Hordaland eit kreativt verdiskapingsfylke i ein sterk vestlandsregion.

Transkript

1

2 VIKTIGE HENDINGAR Viktige hendingar i 2006 Hordaland eit kreativt verdiskapingsfylke i ein sterk vestlandsregion. HORDALAND FYLKESKOMMUNE Fylkesøkonomien 2006 Driftsinntekter: 3 919,9 mill. kr Driftsutgifter: 3 504,9 mill. kr Renteutgifter: 58,8 mill. kr Avdrag lån: 69,5 mill. kr Netto driftsresultat 307,3 mill. kr Årsoverskot: 120,8 mill. kr Investeringar anlegg/nybygg 322,2 mill. kr Lånegjeld pr : 1 957,6 mill. kr Brutto driftsutgifter sektorvis: Kultur 186,8 mill. kr 5,3 % Utdanning 2 101,1 mill. kr 60,0 % Tannhelse 211,6 mill. kr 6,0 % Samferdsel 631,8 mill. kr 18,0 % Regional utvikling 146,2 mill. kr 4,2 % Politiske organ og adm. 191,4 mill. kr 5,5 % Fellesfunksjonar m.m. 36,0 mill. kr 1,0 % Fakta om Hordaland Folketal Folkeauke (pr ) Fødselsoverskot Netto tilflytting Heilt arbeidsledige pr (2,1 %) Sysselsette på tiltak pr (0,4 %) Tusenårsstaden, kunst- og kulturhuset Kabuso i Øystese, opna 21. januar. Regjeringa la fram St.meld. nr. 12 ( ) «Regionale fortrinn Regional framtid» med forslag om eit fornya regionalt folkevald nivå frå Rekordmange søkjarar til vidaregåande opplæring, alle med ungdomsrett fekk skuletilbod. 12 % auke i talet på lærekontraktar. Første kull i skulereforma Kunnskapsløftet starta hausten Den nye Olsvikåsen videregående skole opna til skulestart. Toppidrettslinjer ved Åsane gymnas (sommaridrett) og Voss gymnas (vinteridrett) oppretta og starta. Skulefilial med golflinje oppretta i Sveio. Fylkestinget vedtok investeringsprogram på 1,2 milliardar kroner for skulane Tannhelsa til små born betre enn nokon gong, også betring for tenåringane. Snøggbåtrutene tildelt etter anbodsutlysing, iverksetjing 1. januar Uendra takstar for kollektivreiser, fjerde år med same pris. Stortinget vedtok bygging av Hardangerbrua. Statoil fekk konsesjon til å byggja energiverk med CO2-reinsing på Mongstad. Fjord-Noreg starta den største internasjonale marknadsføringskampanjen nokon gong. Hordaland fylkeskommune yter 8 mill. kr. Agaparsellen på riksveg 550 langs Sørfjorden i Hardanger opna 2. juni. E16 Stanghelle-Dale: Helletunnelen og Dalevågtunnelen opna 26. juni etter utviding. Rullestadjuvet på E 134 Haukelivegen i Etne vart erstatta av ein 2,9 km lang tunnel frå 30. juni. Hordaland fylkeskommune fekk årsoverskot på 120,8 mill. kr rekord nye innbyggjarar i Hordaland. 2 Årsmelding 2006

3 Samarbeid gjev resultat FYLKESORDFØRAREN Hordaland fylkeskommune sitt rekneskapsresultat for 2006 er det beste gjennom alle tider. Rekordresultatet kjem på toppen av auka innsats innanfor alle tenesteområde. Veksten er jamt fordelt mellom sektorane. Unnataket er politiske organ og administrasjon som viser mindre vekst enn gjennomsnittet. Resultatet er i samsvar med fylkestinget sine prioriteringar og er gledeleg på alle måtar. Jamvel om mykje av overskotet på 120,8 mill. kr skuldast ekstraordinær god skatteinngang, er det ikkje tvil om at god økonomistyring og dugande medarbeidarar har vore avgjerande for det storarta resultatet. Samarbeid I 2006 vart samarbeidet med kommunar, næringsliv, organisasjonar og statlege etatar styrkt. Fylkeskommunen har leiarrolla i partnarskapsarbeidet og saman med dei nemnde aktørane kan det i 2006 visast til konkrete resultat. Eg tenkjer her på at Statoil fekk konsesjon til å byggja energiverket på Mongstad og Stortinget sitt vedtak om at Hardangerbrua skal realiserast. Gjennomslaget for Hardangerbrua er eit godt døme på kva ein kan få til om ein er uthaldande nok og dreg lasset i lag. Sidan brusaka fekk nei i Stortinget i 1996, har Hordaland fylkeskommune vore i førarsetet for å få brua på plass både gjennom planvedtak og gjennom økonomiske løyvingar. Eg opplever ei aukane interesse for å få Hordaland fylkeskommune med i samarbeidstiltak og partnarskap og at me får lettare positiv respons når me tek tilsvarande initiativ. Kort sagt har Hordaland fylkeskommune vorte ein meir etterspurd og attraktiv samarbeidspartnar. Også internasjonalt deltek me i auka omfang, både på eige initiativ og fordi vår deltaking er ynskt i regionalt samarbeid på tvers av landegrensene. Eit godt døme på det siste er vidareføringa av EU-prosjektet ENABLE. Regionreforma Regjeringa la seint i 2006 fram regionmeldinga. Det er lagt opp til ein brei høyringsprosess og omfattande handsaming før Stortinget gjer endeleg vedtak. Fylkestinget får meldinga til handsaming i juni 2007 og det nyvalde fylkestinget får høve til å seia sitt på tinget i desember. Etter mi meining har me no ein historisk sjanse til å få auka innverknad over eigen region. Om me torer å vera dristige nok legg regionreforma opp til at makt kan flyttast frå byråkratane i Oslo til regiontinget. Men skal det skje, må Stortinget vera like dristig! Takk! Gode resultat kjem ikkje av seg sjølv, og slett ikkje rekordresultat. Eg vil difor takka medarbeidarane i heile fylkeskommunen for god innsats. Den gode resultatet er avgjerande for at me leverer gode tenester til folk i Hordaland. Det er den viktigaste jobben me har og i 2006 vart den løyst på ein framifrå måte. Fylkesordførar Torill Selsvold Nyborg Årsmelding

4 INNHALD Om årsmeldinga Årsmelding 2006 viser resultat som er oppnådde i Hordaland fylkeskommune i løpet av året. Meldinga gjev oversikt over den fylkeskommmunale tenesteproduksjonen i dei ulike sektorane. Det er lagt vekt på å visa kva ressursane vert brukte til, korleis utviklinga er over tid og korleis driftsresultatet er i høve til budsjettet. Ein del tal frå KOSTRA er tekne inn for å samanlikna Hordaland fylkeskommune med nabofylket Rogaland og landsgjennomsnittet for fylkeskommunane utanom Oslo. For Hordaland er det teke med KOSTRA-tal for både 2005 og 2006, men ver obs på at tala for 2006 er førebelse. For dei som ønskjer meir detaljinformasjon om fylkeskommunen si verksemd i 2006, viser vi til årsrekneskap, revisjonsmelding og årsmeldingar frå avdelingar m. fl. Årsmeldinga er også tilgjengeleg på internett: Produksjon, foto m.m.: Ansvarleg: Fylkesrådmannen. Redaktør: Informasjonssjef Stanley Hauge. Tekstgrunnlag: Avdelingane og arbeidslag i fylkesadministrasjonen. Redigering: Stanley Hauge. Oppsett, utforming: Stanley Hauge. Utforming forside: Geir K. Lien. Grafiske illustrasjonar: Stanley Hauge. Foto/kart: Arkiv Hordaland fylkeskommune (s. 5, 21, 28, 38), Lise Beate Andersen (s. 33), Bjarte Brask Eriksen (s. 10, 12, 13, 14, 17, 24, 35, 37), Forum Arkitekter Bergen (s. 18), Geir Geitle - Hordaland (s. 20), Sjur Herre - Hordaland (s. 10), Stanley Hauge (s. 2, 3, 15, 24, 26, 29, 30, 32, 33, div. fylkestinget), Sveinung Klyve (s. 29), Kabuso (s. 27), Oddmund Lunde (s. 42, fylkestinget), Lars Arvid Oma (framside, s. 27) Kjartan Pettersen (s. 23), Samarbeidsrådet for Sunnhodland (s. 23), Kjell Strand - Haugesunds Avis (s. 23). Redaksjon en avslutta 3. april Opplag: 3000 eks. Trykkeri: Utgjevar: Hordaland fylkeskommune Fylkesrådmannen Postboks Bergen Gateadr.: Agnes Mowinckelsgate 5 Tlf.: Telefax: Intenettadr.: Foto framside: Tusenårsstaden i Hordaland, kunsthuset Kabuso i Øystese. Årsmelding 2006 Hordaland fylkeskommune Fylkesøkonomien Viktige hendingar i FYLKESORDFØRAREN: Samarbeid gjev resultat... 3 FYLKESRÅDMANNEN: 2006 eit sjeldan godt år... 5 ØKONOMISK OVERSYN Stor vekst i driftsutgiftene, men rekordskatt gav rekordoverskot... 6 Driftsrekneskap... 6 Driftsutgifter og driftsinntekter spesifiserte sektorvis... 7 KOSTRA-tal Investeringsoversikt... 9 Balansen... 9 UTDANNING Vekst i talet på elevar og lærlingar, satsing på utstyr og utbygging KOSTRA-tal vidaregåande opplæring TANNHELSE Betre tannhelse både for småborn og tenåringar KOSTRA-tal tannhelse REGIONAL UTVIKLING Partnarskap og samspel for utvikling av Hordaland Nær 150 mill. kr til næringsutvikling Midlar til næringsutvikling 2006, tabell Byggjer internasjonal kompetanse Prioriterte satsingsområde Plan-, energi- og miljøsaker Vestlandsrådet KULTUR OG IDRETT Viktige nybygg for kunst og museum, ny kulturarbeidarpris KOSTRA-tal kultur Tilskot til ulike kulturføremål SAMFERDSEL Vedlikehaldet av fylkesvegane styrkt med over 30 prosent KOSTRA-tal samferdsel Bompengeinntekter ORGANISASJON årsverk i fylkeskommunen, sjukefråværet auka for kvinner Nøkkeltal Sjukefråvær Likestillingsbarometer Administrativ organisering FYLKESTINGET Politisk organisering Fylkestingsvala Saker i dei politiske organa Representantfordeling Fylkestinget , fotooversikt Politiske leiarar OMSLAGSSIDER BAK. Fakta om Hordaland Nøkkeltal 2006 om fylkeskommunen og Hordaland... Baksida 4 Årsmelding 2006

