Fylkesrevisjonen Samordning av verkemidla innan samferdselssektoren Forvaltningsrevisjonsrapport 1/2006
Innhald 1. Innleiing... 1 1.1. Bakgrunn og føremål...1 1.2. Problemstillingar...1 1.3. Revisjonskriterium...1 1.4. Avgrensing...2 1.5. Metode...2 2. Faktagrunnlag og vurderingar... 3 2.1. Generelt om samordning...3 2.2. Samordningsutfordringar og verkemidlar i transportsystemet...3 3. Høyringsfråsegner til rapporten... 8 3.1. Samandrag av innkomne høyringsfråsegner...8 3.2. Høyringsfråsegnene sin verknad på endeleg utforming av rapporten...8 4. Konklusjonar... 9 Vedleggsoversyn... 10 Vedlegg 1: Kontrollutvalets bestilling...10 Vedlegg 2: Forslag til modell for organisering av samferdselssektoren i Møre og Romsdal...11 Vedlegg 3: Høyringsfråsegn frå Samferdselsavdelinga...12
1. Innleiing 1.1. Bakgrunn og føremål I sak T-73/04 A slutta fylkestinget seg til kontrollutvalet sitt framlegg til forvaltningsrevisjonsprosjekt for 2005 i sak Ko-39/04. Den konkrete bestillinga av prosjektet Samordning av verkemidla innan samferdselssektoren resultat og mulegheiter vart vedteke i sak Ko-30/05 A i møte den 6. oktober 2005. Ansvaret for planlegging, utvikling og drift av transportsystemet er delt mellom mange aktørar. Å få til eit godt transporttilbod krev felles målsettingar, samordna innsats og godt samarbeid mellom stat, fylke, kommune, transportørar, terminaldrivarar m. fl. Fylket er gjennom fylkesplanlegginga tillagt eit ansvar for denne samordninga. Prosjektet skal undersøke om fylket ivaretek samordningsansvaret gjennom verkemiddelbruken på ein god nok måte, ev. påpeike område der samordninga ikkje fungerer godt nok og grunnane til dette. Om mogleg skal prosjektet skildre måtar på korleis fylket kan bli ein betre samordnar av transportsystemet ved bruk av tilgjenglege verkemiddel, og korleis konkrete samordningsutfordringar i så måte kan løysast. 1.2. Problemstillingar Vi har arbeida ut frå følgjande problemstillingar som var sett opp i bestillinga: 1. I kva omfang er det samordningsutfordringar i transportsystemet i vårt fylke? 2. I kva grad har fylket fremja samordning i transportsystemet ved hjelp av tilgjengelege verkemiddel? 3. På kva måte kan bruk av verkemidla betre samordninga i transportsystemet? 1.3. Revisjonskriterium Med revisjonskriterium meiner ein krav eller standardar som resultata i prosjektet er vurderte mot. I dette prosjektet er det nytta følgjande revisjonskriterium: 1. Fylkesplanen 2. Fylkesdelplan for transport 2002 2011 Fylkesplanen er fylkestinget sitt overordna styringsdokument for den strategiske regionale utviklinga av fylket. Fokus i fylkesplanen skal i følgje Fylkestinget vere samordningsutfordingar mellom forvaltningsnivå, næringsliv, organisasjonar og FOU-miljøa. Fylkesplan 2001-2004 blir her sentral, men vi vil og sjå til Fylkesplan 2005-2010 som er den nye overordna planen i fylket. I Fylkesplanen 2001 2004 blir det stadfesta at samferdsel er eit verkemiddel for å styrkje busettinga og sysselsetjinga i fylket. I høve til persontransport blir det lagt vekt på auka satsing på kollektivtransport og utbetring av flaskehalsar. I Fylkesplanen for 2005 2010 er det framleis eit fokus på kollektivtransport, men det blir og lagt vekt på at ein må auke samarbeidet mellom dei offentlige transportetatane for å fremje ein heilskapeleg transportpolitikk. Samferdsel blir vidare sett på som viktig for å utvikle robuste bu- og arbeidsmarknadsområde. Fylkesdelplanen transport 2002-2011 er ein plan som skal gje hovudretninga for utviklinga av transportsystemet i Møre og Romsdal, og er ei nærare konkretisering av fylkesplanen. 1
