i praksis: nynorsk som sidemål i grunnskulen Ei filmbasert ressurspakke for internopplæringa i grunnskulen Nynorsksenteret Produsert i samartbeid med:

Transkript

1 i grunnskulen Ei filmbasert ressurspakke for internopplæringa i grunnskulen Produsert i samartbeid med: Nynorsksenteret nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa

2 INNHALD Innhald Side Føreord 4 Helsing frå Nynorsksenteret 5 Om i grunnskulen 6 i praksis og Kunnskapsløftet 8 Innhald DVD 10 Innspel til diskusjon Nynorsk på trinn 48 Nynorsk på trinn 48 Å rette nynorske tekstar 49 Å undervise i nynorsk 49 Mitt beste nynorskminne 49 Filmar mest for trinn Korleis lage filmklipp for bruk i PowerPoint 50 Læringsressursar 52 Vindtrolli på Jæren 12 Faggruppe og redaksjon 53 2 Vårdag med Veslemøy 14 3 Å oppdage nynorsk 16 Vi skriv dikt 18 Tekst i bobler 20 Om Snöball Film 54 Om Bro Kompetanseutvikling 55 Bestillingsinformasjon 56 Filmar mest for trinn og vidaregåande opplæring Mellom bakkar og berg 22 Nynorsk lærebok i KRL 24 På jakt etter substantiv 26 Grammatikk og kortskriving 28 Sjølvbiografi 30 Vi les lokalaviser 32 Vi skriv saman 34 Møte med Ivar Aasen 36 Reklame på nynorsk 38 Å slå opp med ei jente 40 Raude kyssemerke 42 Lesesirkel og rolleskriving 44 Ordkjede 46

3 Føreord Helsing frå Nynorsksenteret Bakgrunnen for i praksis-serien var eit ønske om å få fram fleire positive bilete av norsk grunnskule. I ulike samanhengar har vi vitja skular over heile landet, og vi kjenner oss sjeldan att i media si til dels negative skildring av skulen. Vi har møtt mange engasjerte elevar og fagleg sterke lærarar med spennande undervisningsopplegg. Skuleleiarane vi har treft, legg alt til rette for at det pedagogiske arbeidet skal verte så godt som mogleg. Det er fjerde del i serien som no er på plass. nynorsk som sidemål i grunnskulen syner fram eit utsnitt av norsk skule som fortel om solid og nyskapande nynorskopplæring ulike stader i landet. Skulane har gjort eit grundig førearbeid for å møte kompetansemåla i Kunnskapsløftet. Filmane syner ei stor breidd når det gjeld metodar og innhald. I ei samla ressurspakke med over 20 filmar vil alle lærarar kunne finne idear dei vil verte begeistra av. Vi har stor tru på at filmane og nynorsk...vi håper at desse filmane skal vere med og gjere 4 vil inspirere lærarar til å setje i gang med liknande opplegg nynorskundervisninga meir variert og interessant, slik at lærarane 5 kan motivere elevane til å nå kompetansemåla. sjølve. Slik kan filmane spele ei rolle i den kompetansehevinga skulen alltid må leggje til rette for. Å arbeide med dette prosjektet har vore ei glede. Folk har teke godt imot oss overalt, og lærarar og skuleleiarar har vore eineståande når det gjeld å stille opp for filmteama når vi har kome på vitjing i ein travel skulekvardag. Samstundes har nok skulane sett på det å delta i filmane som ein sjanse til fagleg utvikling og utveksling av røynsler. Mange har etterlyst fornying av opplæringa i nynorsk som sidemål i skulen. Lærarane treng å få tilbod om nye læremiddel og undervisningsopplegg for å få det til. Ressurspakken i grunnskulen er døme på at god nynorskundervisning er god norskundervisning. Med filmane i denne ressurspakken vil Nynorsksenteret vise gode døme på nynorskopplæring i praksis i ulike skular og på fleire klassetrinn. Filmane syner delar av undervisingsopplegg med engasjerte elevar og dyktige lærarar. Det er alltid mange måtar å gjere ting på, og lærarane reflekterer over kva som vert gjort, og kvifor undervisninga er tilrettelagd slik som vist i filmane. Med Kunnskapsløftet vart det innført kompetansemål i alle fag. Etter 10. årstrinn skal elevane kunne: lese og skrive tekster i ulike sjangere, både skjønnlitterære og sakspregede på bokmål Ressurspakken skal kunne brukast i internopplæringa på skular, i lærarutdanninga ved høgskular og universitet og i etterutdanning av norsklærarar. Lukke til med å styrkje nynorskundervisninga og gjere norskfaget meir mangfaldig og spennande. Vi er stolte over å kunne presentere denne ressurspakka i samarbeid med Nynorsksenteret. Oslo, september 2008 Anne Steinsvik Nordal leiar for Nynorsksenteret Pål Karlsen Knut Åge Teigen Per Christian Øiestad Snöball Film Snöball Film Bro Kompetanseutvikling Nynorsksenteret er eit nasjonalt ressurssenter for nynorsk i opplæringa. Senteret skal mellom anna utvikle og forbetre innhald og metodar i nynorskopplæringa gjennom forskings-, forsøks- og utviklingsprosjekt.

4 Om i grunnskulen Ressurspakka i grunnskulen skal inspirere lærarar til å tenkje nytt rundt eigen undervisningspraksis. Målet er at ressurspakka skal vere eit hjelpemiddel til fleksibel internopplæring og kompetanseheving i skulen. Målgruppa for filmane er norsklærarar i grunnskulen og lærarstudentar. Filmane skal kunne brukast på fagdagar eller i fagseksjonen, internt i lærarteamet eller til sjølvstudium, i kurssamanheng og i fagdidaktikk på lærarutdanninga. 6 i grunnskulen er: den lærarinitierte prosessen i elevgruppa 7 23 kortfilmar samla på ei DVD-plate den faglege samtalen med elevane eit teksthefte med presentasjonar av alle systematisk og variert arbeid med grunnleggjande undervisningsopplegga og forslag til diskusjonsspørsmål ferdigheiter som kan nyttast i etterarbeidet med filmane stimulering av elevane sine eigne læringsstrategiar ein nettstad, der alle elementa i pakka gode didaktiske, metodiske og praktiske grep er lagde ut til fri bruk Kvar film dokumenterer eit konkret undervisningsopplegg i sidemål. Læraren vert intervjua og gjev didaktiske innspel og praktiske råd. Undervisningsopplegga er filma på skular i Trondheim, Stavanger, Aremark, Nesodden, Bærum og Oslo. Samla gjev ressurspakka ulike innfallsvinklar til korleis ein kan undervise i på ein variert og fagleg solid måte. Alle filmane kan fritt lastast ned frå Det er lett å ta ut delar av filmane til bruk i PowerPoint-presentasjonar. På side 50 finn du ei rettleiing om korleis du kan gjere dette på ein enkel måte. Vi har valt å fokusere på læraren og korleis læraren arbeider med elevane og fagstoffet. Å demonstrere grundig lærarhandverk og å syne fram ulike læringsstrategiar er gjennomgåande i filmane. Ønsket er å syne praktisk metodikk og didaktikk på ein måte som kan ha direkte overføringsverdi til klasserommet. Stikkorda er: læraren som pedagogisk leiar Undervisningsopplegga i ressurspakka er tufta på kompetansemåla i Kunnskapsløftet. Det er ei breidd i ressurspakka både når det gjeld emne, teksttypar og undervisningsmetodar. Mellom anna er det undervisningsopplegg som kombinerer noveller med dramaøvingar, det er sjangerbyte frå novelle til teikneserie, vi får sjå korleis to vennskapsklassar arbeider med eit sams skriveprosjekt, det er korte skrive- og grammatikkopplegg og det er lengre opplegg som syner prosesskriving og bruk av mappemetodikk.