5 FYLKESRÅDMANNEN 2006 eit sjeldan godt år 2006 vart eit sjeldan godt år for Hordaland fylkeskommune. Vi fekk eit stort overskot i rekneskapen, investeringane er i ferd med å auka kraftig, kvaliteten på tenestene våre blir betre og vi ser framtida i møte med positive forventingar. Vi kan gratulera oss sjølv med vel utført jobb i 2006! God privatøkonomi og betre offentleg økonomi forsterkar både publikum sine og det offentlege sine eigne krav til omfang og kvalitet på dei tenestene vi skal levera. Mål for kvalitet og standard er ikkje fastsett ein gong for alle, men vert oppjusterte og vil kanskje vera uoppnåelege i forhold til tilgjengeleg økonomi. Som offentlege tenesteytarar må vi ikkje berre akseptera å verta evaluerte, men også ønskja å verta det. Ønsket må vera at vi skal målast på alt som vi har ansvar for. Eit godt rekneskapsresultat er viktig, men er langt frå alt. Når vi møter publikum skal profesjonalitet, effektivitet og serviceinnstilling stå i fokus. Den økonomiske velstanden og veksten vi opplever og kan gle oss over, tærer på ressursane i verda og konsekvensane for miljø og klima kan verta katastrofale. Etter kvart vil innsikta i og forståinga av desse samanhengane i sterkare grad påverka politikk og prioriteringar både lokalt og internasjonalt. Miljøspørsmål er alt på god veg frå å vera eit særskild politikkfelt til å vera ein del av dei fleste saksområde. Tanken om vekst som grunnlag for velstand og velferd kan verta utfordra i tida som kjem. Fylkerådmann Paul M. Nilsen For oss i det offentlege er «rikdommens dilemma», der stor vekst i privat kjøpekraft aukar forventingane til våre tenester, eit press og ei stor utfordring. Korleis skal vi kunna auka kvaliteten på velferdsteneste slik at dei held tritt med utviklinga i privat konsum? Industrien kan rasjonalisera og automatisera slik at industriarbeidaren om 20 år er dobbelt så produktiv som i dag. Innan store offentlege tenester som utdanning og helse kan vi ikkje tilsvarande la maskiner overta for personale. Og samfunnet vil neppe godta at heimehjelpa skal hjelpa dobbelt så mange eller at talet på elevar i klassane vert dobla. Desse problemstillingane reiser spørsmål som krev politiske val. Som medarbeidarar i fylkeskommunen skal vi først og fremst følgja opp lokal politikk innanfor dei rammer og fullmakter vi til kvar tid er gjevne. Verdival må kvar og ein ta som borgar og individ. Årsmelding

6 ØKONOMISK OVERSYN Stor vekst i driftsutgiftene, men rekordskatt gav rekordoverskot Tabellen gjev oversikt over Hordaland fylkeskommune sitt driftsrekneskap for åra Meir detaljert rekneskap og notar til rekneskapen går fram av «Rekneskap 2006 Hordaland fylkeskommune» som er trykt i eige hefte. Rekneskapen for Hordaland fylkeskommune viste i 2006 eit rekordoverskot på 120,8 mill. kr. Hovudårsaka til det gode resultatet var svært god skatteinngang. Skatt og rammetilskot vart 107,9 mill. kr høgare enn budsjettert. Driftsinntektene auka med 9,6% frå 2005 til I årsmeldinga for 2005 kunne fylkesrådmannen slå fast at handlefridomen var gjenoppretta. Inntektsveksten i 2006 har i stor grad vorte nytta til å auka driftsutgiftene. Driftsutgiftene auka med 9,2%, og veksten var relativt jamt fordelt på alle sektorane. Netto driftsresultat Det har vore ei generell betring i kommuneøkonomien dei 5 siste åra, målt i netto driftsresultat. Hordaland fylkeskommune har nytt godt av dette, men har i tillegg gjort eit krafttak for å snu ein vanskeleg situasjon. Framgangen i netto driftsresultat er monaleg betre for Hordaland fylkeskommune enn for gjennomsnittet av fylkeskommunane. I gjennomsnitt har fylkeskommunane gått frå eit netto driftsresultat på 1,8% i 2001 til +5,3% i I same perioden har Hordaland fylkeskommune gått frå 5,4% til +7,8%. Netto driftsresultat viser kva ein har att etter at alle driftsutgifter, inklusive renter og avdrag er dekka. Eit Prosent Netto driftsresultat fylkeskommunar Hordaland fk Landsgjennomsn Grafen viser utviklinga av Hordaland fylkeskommune sitt netto driftsresultat i åra samanlikna med landsgjennomsnittet for fylkeskommunane utan Oslo. positivt netto driftsresultat kan nyttast til å finansiera investeringar eller avsetjast til seinare bruk, noko som gjev handlefridom og evne til å tola svingingar i økonomien. Driftsutgifter og driftsinntekter Vidaregåande opplæring er den store sektoren med om lag 60% av fylkeskommunen sine driftsutgifter. Brutto Driftsrekneskap Tal i mill. kr. Løpande prisar Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Budsjett Skatt 1 612, , , , ,2 + Rammetilskot 1 421, , , , ,3 + Driftsinnt. ekskl. renter 747,5 793,1 847,6 906,5 639,4 Sum driftsinntekter 3 780, , , , ,9 Sum driftsutgifter 3 677, , , , ,9 Brutto driftsresultat eksklusiv avskrivingar 103,2 263,5 367,5 415,0 168,0 + Renteinntekter 24,4 18,0 14,4 20,6 6,5 Renteutgifter 86,3 66,5 57,1 58,8 65,3 Avdrag 58,0 61,8 66,0 69,5 69,5 Netto driftsresultat 16,7 153,2 258,8 307,3 39,7 Dekning tidlegare underskot 0,0 42,2 44,9 0,0 0,0 Til ubundne avsetjingar 0,0 10,3 48,3 176,8 70,6 Til bundne avsetjingar 105,2 116,5 174,9 79,8 0,0 + Bruk av ubundne avsetjingar 0,0 11,8 107,2 96,2 + Bruk av bundne avsetjingar 77,2 145,2 95,0 25,1 21,5 Driftsmidl. til investeringar 0,0 117,8 31,9 62,2 86,8 Rekneskapsmessig meir/ mindre forbruk 44,7 11,6 65,6 120,8 0,0 6 Årsmelding 2006

7 ØKONOMISK OVERSYN Driftsutgifter og driftsinntekter spesifiserte sektorvis Tal mill. kr. Løpande prisar. Rekneskap 2005 Rekneskap 2006 Endring i % Utgifter Inntekter Utgifter Inntekter brutto driftsutgifter Tabellen gjev nærare spesifikasjon av driftsutgifter og driftsinntekter etter sektor for 2005 og Kultur 169,7 102,9 186,8 98,1 10,1 Utdanning 1 900,4 338, ,1 374,9 10,6 Tannhelse 194,8 65,0 211,6 68,8 8,6 Samferdsel 568,9 37,0 631,8 36,2 11,1 Regional utvikling 135,2 225,1 146,2 264,8 8,1 Politiske organ og adm. 184,5 25,3 191,4 19,8 3,7 Fellesfunksjonar m.m. 55,3 54,0 36,0 43,9 Sum 3 208,8 847, ,9 906,5 9,2 driftsutgifter for fylkeskommunen var i ,5 mrd. kr, og av dette utgjorde utdanning 2,1 mrd. kr. Alle sektorane hadde god vekst i driftsutgiftene i Løns- og prisvekst i kommunesektoren er rekna å utgjera 3,4% i (Det tekniske beregningsutvalg for kommunal og fylkeskommunal økonomi november 2006.) Utgiftsauken for politiske organ og administrasjon tilsvarte om lag løns- og prisveksten. Elles varierte utgiftsveksten frå 8,1% for regional utvikling til 11,1% for samferdsel. Budsjettavvik Innsparingar og overskridingar fordelte seg slik på dei ulike sektorane: Sektorfordeling 2006 Under er vist fordelinga av brutto driftsutgifter etter sektor (Sektorfarge, sjå til høgre for grafane.) 60 % av brutto driftsutgifter i 2006 gjekk til vidaregåande opplæring. Samferdsel med 18,0 % er den nest største sektoren målt etter driftsutgifter. Fellesfunksjonar Samferdsel 18,0 % 1,0 % 5,5 % Politiske org. og adm. Fellesfunk. Politiske org. og adm. Utdanning Tannhelse Regional utvikling Kultur Samferdsel negative tal viser overskriding Tal i mill. kr Skatt og rammetilskot 107,9 Kultur 0,6 Utdanning 35,4 Tannhelsetenesta 0,0 Samferdsel 5,9 Regional utvikling 0,1 Politiske organ og adm. 5,5 Fellesfunksjonar m.m. 0,6 Lønsavsetjing og premieavvik 19,5 Renter 16,3 Overskot 120,8 Kultur Regional utvikling 5,3% 4,2 % Tannhelse 6,0 % Utdanning 60,0 % Skatteinngangen vart 112,8 mill. kr høgare enn budsjettert. Når ein tek omsyn til inntektsutjamninga, sit fylkeskommunen att med meirinntekter på 107,9 mill. kr. Utdanning er den einaste sektoren som har hatt budsjettoverskridingar av nokon storleik, totalt 35,4 mill. kr. Auken i årgangstala har gjeve større kostnadsvekst enn det var funne rom for i budsjettet. Talet på lærlingar auka sterkt i Dette er ei ønskt utvikling, men det førte til ein budsjettsprekk på 10,6 mill. kr. Det er også fordelt ut meir midlar til oppretting av nye klassar enn det var budsjettert med. Dette har resultert i ei budsjettoverskriding på ca. 8,6 mill. kr. Spesialundervisning er eit anna område som har hatt stor utgiftsvekst dei seinare åra. Budsjettet for 2006 vart overskride med 11,4 mill. kr. Dei einskilde skulane har jamt over god budsjettstyring. Dei får avsetja overskot til disposi-sjonsfond. I 2006 vart det netto avsett 12,4 mill. kr til disposisjonsfond. Mill. kr Netto driftsresultat ,3-32,7-64,5-16,7 153,2 258, , , , Grafen viser netto driftsresultat for Hordaland fylkeskommune dei siste ti åra. Talet for 2002 korrigert for ekstraordinære føringar i samband med staten si overtaking av spesialisthelsetenesta. Årsmelding