Føremålet med fylkesdelplanen er å: Å samordne statlege, fylkeskommunale og kommunale verkemiddel saman med dei ulike sektorane for å utvikle dei beste transportløysingane for brukarane. (Fylkesdelplan 2002-2011) Fylkesdelplan transport har nær samanheng med Nasjonal Transportplan, og denne seier også noko om samordning. I Nasjonal Transportplan 2002-2011 er det ei målsetting om eit samordna og effektivt transportsystem, og med samordning så meiner dei at: beslutninger om investering, drift og vedlikehold tas etter en helhetlig prioritering i den enkelte transportsektor og mellom transportsektorer Fylkesdelplan transport er også eit forsøk på å følgje opp Nasjonal Transportplan, i tillegg til å vere ei konkretisering av den overordna fylkesplanen. 1.4. Avgrensing Prosjektet skal omfatte berre den delen av transportsystemet som handlar om persontransport. Samordningsutfordringar knytta til vegprosjektering og bygging blir ikkje omfatta av dette prosjektet. Vi har ikkje sett på persontransport knytt til dei med svak mobilitet, då dette vil vere tema for eit komande forvaltningsrevisjonsprosjekt i 2006. 1.5. Metode Prosjektet har i hovudsak vore gjennomført som ein dokumentstudie av planar med grunnlagsdokument, saksdokument, anbodsdokument og avtalar med transportselskapa. I tillegg har det vore gjennomført samtalar med leiinga og ein tilsett ved samferdselsavdelinga. 2
2. Faktagrunnlag og vurderingar Vi arbeida ut frå følgjande problemstillingar: 1. I kva omfang er det samordningsutfordringar i transportsystemet i vårt fylke? 2. I kva grad har fylket fremja samordning i transportsystemet ved hjelp av tilgjengelege verkemiddel? 3. På kva måte kan bruk av verkemidla betre samordninga i transportsystemet? Vi vil først gje ein kort introduksjon til omgrepet samordning, for så å sjå nærare på problemstillingane. Dei vil bli behandla samla, da dei er nært knytt til kvarandre. 2.1. Generelt om samordning Samordning er eit positivt lada ord, og kan på den eine sida sjåast på som eit mål i seg sjølv. På den andre sida kan ein sjå på samordning som et verkemiddel til å løyse problem. Sjølv om samordning er eit positivt ord, så er det ikkje dermed sagt det er noko som er uproblematisk. Samordning dreier seg ofte om å vege interesser mot kvarandre, og da får ein situasjonar der nokon ikkje får vilja si og da kanskje ikkje er like interessert i å samordne. Da kjem det til eit spørsmål om den som har ansvaret for samordning har evna til å få gjennomført det ein ønskjer. Samordning dreier seg om å få ulike aktørar til å tilpasse seg eller å gripe inn i andre aktørars handlingar. Vi kan tenkje oss ein innhaldsmessig samordning der aktørane tilpassar seg i høve til ei overordna målsetting. Vi kan og tenkje oss ein prosessuell samordning, og som går på at vedtak blir fatta etter ein prosedyre der alle har fått uttale seg. For å oppnå samordning krev det at ein har eit minimum av ressursar og gode reiskapar. Vi skal her sjå på samordning innan ein sektor, samferdselssektoren, og i tillegg berre ei avgrensa del innan denne sektoren. Vi skal her vere klar over at samferdsel er viktig for mange andre enn berre sektoren sjølv. Som det blir uttrykt i Fylkesdelplan Transport så er ikkje transport eit mål i seg sjølv, men eit verkemiddel til å oppnå andre samfunnsmål (s. 5). Vi skal konsentrere oss om den delen av transportsektoren som dreier seg om persontransport. Av transportmidlar finn vi fleire forskjellige, som fly, tog, buss og båt. Buss og båt er dei viktigaste transportmidla innan fylket, og vil bli via mest omtale. 1 Bestillinga legg opp til å sjå på transport innan fylket, men vil og kort nemne transport på tvers av fylkesgrensene. 