5 i praksis og Kunnskapsløftet Det har vore særleg viktig i filmprosjektet å gje døme på korleis elevar kan arbeide med nynorsk på trinn. Dette gjeld både lesing og skriving. Etter Kunnskapsløftet skal elevane eksperimentere med å skrive nynorsk på barnesteget. Dei skal også ha samanlikna munnleg og skriftleg språk, både nynorsk og bokmål. Elles viser filmane frå Våland skole korleis nynorskopplæringa kan koplast med språkleik og litteraturundervisning for elevar på trinn. HOVUDOMRÅDE I KUNNSKAPSLØFTET 8 På jakt etter Gjennom innføringa av Kunnskapsløftet har norskplanen fått det substantiv nye hovudområdet samansette tekstar. I filmane får vi sjå døme Vi les lokalaviser på arbeid med samansette tekstar både på trinn, trinn og trinn. Det er òg fleire praktiske døme i filmane på korleis elevane kan øve på grunnleggjande ferdigheiter i Vi skriv saman norskfaget. Når det gjeld den digitale kompetansen, får vi mellom Møte med anna sjå bruk av IKT til å lage reklamar på nynorsk, til å skrive Ivar Aasen tekstar og som verkty for systematisk respons. Film Vårdag med Veslemøy Vindtrolli på Jæren Å oppdage nynorsk Munnlege tekstar Skriftlege tekstar Samansette tekstar Språk og kultur Tekst i bobler Vi skriv dikt Mellom bakkar og berg Nynorsk lærebok i KRL Eit gjennomgåande trekk i filmane er at nynorskopplæringa vert kopla med andre norskfaglege emne. Somme gonger ligg hovudvekta på ordtilfang og nynorsk rettskriving, andre gonger er til dømes sjangerlære det viktigaste, men då er tekstane elevane arbeider med, på nynorsk. Nynorske uttrykksmåtar og rettskriving er aldri det einaste elevane lærer i desse undervisningsopplegga. i praksis og Kunnskapsløftet I oversikta på høgre side er filmane sorterte etter trinn og hovudområde i læreplanen. Plasseringa av hovudområde er først og fremst rettleiande. Mange av opplegga femner vidt og streifar kompetansemål innanfor ulike hovudområde. Reklame på nynorsk Raude k y s s e m e r k e Å slå opp med ei jente Grammatikk og kortskriving Sjølvbiografi Lesesirkel og rolleskriving Ordkjede

6 INNHALD DVD Filmane er samla på ei DVD-plate. Dei fem første filmane er mest for trinn. Film 6 til film 18 er mest for trinn, men fleire av desse filmane vil òg vere nyttige for lærarar i den vidaregåande opplæringa. Dei fire siste filmane er diskusjonsfilmar som tek føre seg ulike didaktiske problemstillingar. Nr Film Skule Lengd Side 1. Vindtrolli på Jæren Våland skole min Vårdag med Veslemøy Våland skole min Å oppdage nynorsk Aremark skole min Vi skriv dikt Aremark skole min Tekst i bobler Aremark skole min 20 Vi oppmodar sjåarane om ikkje å sjå på denne inndelinga som heilt fasttømra. Det vil vera idéar å hente for lærarar på Mellom bakkar og berg Holmlia skole 2.54 min 22 trinn i filmane for trinn og motsett. 7. Nynorsk lærebok i KRL Holmlia skole min På jakt etter substantiv Holmlia skole 9.59 min Alle filmane ligg fritt tilgjengelege på 9. Grammatikk og kortskriving Ringstabekk skole min Sjølvbiografi Ringstabekk skole min Vi les lokalaviser Brannfjell skole min Vi skriv saman Brannfjell skole min Møte med Ivar Aasen Rosenborg skole min Reklame på nynorsk Rosenborg skole min Å slå opp med ei jente Charlottenlund skole min Raude kyssemerke Charlottenlund skole min Lesesirkel og rolleskriving Tangenåsen skole min Ordkjede Tangenåsen skole min Nynorsk på trinn Ulike skular 4.51 min Nynorsk på trinn Ulike skular 7.20 min Å rette nynorske tekstar Ulike skular 2.42 min Å undervise i nynorsk Ulike skular 2.36 min Mitt beste nynorskminne Ulike skular 3.57 min 49

7 Munnlege og skriftlege tekstar trinn Lærar: Lise Lunde Nilsen Våland skole, Stavanger Vindtrolli på Jæren I denne filmen får vi sjå korleis teikning og språkleik med rim teksten sin høgt både på Spørsmål til diskusjon ei elevgruppe på 3. trinn ved og regler. På denne måten skulen og heime. Dette Korleis vil du beskrive dette Våland skole arbeider med nyttar læraren varierte metodar gjer at elevane vert trygge undervisningsopplegget? tekstar frå Haugtussa av Arne for at elevane skal koma på i opplesingssituasjonar Kva ville du ha kopiert og kva Garborg. Elevane i filmen innsida av nasjonallitteraturen. samstundes som dei vert ville du ha gjort annleis om du deltek i litteraturprosjektet ekstra godt kjende med skulle gjennomført eit liknande Haugtussa som barnelitteratur, Vi får sjå at elevane arbeider teksten. opplegg? eit prosjekt som byrja då med diktet Vindtrolli og øver Kva læringsutbyte ser det ut til elevane tok til på 2. trinn, og på stemmebruk. Vintertrolla og Øvingane i stemmebruk held at elevane har av opplegget? som vert avslutta etter 4. trinn. sommartrolla har ulike lydar fram med diktet Fuglar. I Kva språklege fordelar kan det 12 og stemmer. Korleis seier dette diktet vert ulike fuglar ha at born møter nynorsk på trinn? Undervisningsopplegget synleggjer målsetnaden i Kunnskapsløftet om at elevar tidleg i grunnskulen kan møte nynorsk og bokmål som jamstelte målformer. Andre viktige mål i litteraturprosjektet er at elevane skal «samtale om eit utval songar, dikt, forteljingar og eventyr frå fortid og notid på bokmål og nynorsk» og «uttrykkje tankar om språk, personar og handlingar i tekstar frå dagleglivet og i skjønnlitterære tekstar frå ulike tider og kulturar». (Kunnskapsløftet) Elevane vert kjende med personane i Haugtussa gjennom song, skriving, til dømes Vestan Havmann «Tsjuh-bu!», korleis er stemma til Sunnan Ljosalv når han seier «Sulilu», og korleis snakkar Veslemøy når ho ropar ut «Å, du sæle sumar»? I alt har diktet Vindtrolli åtte vers. Elevane har arbeidd med eitt vers i veka, og kvart nytt vers er kopiert og limt inn i Haugtussa-boka, ei finbok der elevane dokumenterer arbeidet med Garborgtekstane i form av teikningar og tekstar dei skriv sjølve. Elevane les deretter opp dei ulike versa. Lesinga er førebudd, det vil seie at elevane har øvd på å lese skildra i eitt vers kvar. Kva seier kråka? Kva seier linerla? Er fuglane glade, eller er dei triste? Elevane får øvd seg både i lydane som dei enkelte fuglane lagar, og i enkel tekstanalyse. Dessutan får elevane kjennskap til litterære verkemiddel som bokstavrim og alliterasjon. Ei oppfølging av denne økta vil vere at elevane fordjupar seg i dei enkelte versa av Fuglar, og at dei har eit kort emnearbeid knytt til diktet. Då skal elevane lese og skrive faktatekstar om éin eller fleire av dei ulike fuglane som vert nemnde i diktet. Kortfatta rapportar om Haugtussa-prosjektet ved Våland skole: haugtussa Matre, Synnøve 2005: «Dei yngste barna og nynorsken», i Anne S. Nordal (red.): Didaktiske perspektiv på nynorskopplæringa. Nynorsksenteret, Høgskulen i Volda