8 ØKONOMISK OVERSYN Tannhelsetenesta har same ordning som skulane. Kvart tannhelsedistrikt får avsetja overskot til disposisjonsfond. Tannhelsetenesta viser 0 i resultat, men dette er etter at det er avsett 5,9 mill. kr til disposisjonsfond. Samferdsel viser innsparing på 5,9 mill. kr. Her er det postar som går både i pluss og minus. Fylkeskommunen har måtta kompensera ruteselskapa for høge drivstoffprisar. Fylkestinget la i 2006 inn vesentleg meir midlar til fylkesvegvedlikehald. Vegkontoret har i hovudsak disponert ekstraløyvingane. Dette har resultert i 6,6 mill. kr i meirinntekt i form av momskompensasjon. Premieavvik er differansen mellom betalt pensjonspremie og ein berekna langsiktig pensjonskostnad. I 2006 enda ein opp med ein pensjonskostnad som var noko lågare enn lagt til grunn i budsjettet Netto renteutgifter viser innsparing på 16,3 mill. kr. Det er innsparing både på inntekts- og utgiftssida. I renteinntektene inngår avkastning på midlane som er utlånt til Hardangerbrua AS med nær 5,8 mill. kr. Avkastninga vert lagt til utlånet, og var ikkje teke omsyn til i budsjettet. KOSTRA KOmmune-STat-RApportering er eit nasjonalt informasjonssystem som gjev informasjon om kommunal og fylkeskommunal verksemd. Statistisk Sentralbyrå offentleggjorde 15. mars ureviderte tal for Reviderte tal vil bli lagt ut 15. juni. I tabellen nede på denne sida er vist nokre nøkkeltal, der Hordaland fylkeskommune vert samanlikna med Rogaland og gjennomsnittet for fylkeskommunane (utanom Oslo). Hordaland fylkeskommune har noko høgare langsiktig gjeld enn landsgjennomsnittet. Avdraga er reduserte ned mot eit minimum, og skil seg ikkje mykje frå landsgjennomsnittet. Men når ein ser på renteutgifter skil Hordaland seg ut. Fleire fylkeskommunar har utbyte og renteinntekter som overstig renteutgiftene. Landsgjennomsnittet viser netto renteinntekt på 0,7% av brutto driftsinntekter, medan Hordaland har ei netto renteutgift på 1,0%. Arbeidskapitalen er eit mål på likviditeten. Denne må seiast å vera svært god, både for Hordaland og for landsgjennomsnittet. Hordaland fylkeskommune ligg godt under landsgjennomsnittet når ein ser på brutto driftsutgifter og brutto driftsinntekter per innbyggjar. Dette er ein følgje av inntektssystemet, som legg til grunn eit vesentleg høgare utgiftsbehov i Nord-Norge og Sogn og Fjordane. Fordelinga av brutto driftsutgifter mellom ulike sektorar viser at Hordaland fylkeskommune brukar relativt meir til vidaregåande opplæring og tannhelse. Utgiftsdelen til kultur er lik landsgjennomsnittet, medan utgiftsdelen til dei andre sektorane ligg noko under landsgjennomsnittet. Ein skal vera merksam på at Hordaland fylkeskommune sine utgifter til samferdsel er reduserte som følgje av forsøksordninga for Bergen kommune. Investeringar I 2006 er det selt eigedomar for 62,2 mill. kr. Dette er vesentleg meir enn dei føregåande åra, då salsinntektene har lege mellom 10 og 25 mill. kr. KOSTRA-tal Horda- Horda- Roga- Landet land land land eks. Oslo Netto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter 7,2 7,8 6,8 5,3 Avdrag netto, i prosent av brutto driftsinntekter 1,8 1,8 1,3 2,0 Renteutgifter netto, i prosent av brutto driftsinntekter 1,2 1,0 1,1 0,7 Netto lånegjeld i prosent av brutto driftsinntekter.. 42,9 41,3 36,1 Arbeidskapital i prosent av brutto driftsinntekter 13,1 17,4 11,6 14,3 Finansielle nøkkeltal i kroner pr. innbyggjar Brutto driftsutgifter Brutto driftsinntekter Frie inntekter Netto lånegjeld Brutto driftsutgifter, adm., styring og fellesutg., ekskl. funksj. 470, 471, 480 og 490 per innb Fordeling av brutto driftsutgifter (prosent): Adm. styring og fellesutg. 4,9 4,2 5,4 5,3 Videregående opplæring 59,5 60,1 58,1 54,8 Tannhelsetenesta 5,7 5,4 3,5 4,6 Fys. planl./kult.minne/natur/nærmiljø 2,7 2,7 2,1 3,4 Kultur 4,5 4,6 5,0 4,6 Samferdsel 16,1 16,4 18,9 17,1 Næring 2,9 2,8 3,1 5,9 Tabellen er basert på SSB sine internettsider for KOSTRA KOmmune-STat-RApportering, som er eit nasjonalt informasjonssystem som gjev informasjon om kommunal og fylkeskommunal verksemd. Tala er ureviderte pr Reviderte tal vert offentleggjorde Årsmelding 2006

