Samarbeid og samspel. Hordaland eit kreativt verdiskapingsfylke i ein sterk vestlandsregion. Viktige hendingar i Fylkesøkonomien 2005

Transkript

1

2 VIKTIGE HENDINGAR 2005 Samarbeid og samspel Fylkesordførar Torill Selsvold Nyborg Hordaland eit kreativt verdiskapingsfylke i ein sterk vestlandsregion. HORDALAND FYLKESKOMMUNE 2005 har vore eit godt år for Hordaland fylkeskommune. Takka vera dyktige medarbeidarar og god økonomistyring, har vi greidd å snu ei negativ utvikling med underskot til overskot og optimisme. Rekneskapen vart gjort opp med 65,6 mill. kr i overskot det beste resultatet på ti år og heilt i rekordklassen. Alle underskot er betalt, fonda er fylte opp og vi har fått handlefridom til å kunna prioritera viktig satsing innan skule, kultur, samferdsle og regional utvikling. Når rekneskapen for 2005 er godkjend av fylkestinget i juni, kan departementet stryka Hordaland fylkeskommune frå Robekregisteret og me er igjen fullt ut herre i eige hus. Kommunevitjingar Saman med mine medarbeidarar har eg lagt vekt på godt samarbeid og samspel med kommunane dei siste åra. Dette er ein viktig del av den regionale partnarskapen der vi skal arbeida saman for eit betre Hordaland. I løpet av dei to siste åra har eg vitja dei aller fleste kommunane i Hordaland. Dei fire som står igjen får besøk i mai og juni Kommunevitjingane har vore svært lærerike og styrkt meg i trua på at samarbeid mellom kommune og region er viktig nærast avgjerande for å få til positiv utvikling i by- og bygdesamfunn. Fylkesøkonomien 2005 Driftsinntekter: 3 576,3 mill. kr Driftsutgifter: 3 208,8 mill. kr Renteutgifter: 57,1 mill. kr Avdrag lån: 66,0 mill. kr Netto driftsresultat 258,8 mill. kr Årsoverskot: 65,6 mill. kr Investeringar 258,5 mill. kr Lånegjeld pr : 1 795,9 mill. kr Brutto driftsutgifter sektorvis: Kultur 169,7 mill. kr 5,3 % Utdanning 1 900,4 mill. kr 59,2 % Tannhelse 194,8 mill. kr 6,1 % Samferdsel 568,9 mill. kr 17,7 % Regional utvikling 135,2 mill. kr 4,2 % Politiske organ og adm. 184,5 mill. kr 5,9 % Fellesfunksjonar m.m. 55,3 mill. kr 1,7 % Fakta om Hordaland Folketal Folkeauke (pr ) Fødselsoverskot Netto tilflytting Heilt arbeidsledige pr (3,2 %) Sysselsette på tiltak pr (0,3 %) Viktige hendingar i 2005 Hordaland fylkesting vedtok å arbeida for å etablera ein vestlandsregion frå Ny fylkesplan vedteken. Fritt skuleval i vidaregåande utdanning innført frå skuleåret 2005/06. Rekordmange søkjarar til vidaregåande opplæring, alle med ungdomsrett fekk skuletilbod. 16 % auke i talet på lærekontraktar. Full fart i utbygginga av nye Olsvikåsen videregående skole. Overtok Bjørkåsen videregående skole frå staten frå 1. august. Fylkestinget vedtok ny struktur for dei vidaregåande skulane. Tannhelsa til små born endå betre, tannhelsemål nådd for 5-åringane. 100-årsmarkeringar for unionsoppløysinga i 1905 m.a. Stoccafissofestivalen og utstillinga «Havlandet». 2 Årsmelding 2005