8 Skriftlege tekstar trinn Lærar: Lise Lunde Nilsen Våland skole, Stavanger Elevane som er med i denne tankekartskjema. Tankekartet Spørsmål til diskusjon filmen, har i to år arbeidd er med på å systematisere Kva syntest du var bra ved systematisk med tekstar frå dei assosiasjonane som dette undervisningsopplegget? Haugtussa av Arne Garborg. elevane får, og gjev eit konkret Korleis kan dei yngste borna Haugtussa-prosjektet byrja grunnlag for den vidare arbeide med nynorsk? då elevane var på 2. trinn, og skrivinga. Mange av elevane Når bør elevar på barnetrinnet det skal vare ut 4. trinn. Det er vel å innleie kvar ny setning byrje å skrive nynorsk? norsklærarane på skulen som med:«ho er så glad for». Kva språklege fordelar kan det står bak satsinga. ha at born med bokmål som Når læraren har godkjent opplæringsmål arbeider med 14 Mange av aktivitetane utkastet i kladdeboka, kan nynorsk på trinn? 15 i prosjektet er knytte til karakteren Veslemøy og opplevingane hennar. Veslemøy veks opp på Jæren, ein stad elevane òg har vitja i samband med Haugtussa-prosjektet. I undervisningsopplegget vi får sjå i filmen, skal elevane skildre korleis ungjenta Veslemøy opplever ein vårdag. Slik er dette eit døme på at elevane tidleg kan eksperimentere med nynorsk skriving. Kvifor er Veslemøy så glad denne vårdagen? Kva er det Veslemøy ser og sansar? Desse spørsmåla skal elevane prøve å svare på i eit VÅRDAG MED VESLEMØY elevane føre inn forteljinga si i Haugtussa-boka. Dette er ei skrivebok med stive permar, blank venstreside til illustrasjonar og ei høgreside med linjer. Boka fungerer som ein slags portefølje og inneheld alle tekstane og teikningane elevane har laga i samband med dette prosjektet. Elevane har tidlegare illustrert både eigne tekstar og originaltekstar frå Haugtussa. Også Vårdag med Veslemøyteksten skal illustrerast. På denne måten får elevane trening i å tenkje samspel mellom illustrasjon og tekst, med andre ord øving i å lage samansette tekstar. Kortfatta rapportar om Haugtussa-prosjektet ved Våland skole: haugtussa Matre, Synnøve 2005: «Dei yngste barna og nynorsken», i Anne S. Nordal (red.): Didaktiske perspektiv på nynorskopplæringa. Nynorsksenteret, Høgskulen i Volda

9 Språk og kultur trinn Lærar: Kristin Paulsen Aremark skole, Aremark Kva er nynorsk? Til kva vert det klart at nynorsk fyrst og Spørsmål til diskusjon nynorsk brukt? Kvar finn fremst er eit skriftspråk. Vi Kva kan elevane lære av eit vi nynorsk i dag? Desse skriv nynorsk eller bokmål, slikt undervisningsopplegg? spørsmåla er utgangspunktet men snakkar dialekt. Korleis ville du ha gjennomført for dette utforskande eit undervisningsopplegg som undervisningsopplegget Den neste delen er at elevane Å oppdage nynorsk? gjennomført ved Aremark gruppevis skal gå på jakt etter Kva fordelar gjev det å starte skole i Østfold. Dette nynorsk tekst. Ei gruppe får tidleg med nynorsk som undervisningsopplegget blei i oppdrag å undersøkje kvar sidemål? gjennomført på 7. trinn, men dei finn nynorsk på Internett, Korleis kan ein arbeide med 16 passar like godt på 5. eller 6. ei anna gruppe skal leite nynorsk på trinn? 17 trinn. Målet med dette undervisningsopplegget er at elevane skal verte medvitne om at nynorsk er eit alminneleg skriftspråk som, til liks med bokmål, vert brukt i alle moglege sjangrar og høve. Fyrste del av undervisningsopplegget er ein fellesdiskusjon mellom elevar og læraren. Kva veit elevane frå før om nynorsk? Kvar har dei møtt nynorsk tidlegare? Med denne innleiande samtalen får elevane synleggjort kva forkunnskapar og førestellingar dei har om nynorsk, og læraren får gjort Å OPPDAGE NYNORSK etter nynorsk på biblioteket, og ei tredje gruppe skal sjå om dei finn nynorske tekstar i læreboka i norsk. Deretter skal gruppene leggje fram for kvarandre kva dei fann ut. Kanskje var nynorsk meir vanleg enn dei trudde? Eit godt råd til lærarar som skal gjennomføre liknande undervisningsopplegg, er å undersøkje på førehand kva nynorskbøker som står på biblioteket, kva for nynorske nettstader og nettaviser som finst, osb. Slik kunnskap kan vere greitt å ha i bakhand om elevane treng ekstra tips. Firda den største dagsavisa på nynorsk: Nyheiter om nynorsk: Tunkatten Aasentunet sin nettstad for born: Norsk Barneblad: Magasinett: nynorsk nettmagasin for ungdom:

10 Munnlege og skriftlege tekstar trinn Lærar: Kristin Paulsen Aremark skole, Aremark Vi skriv dikt Målet med dette undervisningsopplegget er å gjere elevane meir medvitne om norsk språk gjennom ulike aktivitetar som samtale, lesing, lytting, skriving og teikning. Undervisningsopplegget vert Dikt brukte i dette introdusert gjennom ein kort undervisningsopplegget: samtale om kva nynorsk meining i seg sjølv. Dessutan den same øvinga på nytt, men Mary Bente Bringslid: Fotball, 18 er, og korleis ein kan sjå at er det truleg ein fordel om då med dikt som har litt lengre Arnt Birkedal: Gamle 19 noko er på nynorsk. Deretter får elevane ei lita tankenøtt: Kva om det ikkje fanst noko skriftspråk i Noreg? Korleis burde vi då lage eit nytt norsk skriftspråk som skulle vere felles for alle i landet vårt? Bakgrunnen for denne innleiinga er at elevane ikkje hadde arbeidd med nynorsk på skulen tidlegare, og difor var det trong for å gjere elevane meir medvitne om kva nynorsk er. Etter denne samtalebaserte tilnærminga er det klart for arbeidet med dikt. Elevane er organiserte i firargrupper. Kvar gruppe får utdelt eit dikt som dei les høgt saman i gruppa. Diktet har inga overskrift. Alle gruppene får ulike dikt. Diktet skal dei klippe i rader, radene vert lagde i ein konvolutt og leverte til nabogruppa. Når det gjeld kva dikt ein skal velje ut til denne aktiviteten, er det viktig at kvar linje i diktet gjev diktet er konkret og med tydeleg innhald. Oppgåva til gruppene er å setje saman radene til eit nytt dikt. Dette er ein spennande prosess der elevane prøver seg med ulike variantar før dei bestemmer seg for korleis diktet deira skal vere. Dikta vert gjerne annleis enn originalversjonen av diktet, ein originalversjon som elevane ikkje kjenner. Det nye diktet skal elevane skrive av og føre inn på ein farga plakat. I tillegg skal dei illustrere diktet og lage ei passande overskrift. Å skrive av diktet hjelper elevane til å bli medvitne om nynorske ord og vendingar. Det å illustrere og lage overskrift er kreative oppgåver som krev at elevane må tolke diktet. Denne gongen arbeidde elevane med enkle og korte dikt. Seinare kan elevane gjere tekst og litt større vanskegrad. Dei kan òg gjere om dikt til teikneserie, eller dei kan skrive dikt på nynorsk sjølve. Spørsmål til diskusjon Kva lærer elevane i dette undervisningsopplegget? Korleis kan arbeid med dikt gjere elevar meir medvitne om språk og språklege verkemiddel? Korleis ville du ha gjennomført eit liknande undervisningsopplegg? Korleis kan ein arbeide med nynorsk på trinn? Kaldestad, Per Olav og Hanne Knutsen 2006: Diktboka om arbeid med poetiske tekstar i skolen. Oslo, Cappelen Akademisk Forlag teikneseriar luktar, Oskar Stein Bjørlykke: Det er skuledag og Frå skulen med ranselen.

11 Samansette tekstar trinn Lærar: Kristin Paulsen Aremark skole, Aremark Tekst i bobler I undervisningsopplegget om samansette tekstar og Ei oppfølging av dette Tekst i bobler vert nynorsk teikneseriar. Denne samtalen undervisningsopplegget Løvland, Anne 2007: På tekstskaping kombinert med er med på å førebu elevane til kan vere at elevane lagar mange måtar. Samansette samansette tekstar. Elevane det dei skal gjera, samstundes sine eigne teikneseriar. tekstar i skolen. Oslo, får ulike teikneseriar frå som han er med på å gjere Utgangspunktet kan til dømes Fagbokforlaget Norsk Barneblad der teksten elevane meir medvitne om vere ei felles overskrift eller i originalboblene er retusjert teikneserie som sjanger. eit bestemt tema. Ein annan Ressursside om teikneseriar: bort. Oppgåva til elevane er å vri kan vere å gjere om ein lage ei meiningsfull forteljing Elevane arbeider to og to når nynorsk songtekst eller eit dikt teikneseriar ved å skrive inn ny tekst på dei skal skrive ny tekst i dei til teikneserie. Det viktige er 20 nynorsk. For at det skal bli litt tomme teikneserieboblene. at skriveoppgåvene ikkje er Teikneseriar med tomme 21 lettare å skrive inn teksten, er teikneseriane kopierte over på A3-ark. Det er fyrste gongen elevane i denne gruppa skal skrive nynorsk, og slik er dette ei overkomeleg og morosam start på nynorskskrivinga. Teikneserie er ein sjanger som dei fleste elevar kjenner godt. Dei veit at teikneseriar ofte har lite tekst, at bilete og tekst utfyller kvarandre, og at det er heilskapen som skapar forteljinga. Før elevane tek til med sjølve skriveaktiviteten, er det ein felles gjennomgang der elevane og læraren snakkar Teksten i den fyrste ruta er ikkje teken vekk, og på den måten får elevane litt hjelp i byrjinga. I denne oppgåva bruker elevane ikkje ordliste. Føremålet er at dei skal aktivisere førehandskunnskapane sine i nynorsk. Kanskje kan elevane meir nynorsk enn dei trur? Etter at elevane er ferdige med å skrive ny tekst, les to og to par tekstane sine høgt for kvarandre. Sjølv om utgangspunktet er likt, kan forteljingane bli ganske så ulike! Dei ferdige teikneseriane vert hengde opp på veggen i undervisningsrommet som ei utstilling. for omfattande, og at elevane tidleg vert utfordra til å prøve å skrive på nynorsk. Spørsmål til diskusjon Kva likte du ved dette opplegget? Korleis ville du ha lagt opp eit liknande undervisningsopplegg med dine elevar? På kva måtar kan arbeidet med samansette tekstar koplast med skriving på nynorsk? Korleis vil du leggje opp ei systematisk nynorskopplæring på trinn? snakkebobler: teikneseriar/bobler.pdf

12 Munnlege tekstar trinn Lærar: Torill Tørjesen Holmlia skole, Oslo Mellom bakkar og berg Nordmannen Tekst: Ivar Aasen Frå Symra, 3. utg Millom Bakkar og Berg ut med Havet heve Nordmannen fenget sin Heim, der han sjølv heve Tufterna gravet og sett sjølv sine Hus uppaa deim. Mellom bakkar og berg musikkuttrykk. På slutten Han saag ut paa dei steinutte Strender Nynorske viser og songar av denne filmen får vi høyre det var ingen, som der hadde bygt. har tradisjonelt hatt ei sterk resultatet av ein slik miks, ein «Lat oss rydja og byggja oss Grender, stilling i musikk- og norskfaget. rappversjon av Mellom bakkar og so eiga me Rudningen trygt». Kven har ikkje ein gong i og berg. løpet av skuletida sunge Han saag ut paa det baarutte Havet; Den fyrste song eg høyra Spørsmål til diskusjon der var ruskutt å leggja ut paa; fekk, Du skal ikkje sova bort Kva lærer elevane av å syngje men der leikade Fisk ned i Kavet, sumarnatta, Mellom bakkar nynorske viser og songar? og den Leiken den vilde han sjaa. 22 og berg (opphavleg kjend På kva måte kan nynorske Fram paa vetteren stundom han tenkte: 23 som Nordmanden) eller den populære Kveldssong for deg og meg? På Holmlia skole har det vore eit tett samarbeid mellom musikklæraren og norsklærarar for å øva inn nynorske songar. På denne måten vert elevane kjende med norsk visetradisjon samstundes som dei opplever nynorsk som eit rikt og levande kulturspråk. Dessutan vert elevane gjennom songtekstane vane med særeigne nynorske ord og vendingar. Ein spennande vri er å kombinere eldre tekstar med ungdomen sine eigne viser og songar vere ein del av nynorskundervisninga? Kva andre songtekstar kan eigne seg i ein slik samanheng? Korleis kan norsk- og musikklæraren samarbeide om nynorskopplæringa? Korleis kan elevane arbeide for å presentere sine eigne versjonar av songar som samansette tekstar med lyd, bilete og/eller film? Songboka til tunkatten Lurivar på Aasentunet: Nordstoga, Odd (red.) 2002: Song for deg og meg, Oslo, Det Norske Samlaget Giv eg var i eit varmare Land! Men naar Vaarsol i Bakkarne blenkte, fekk han hug til si heimlege Strand. Og naar Liderna grønka som Hagar, naar det laver av Blomar på Straa, og naar Næter er ljosa som Dagar, kann han ingenstad vænare sjaa. Rappen i filmen er ved Baboucarr Chune og Bahman Moradi. Stor takk til Ivar Aasen-tunet for at vi fekk bruke historiske bilete av Aasen i denne filmen.