9 ØKONOMISK OVERSYN Investeringsoversikt Balanse Balansen gjev oversyn over fylkeskommunen sine eigedelar og gjeld. Bokført verdi av faste eigedomar viser nedgang frå 2005 til Dette skuldast at Nordhordlandsbrua er teken ut av fylkeskommunen sin balanse. Aksjar, andelar og utlån viser litt auke. Utlånet til Hardangerbrua AS var ved utgangen av 2006 kome opp i 157,2 mill. kr. I fylkestinget 29. mars 2007 vart det vedteke å gjera utlånet om til tilskot. Kasse og bankinnskot utgjorde ved årsskiftet 739,9 mill. kr, mot 702,3 mill. kr ved førre årsskifte. Kortsiktige fordringar utgjer 392,4 mill. kr. Likviditeten er med andre ord svært god. Hovudgrunnen til dette er at det gjennom fleire år har bygd seg opp fondsmidlar. Ulike typar fondsmidlar summerer seg til 680 mill. kr. Fondsmidlane kan inndelast slik: Bundne investeringsfond Ubundne investeringsfond Bundne driftsfond Disposisjonsfond Investeringar i anleggsmidlar 337,7 141,3 258,5 322,2 Aksjar og utlån 0,2 22,9 21,1 72,2 Avsetjingar 96,8 24,2 19,4 62,0 Årets finansieringsbehov 434,7 188,4 299,0 456,4 Bruk av lånemidlar 340,2 105,6 116,1 187,2 Inntekt frå sal av anleggsmidlar 25,0 24,2 10,3 62,2 Tilskot og forskotteringar m.m. 50,3 13,3 101,1 49,4 Overført frå driftsrekneskapen 0,0 22,9 31,9 62,2 Bruk av avsetjingar 19,2 22,4 39,6 95,4 Sum finansiering 434,7 188,4 299,0 456,4 INVESTERINGSREKNESKAPEN: Tabellen viser samla oversikt over investeringane i åra og korleis investeringane er finansierte. Det største byggjeprosjektet i 2006 har vore Olsvikåsen videregående skole, der det vart brukt 56,9 mill. kr. I samferdselssektoren er det investert for 117,1 mill. kr. 7,7 mill. kr er utgifter i samband med nytt billetteringssystem og resten gjeld fylkesvegar. Av fylkesveginvesteringane er 42,6 mill. kr finansiert med tilskot og forskotteringar, i hovudsak frå kommunar. Det største prosjektet innan kultursektoren har vore Museumssenteret i Salhus med 18,3 mill. kr. Fylkeskommunen kjøpte i 2006 aksjeselskapet Strandgaten 195 for 61,9 mill. kr. Dette selskapet eig lokala som vert nytta av Bjørgvin videregående skole. I tillegg til summane som er vist i investeringsoversynet, kjem bompengeprosjekta E39 over Stord og E134 Rullestadjuvet. Hordaland fylkeskommune har teke på seg oppgåva som bompengeselskap for desse riksvegprosjekta. 127,5 mill. kr 77,1 mill. kr 321,5 mill. kr 153,9 mill. kr Langsiktig gjeld (utanom pensjonsforpliktingar) utgjer ved utgangen av ,6 mill. kr, mot 1.795,9 i Kortsiktig gjeld var 451,3 mill. kr. SPESIFIKASJON AV INVESTERINGAR I ANLEGGSMIDLAR: Tabellen viser korleis investeringane i åra fordeler seg etter sektor. Mill. kr ,7 141, Kultur 5,8 4,9 33,1 25,9 Utdanning 92,2 65,4 102,3 155,1 Helsevern og sos. tenester 11,1 3,3 9,9 11,8 Samferdsel 74,4 60,3 102,4 117,1 Politiske organ og adm. 153,7 0,1 1,5 3,6 Fellesfunksjonar 0,5 7,3 9,3 8,7 Sum 337,7 141,3 258,5 322,2 258,5 322, NOTAR TIL REKNESKAPEN: Meir detaljert rekneskap og notar til rekneskapen går fram av «Rekneskap 2006 Hordaland fylkeskommune» som er trykt i eige hefte. Balansen INVESTERINGAR I ANLEGGSMIDLAR: Grafen viser kor mykje Hordaland fylkeskommune årleg har investert i nybygg, skular, fylkesvegar, kulturinsinstitusjonar m.m. i perioden Balanse pr Anleggsmidlar Faste eigedomar 2 707, , , ,4 Utstyr, maskiner, transportmidl. 101,9 91,9 90,9 117,4 Aksjar, andelar, utlån 75,1 219,1 237,5 247,0 Pensjonsmidlar 2 278, , , ,0 Sum anleggsmidlar 5 162, , , ,8 Omløpsmidlar Kortsiktige fordringar, m.m. 188,5 165,3 273,6 392,4 Kasse, bank 720,3 544,0 702,3 739,9 Sum omløpsmidlar 908,8 709,3 975, ,3 SUM EIGEDELAR 6 071, , , ,1 Eigenkapital Bundne fond 215,7 303,2 382,4 449,0 Frie fond 109,3 121,4 134,9 231,1 Ikkje disponert nto. driftsres. 0,0 11,6 65,6 120,8 Uinndekka neg. nto. driftsres. -86,8-44,9 0,0 0,0 Annan eigenkapital 247, , ,3 842,7 Sum eigenkapital 485, , , ,6 Gjeld Langsiktige lån 1699,5 1780, , ,6 Pensjonsforpliktingar 3 048, , , ,6 Sum langsiktig gjeld 4 747, , , ,2 Kortsiktig gjeld 838,5 456,2 508,8 451,3 Sum gjeld 5 586, , , ,5 SUM GJELD OG EIGENKAP , , , ,1 Årsmelding

10 UTDANNING Vekst i talet på elevar og lærlingar, satsing på utstyr og utbygging Fylkesordførar Torill Selsvold Nyborg og idrettspresident Karl Arne Johannessen var stolte over at Hordaland fylkeskommune opna dei første offentlege toppidrettsgymnasa i Noreg hausten Bilete frå markeringa ved Åsane gymnas. * Kolonna viser rekneskapsmessig avvik i 2006 i høve til nettobudsjett. viser overskridingar Hordaland fylkeskommune brukte 10,6 % meir vel 200 mill. kr til vidaregåande opplæring i 2006 enn året før. Talet på elevar og lærlingar auka og er rekordhøgt. Den nye Olsvikåsen videregående skole vart teken bruk. Dei første offentlege toppidrettslinjene i landet vart oppretta ved Åsane gymnas og Voss gymnas. Golflinje vart starta i Sveio. Fylkestinget firdobla løyvinga til IKT-utstyr og anna utstyr og vedtok eit investeringsprogram for skulesektoren på 1,2 milliardar kroner i I 2006 var fylkeskommunen sine brutto driftsutgifter til vidaregåande opplæring på 2 101,1 mill. kr, 200,7 mill. kr meir enn i Rekneskapen for undervisning fekk eit underskot på om lag 35 mill. kr. Underskotet knyter seg til sterk vekst i talet på elevar og lærlingar og auka utgifter til tilrettelagt opplæring. Talet på elevar i vidaregåande utdanning i Hordaland auka med heile 1900 i perioden som følgje av større avgangskull i ungdomsskulen. I 2006 var det med ungdomsrett, ein auke på 600 elevar i høve Talet på lærekontraktar var 4154 ved utgangen av 2006, ein auke på 11,6% frå Veksten frå 2005 til 2006 er like stor som samla vekst i perioden På landsbasis var auken i talet på lærlingar 7,4%. For skulane samla vart det overskot på 9,8 mill. kr i Av dei 48 einingane hadde ni underskot, åtte gjekk i balanse og 31 kom ut med overskot og sette av 23,5 mill. kr til disposisjonsfond. Ved utgangen av 2006 hadde 37 skular i alt 47,9 mill. kr til rådvelde på fond, medan 10 skular hadde 2,4 mill. kr i akkumulerte underskot. Brutto driftsutgifter utdanning Tal i millionar kroner. Løpande prisar. Avvik* Reknesk. Reknesk. Reknesk. Reknesk. netto bud. 06 Vidaregåande opplæring Lønsutg. vidareg. skule 1 232, , , ,2 Utstyr og vedlikeh. vgs. 73,7 52,5 56,0 92,2 Driftsutg. vidareg. skule 166,8 151,0 181,6 159,3 Overføringar vgs. 0,7 33,1 2,5 46,6 Sum vidaregåande opplæring 1 473, , , ,3 24,3 Opplæring i vgs. andre 63,9 77,6 77,8 82,2 1,1 Særlege tilskot vg. skular 6,4 9,3 10,6 14,3 1,7 Lærlingopplæring 147,5 147,6 157,9 187,2 10,6 Spesialundervisning 55,5 51,2 51,1 66,7 11,4 Opplæring av vaksne 75,6 83,4 81,1 86,4 10,3 Sum brutto driftsutgifter 1 822, , , ,1 35,4 Elevgjengen ved toppidrettslina ved Voss gymnas, ved skulestart hausten Tilbodet på Voss gjeld vinteridrettane, medan sommaridrettane får sitt tilbod ved Åsane gymnas. Løn er klart den største utgiftsposten for dei vidaregåande skulane. Av 1 664,3 mill. kr som gjekk til drifta av dei vidaregåande skulane utgjorde løn 1 366,2 mill. kr eller 82,1 % av brutto driftsutgifter ved skulane. I 2005 var lønsdelen 84,2%. Dei to første offentlege toppidrettslinjene i Noreg vart etablerte frå skulestart hausten 2006 ved Åsane gymnas (sommaridrettar) og Voss gymnas (vinteridrettar). I Sveio vart det oppretta golflinje som filial under Stord vidaregåande skule. Arna gymnas og Garnes vidaregåande skule vart slegne saman til ein skule frå og frå vart Stord yrkesskule og tekniske fagskule og Stord vidaregåande skule slegne saman. Framtidig skulestruktur på Voss er under utgreiing. I 2006 var det stor auke i talet på elevar i Hordaland som tek vidaregåande ved private skular. I følgje KOSTRArapporteringa tok 10,3 % vidaregåande ved frittståande private skular i 2006, medan tilsvarande tal i 2005 var 6,9 %. Det vil seia ein auke på bortimot 50 %. Samanlikna med landsgjennomsnittet (fylkeskommunane utan Oslo) på 5,3 % for 2006, har Hordaland svært høg del privatskuleelevar i vidaregåande. Elevinntak Veksten i elevtalet heldt fram som følgje av at talet på elevar som var ferdig med ungdomsskulen våren 2006, auka med vel 600 frå Tal plassar som var med i fellesinntaket, var ved 1. inntaksomgang (2005: ). Talet på klassar var Talet på søkjarar med Ungdomsrett var Totalt melde det seg søkjarar frå Hordaland og 323 frå andre fylke, i alt søkjarar (2005: ). 10 Årsmelding 2006

