. 10

7 Resultat Etne kommune har ei strandlinje på om lag 161 kilometer. Strandsona (100-metersbeltet) har eit areal på ca. 12,4 km 2. Analysen er i hovudsak basert på kartlegging av fysiske inngrep/inngrepsfri strandsone og tilgjengeleg strandsone i eit friluftsperspektiv. 7.1 Fysiske inngrep i strandsona Som første av kartlegginga har ein sett på graden av fysiske inngrep i strandsona. Med bakgrunn i kriteria nemnt i kap. 6.3 er 55,5 % av strandsona utan tekniske inngrep, dvs. inngrepsfri. Figur 3. Utsnitt frå temakart inngrepsfri strandsone i Etne kommune. Temakart for heile kommunen ligg som vedlegg. Grøn farge syner inngrepsfri strandsone og raud farge område med fysiske inngrep. Ved å bryta opp analysegrunnlaget for dei ulike grunnkriteria finn ein prosentdelen dei ulike tema utgjer kvar for seg i strandsona, sjå tabell 2. Tabell 2. Prosentdel påverka strandsone. Prosentdelen tek ikkje omsyn til at dei ulike tema overlappar slik at tala syner dei resultata ein får ved å sjå utelukkande på kvar enkelt tema. Tema Bygg Veg Areal Anlegg El.nett Innmark Freda kulturminne Prosentdel 26 17 0,55 0,2 1,1 14 0,2 11

Ved å kombinera tema bygg, veg, areal, anlegg, el.nett, innmark og freda kulturminne i strandsona, dvs. overlappande verdiar og verdiar som står åleine, er totalt 44,5 % av strandsona påverka av menneskeleg aktivitet. Eksisterande menneskeleg inngrep i strandsona, som t.d. bustadar, anlegg og dyrka mark avgrensar seg i stor grad til vegnettet som i store deler av kommunen går i og/eller nær strandsona. I store deler av kommunen er vegnettet knytt til 100-metersbeltet, slik er det også for område med busetnad og næringsliv. Temakartet speglar dette ved at store deler av Åkrafjorden og strandsona frå Etne til Skånevik vert definert som inngrepspåverka strandsone. Dette har mellom anna samanheng med topografiske tilhøve og historisk arealbruk. Nordleg side av Åkrafjorden er i stor grad utan inngrep. Det manglande vegnettet på den sida av fjorden gjer at det er mindre utbygging her. Denne delen av kommunen er mykje nytta til friluftsliv og rekreasjon. Folgefonna nasjonalpark ligg i denne delen av kommunen. Arealbruk definert i kommuneplanen sin arealdel er også eit viktig perspektiv. Ved å kople analyseresultata med framtidige byggeområde frå arealdelen, ser ein at dei fleste avsette område i stor grad er lokalisert i nærleiken av eksisterande infrastruktur. Dei fleste nye bustadområda vil såleis ikkje punktera inngrepsfritt strandareal. Frå dette temalaget kan ein også henta informasjon om arealbruk i sjø, og slik ha eit grunnlag for å vurdera arealbruk i sjø og på land samla. Det er mellom anna etablert ein del akvakulturkonsesjonar både på land og i sjø i kommunen, samt at det er avsett fiske- og fangstområde i sjø. Akvakulturområde i sjø kan ha direkte eller indirekte påverknad på strandsona, både som eit hinder for ferdsel i sjø, og som miljøpåverknad i form av støy/forureining og visuell støy til dømes lokalisert nært bustadområde. Temakart figur 4 og 5 har med planinformasjon frå kommuneplanen. Etne har over 50 % inngrepsfri strandsone. I tillegg har kommunen store område i fjellet som kjem inn under definisjonen inngrepsfri sone og villmarksprega naturområde (Inngrepsfrie naturområde INON, direktoratet for naturforvaltning). INON måler avstand frå tyngre, tekniske inngrep i naturen og reknar inngrepsfrie soner basert på avstand i luftlinje frå inngrepa. Dette vil sei at Etne kommune har ein stor andel av inngrepsfri natur (strandsone kartlegging og INON). Etne kommune ligg sentralt plassert ved at Europaveg 134 går gjennom kommunen. I store deler av kommunen kan ein finna opparbeidde turstiar, badeplassar, hamneanlegg og overnattingsplassar. I eit friluftsperspektiv gjer dette kommunen til ein attraktiv ferie- og rekreasjonsdestinasjon. 12

Figur 4. Utsnitt. Inngrep i strandsona og temainformasjon frå kommuneplanane om arealføremål i sjø, samt registrerte akvakulturlokalitetar hos Fiskeridirektoratet. Figur 5. Utsnitt. Inngrep i strandsona og temainformasjon frå kommuneplanane om framtidig arealbruk på land. 13