13 Skriftlege tekstar trinn Lærar: Torill Tørjesen Holmlia skole, Oslo Holmlia skole har sidan 2004 temaet er Bibelen og dei skriveboka. Desse orda går hatt ei nynorsksatsing kalla ti boda i kristen og jødisk ein gjennom i fellesskap. Slik Nynorskopplæring nr : Sidemålsløftet Holmlia skole. tradisjon. Hovudmålet i KRLundervisninga vert elevane oppmuntra til å Denne satsinga er forsterka er sjølvsagt spørje om ord og omgrep dei gjennom Kunnskapsløftet ved lærestoffet i faget, men sidan ikkje skjønar, det kan vere Tørjesen, Torill W. 2005: at norsklærarane i fellesskap læreboka er på nynorsk, opnar faguttrykk eller allmenne ord «Nye vegar til nynorsken», har utarbeidd ein modell for det seg gode høve til å kople og uttrykk som er nye for i Anne S. Nordal (red.): sidemålsopplæringa ved språktrening og språkforståing dei. Mange av desse orda er Didaktiske perspektiv skulen, og denne modellen er til fagstoffet. Denne felles for nynorsk og bokmål. på nynorskopplæringa. nedfelt i den lokale læreplanen språktreninga er dessutan med Dermed aukar ordtilfanget til Nynorsksenteret, Høgskulen i 24 i norsk. Mellom anna er på å understreke lesing som elevane både på bokmål og Volda 25 nynorsk. det konkrete mål i nynorsk for kvart av dei tre åra på ungdomstrinnet. På 8. trinn skal elevane til dømes byrje tidleg med nynorskopplæringa, dei skal lære formverket og arbeide med korte skriveoppgåver. Ein viktig del av nynorsksatsinga på Holmlia skole er at fleire av klassane bruker nynorsk lærebok i KRL. Hovudmålet med dette er at elevane skal få brei røynsle med nynorske fagtekstar og på den måten oppleve at nynorsk er eit språk i bruk. I denne filmen får vi sjå ei undervisningsøkt der Nynorsk lærebok i KRL ein grunnleggjande dugleik på tvers av fag. Elevane skriv nynorsk når dei gjer notat og løyser oppgåver. Læraren skriv konsekvent nynorsk på tavla. I tillegg er alle oppgåver og prøver òg skrivne på nynorsk. På denne måten vert nynorsk bruksspråket i KRL-faget, og elevane vert godt vane med å høyre og skrive nynorsk. Ei viktig og systematisk ordning er at elevane lagar seg ordbank. Kvar gong elevane les ein ny tekst i læreboka, anten det er på skulen eller heime, skriv dei inn nye eller vanskelege ord i margen på Spørsmål til diskusjon På kva ulike måtar lærer elevane nynorsk i dette undervisningsopplegget? Korleis kan det å bruke lærebøker på nynorsk påverke elevane sine haldningar til nynorsk? Kva fordelar kan det gje å bruke nynorsk lærebok i eit anna fag enn norsk? I kva fag kunne det vore aktuelt å bruke nynorsk lærebok på skulen din? Tørjesen, Torill W. 2007: «Sidemålsløftet Holmlia skole» i Anne S. Nordal (red.): Betre nynorskundervisning. Nynorsksenteret, Høgskulen i Volda.

14 Skriftlege tekstar trinn Lærar: Torill Tørjesen Holmlia skole, Oslo Denne filmen syner korleis skal finne substantiva og Vi legg merke til at det elevar kan arbeide aktivt gjere dei om til eintal med er mange elevar med Språkrådet sitt nettkurs i med grammatikkøvingar rett artikkel eller mengdeord minoritetsspråkleg bakgrunn i nynorsk: tidleg på 8. trinn. Det er framfor. Utfordringa i denne denne elevgruppa, og gjennom undervisningsrommet og oppgåva er både å finne eit slikt opplegg får dei styrkt Nynorsk.nett.no elevane sjølve som er alle substantiva og vite om kompetansen sin i norsk språk, utgangspunktet for øvingane. substantivet er hannkjønn, til dømes ved å gje substantiv Norsk Nettskole sine Målet er at elevane skal hokjønn eller inkjekjønn. rett kjønn. ressurssider om nynorsk repetere grammatikkreglar rettskriving: gjennom enkle, korte og Den siste oppgåva er at Spørsmål til diskusjon 26 varierte oppgåver. elevane skal lage ei loddrett Kva likte du ved dette 27 Desse øvingane kan gjennomførast først i ein time, dei kan vere eit avbrekk i eit anna undervisningsopplegg, eller dei kan vere repetisjon for å halde kunnskapane i grammatikk ved like. Elevane vert til dømes bedne om å finne tre ulike substantiv i rommet, på kvarandre, på pulten osb., og deretter skal dei bøye substantiva. Øvingane vert oppsummerte i fellesskap, og dei grammatiske reglane vert repeterte på tavla. Den neste oppgåva elevane gjer, er å plukke ut substantiv frå dikt i læreboka. Elevane På jakt etter substantiv substantivrekkje ut frå bokstavane i førenamnet sitt. Også i denne oppgåva skal dei gje substantivet rett artikkel eller mengdeord, til dømes slik: S eit sykkelstyre A ein apekatt R ein regndrope A ei and H eit hjarte Ein vri eller ekstra variasjon kan vere at elevane løyser grammatikkoppgåver på Internett, på skulen eller heime. Det er fleire nettstader som fritt tilbyr grammatikk- og rettskrivingsøvingar. opplegget? Når bør undervisninga i nynorsk grammatikk byrje? Kor stor del av nynorskopplæringa bør grammatikkdelen utgjere? Korleis vil du leggje opp innlæringa av grammatikk på ein best mogleg måte? Korleis kan ein gjere undervisninga i grammatikk både systematisk og variert? Tekstlaboratoriet ved UiO: GREI grammatikkspel for elevar:

15 Skriftlege tekstar trinn Lærar: Marit Løkke Ringstabekk skole, Bærum Dette undervisningsopplegget Tidsfristen gjer at elevane Spørsmål til diskusjon syner korleis ein kan arbeide må kome fort i gang med Kva fordelar ser du ved å la Oppgåvene i undervisningsopplegget med grammatikk gjennom skrivinga, og at det ikkje elevane arbeide med nynorsk er henta frå: korte skriveoppgåver. Målet vert så lange tekstar. Det er grammatikk på denne måten? Aske, Jetne, Larsen, Løkke, er at elevane skal bruke heller ikkje tid eller høve til å Korleis ville du undervist i Rossland 2007: Neon 9 sine eigne tekstar som bruke ordliste. Etter at dei har nynorsk grammatikk? studiebok. Oslo, Det Norske utgangspunkt for repetisjon skrive teksten, skal dei plukke Korleis kan ein veksle Samlaget av nynorske pronomen og ut adjektiva dei har nytta i mellom lesing, skriving og gradbøying av adjektiv. teksten, og gradbøye dei. rettskrivingsøvingar på Nynorsksenteret sitt nettkurs nynorsk? om nynorsk: 28 Elevane vekslar mellom Neste punkt er å repetere Kor mykje vekt bør 29 å skrive, arbeide med grammatikk og lese opp tekstane dei har skrive. Dei som ikkje kjenner seg støe på reglane, kan føre reglar og bøyingsmønster inn i regelboka si. Den fyrste skriveoppgåva tek utgangspunkt i ein dialog mellom to personar som står og ventar på ein buss på ein haldeplass. Den eine skal vere glad, medan den andre skal vere trist. Det er kaldt, og det blæs. Dette skal elevane skildre, og dei har fem minutt til rådvelde. Grammatikk og KORTSKRIVING pronomen. Korleis skil nynorsk seg frå bokmål når det gjeld personlege pronomen? Etter ein kort samtale og repetisjon er det klart for den andre skriveoppgåva: Skriv ein tekst der du bruker så mange ulike pronomen som mogleg. Du er fri til å velje situasjon og kor mange personar som er med. Skriv i fem minutt. Repetisjonsøkta vert runda av med ein uhøgtidleg konkurranse der elevane tel kor mange ulike pronomen dei klarte å ta med i teksten. I tillegg er det ei kort oppsummering der elevane får høve til å fortelje kva dei har lært i løpet av økta. grammatikkdelen ha i sidemålsundervisninga? Kva fordelar og ulemper er det ved at elevane bruker regelbok i norskfaget? Språkrådet sitt nettkurs i nynorsk: Nynorsk.nett.no/ Norsk Nettskole sine ressurssider om nynorsk rettskriving: Tekstlaboratoriet ved UiO: GREI grammatikkspel for elevar:

16 Forteljing frå barndomen Kommentar Måloppnåing Skriftlege tekstar trinn Lærar: Torgeir Mjaugeto Ringstabekk skole, Bærum Sjølvbiografi - Innleiinga fangar interessa til lesaren - Du markerer avsnitt tydeleg - Du bruker adjektiv og pronomen riktig - Du skildrar miljø og personar - Du varierer ordbruken og setningstypane Låg Middels Høg Denne filmen syner oppstarten leik og spel, til opplevingar responssamtalen kan læraren Kva synest du om at ikkje alle på eit lengre undervisningsopplegg om sommaren eller i jula, utdjupe responsen og disku- tekstar i ei slik mappe bør der prosesskriving og til barnehagen osb. Ut frå tere teksten med kvar enkelt vurderast med karakter? skrivemappe er i sentrum. tankekartet vel elevane ut eitt elev. Læraren har på førehand Elevane skal skrive korte minne som forteljinga skal lese elevane sitt responsskjema, tekstar i ulike sjangrar. Målet handle om. fylt ut sitt eige skjema Dysthe, Olga 1995: er at elevane skal skrive ofte, og retta i teksten. Ord på nye spor. Innføring både på nynorsk og bokmål, Denne elevgruppa er vane i prosessorientert skrivepedagogikk. og at dei gjennom prosesskriving med å gje respons til kvaran- Både undervegs i skrivepro- Oslo, Det Norske og respons skal verte betre dre. Når elevane skal gje resessen og i responsrundane Samlaget. 2 utg. 30 skrivarar. spons, sit dei anten i par eller gjeld det å vere medvitne om 31 Felles for alle skriveoppgåvene i mappa er at dei tek utgangspunkt i elevane sjølve og deira interesser og bakgrunn. Tittelen på mappa er difor Sjølvbiografi. Denne filmen syner arbeidet med den fyrste teksten; forteljing frå barndomen. Teksten skal vurderast med karakter. Når det gjeld nynorsk rettskriving, er det særleg adjektiv og pronomen elevane skal konsentrere seg om i denne teksten. Elevane byrjar med å lage eit tankekart. Tankekartet skal hjelpe elevane til å strukturere minne dei har frå barndomen. Det kan vere minne knytte til i grupper på tre. Dei bruker eit responsskjema for å dokumentere og konkretisere responsen. Elevane gjev respons på fyrsteutkastet av forteljinga medan læraren kommenterer det andre utkastet. Saman med andreutkastet samlar læraren òg inn responsskjemaet. På den måten får læraren eit breiare grunnlag når han skal gje sin respons på prosessen og teksten. På denne fyrste teksten i skrivemappa har læraren valt å gje sin respons munnleg. Når elevane har time med arbeidsplan, har læraren sjanse til å samtale med ein og ein elev om teksten deira. I denne kriteria for teksten. Grunngjevinga for å avgrense nynorskkriteria til adjektiv og pronomen i denne teksten er at elevane skal deltrene på få område om gongen i staden for å prøve å bli flinke i alt i ein og same tekst. For læraren sin del gjer selektiv retting det lettare å vere presis i responsen. Spørsmål til diskusjon På kva måtar kan arbeid med skrivemappe og prosesskriving gjere elevane betre i nynorsk? Korleis ville du ha lagt opp eit undervisningsopplegg med prosesskriving på nynorsk? Kor mange tekstar bør elevane skrive på nynorsk i løpet av eit semester? Eritsland, Alf Gunnar 2004: Skrivepedagogikk. Teori og metode. Oslo, Det Norske Samlaget. Michaelsen, Eva og Randi O. Johansen 2007: Mappevurdering. Håndbok for læreren med eksempler fra norsk og kunst og handverk. Oslo, Universitetsforlaget Responsskjemaet som elevane brukte i opplegget: filmene/sjolvbiografi.html