11 UTDANNING Hausten 2006 oppretta Hordaland fylkeskommune vidaregåande skuletilbod i Sveio. Tilbodet er golfline som filialkalssen under Stord vidaregåande skule. På biletet tre av elevane, frå venstre: Øystein Apeland, Ine Buvik og Espen Thomassen. Talet på søkjarar som fekk plass etter 1. inntaksomgang, var ca. 300 høgare enn i Dette skuldast at Olsvikåsen videregående skole vart teken i bruk, betre søking til nærskulane og auka tal elevplassar ved innføring av Kunnskapsløftet i Vg1. Samla førde dette til at færre søkjarar enn tidlegare år hadde trong for å ta kontakt med Inntakskontoret i inntaksperioden. Alle søkjarane med Ungdomsrett fekk tilbod om plass før skulestart. Søkjargrupper utan formell opplæringsrett fekk også i stor grad tilbod om plass, med unntak av VKII Allmennfagleg påbyggingskurs. Her er det etter kvart ein god del elevar med fagbrev som kjem attende for å få studiekompetanse. For elevar med ungdomsrett er det god tilgang på plassar, men for andre er det for få elevplassar. Sommaren 2006 sende Inntakskontoret ut eit orienteringshefte til alle søkjarane om korleis inntaket var organisert i inntaksperioden, praktiske opplysningar om svarfristar, skulestart osv. Tilbakemeldingane var at ein fann dei opplysningane i heftet som ein elles ville ha ringt til Inntakskontoret om. Elles vart det i heftet oppmoda om å bruka e-post ved kontakt med Inntakskontoret. Det vart innført ein svargaranti på 24 timar på kvardagar og 48 timar i helgane. Denne garantien vart innfridd med god margin, ikkje minst på grunn av at vi fekk vesentleg færre telefonar og/eller personleg frammøte på Inntakskontoret I 2006 var det 94,2% (2005: 93,6 %) av søkjarane med Ungdomsrett som fekk tilbod om plass på første kursønskjet sitt. 88,4% (2005: 87,3 %) fekk tilbod om plass på første skuleønskje. I høve til fritt skuleval viser det seg at søkjarane, med unntak av oversøking i Bergen sentrum, søkjer seg til nærskulen sin. Bydelsskulane i Bergen hadde fleire søkjarar enn første året (2005) med fritt skuleval. Elles i fylket står også nærskulen sterkt, og det er liten «lekkasje» til Bergensområdet, med eit unntak for VKII klassar. Talet på ledige elevplassar ligg framleis under ein plass pr. klasse, og dei ledige plassane er særleg innanfor studieretning for Allmenne fag på VKI/II. Viktige utdanningshendingar 2006: Rekordmange søkjarar til vidaregåande utdanning. Alle med ungdomsrett fekk tilbod. Nesten 12 % auke i samla tal lærekontraktar Første kull (Vg 1) i skulereforma Kunnskapsløftet starta hausten 2006 Den nye Olsvikåsen videregående skole opna Toppidrettslinjer oppretta ved Åsane gymnas og Voss gymnas Golflinje starta i Sveio Den digitale skulen stor satsing på aktiv bruk av IKT i skulekvardagen Firdobla løyving (49,5 mill. kr) til IKT-utstyr og anna utstyr Investeringsprogram for 1200 mill kr i vedteke 37 skular har 49 mill. kr avsett på fond Årsmelding

12 UTDANNING Elevplassar GK VK I VK II Grafen viser utviklinga i tal elevplassar ved dei vidaregåande skulane i Hordaland fylkeskommune i åra Grunnkurs (GK) heiter frå 2006 Vg Den digitale skulen Hausten 2006 starta det første kullet med elevar under den nye skulereforma Kunnskapsløftet. For å kunna møta utfordringane i Kunnskapsløftet har Hordaland fylkeskommune jobba aktivt med kompetanseutvikling. Alle dei vidaregåande skulane skal gjennomgå leiarutviklingsprogram. Fokus er retta mot leiarutfordringane, særleg knytt til iverksetjinga av Kunnskapsløftet og utvikling av skulane til lærande organisasjonar. Det er gjennomført eit etterutdanningsprogram for rådgjevarane med hovudfokus på yrkes- og karriererettleiing. Innan fagopplæring starta arbeidet med ny instruktøropplæring. I Kunnskapsløftet er digital kompetanse innført som ei grunnleggjande eigenskap. Prosjekt SIKT (Satsing på IKT i skulen) vart sett i gang ved fire vidaregåande skular. Vg 1 elevane ved desse skulane har brukt IKT aktivt i skulekvardagen alle har hatt kvar sin berbare pc. Det er etablert ordning med e-pedagogar som skal hjelpa skulane med kompetanseheving innan IKT og bruk av læringsplattforma It s learning. I desember 2006 starta Opplæringsavdelinga ei kursrekkje for å skulera og hjelpa skuleleiinga med utarbeiding av IKT-strategiar for skulen. Arbeidet skal vera ferdig våren Eit prosjekt for elektronisk føring av fråver og karakterar er gjennomført. I 2006 satsa fylkeskommunen stort på å byggja opp sikkert trådlaust nettverk ved dei vidaregåande skulane. Dette set dei vidaregåande skulane i Hordaland i stand til å ta imot heile Vg1 årskullet med berbare elev-pcar hausten Skulebygg I 2006 vart det brukt 155 mill. kr til investeringar i skulebygg. Dei største prosjekta var kjøp av Strandgaten 195 (Bjørgvin videregående skole) for 61,9 mill. kr og Olsvikåsen videregående skole som vart opna hausten Skulen kosta 133 mill. kr. Bruttoarealet utgjer m 2. Skulen er dimensjonert for 430 elevar. 49 mill. kr vart nytta til inneklimatiltak, miljøtiltak, undervisningsutstyr og IT-utstyr. Fylkeskommunen sine skulebygg har samla areal på over m 2. Budsjettet for ekstraordinært vedlikehald utgjorde 10,25 mill. kr. Det er trong for tilbygg og ombygging ved mange skular for å oppfylla bygningsmessige krav i samband med omlegging av kurstilbod og nye undervisningsformer. Det er og krav om å auka arealet for å kunna ta imot elevveksten fram til I 2006 vart det brukt 16 mill. kr til ombygging/mindre tilbygg. Dei største løyvingane var 3,2 mill. kr til Laksevåg videregående skole, 3 mill. kr til Fyllingsdalen videregående skole, 4,5 mill. kr til Slåtthaug videregående skole og 2,4 mill. kr til Årstad videregående skole. OLSVIKÅSEN VIDERGÅENDE SKOLE. Kantina i den nye skulen som vart teken i bruk ved skulestart hausten Elevane trivst i den første heildigitale vidaregåande skulen i Hordaland. PCen er med i kantina også! 12 Årsmelding 2006

13 UTDANNING Rektor Åge Rosnes og assisterande rektor Berit Østerbø Brekke framfor Olsvikåsen videregående skole i Bergen. Fagopplæring I 2006 var det ein auke på 33 prosent i talet på formidla elevar til læreplass. Talet på elevar som fekk læreplass gjennom det fylkeskommunale formidlingssystemet var det høgaste sidan Reform-94 vart innført. Formidlingsarbeidet i 2006 var basert på ein ny måte å innhenta intensjonsavtaler på. Tidlegare år har Fagopplæringskontoret spurt om bedriftene treng lærlingar og i tilfelle kor mange. No er dette endra, og bedriftene vert bedne om å reservera seg dersom dei ikkje ønskjer lærlingar. Av dei om lag 900 bedriftene som fikk slikt brev, var det ca. 260 som reserverte seg. Nytt i 2006 var at Fagopplæringskontoret kommuniserte med søkjarane via SMS. Dette vart kombinert med ei eiga side på internett der søkjarane kunne melde tilbake. Lærekontraktar Det vart teikna 2154 nye lærekontraktar i 2006; 27 % kvinner, 73 % menn. Dette er ein auke på 12,5 % frå prosent av lærekontraktane vart teikna ved opplæringskontor, ein auke på 4 prosentpoeng frå Pr var det 4154 løpande lærekontraktar (2005: 3 723). I 2006 vart 251 lærekontraktar heva, ein auke på 20 % frå % av desse var lærlingar med kontrakt i opplæringskontor. I 79 % av sakene var det semje Formidla Nye lærekontr. Avlagt fagprøve Grafen viser utviklinga i tal formidla lærekontraktar, nye lærekontraktar og på avlagte fagprøvar i åra KOSTRA-tal vidaregåande opplæring Horda- Horda- Roga- Landet land land land eks. Oslo Brutto investeringsutg. til vidareg. opplæring, per innb Netto driftsutg. per innbyggjar år Prosent av fylkes. sine samla netto driftsutgifter 68,6 69,2 64,5 63,9 Prosent åringar i vidareg. opplæring 90,0 92,4 92,1 91,1 Prosent i vidareg. opplæring som er elevar 83,3 82,7 80,4 84,3 Prosent i vidareg. opplæring som er lærlingar 16,7 17,3 19,6 15,7 Prosent elevar i studierføreb./ allmennfagl. studieretn. 42,9 44,3 41,0 44,5 Prosent elevar i yrkesfaglege utdanningsprogram/studieretningar 57,1 53,8 57,3 54,6 Prosent elevar i fylkeskommunale vidaregåande skular 93,1 89,7 92,9 94,5 Prosent elevar i frittståande vidareg. skular 6,9 10,3 7,1 5,3 Prosent lærlingar som er kvinner 28,3 27,6 26,0 27,1 Prosent elevar 20 år og eldre i ordinære opplæringstilbod 7,3 8,2 5,8 6,0 Prosent elevar som fekk oppfylt første ønskje til skule og kurs 76,3 75,1 81,4 81,5 Prosent av søkjarar til lærlingplass som er blitt lærlingar 59,6 70,0 76,3 63,0 Prsoent lærlingar som fekk oppfylt førsteønskje 56,3 55,7 63,8 48,9 Korr bto driftsutg vidareg. opplæring per heilårsekvivalent Korr bto driftsutg til fagopplæring i arbeidslivet, per lærling Korr bto driftsutg til allmennfagleg studretn per heilårsekvivalent Korr bto driftsutg yrkesfag studretn per heilårsekvivalent Prosent elevar som har sluta i løpet av året, alle årstrinn 4,3 4,0 4,9 4,6 Elevar per skule, fylkeskommunale skular Elevar per lærarårsverk, fylkeskommunale skular 7,8 7,5 7,6 7,4 Årsmelding