2.2. Samordningsutfordringar og verkemidlar i transportsystemet Samferdselsavdelinga peikar på at ein kan dele samordningsutfordringane på to nivå. På den eine sida er det utfordringar knytt til planlegging. Med det meiner samferdselsavdelinga at ein må få dei ulike forvaltningsnivåa og transportetatane til å arbeide mot felles mål. På den andre sida er utfordringar knytt til drift, og som dreier seg om få til gode korrespondansar, enkel billettering, tilgjenge til transport o.a.. 2 Samferdselsavdelinga er opptatt av å ha eit heilskapleg og brukarretta fokus på samordning. Med dette meiner dei at det er viktig å sjå på reisande som er avhengige av fleire transportmidlar for å kome seg dit dei skal. Det vil da vere utfordringar knytt til geografisk samordning. Dette gjeld både transport innan fylket, der dei reisande må bytte transportmiddel, og det gjeld transport på tvers av fylkesgrensene. I tillegg kjem det utfordringar knytt til dei som skal reise ut av landet. 3 Samferdselsavdelinga meiner dei må ha ei skrittvis tilnærming til samordning, med ei målsetting om å bli betre på dette området for kvart år. 1 Privatbilisme står for ein vesentleg del av persontransporten, men vil ikkje bli diskutert her. 2 Dette samsvarar med det vi har omtala som prosessuell og innhaldsmessig samordning. 3 Det er i dag ingen utlandsruter frå flyplassane i fylket, med unntak av nokre få charteravgangar. 3
Samferdselsavdelinga peikar på at Fylkesdelsplan transport er i ferd med å bli eit gammalt dokument og at det er naudsynt med ei rullering i ein eller annan form, sjølv om dei meiner at planen framleis har stor verdi. I sak Sa-46/05 la samferdselsavdelinga fram forslag til prioriteringar av arbeidet i ein temaplan som eit alternativ til rullering av Fylkesdelplanen. I saka legg dei fram 7 tema 4, eller satsingsområde: Ferjestrategi, flytilbod/luftfart, trafikktrygging, bompengestrategi, hamnestruktur, kollektivtransport og universell utforming/tilgjenge, og regionforstørring. Desse tiltaka skal fungere som eit supplement til dei føringane som ligg til grunn i Fylkesdelplanen. Ei vesentleg utfordring for fylket er aktørmangfaldet innan transportsektoren. Dette gjeld både i høve til andre transportmyndigheiter og forvaltningsnivå, samt på driftssida. Fylket er ansvarleg for kollektivtransporten innan fylket og i den samanheng er det mange transportselskap som utførar transporttenester. Fylket har i dag såkalla nettokontraktar med transportselskapa. Dette vil seie at selskapa får eit nettotilskot frå fylket. Selskapa beheld billettinntektene dei får inn, men er sjølve ansvarlege for marknadsføring o.a.. Gjennom avtalane med transportselskapa har ein opna for å kunne auke, eller redusere, ruteproduksjonen dersom det skulle vere behov for det. Eit alternativ til nettokontraktar er bruttokontraktar. Med bruk av bruttokontraktar vil fylket behalde billettinntektene sjølv, men får samstundes ansvar for marknadsføring o.a. som er med på å sikre inntektene. Transportselskapa vil berre ha ansvar for eigne kostnadar. Ein kan ha ei ordning med brutto- eller nettokontraktar med insentiv for å oppmuntre transportselskapa til ekstra innsats. Dette blir gjerne omtala som kvalitetskontraktar. Uavhengig av type kontrakt, kan innkjøpsform vere med å påverke moglegheitene for samordning. For rutebiltransporten har ein så langt valt transportør gjennom forhandlingar, eller direkte kjøp. Eit alternativ er konkurranseutsetting. Bruk av anbodspakker kan bli brukt som eit verkemiddel for å oppnå betre samordning av drifta, og er diskutert i sak Sa-84/05 om kjøp av hurtigbåttenester. 