17 Skriftlege tekstar trinn Lærar: Elin Hardeland Brannfjell skole, Oslo Målet med dette undervisnings- skal til dømes finne ut kvar Samanlikninga av dei to Kva lærer elevane opplegget er at elevane skal det er vanleg at lesarbrev er avisene gjev òg høve til om nynorsk i dette kombinere lesing av nynorske plasserte i dei to avisene, dei diskusjon av språkspørsmål. undervisningsopplegget? saktekstar med sjangerlære. skal samanlikne kva tema På kva måtar er dei to avisene Korleis kan ein kombinere Dei nynorske tekstane er innsendarane skriv om, kva like/ulike når det gjeld språk nynorskopplæring og henta frå lokalavisa Grannar målform som vert nytta, og dei og innhald? Kvifor er det både sjangerlære? i Hordaland, og tekstane på skal velje ut eitt lesarbrev frå bokmåls- og nynorskannonsar Kva for skriveoppgåver kunne bokmål er henta frå lokalavisa kvar av avisene som dei skal i Grannar? Og kvifor er det elevane fått etter denne til elevane, Nordstrands Blad. kommentere grundig. ikkje nynorsk i Nordstrands stasjonsundervisninga? Elevane skal sjå nærare på Blad? 32 dei tre sjangrane artikkel, Når det gjeld sjangeren 33 lesarbrev og annonse. Vi les lokalaviser er organisert som stasjonsundervisning. To grupper arbeider med artikkel, to med lesarbrev og to med annonse. I dei neste norsktimane vil gruppene rullere slik at alle elevane har vore gjennom alle tre sjangrane. Elevane bør på førehand ha gått gjennom typiske sjangertrekk i dei sjangrane dei skal undersøkje. Då vil undervisningsopplegget fungere som repetisjon og fordjuping i sjangrane. På kvar stasjon skal elevane fylle ut eit skjema som læraren har laga. Elevane Vi les LOKALAVISER annonse, skal elevane undersøkje både plassering, målform og målgruppe for annonsane i dei to avisene. I tillegg må elevane uttale seg om korleis annonsane er illustrerte, og på kva måte bodskapen kjem fram i teksten. Såleis vert dette òg ei øving i å analysere samansette tekstar. Dei gruppene som arbeider med artikkel, vel ein artikkel i Grannar som dei går nøye gjennom. Dei ser mellom anna på korleis artikkelen er bygd opp, dei vurderer om det er samsvar mellom ingress og brødtekst, og dei kommenterer omgrep og ord i teksten. Til sist i økta summerer dei ulike gruppene opp kva dei har funne ut. Gruppene får også litt tid til å førebu seg til presentasjon. Dessutan vert kriteria for presentasjonen gått gjennom på førehand. Kriteria for presentasjonen er delt inn i formkriterium (snakke høgt og tydeleg, sjå på publikum osb.) og innhaldskriterium (halde seg til oppgåva, grunngje synspunkta osb.). Spørsmål til diskusjon Kva kunne du tenkje deg å bruke sjølv frå dette opplegget? Kva ville du gjort annleis om du skulle gjennomføre eit liknande undervisningsopplegg? Dei fleste lokalaviser vil nok donere eit klassesett om dei vert spurde. Større nynorske lokalaviser er mellom anna Firda, Grannar, Sogn Avis. Større aviser som nyttar både bokmål og nynorsk, er: Bergens Tidende, Sunnmørsposten og Valdres. Nynorsksenteret si samling av sakprosatekstar for ungdom: tekstbasen Løvland, Anne 2007: På mange måtar. Samansette tekstar i skolen. Oslo, Fagbokforlaget

18 Skriftlege tekstar trinn Lærar: Elin Hardeland Brannfjell skole, Oslo Vi skriv saman Vennskapsklassar, IKT og korleis skrivesamarbeidet skal paret kan lese responsen. I Spørsmål til diskusjon prosesskriving er nøkkelord skje, og kva skriveoppgåva tillegg møtest para på Skype Kva var bra med dette i dette skriveprosjektet der skal vere. Elevane skal skrive og gjev kvarandre utfyllande skriveprosjektet? elevane i 8F ved Brannfjell ei forteljing med utgangspunkt munnleg respons. Når dette Kva trur du elevane lærte av skole i Oslo samarbeider med i digitale stillbilete. Fyrst skal er gjennomført, kan elevane dette skrivesamarbeidet? 8. trinn ved Enge skule i Etne i para ved båe skulane ta eit skrive fyrsteutkastet til den Korleis ville du ha organisert Hordaland. Målet er at elevane bilete av ein stad i nærområdet ferdige forteljinga. responsen i eit liknande skal verte betre til å skrive der det kan skje noko skriveprosjekt? nynorsk ved å ha jamaldrande skummelt eller spennande. Det Elevane gjer akkurat det same Korleis kan ein skaffe seg ein elevar som målgruppe for er eit krav at det ikkje skal vere med den ferdige forteljinga nynorsk vennskapsklasse eller 34 tekstane dei skriv. Eit anna med menneske på bileta. som med innleiinga. Dei fyller vennskapsskule? 35 viktig mål er at elevane ved Brannfjell skole skal oppleve nynorsk som eit levande bruksspråk ved å samarbeide med elevar med nynorsk som opplæringsmål. Eit elevpar frå Oslo er kopla med eit elevpar frå Etne. Kvart par skal skrive ei skildring og får respons både skriftleg og munnleg av det andre paret. Den skriftlege responsen vert delt gjennom læringsplattforma Fronter, og den munnlege responsen skjer ved hjelp av webkamera og gratisprogrammet Skype. På førehand har lærarane for dei to elevgruppene avtala Stillbileta vert lagra i fellesrommet elevane deler på Fronter. Elevpara ved Brannfjell skole skriv si forteljing ut frå bileta som elevane i Etne har teke, og motsett. Med utgangspunkt i stillbiletet skriv elevane innleiinga til ei forteljing der dei òg skildrar staden på biletet. Det er viktig å få med dei ulike sansane i skildringa. Kva høyrer, ser, luktar og kjenner de på staden? Den fyrste responsrunden tek føre seg berre denne innleiinga. Kvart elevpar fyller ut eit responsskjema og lagrar det på Fronter slik at det andre ut eit eige responsskjema, lagrar det på Fronter og snakkar saman om teksten via webkamera. Etterpå er elevane klare til å skrive det endelege utkastet til forteljingane sine. Når den siste finpussen på teksten er unnagjord, er det tid for presentasjon. Kvart par les opp teksten, og bak dei vert stillbiletet vist på storskjerm. Som ei avrunding på skriveprosjektet summerer elevane i fellesskap opp røynslene sine. Kva var bra med skriveprosjektet? Kva kunne vore betre? Og kva tykkjer elevane at dei har lært? Nynorskopplæring nr : Nettside om skriveprosjektet: levande