14 UTDANNING Mobiltelefonen har vist seg å vera ein svært effektiv reiskap i arbeidet med å formidla læreplassar, slår fagopplæringssjef Ole G. Fredheim (t.h.) fast saman med koordinatorane Svein Erik Røskeland (t.v.) og Torbjørn Mjeldstad (midten). mellom partane om å heva kontraktane. Dei resterande hevingssakene hadde bakgrunn i konkurs, opphøyr av firma eller andre årsaker. 100 lærekontraktar med full opplæring i bedrift vart godkjente i 2006 (2005: 107). Innan lærekandidatordninga vart det inngått 21 kontraktar (2005: 15). Ordninga med full opplæring i bedrift og/eller opplæringskontraktar er eit godt alternativ for dei som ikkje ønskjer å følgje hovudmodellen i eit opplæringsløp. Arbeidet med å marknadsføre dette tiltaket har vore styrkt gjennom «Fråfallsprosjektet». Lærlingtilskot I 2006 vart det utbetalt 143 mill. kr i tilskot til bedrifter og opplæringskontor som tek inn lærlingar, ein auke på 16 mill kr frå Fag- og sveineprøver I 2006 gjennomførte 2169 personar fag- og sveineprøvar, av desse var 648 (29,9%) kvinner. Det totale talet på prøvar viser ein nedgang på 3,7 prosent samanlikna med Det er ein nedgang på 3,7 % av praksiskandidatar (fagprøve som privatist) og 47,5 % av elevar som har fullført fagprøven etter alternativt VKII. Oversikt over strykprosent på praktisk fag-/sveineprøve: Lærlingar 9,7 % 9,5 % 7,9 % Praksiskandidatar 8,7 % 7,2 % 8,9 % VKII- elevar med sluttopplæring i skule 30,6 % 43,3 % 39,7 % Det var i lærlingar som gjekk opp til 2. gongs fag-/sveineprøve. Av desse var det 22 % som ikkje greidde denne prøven. Eksamenskontoret I 2006 hadde eksamenskontoret ca oppmelde i ca ulike eksamenar i om lag 500 fag. Eksamenskontoret i Hordaland arrangerer privatisteksamenar i heile fylket. I tillegg har det òg ansvar for gjennomføring av sentralt gitt teoretisk prøve for praksiskandidatar og lærlingar. Eksamenskontoret i Hordaland var det første eksamenskontoret i landet som tok i bruk oppmelding per internett. Dette har vist seg å vera eit rett val. Satsingsområde Modellbibliotekprosjektet ved Os vidaregåande skule er avslutta og rapport publisert. Alle skulebiblioteka er no inne i felles database. Det er tilsett ny koordinator og tre nye skular fekk skulebibliotekar i 100% stilling i Kompetanseheving: Vidareutdanningstilbod for rådgjevarar vart etablert. Første kull med lærarar i vidareutdanning i entreprenørskap fullførte kurset i Satsinga mot fråfall heldt fram med m.a. desse tiltaka: Innsatsen mot minoritetsspråklege elevar vart trappa opp. Det vart gjeve tilskot til hybelkoordinatorar i skuleregionane og til arbeid med leksehjelp i samarbeid med Røde Kors. Tal på lærekandidatavtalar har gått opp. Rådgjeving vart styrkt gjennom m.a. politisk vedtak om delt rådgjeving, etter- og vidareutdanning og meir målretta yrkesrettleiing gjennom bruk av Senter for yrkesrettleiing. Kunnskapsløftet kompetanseutvikling Tiltaksplanen for kompetanseutvikling i Kunnskapsløftet vart vedteken i fylkestinget i mars 2006 med ei økonomisk ramme på 15 mill. kr. Dei viktigaste innsatsområda i 2006 har vore: Leiarutviklingsprogrammet som vart starta i 2005, omfattar leiargruppene i alle dei vidaregåande skulane. Programmet vart vidareført i Leiargruppene ved 30 vidaregåande skular tok del i fire samlingar kvar med fokus på leiarutfordringane, særleg knytte til iverksetjing av Kunnskapsløftet og å utvikla skulane til lærande organisasjonar. Våren 2006 vart det etablert 18 faggrupper innan dei nye programområda og ein del av fellesfaga. Desse vert leia av eit fagleg utval (FAU). Hovudoppgåvene for FAU er å hjelpa Opplæringsavdelinga i arbeidet med etterutdanning av lærarar og assistentar, innføring av nye læreplanar og vurdering. I 2006 vart det arrangert over 80 kurs og fagsamlingar med om lag 2800 deltakarar. Arbeidet med å utvikla ei ny instruktøropplæring er i gang. Det nye opplæringstilbodet skal startast hausten I 2006 har det vore gjennomført fleire seminar og informasjonsmøte om Kunnskapsløftet og fagopplæringa. Det har vore samlingar både i Bergen og i distrikta. I tillegg til informasjon om reforma, har møta gjeve innspel om kva forventningar og utfordringar arbeidslivet ser framover. Vaksenopplæring/realkompetansevurdering Fylkeskommunen gjennomførte i 2006 kompetansegjevande vidaregåande opplæring for om lag 1200 vaksne, fordelt på 90 opplæringstiltak. 820 av desse kom «realkompetansevegen», det vil seia at dei har vore realkompetansevurderte ved fylket sine 10 realkompetansesentra. Dei resterande 380 vaksne deltok i opplæringstiltak finansiert av NAV, kommunar og private verksemder. Fylkeskommunen kjøpte 20 eksterne vaksenopplæringsplassar. Oppfølgings- og pedagogisk-, psykologisk teneste (OT/PPT) OT/PPT har i 2006 hatt desse innsatsområda: Systemarbeid Minoritetsspråklege Satsing mot fråfall 14 Årsmelding 2006

15 UTDANNING OPPDRAGSVERK- SEMD FINANSIERER FORNYING. Bergen maritime videregående skole har i løpet av dei tre siste åra bygd ut og fornya skulen for 6 mill. kr som er tente på kurs- og oppdragsverksemd. Biletet er frå det nye auditoriet som vart opna hausten Ståande frå venstre: Driftsleiar Roy Johnsen, prosjektansvarleg Roald Sivertsen, overingeniør Erik Johnsen, rektor Bjørn Kr. Jæger og eigedomssjef Helge Haavardtun. Eit sentralt forum i tenesta sitt arbeid er ressursteama i skulane. Frå å vera eit organ der mykje fokus har vore på enkeltsaker om elevar som treng ekstra tiltak, søkjer ein no å retta arbeidet tettare mot det pedagogiske arbeidet hjå den enkelte skule. Eit viktig mål har vore å få ressursteama til å verta ein endringsarena for å utvikla arbeidet med tilpassa opplæring. I systemarbeidet har tenesta eit omfattande tverretatleg samarbeid. Gjennom prosjektet «Rett tiltak til rett tid» hjå enkeltskular på Voss og i Bergen sentrum er det utvikla eit endå tettare samarbeid med psykisk helsevern for barn/unge. Ein kan sjå på dette samarbeidet som eit utvida ressursteam der skulehelsetenesta deltek. «Rett tiltak til rett tid» kan verte aktuelt for fleire skular som ein del av kunnskapsløftet. OT/PPT har laga planar for å auka kompetansen om opplæring av minoritetsspråklege. Noko av det viktigaste i OT/PPT sitt arbeid er å førebyggja at ungdommar fell utanfor vidaregåande opplæring. I den samanheng arbeider ein stadig med å få skulane til å involvera OT/PPT på eit så tidleg tidspunkt som mogleg, slik at ein saman kan finna løysingar som gjer at eleven held fram på skulen heilt eller delvis. Med tettare kontakt med lærebedrifter og fagopplæring søkjer ein å få i gang alternative opplæringsarenaer. Utvikling av studieverkstad ved ein vidaregåande skule er eit nyskapande tiltak der målet er å kunna gje ei tilpassa opplæring til ungdom som ikkje er i skulen. Det er no mogeleg å sjå resultatet av eit kontinuerleg arbeid i retning mot meir systemarbeid. Saker som tidlegare var på individnivå, vert no tekne opp på systemnivå i ressursteam og møte med kontaktlærarane. Det same ser ein i kontakt med andre samarbeidspartnarar utanfor skulen. For framtida ber OT/PPT skulane og andre opplæringsarenaer om ikkje å tilvisa einskildeleven, men situasjonen omkring eleven. Oppdragsverksemd Oppdragsverksemda hadde ein samla omsetnad på 29,5 mill. kr. i 2006, det er ca. 2,1 mill. kr mindre enn i Overskotet var på 6,7 mill kr. Skulane har tradisjonelt nytta overskot frå oppdragsverksemd til vedlikehald og fornying av inventar og utstyr. Størst omsetnad var det ved Bergen maritime videregående skole 7 mill. kr, Stord vidaregåande skule 5,2 mill. kr og Laksevåg videregående skole 3,2 mill. kr. Skulane sel i hovudsak opplæringstenester til bedrifter og offentleg verksemd. Elevar tilvist til OT/PPT i 2006 Elevar Fagvanskar 912 Psykososiale vanskar 1155 Generelle lærevanskar 410 Lese- og skrivevanskar 782 Språkvanskar 72 Adm. spørsmål 516 Minoritetsspråklege 42 Matematikkvanskar 68 Tilrettelegging lærlingar 47 Oppmerksomh.og kons.vanskar 97 Totalt 4101 Tabellen viser kor mange elevar i vidaregåande skule OT/ PPT har arbeidd med i 2006 og fordelinga av kva type vanskar elevane har. Årsmelding