5 Spørsmålet er om ein skal lyse ut ruter samla, eller om ein skal dele det opp i enkeltruter. Det blir også diskutert bruk av billetteringssystem og takstar for å oppnå samordning med andre transportmiddel i fylket. Som takstmynde har fylket moglegheit til å fastsette takstane, og i nemnde sak blir det slått fast at det er viktig å samordna takstane mellom dei ulike transportmidla. Ferjedrifta i fylket er i hovudsak Statens Vegvesen sitt ansvar, men er heilt avgjerande for at persontransporten i fylket skal fungere. Fylket har ansvar for ferjesambandet på fylkesvegar og det er i dag 4 ruter. I tillegg kjem det 2 blanda samband. Det har vore, og er framleis, store utfordringar knytt til å få auka talet på avgangar og samtidig auka frekvens. Det er m.a. slik at for ein del som er busett i distrikta i fylket så er det umogleg å nå første flyavgang utan å måtte overnatte utafor heimen fordi det ikkje er ferjekorrespondanse. Det same gjeld dei som kjem med siste fly og skal heim. Eit resultat av dette har vore at fylket fram til utgangen av 2005 betala for ein siste ferjeavgang på sambandet Bremsnes Kristiansund for at dei reisande med siste fly skal ha eit transporttilbod 6. Staten ha no gått inn og sikra dei aktuelle avgangane frå 2006. Ferjedrifta er m.a. eit eksempel på at ulike forvaltningsorgan bestiller same type teneste, og etter samferdselsavdelinga si meining kunne dette ha vore løyst ved at ein aktør var ansvarleg for bestilling av transporttenester i fylket. Fylket har i det seinare utarbeida ein ferjestrategi 7 som blei vedtatt av Fylkestinget i desember 2005, 8 og som no skal bli satt i verk. Det er allereie etablert ein nasjonal minstestandard for ferjesamband gjeldane frå 1.1.2006. Med utviklinga av ein eigen ferjestrategi går fylket lenger enn denne minstestandarden, og strategien inneheld fleire delstrategiar som skal vere med å påverke rammeføresetnadene for ferjedrifta, regionalpolitisk samordning av ferjetilbodet i vårt område samt å sikre ei lokal- og regionalpolitisk behandling av anbodsgrunnlaga/kravspesifikasjonane før utlysingane vert gjort. (Frå vedtaket i sak T-70/05). 4 Samferdselsavdelinga la opphavleg fram 5 tema i sak Sa-27/05, men i den politiske behandlinga av den saka kom det til 2 nye tema, ferjestrategi og luftfart. 5 Sentrale styresmakter har vedtatt at alle riksvegferjesamband skal lysast ut på anbod innan 2009. 6 SAS Braathens betala også ein del av dette og for andre avgangar ut 2005. 7 Se sak Sa-61/05 og Sa-80/05. Strategien er utvikla i fase 1 og 2, men kjem nå i samla utgåve for å bli satt i verk. 8 I sak T-70/05 blei fase 1 av strategien vedtatt og samferdselsutvalet fekk mynde til å utvikle fase 2. 4
Samordning av dei ulike rutetilboda er ei utfordring, og ruteplanlegging er eit omfattande arbeid. For transporten innan fylket opererer fylket med ein fast dato for endring av rutene. 9 Andre aktørar, som til dømes fly, kan endre på rutetidene opptil fleire gonger i året. Dette gjer at fylket får store utfordringar når dei skal få til eit samordna rutetilbod. 10 Det er ikkje aktuelt for fylket å ha fleire datoar for ruteendringar. I tillegg er det eit spørsmål om forutsigbarheit for dei reisande at det er ein dato i året for ev. endringar av rutetilbodet. Det er ein tidkrevjande prosess for samferdselsavdelinga å få til eit samla rutetilbod for heile fylket, og det er ein pågåande prosess fram mot 1. mai kvart år. Ut frå dei avtalane vi har sett som fylket har med transportselskapa, kan vi ikkje sjå at fylket kan krevje endringar i rutetidene til selskapa ved at dei tilpassar rutene sine til andre ruter, eller at dei på nokon måte kan pålegge sanksjonar om eit selskap ikkje vil rette seg etter eit slikt krav. Her vil ein vere heilt avhengig av at selskapa tilpasser sin verksemd frivillig. Fylket kan sjølvsagt få inn slike endringar gjennom den ordinære prosessen fram mot den årlege rutejusteringa ved at dei skal godkjenne ruteopplegget. Fylket er delt inn i konsesjonsområde. Samferdselsavdelinga opplever at selskapa er flinke til å samordne eigne ruter innan konsesjonsområdet, men at det ligg eit potensiale til forbetring når det kjem til samordning på tvers av konsesjonsgrensene. Fylket har fått på plass eit fylkeskryssanda busstilbod ved Timeekspressen, 11 og som kryssar konsesjonsgrensene. Tilbodet ble gjort mogleg ved bruk av momsmidlar. 