19 Spørsmål til diskusjon Dette undervisningsopplegget Kva ville elevane spurt Ivar Kva var bra med dette tek føre seg Ivar Aasen som Aasen om dersom dei møtte undervisningsopplegget? historisk person. Målet er at han i dag? Dette er ei oppgåve Korleis kan nettstaden til elevane skal få meir kunnskap som elevane får, og som dei Den tredje og siste delen i Ivar Aasen-tunet brukast i kven Ivar Aasen var, og kva må svare på i skrivebøkene dette undervisningsopplegget norskundervisninga? han gjorde. Opplegget er sine. Det bankar på døra, og er arbeid med dagbøkene På kva andre måtar kan ein tredelt: Fyrst les elevane læraren må brått ut. Når han og språkferdene til Aasen. arbeide med Ivar Aasen på ein nekrolog om Ivar Aasen, kjem attende, har han på seg Båe delar er lagde ut på trinn og/eller deretter møter Ivar Aasen hatt og vest, og i venstrehanda nettstaden til Ivar Aasen-tunet. trinn? elevane som lærar-i-rolle, og ber han ein reisekoffert. I dagbøkene skriv Aasen om Korleis kan du sjølv vere 36 til sist arbeider elevane med Læraren presenterer seg som alle dei stadene han vitjar, og lærar-i-rolle som Ivar Aasen? 37 dagbøkene og språkferdene til Aasen. Som heilskap er dette undervisningsopplegget ein innfallsvinkel til både sjangerkunnskap, språk-, kultur- og mediehistorie. Ivar Aasen døydde 23. september Same dag har Dagbladet ein lang nekrolog på framsida av Dagbladet, der Aasen vert hylla i varme ordelag. Kva seier dette om Ivar Aasen si stode i norsk samfunnsliv i samtida? Språket i nekrologen er prega av den tida si ordbruk og vil vere litt uvant å lese. Såleis gjev nekrologen òg eit høve til å diskutere språkutviklinga i norsk. Språk og kultur trinn Lærar: Hjalmar Eiksund Rosenborg skole, Trondheim Møte med Ivar Aasen Ivar Aasen. Har elevane nokre spørsmål dei vil stille han? Lærar-i-rolle-metoden er ein dramateknikk der læraren gjev seg ut for å vere ein bestemt person, og rollefiguren svarar på det elevane lurer på. Møtet kan vere som eit formelt intervju, eller slik som i denne filmen, ein samtale mellom rollefiguren og elevane. Elevane som utan å vite det har budd seg på akkurat dette møtet, må vere aktive og stille spørsmåla dei har om Aasen. Læraren har budd seg godt på intervjusituasjonen. Spørsmåla handlar mykje om biografiske opplysingar som til dømes om Aasen var fattig, om kvar han vandra i Noreg, kva andre folk tykte om han og kva som dreiv han i språkarbeidet. Dersom læraren ikkje veit svaret på spørsmålet frå eleven, må han improvisere. I denne filmen får Aasen mellom anna spørsmål om kva fotballag han held med. Då kan læraren seie at han ikkje har høyrt om dette fenomenet fotball, kan eleven forklare kva det er? han kommenterer både folk han møter, og ting som skjer. Elevane vil oppdage at Aasen skriv på dansk i dagboknotata sine. Kvifor gjorde han det? Elevane arbeider gruppevis i denne delen. Dei skal velje seg ut eit fylke frå oversikta på nettstaden til Aasen-tunet. Vidare skal dei finne fram til nokre av orda Aasen fann i dette fylket, og som avslutning skal gruppene presentere oppdagingane sine for resten av elevgruppa. Ei oppfølging av dette undervisningsopplegget kan vere å arbeide med skriftene til Aasen og sjå nærare på ordsamlingane hans, dikt og skodespel. Ei anna moglegheit er å følgje opp med skriveoppgåver, eventuelt slik som det vert gjort i denne filmen, der elevane skal skrive om ein dag i Ivar Aasen sitt liv med utgangspunkt i dagboknotata. Ivar Aaasen-tunet: Nekrolog i Dagbladet: asp?menu=3&id=7210 Osland, Erna og Arild Midthun 1996: Ivar Aasen ei historie om kjærleik. Oslo, Det Norske Samlaget (teikneserieroman) Det Norske Samlaget 1997: Ivar Aasen, CD-ROM Stor takk til Ivar Aasen-tunet for at vi fekk bruke bilete av Ivar Aasen i denne filmen.

20 Spørsmål til diskusjon I dette undervisningsopplegget Dette er kriteria som elevane På kva måtar er dette skal elevane lage reklamar kom fram til: undervisningsopplegget god for ungdomsprodukt ved hjelp nynorskopplæring? av PC, og all tekst i reklamen Reklamen er god når: Korleis ville du ha gjennomført skal vere på nynorsk. Målet vi får lyst på produktet eit liknande opplegg? er at elevane skal få øving produktet er løysinga på Korleis bør læraren rettleie i å lage samansette tekstar eit behov undervegs i eit slikt praktisk med digitale verkty og på det er bevisst fargebruk opplegg? den måten få auka kunnskap og bevisst plassering av Diskuter andre oppgåver om språklege og visuelle tekst Reklametekstar er ofte korte. og opplegg der samansette 38 verkemiddel for å nå ein han er humoristisk Då er det viktig at ordbruken tekstar vert kombinerte med 39 nynorskopplæring. mottakar. Samstundes skal elevane oppleve at nynorsk er eit bruksspråk som kan brukast i alle sjangrar og til alle føremål. Læraren byrjar med å spørje elevane kva som kjenneteiknar reklame. Denne innleiande samtalen om reklame og reklamespråk har som målsetjing at elevane skal få delt den førehandskunnskapen dei har om reklame som sjanger. Elevar er ofte medvitne om korleis reklame fungerer, og kva verkemiddel som er vanlege. Etter denne samtalen får elevane i oppgåve å føreslå kriterium for reklamen dei skal lage. Skriftlege tekstar trinn Lærar: Kristin K. Sjøhelle Rosenborg skole, Trondheim Reklame på nynorsk teksten er på korrekt nynorsk Før elevane går i gang med sjølve reklameproduksjonen, har elevane og læraren ein kort diskusjon om nynorsk som reklamespråk. Kan nynorsk brukast i reklame? Kva reklamar veit elevane om som har nynorsk tekst? Kvar er det eventuelt vanleg å finne reklame på nynorsk? Er det fordommar som gjer at nynorsk vert så lite brukt i reklame i riksaviser og fjernsyn? Kan det vere ein fordel for eit produkt om reklamen for produktet er på nynorsk? Elevane er organiserte i par når dei skal lage reklamar. Dette gjer at ein får i gang ein samtale både kring språk og kring oppgåva. Når det gjeld bilete i reklamane, skal elevane bruke kunstverk frå nettstaden Famous Artworks Exhibition. Viss elevane på førehand veit kvar dei kan hente bileta som skal illustrere reklameteksten, sparar dei tid, og ein unngår unødvendig nettsurfing. Elevane får òg ei kort innføring i bruk av tekst-bilete-funksjonen i Word. Fleire av para valde å bruke PowerPoint. er presis. I og med at reklamen har det offentlege publikum som målgruppe, er det òg viktig at teksten er korrekt. Elevane nyttar Nynorskordboka på nett for å sjekke ord dei er usikre på. I tillegg kan dei bruke språksjekken som ligg i Word. Til sist skal elevane presentere reklamane sine for elevgruppa. I presentasjonen fortel elevane om kvifor dei laga akkurat den reklamen dei gjorde, og dei greier ut om verkemiddel og bodskap i reklamen. Kvart elevpar får respons frå eit anna elevpar. Responsen skal vere positiv og peike på kva som var bra med reklamen. Det er kriteria som elevgruppa bestemte i byrjinga, som dannar grunnlaget for responsen. I tillegg fyller kvart elevpar ut eit meir detaljert responsskjema som dei etterpå leverer inn til læraren. Reklameordliste: reklameordliste Famous Artworks Exhibition: Diskusjon på NRK om nynorsk som reklamespråk: kultur/ Løvland, Anne 2007: På mange måtar. Samansette tekstar i skolen. Bergen, Fagbokforlaget