7.2 Tilgjengeleg strandsone Som del to av kartlegginga har ein sett på graden av tilgjengeleg strandsone. Tilgjengeleg strandsone er definert som areal tilgjengeleg i eit friluftsperspektiv, det vil sei at områda ikkje skal vera påverka av privatiserande tiltak eller for bratte for normalt opphald. Med bakgrunn i kriteria nemnt i kap. 6.3 er om lag 23,5 % av strandsona utan tekniske inngrep og med tilgjengeleg topografi, sjå figur 6. Tabell 3. Prosentvis fordeling av inngrep, inngrepsfri og tilgjengeleg topografi i strandsonearealet. Utilgjengeleg Utilgjengeleg Tilgjengeleg Utilgjengeleg strandsone: strandsone: Inngrep og strandsone topografi Inngrep bratt topografi Status 23,5% 28,5% 33,0% 15,0% Figur 6. Utsnitt frå temakart tilgjengeleg strandsone i Etne kommune. Temakart for heile kommunen ligg som vedlegg. Raud farge syner strandareal som enten har menneskeleg inngrep og/eller er utilgjengeleg pga. topografi. Grøn farge syner inngrepsfritt og topografisk tilgjengeleg strandareal. Analysen er basert på kriterium skildra i kap. 6.3. Det er fleire område som er tilrettelagte for friluftsliv ved sjø i Etne kommune, men i hovudsak er områda urørt og vill natur. Område som ikkje er tilrettelagde for aktivitetar har likevel kvalitetar knytt til m.a. svaberg, skjerma viker og utstikkande nes. Bruksmessig kan ein sjå at det er tradisjon for bruk av strandsona i kommunen, ved at det er etablert mange naust, gardsbruk, bustadar og næringsverksemder i strandsona. 14

Topografisk har Etne kommune ei lite tilgjengeleg strandsone. Dersom ein utelukkande analyserer strandsona med omsyn til topografi er om lag 50 % av strandsona i Etne utilgjengeleg (jf. definert helling > 25 grader). Strandsona sin bratte topografi har påverka busetnadsmønsteret, samt vegframføring. Nordsida av Åkrafjorden er i stor grad inngrepsfritt, og også topografisk lite tilgjengeleg. Etne har ein mangfaldig flora, fauna og landskap. Det er fleire verna naturområde i kommunen, der fire ligg til sjø. Desse areala har stor verdi for rekreasjon, friluftsliv, oppleving og kunnskap. Ein kan finna opparbeidde turstiar, tilrettelagde badeplassar og småbåthamner i dei fleste bygdene. Slike område er m.a. viktige område i eit helse og oppvekstmiljø perspektiv. I stor grad er avsette friområde i kommuneplan og statleg sikra friområde godt tilgjengelege områder i høve til tilkomst. Deler av desse friområda er definert som utilgjengeleg i denne analysen grunna bratt terreng. Dette reflekterer det analyseresultata syner, Etne kommune har 23,5 % tilgjengeleg strandsone i eit friluftsperspektiv. Denne andelen er relativ liten samanlikna med andre Sunnhordlandskommunar, men kan i hovudsak forklarast av det bratte landskapet. Figur 7. Statuskartlegging av tilgjengeleg strandsone i Etne kommune med natur-/friområde informasjon frå kommuneplan, samt verna naturområde og statleg sikra friluftsområde. 15

8 Oppsummering Statuskartlegginga for strandsona syner at 55,5 % av strandsona er utan tekniske inngrep i Etne kommune, dvs. inngrepsfri, og om lag 23,5 % av strandsona utan tekniske inngrep og med tilgjengeleg topografi, dvs. tilgjengeleg strandsone. Det er store interne forskjellar i kommunen i høve inngrep i strandsona, jf. temakart. Bygg, innmark og veg utgjer ei største inngrepsfaktorane, herav 26%, 14%, 17,1%. Om lag 47,9% av strandsona er utilgjengeleg på grunn av bratt terreng (>25 graders helling). Som nemnt (jfr kap. 3.1) vert det kvart år gjennomført kartlegging av strandsona i nasjonal statistikk (SSB). Dersom ein samanliknar tal frå SSB med dei som kjem fram av vedlagte analyse syner dei at Sveio kommune berre har 6,2 % tilgjengeleg strandsone. Dette er betydeleg mindre enn 23,5 % og skuldast i hovudsak at SSB ikkje tek med øyar utan fastsamband, og at fysisk utilgjengeleg areal er definert som brattleik > 10 grader. Tabell 4. Prosentvis fordeling av inngrepsfri og tilgjengeleg strandsoneareal. Etne kommune Inngrepsfri strandsone Inngrep i strandsona Tilgjengeleg strandsone Utilgjengeleg strandsone: Inngrep Utilgjengeleg topografi Utilgjengeleg strandsone: Inngrep og topografi 55,5% 44,5% 23,5% 28,5% 33,0% 15,0% 9 Vedlegg/tillegg Diverse temakart referert til i dokumentet ligg som vedlegg til rapporten i A3-format. Det er vanskeleg å framstilla kartografisk detaljerte kart over heile kommunen i ein målestokk som er lesbart i eit skiftleg dokument som vedlagt. Karta er difor også levert kommunen digitalt for slik å kunne hente fram detaljert informasjon. Det er gjort eit stort arbeid med tilrettelegging av tilgjengelege digitale data for den enkelte kommune. Av dette kan det enkelt genererast temakart etter ønskje. Vedlagt døme på temakart som fokuserer på enkelttema; til dømes lokalisering av naust i kommunen, eller bratte område i strandsona med bakland. 16

17

18

19

1:95 000 20

21

22

Borggata 8 5404 Stord Tlf.: +47 53 40 41 80 Faks: +47 53 40 41 85 Epost: post@akvator.no www.akvator.no 23