12 For å få til eit ruteopplegg som kan konkurrere med privatbilen har ein også klart å få auka frekvensen på dei naudsynte ferjesambanda samstundes som dei har fått tilpassa rutetidene. På dette sambandet har fylket også fått innført eit oppkallingssystem på tre av haldeplassane. Reisande som vil med bussen må bruke eit lyssignal for at bussen skal stoppe. Bussen treng derfor ikkje å gjere unødvendige stopp om det ikkje er nokon som skal med, og dermed spare tid. Systemet har kome på plass etter samarbeid med Vegvesenet. Vi får opplyst frå samferdselsavdelinga at Timeekspressen har gitt nye og betre moglegheiter til samordning på lokalruter, og at ein ser moglegheiter fleire stader i fylket. For å sikre god tilgjenge til transportmidla er det naudsynt med gode terminalar. Tidlegare var det transportselskapa sitt ansvar å drive terminalane i fylket. No har fylket gått inn med tilskot til drift av terminalar, og gjennom avtalar med driftsselskapa stiller fylket krav om kvalitet på terminaldrifta. Ein har m.a. krav om opningstider, bruk av fylkets profilprogram på informasjonsmateriell og vedlikehald. Ei anna utfordring finn vi i skoleskyssen. Fylket har eit lovpålagt ansvar for denne transporten, og avviklinga av skoleskyssen er igjen avhengig av opningstidene til skolane. Det er særleg i distrikta at det er ei utfordring å få til samordning mellom dei ulike trafikantgruppene. Det er vidare ei utfordring i distrikta å få til meir enn eit minimum av kollektivtransport, som skoleskyssen representerer. Det er mange ulike trafikantgrupper som fylket må ta omsyn til. Samferdselsavdelinga peiker m.a. på sjuketransporten som gjerne skjer med taxi. Mykje av transporten er av ein slik karakter at kollektivtransport kan nyttast, men tidspunkta er feil. Fylket er ikkje ansvarleg for sjuketransporten, men ved å få dei ansvarlege til å få fleire over på kollektivtransport, er dei med på auke bruken av kollektivtransporten. Haramsprosjektet er eit prosjekt der ein har prøvd å samle det som i utgangspunktet er spreidd etterspørsel etter transporttenester i høve til fritidsaktivitetar. Ettersom prosjektet er blitt meir kjend, har etterspørselen etter transport også auka. Prosjektet er ikkje evaluert ennå, og det er noko samferdselsavdelinga vil følgje opp. Dagens billetteringssystem er ei utfordring. Det er i dag transportselskapa som eig billetteringsutstyret, og med ulike system kan dette skape problem for passasjerar som skal nytte fleire transportmidlar. Det same gjeld for dei som skal krysse fylkesgrensene. Vi får opplyst frå samferdselsavdelinga at det er planar om å innføre elektronisk billettering der fylket skal eige 9 1. mai kvart år. 10 Fylkesrevisjonen har i eit tidlegare prosjekt, rapport 3/02, sett på om det er samanheng mellom rutetilbod som kan gje brukarane eit samla reisealternativ for utvalde strekningar, koordinert med tog, fly m.v.. Det blei avdekka mangelfull oppfylling av målsettinga om tilgjenge når det gjeld korrespondanse mellom viktige kollektivtilbod i fylket. 11 Slik tiltaket blei framstilt i fylkesdelplan transport. 12 Det er løyva om lag 25 millionar frå momsmidlane til drift av Timeekspressen fram til 2007. 5