16 Frå overtok staten drifta av somatisk og psykiatrisk helsevern, og frå gjekk rusmiddelvern og barne- og familievern over til staten. * Kolonna viser rekneskapsmessig avvik i 2006 i høve til nettobudsjett. viser overskridingar TANNHELSE Betre tannhelse både for småborn og tenåringar Tannhelsa til 5-åringar i Hordaland er betre enn nokon gong og endeleg på høgde med landsgjennomsnittet. Også tannhelsa til 12- og 18-årigar er i betring. Alle dei fem tannhelsedistrikta kom ut med overskot i Samla vart det sett av 5,9 mill. kr til fond i sektoren. Tannhelsetenesta hadde brutto driftsutgifter på 211,6 mill. kr i 2006, nær 17 mill. kr meir enn i Driftsinntektene auka med knappe 4 mill. kr til 68,8 mill. kr. Frå vart tannhelsetenesta delt inn i seks sjølvstendige budsjetteiningar med resultatansvar. Einingane er dei fem distrikta og fylkestannlegen sentralt. Alle kom ut med overskot som er sett av til fond. Overskot på 3,6 mill. kr hjå fylkestannlegen er unytta statleg løyvde midlar til rusavhengige. Årsaka er i hovudsak at tiltaket kom seint i gang. Midlane vil verta fordelte ut på distrikta og nytta til tiltaket etter behov. Overskot i distrikta skuldast i hovudsak høgare inntekt enn budsjettert og vakante stillingar. KOSTRA-tal tannhelse Horda- Horda- Roga- Landet land land land eks. Oslo Netto driftsutg. pr. innbyggjar i kroner Prosent av fylkesk. sine samla netto driftsutgifter 5,5 5,2 4,3 4,7 Brutto investeringsutg. til tannhelse pr. innbyggjar i kroner Brutto driftsutg tannhelse, pr. innb i kr Prioriterte personar, prosent undersøkt/behandla 61,2 60,1 67,3 58,2 Avtalte tannlegeårsverk (offentleg og privat) pr innbygg. 0,98 0,96 0,84 0,82 Barn og ungdom 3-18 år, prosent undersøkt/behandla 66,8 65,0 69,6 61,1 Prosent av alle innb. under offentleg tilsyn 34,5 29,9 28,8 26,5 Brutto driftsutgifter helse- og sosiale tenester Tal i millionar kroner. Løpande prisar. Avvik* Reknesk. Reknesk. Reknesk. Reknesk. netto bud. 06 Diverse tiltak 5,8 Tannhelsetenesta 191,7 198,9 194,8 211,6 0,0 Rusmiddelvern 116,7 Barne- og familievern 482,4 Sum 796,6 198,9 194,8 211,6 0,0 Viktige tannhelsehendingar 2006: Over 70 % av 5-åringane i Hordaland er utan hol i tennene. Tannhelsetilbod til rusavhengige oppretta. Sælen tannklinikk (Bergen) opna. Nyopning av tannklinikk i Langevåg (Bømlo). Personell Samla var det i distrikta 360 tilsette som samla utgjorde 301 årsverk. I tillegg var det ved fylkestannlegen sitt kontor var det per ni tilsette. Det vart i 2006 tilsett folkehelse-/tannhelsekoordinator. I fylkestannlegen si leiargruppe (fylkestannlege, kontorsjef og overtannlegane) er 28% kvinner medan 50% av klinikksjefane er kvinner. 60% av tannlegane er kvinner. I dei andre yrkesgruppene arbeider berre kvinner. Totalt er 86% av dei tilsette i tannhelsetenesta kvinner. Det er framleis problem med å rekruttera tannlegar til stillingar i distrikta utanom Bergen og Bergen sitt «pendlaromland». Det har vist seg vanskeleg å få nyutdanna tannlegar til å bli verande i distrikta, og nytilsette tannlegar i distriktet søkjer seg til Bergen så snart det er mogleg. I 2006 vart det tilsett 23 tannlegar i faste stillingar, av dei fire menn. I tillegg vart det tilsett fire tannlegar i vikariat, tre av dei var kvinner. Av dei 23 tilsetjingane i faste stillingar, var åtte interne tilsetjingar. Tannklinikkar I 2006 vart tannklinikkane Ortun og Bønes i Bergen lagde ned og erstatta av tannklinikken Sælen. Det vart opna ny tannklinikk i Langevåg, Bømlo. Prioriterte grupper Det er behandla vel pasientar i prioriterte grupper i 2006, om lag færre enn året før. Ca vaksne betalande pasientar vart behandla, ca. 200 fleire enn året før. Tannhelseutvikling Den positive tannhelseutviklinga for 5-åringane heldt fram for femte året på rad. Vel 70 % av årskullet var utan tannrote i Det har ikkje vore så mange 5-åringar utan hol i tennene i fylket sidan målingane starta i Småborn i Hordaland har no om lag like god tannhelse som gjennomsnittet i resten av landet. I plan for tannhelsetenester i Hordaland Årsmelding 2006

17 TANNHELSE Pasientar ferdigbehandla og under tilsyn i 2006: Tal personar Tal personar Tal personar Samla tal undersøkt og planlagt ikkje ikkje møtt Prosent Gruppe (førebels) behandla innkalla eller takka nei Etterslep under tilsyn Gruppe A ,1 Gruppe B ,1 Gruppe C ,7 Gruppe C ,5 Gruppe D ,8 Fengselet Gruppe F Forklaring til gruppeinndelinga: Gruppe A: Born og unge 0-18 år Gruppe B: Psykisk utviklingshemma over 18 år. Gruppe C: Pasientar i heimesjukepleie(c2) og i institusjon (C1) (C1=meir enn 3 mnd samanhengande, minimum 1 gong kvar veke.) Gruppe D: Ungdom år. Gruppe F: Vaksne, betalande var målet at minst 65% av 5 åringane skal vera utan tannrote i Tannhelsa til 12-åringane vart litt betre i 2006, og er no tilbake på same nivå som på det beste ved hundreårsskiftet. 12-åringane i Hordaland hadde i 2006 i gjennomsnitt 1,8 DMFT (tenner med hol eller fylling), og 38 % av årskullet hadde feilfrie tenner. Målet i tannhelseplanen er eit gjennomsnitt på 1,6 DMFT i Framgangen i 2006 gjev håp om at målet kan bli nådd i Tannhelsa til 18-åringane betra seg litt også i 2006 og13 % av dei hadde feilfrie tenner. Gjennomsnittleg DMFT(tenner med hol eller fylling) var 5,5, det lægste som er registrert sidan målingane starta i Målet er eit gjennomsnitt på 5,2 DMFT innan Folkehelsearbeidet Den offentlege tannhelsetenesta i Hordaland har satsa på å styrkja det førebyggjande og helsefremjande arbeidet. I 2006 vart det tilsett folkehelse-/tannhelsekoordinator. Eit av måla med stillinga er å satsa meir på førebyggjande arbeid og styrkja samarbeidet med andre etatar, institusjonar og organisasjonar som er engasjert i helsefremjande arbeid. Sælen tannklinikk den nye tannklinikken for Fyllingsdalen vart teken i bruk i Tilsette ved den nye tannklinikken, frå venstre: Anne Marit Graue, Berit Frich Meling, Mette Valentinsen, Unni Eva Holstad (bak), Reidun Røberg, Gerd Isdahl, Marit Yndestad, Therese Kello og Lisbeth Hagen. Lystgass og narkose Alle tannhelsedistrikt i Hordaland har eit tilbod om tannbehandling i lystgass ved til saman 11 klinikkar. Tannbehandling i narkose til prioritert klientell vert gjeven ved Haukeland universitetssjukehus og ved Stord sjukehus. Gjennomsnittlig ventetid for behandling var i overkant av tre månader. Prosent åringar 12-åringar 18-åringar Noreg Hordaland Gjennomsnitt DMFT Hordaland 2 Gjennomsnitt DMFT 8 7 Hordaland 6 5 Noreg Grafane til venstre viser utviklinga av tannhelsa til 5-, 12- og 18-åringar i Hordaland samanlikna med landsgjennomsnittet. For femåringar er det prosent med feilfrie tenner som vert samanlikna, medan det for 12- og 18- åringar er utviklinga i tal tenner utan tannrote som er målt Noreg Årsmelding