billetteringsutstyret, mot dagens ordning der transportselskapa sjølv eig utstyret. På den måten står fylket fritt til å velje transportør om ein skal setje ruter ut på anbod t.d., og slipp problem ved at selskapa ikkje har det rette billetteringsutstyret. Det er satt av midlar til innkjøp av elektronisk billetteringssystem. Etter planen vil innkjøpet skje i 2007, og så setjast i drift frå 2008. Vegdirektoratet har allereie på oppdrag frå Samferdselsdepartementet utvikla ein standard for elektronisk billettering. Med bruk av denne vil ein i framtida kunne oppnå samordna billetteringa på tvers av fylkesgrensene. Vidare vil ein ved bruk av eitt billetteringssystem få god informasjonstilgang på reisemønster innan fylket, og som igjen vil kunne ha ein effekt når ein skal planlegge rutetilbodet. Ein utfordring som vil følgje av å få eit felles billetteringssystem, blir å få på plass ein haldeplasstruktur. Alle haldeplassar i fylket må kartleggjast, og få ein unik identitet som så blir lagt inn i systemet. Dette er også viktig i høve til ruteinformasjonstenester. Ruteopplysning er og ei utfordring i fylket. Med mange ulike transportmiddel og aktørar har dei alle sine ruteheftar. I sak U-114/05 (Sa-63/05) er det vedtatt oppretta eit eige selskap som skal få ansvar for all ruteopplysning. Hovudgrunnane for opprettinga av eit slikt selskap er spesialisering og konkurransenøytralitet. 13 Opprettinga av eit selskap for ruteopplysning er også ein del av ferjestrategien, med tanke på å få innlemma hurtigbåter og ferjer i denne tenesta. Fylket samarbeidar med fleire aktørar. Det er starta opp eit arbeid med å inngå ein partnarskaps- og produksjonsavtale mellom Møre og Romsdal fylke og Statens Vegvesen som inkluderar politisk og administrativ leiing frå fylket. Ein tek her sikte på å gjere noko meir ut av det gode samarbeidet ein allereie har med Statens Vegvesen. Det er oppretta ei arbeidsgruppe som skal arbeide med dette framover. Vestlandsrådet og det nystarta Samarbeidsforum Samferdsel Midt-Noreg 14 er viktige samarbeidsfora for fylket. I Vestlandsrådet er det ei gruppe for samferdsel, og i samanheng med Nasjonal Transportplan 2002-2011 klarte ein gjennom samarbeidet å få ut ein ekstra milliard til tiltak på Vestlandet. I Vestlandsrådet arbeidar ein m.a. med Transportplan for Vestlandet. Hovudmålet med dette er å synleggjere felles transportpolitiske prioriteringar og satsingsområde på Vestlandet inn mot det statlege arbeidet med Nasjonal transportplan. Samarbeidet med Midt-Noreg er starta opp med tanke på prosessen kring komande Nasjonal transportplan 2010-2019, og samferdselsavdelinga håpar og at samarbeidet mot Midt-Noreg kan gje gode resultat. Nordisk Transportpolitisk Nettverk (NTN) er et regionalt transportpolitisk samarbeid som Møre og Romsdal fylke deltar i. Det har tidlegare vore fokus på godstransport, men no blir det sett fokus på kollektivtransport etter at ein i Danmark har hatt ei større omorganisering innan transportsektoren. Det er ikkje etablert nokre faste fora for kontakt med kommunane. Men i høve til lokal arealplanlegging, så uttaler samferdselsavdelinga seg. Dette blir i dag handtert gjennom den samordna planfunksjonen i einskapsfylket. I tillegg blir kommunane teke med på høyringar i dei tilfella der det er snakk om større ruteendringar i kollektivtilbodet. Kommunane var også involvert i arbeidet med utviklinga av Fylkesdelplanen. Gjennom å uttale seg i høve til kommunal arealplanlegging har fylket ein moglegheit til å påverke kommunane i si arealplanlegging, og som kan vere med å påverke samferdselssektoren. Gjennom einskapsfylket og plansamordninga opplever ein ved samferdselsavdelinga at dette blir godt ivareteke. I Fylkesdelplan transport har fylket presentert ideen om ein regional transportetat som verkemiddel for betre samordning av transportsystemet i fylket, og som vil innebere ei samling av dei ulike verkemidla. 15 Temaet kan få ny aktualitet med den forvaltningsreforma som er venta, og vil venteleg bli fremma på nytt i ein eller annan form. Vi får m.a. opplyst frå samferdselsavdelinga at fleire av 13 Vi viser elles til utgreiinga i sak U-114/05 (Sa-63/05). 14 Sak U-86/05 (Sa-45/05) viser at i høve til arbeidet med Nasjonal Transportplan 2006-2015 så har dei tre fylkeskommunane i Midt-Noreg, Statens Vegvesen, Jernbaneverket, Kystverket og Avinor utvikla eit godt samarbeid, og som dei ønskjer å utvikle mot Nasjonal Transportplan 2010-2019. Sjølv om det i stor grad er politisk deltaking frå fylkeskommunane så er også samferdselsavdelinga med. 15 Sjå vedlegg 2 for oversyn over forslag til organisasjonsmodell i Fylkesdelplan transport 2002-2011. 6
problemstillinga vil venteleg dreie seg om nokre av dei samordningsutfordringane som dei står overfor. Vår vurdering Lista over utfordringar og tiltak er ikkje uttømmande, men det er eit utgangspunkt med dei mest overordna utfordringane som fylket står overfor. Utfordringane er mange både på planleggings- og driftssida av transportsystemet. Det er mange aktørar som har ansvar for tiltak innan samferdselssektoren, og fylket er avhengig av å ha et godt samarbeid med dei. Vi ser det som positivt at Fylket satsar på samarbeid med Statens Vegvesen og nabofylka. Da aukar og moglegheitene for at ein kan få til betre transportløysingar og ein meir heilskapeleg transportpolitikk. Vi ser elles både innhaldsmessig samordning og prosessuell samordning. Gjennom forsøket med einskapsfylket har ein kanskje meir enn før oppnådd større grad av prosessuell samordning i høve til dei kommunale arealplanane. Timeekspressen står fram som eit vesentleg tiltak for å sikre eit godt transporttilbod på tvers av fylket, og moglegheitene for samordning med lokale ruter er stor. Vi har og sett at fylket har vore aktivt inne med tilskot for å sikre eit tilbod på enkeltstrekningar i riksvegferjesambandet. Fokus for arbeidet til Fylket ser ut til å vere i tråd med dei utfordringane som det blir peika på i Fylkesplan og Fylkesdelplan Transport. Med vidareutviklinga av temaplanen og dei strategiane som følgjer av den meiner vi Fylket gjer viktige grep for ein heilskapeleg transportpolitikk, og som støtter opp om måla i det overordna planverket. Vi ser det som heilt vesentleg at Fylket er bevisste på å få til gode løysingar når ein i framtida skal inngå nye avtaler om transporttenester i fylket, og at ein gjennom avtalane sikrar dette. Vi har ikkje grunnlag for å meine at bruk av ein avtale- eller innkjøpsform er betre enn andre for å oppnå samordning. Det som må vere fokus er at ein får den tenesta som er til beste for brukarane, og at ein gjennom avtalane, og bruk av tilskot til selskapa, sikrar dette. Som vi har peika på over så har vi ikkje funne noko i avtalane om at fylket kan krevje endringar i rutetidene til rutebilselskapa, eller at det er moglegheiter for sanksjonar. Her meiner vi at Fylket kan vere klarare i avtalene med selskapa, og at dette bør vurderast i komande kontraktar. 7