18 REGIONAL UTVIKLING Partnarskap og samspel for utvikling av Hordaland Fylkeskommunen har eit overordna politisk ansvar for å medverka til ei god utvikling i Hordaland, og til å få innbyggjarane og næringslivet til å arbeida saman. Dette arbeidet skal tena både innbyggjarane i fylket og næringslivet, og skal stimulera til trivsel og vekst i heile fylket. For å lukkast i dette arbeidet, blir det gjort innsats på mange område, og det krev samarbeid med mange aktørar. Arbeidsområde Næringsutvikling og distrikts- og regionalpolitiske satsingar elles er hovudsak for arbeidet med regional utvikling. I tillegg kjem oppgåver innan kultur, samferdsel og vidaregåande opplæring som også har stor betydning for å fremja vekst og utvikling i fylket. Slik ser planleggjarane føre seg at Hardangerbrua kjem til å ta seg ut sett mot Bu. Stortinget vedtok i 28. februar 2006 at brua skal byggjast. Hardangerbrua får eit hovudspenn på 1310 meter. Brua er planlagt ferdig i Viktige hendingar innan regional utvikling 2006: Regjeringa la fram St.meld. nr. 12 ( ) «Regionale fortrinn Regional framtid» med forslag om eit fornya regionalt folkevald nivå frå Statoil fekk konsesjon til å byggja energiverket på Mongstad med CO2-reinsing. Fylkestinget løyvde 6 mill. kr for å kunna realisera produksjon av flaskevatn i Ullensvang. Fjord Norge starta den største internasjonale marknadsføringskampanjen nokon gong. Hordaland fylkeskommune bidreg med 8 mill. kr. Hordaland fylkeskommune starta, saman med Bergen og Omland hamnevesen, arbeid med ein analyse for å finna ny godshamn for Bergensområdet. Regjeringa godkjente Ekspertsenter i undervassteknologi ved Ågotnes NCE Subsea som eitt av 6 nasjonale ekspertsentra. Stortinget vedtok bygging av Hardangerbrua. Fylkesdelplan «Deltaking for alle Universell utforming», vart utarbeidd, og seinare vedteken av Regjeringa. Verkemiddel Fylkeskommunen brukar mange verkemiddel i dette arbeidet, som utforming av politikk, utarbeiding av planar for regional utvikling, gjennomføring av større utviklingsprosjekt, ved å gje tilskot til prosjekt og satsingar og gjennom ansvaret sitt for ressursforvaltning. Partnarskapsarbeid Fylkeskommunen er pålagt og tar ei leiande rolle for å fremja fylket sine interesser og løysa konkrete saker, saman med andre sentrale partar som kommunar, næringsliv og partane i næringslivet, organisasjonar og statlege etatar. Politisk og administrativ leiing har jamleg møte med eksterne partar om slike sakar. Regionalt næringsforum er eit fast partnarskapsorgan for regional utvikling leia av fylkeskommunen. Her deltek på leiarnivå Innovasjon Norge, Universitetet i Bergen, NHO, LO, fylkesmannenes landbruksavdeling, NAV, Regiondirektøren for fiskeri, Norges forskningsråd Hordaland, Kommunenes Sentralforbund, Bergen kommune, og to medlemer frå fylkesutvalet. Dette organet har mellom anna ansvaret for utforming og iverksetjing av Regionalt Utviklingsprogram. Kommunane og regionråda er særs viktige samarbeidspartnarar. Fylkeskommunen kanaliserer ressursar til regionråda og til regionale næringsfond for å stimulera det lokale arbeidet med næringsutvikling, og gjev støtte til prosjekt og satsingar i regi av kommunane og regionråda. Arbeidet med regional utvikling er særleg forankra i Strategi- og næringsavdelinga og arbeidslaga Kommunesamarbeid, Verdiskaping i kystsona, Lokalsamfunnsutvikling og Regional IKT. 18 Årsmelding 2006

19 Nær 150 mill. kr til næringsutvikling I 2006 disponerte fylkeskommunen om lag 150 mill. kr til næringsrelaterte prosjekt og tiltak. Tilsvarande beløp i 2005 var på snaue 136 mill. kr, som inneber ein auke på 10,3 %. Størst bidrag til auken kom gjennom overføringane til ordninga med kompensasjon for auka arbeidsgjevaravgift som gjekk opp med 10 mill. kr frå året før. I 2006 fekk fylkeskommunen overført 50,56 mill. kr i øyremerkte statsmidlar til regional utvikling. Dette var omtrent same beløp som året før. Midlane gjekk til utviklingstiltak under Regionalt utviklingsprogram. Fylkesutvalet løyvde ytterlegare 2,82 mill. kr til å realisera mål i dette programmet. Fylkeskommunen løyvde vidare 6,86 mill. kr til næringsføremål retta mot innovasjon, som støtte til meir langsiktige prosjekt, og som mellombels driftsstøtte til institusjonar. Som for 2005 vart det i 2006 løyvd 8,5 mill. kr til regionale utviklingstiltak frå sal av konsesjonskraft. Fem strategisk viktige prosjekt fekk midlar frå denne løyvinga. Fylkeskommunen hadde forvaltningsansvaret for 77,4 mill. kr til kompensasjon for auka arbeidsgjevaravgift i Ordninga i si noverande form har gått over tre år, og vart avslutta ved årsskiftet. Samla er det løyvd 200 mill. kr til utviklingsarbeid i Hordaland. Midlane har vore styrde i nært samarbeid med næringsliv og kommunar i dei berørde områda. Regionalt utvikligsprogram (RUP) 2006 Etter tilråding frå Regionalt næringsforum vedtok fylkesutvalet Regionalt utviklingsprogram Programmet bygde på Fylkesplan for Hordaland , og fastsette prioriterte innsatsområde for arbeidet med næringsutvikling. Programmet fastsette også mål og retning for andre offentlege aktørar sin bruk av næringsretta verkemidlar i Hordaland. Regionalt utviklingsprogram 2006 fastsette følgjande satsingsområde: A. Næringar med særlege føremoner (Energi, marine næringar, maritime næringar, reiseliv, kulturnæringar). B. Innovasjon og internasjonalisering C. Livskraftige lokalsamfunn D. Næringsretta kompetanse REGIONAL UTVIKLING Desse satsingsområda i RUP vart prioriterte ved tildeling av prosjekt- og tilskotsmidlar. Midlane vart fordelte mellom bedriftsretta og tilretteleggande tiltak. Innovasjon Norge forvalta dei bedriftsretta midlane på vegner av fylkeskommunen, og fekk overført 30,15 mill. kr, som er ein auke på 5,7 % i høve til året før. Satsinga på bedriftsretta midlar utgjorde 59,6 % av dei statlege overføringane. Midlar til næringsutvikling 2006 A. Regionalt utviklingsprogram (RUP) kr Bedriftsretta verkemiddel Bransjesatsingar - Energi - Marine næringar - Maritime næringar - Reiseliv - Kulturbaserte næringar Innovasjon og internasjonalisering Livskraftige lokalsamfunn Næringsretta kompetanse Omstilling og nyskaping Til rådvelde for Regionalt Næringsforum ENABLE-programmet /INTERREG 3 C B. Kompensasjonsmidlar Regionale utviklingstiltak (kompetanse og infrastruktur) - Sunnhordland kr Hardanger kr Nordhordland kr B. Bransjesatsingar - Reiseliv kr Olje & gass kr Marin sektor kr Maritim leverandørindustri kr C. Strategisk viktige prosjekt (konsesjonskraftmidlar) Cruiseskipskai/Eidfjord kr Ekspressheis Bavallen kr Marsteinen fyr kr Sentrumsutvikling Os kr Innfallsport Jondal kr D. Fylkeskommunale midlar til næringsføremål utanom RUP kr Frie midlar til rådvelde for næringsføremål Driftskostnader/Innovasjonstiltak Prosjekt/institusjonar med førebelse driftstilskot E. Andre næringsrelaterte satsingar (nye 2006) Program for lokal samfunnsutvikling kr Program for samarbeid mellom vidaregå- kr ande skule, næringsliv og lokalsamfunn Satsing på nyskaping og entreprenør- kr skap (Ungt Entreprenørskap) Professorstilling ved HiB kr TOTALT/HFK kr Årsmelding

20 REGIONAL UTVIKLING Den nye ekspressheisen i Bavallen på Voss er eitt av prosjekta som har fått tilskot frå Hordaland fylkeskommune sine midlar til strategisk viktige prosjekt innan regional utvikling. Til heisen som var klar til sesongen har fylkeskommunen ytt 3,0 mill. kr i tilskot. Vinnarane av oppfinnarprisen Frå venstre: Øyvind Kommedal, Bjarte Karlsen og Øystein F. Sæbø og prisutdelar, fylkesordførar Torill Selsvold Nyborg. Hordaland fylkeskommune sette i verk 77 prosjekt retta mot næringsutvikling. Mest støtte gjekk til regionale/fleirkommunale engasjement. Mellom 150 og 200 prosjekt er til ei kvar tid aktive, med ei gjennomsnittleg tidslengde på snaue tre år. Mellom dei største satsingane var nye omstillingsmidlar til fire kommunar i indre Hardanger som fekk overført nærare 5 mill. kr. Midlar til regionale næringsfond auka elles med 30,8 % til 6,1 mill. kr i Desse vart fordelte slik: - Sunnhordland: Hardanger: Nordhordland: Osterfjorden: Bjørnefjorden: Voss: Sund/Fjell/Øygarden: Mellom andre store satsingar fekk Hordaland Reiseliv 1,29 mill. kr, ein auke på 23,8%, og Fjord Norge 1,24 mill. kr. Fylkeskommunen gav vidare 1,76 mill. kr i støtte til drift av regionale tiltakskontor. Som ekstraordinær løyving fekk programmet for lokalsamfunnsutvikling eit tilskot på 1,8 mill. kr. Hordaland Olje og Gass (HOG) Hordaland Olje og Gass er eit felles verktøy for å styrke Hordaland sin posisjon innan utvikling og foredling av naturressursane på norsk sokkel. Bak HOG står fylkeskommunen, kommunar, bedrifter og institusjonar. I 2006 prioriterte HOG arbeid med desse sakene: - Energiverket på Mongstad - Røyrleidning Kollsnes Mongstad - Troll vidareutvikling - Sentral for CO2 behandling på Mongstad - Auka bruk av naturgass i transportsektoren - Auka bruk av naturgass i Hordaland - Ekspertsenter for undervassteknologi - Bruk av kompensasjonsmidlane - Globalisering - ONS 2006 og prfilering av HOG Oppfinnarprisen Øyvind Kommedal, Øystein Friestad Sæbø og Bjarte Karlsen i selskapet isentio AS fekk fylkeskommunen sin Oppfinnarpris for Dei fekk prisen for oppfinning av ein blanda-dna-sekvensdekodar som kan brukast til å analysera bakterieprøver meir presist og raskare enn andre metodar. Prisen er på kroner. 20 Årsmelding 2006