3. Høyringsfråsegner til rapporten Rapporten vart sendt på høyring den 21. februar, med svarfrist 9. mars. Høyringsutkastet vart sendt Fylkesdirektøren og samferdselsavdelinga for uttale. Før endeleg rapport vart utarbeidd vart det avhalde eit høyringsmøte med samferdselsavdelinga. Tilbakemeldingane i møtet førte til nokre justeringar i faktagrunnlaget, men ikkje til vesentlege endringar som har ført til endringar på konklusjonane i rapporten. 3.1. Samandrag av innkomne høyringsfråsegner Ved utgangen av høyringsfristen hadde vi motteke høyringsfråsegn frå samferdselsavdelinga. I korte trekk kan vi oppsummere høyringsfråsegna slik: Samferdselsavdelinga meiner at problemstilling 1 om samordningsutfordringane er greitt dekt opp. Når det gjeld problemstilling 2 kunne dei ha ønskja seg at dei tiltaka samferdselsavdelinga har iverksatt hadde vore meir synleggjort. Til slutt meiner dei at problemstilling 3 i liten grad er vurdert, og at dette til ein viss grad kan skuldast avgrensinga i prosjektet. Dei peiker på at for å få ei oversikt over moglegheitene til samordning så vil det vere nødvendig å sjå nærare på t.d. innkjøps- og kontraktformer, organisasjonsformer, oppgåvefordeling m.m.. Vi viser elles til vedlegg 3. 3.2. Høyringsfråsegnene sin verknad på endeleg utforming av rapporten I samband med høyringsfråsegna er det ikkje kome vesentlege merknader som gir grunnlag for endring av rapporten. 8
4. Konklusjonar Vi har i dette prosjektet undersøkt samordningsutfordringar innan transportsystemet, og i kva grad fylket har fremja samordning. Møre og Romsdal har ein geografi og eit transportsystem som gjev store utfordringar i høve til å få til gode transportløysingar. Transport vil vere eit spørsmål om fordeling av knappe godar, og då vil ikkje alle få det slik dei vil. Det vil vere interessemotsetningar og fylket må gjere prioriteringar. Vi har berre sett på eit avgrensa område innan transportsektoren. I tillegg kjem alle dei andre sektorane som er avhengige av transport, og som må sjåast i samanheng med samferdselsspørsmål. Samordning vil vere eit kontinuerlig arbeid med å forbetre transportsystemet i fylket. Som vi har sett er det mange aktørar som påverkar arbeidet med samordning, og som fylket er avhengig av i sitt arbeid med å få til samordning. Mykje av utfordringa for fylket er å få desse aktørane til å tilpasse sin verksemd til fylkets målsetjingar. I tillegg kjem utfordringane på driftssida for den transporten Fylket er ansvarleg for. Molde, mars 2006 Eirik Jenssen 9
Vedleggsoversyn Vedlegg 1: Kontrollutvalets bestilling KONTROLLUTVALETS SEKRETARIAT Prosjektbestilling forvaltningsrevisjon Prosjektnamn: Bakgrunn: Formål: Avgrensing: Problemstillingar: Samordning av verkemidla innan samferdselssektoren resultat og mulegheiter. Ansvaret for planlegging, utvikling og drift av transportsystemet er delt mellom mange aktørar. Å få til eit godt transporttilbod krev felles målsettingar, samordna innsats og godt samarbeid mellom stat, fylke, kommune, transportørar, terminaldrivarar m. fl. Fylket er gjennom fylkesplanlegginga tillagt eit ansvar for denne samordninga. Prosjektet skal undersøke om fylket ivaretek samordningsansvaret gjennom verkemiddelbruken på ein god nok måte, evt. påpeike område der samordninga ikkje fungerer godt nok og grunnane til dette. Om mogleg skal prosjektet skildre måtar på korleis fylket kan bli ein betre samordnar av transportsystemet ved bruk av tilgjenglege verkemiddel, og korleis konkrete samordningsutfordringar i så måte kan løysast. Prosjektet skal omfatte berre den delen av transportsystemet som handlar om persontransport. Samordningsutfordringar knytta til vegprosjektering og bygging blir ikkje omfatta av dette prosjektet. 1. I kva omfang er det samordningsutfordringar i transportsystemet i vårt fylke? 2. I kva grad har fylket fremja samordning i transportsystemet ved hjelp av tilgjengelege verkemiddel? 3. På kva måte kan bruk av verkemidla betre samordninga i transportsystemet? Revisjonskriterium: Fylkesplanen, fylkesdelplan for transport 2002 2011. 10
Vedlegg 2: Forslag til modell for organisering av samferdselssektoren i Møre og Romsdal Henta frå Fylkesdelplan transport 2002-2011. 11
Vedlegg 3: Høyringsfråsegn frå Samferdselsavdelinga 12