3 Nyårsmøte Fylkesordføraren sitt nyårsmøte og Hordalandskonferansen er døme på treffstader der kommunane kan møta representantar for regionale statlege organ, organisasjonar og næringsliv. Dei er og samlingspunkt for politisk og administrativ leiing i kommunane og fylkeskommunen. På nyårsmøtet har me også med oss stortingsrepresentantane frå fylket vårt. Etter mi meining er dette viktige møteplassar for å oppnå det samarbeidet og samspelet som trengst for å få til ei positiv utvikling i fylket. Regionreforma Fylkestinget har med stort fleirtal sagt ja til nye sterke regionar. Eg er glad for at eit klart fleirtal av kommunane i fylket også har gjeve positiv støtte til denne reforma. Sameleis har næringslivet, kompetansemiljøa og organisasjonane gjort. Dette er ein god støtte for fylkesordføraren når visjonar om Vestlandet skal løftast fram. Ein handlekraftig vestlandsregion, rik på folk og ressursar og som er konkurransedyktig med regionane i Europa. Dette er framtida! Regjeringa skal leggja fram ei stortingsmelding om eit fornya og styrkt regionalt forvaltningsnivå hausten I første omgang vil regjeringa ta stilling til kva oppgåver som skal overførast til eit nytt folkevalt regionalt nivå og kommunane. Avklåringar om inndeling skal takast i neste omgang. Første januar 2010 går vi i region! Takk Alle veit at gode resultat ikkje kjem av seg sjølv, men av solid innsats frå mange hald. Eg vil takka kvar einskild medarbeidar i fylkeskommunen som har gjort at 2005 vart eit så godt år. FYLKESORDFØRAREN Viktige hendingar i 2005 Tusenårsstaden, kunst- og kulturhuset Kabuso i Øystese (biletet), ferdigstilt. Snøggbåtrutene vart lyste ut på anbod. Uendra takstar for kollektivreiser, same pris som i Fleire bussreisande for andre året på rad. Bruksområdet for ungdomskort utvida, prisane ned frå 1. august Revidert finansieringsplan for Jondalstunnelen vedteken. Ny fylkesveg til Hanøytangen, Askøy, opna 8. november. Sædalsvegen, fylkesveg i Bergen, opna 20. desember. Opning av E 39 Moberg-Svegatjørn i Os 29. juni. Bygginga av riksvegsambanda Austevollbrua og Halsnøysambandet starta. Innkrevjinga av bompengar i Bjorøysambandet og på Nordhordlandsbrua avslutta. Bergen Lufthamn Flesland hadde over 4 millionar reisande og fekk mange nye utanlandsruter. Fylkestinget krov at staten straks set i gang tiltak for å fjerna kvikksølvet og heva ubåtvraket, U 864, ved Fedje. Hordaland fylkeskommune fekk årsoverskot på 65,6 mill. kr det største på ti år nye innbyggjarar i Hordaland største folkeauken sidan % av veksten kom i Bergen. Årsmelding

4 INNHALD Om årsmeldinga Årsmelding 2005 viser resultat som er oppnådde i fylkeskommunen i løpet av året. Meldinga gjev oversikt over den fylkeskommmunale tenesteproduksjonen i dei ulike sektorane. Det er lagt vekt på å visa kva ressursane vert brukte til, korleis utviklinga er over tid og korleis driftsresultatet er i høve til budsjettet. Ein del tal frå KOSTRA er tekne inn for å samanlikna Hordaland fylkeskommune med nabofylket Rogaland og landsgjennomsnittet for fylkeskommunane utanom Oslo. For Hordaland er det teke med KOSTRA-tal for både 2004 og 2005, men ver obs på at tala for 2005 er førebelse. For dei som ønskjer meir detaljinformasjon om fylkeskommunen si verksemd i 2005, viser vi til årsrekneskap, revisjonsmelding og årsmeldingar frå avdelingar m. fl. Årsmeldinga er også tilgjengeleg på internett: Produksjon, foto m.m.: Ansvarleg: Fylkesrådmannen. Redaktør: Informasjonssjef Stanley Hauge. Tekstgrunnlag: Avdelingane og arbeidslag i fylkesadministrasjonen. Redigering: Stanley Hauge. Oppsett, utforming: Stanley Hauge. Utforming forside: Geir K. Lien. Grafiske illustrasjonar: Stanley Hauge. Foto/kart: Bergen og omland friluftsråd (s. 29), Kristian Bertelsen (forsida), Bjarte Brask Eriksen (s. 9,11 12, 14, 15, 27, 37), Stanley Hauge (s. 2, 3, 20, 22, 24, 32, 33, 38, div. fylkestinget), Steinar Hystad (s. 17), Arne Monrad Johnsen (s. 21), Geir K. Lien (s. 38, 39, 43), Kultur- og idrettsavdelinga Fylkesbiblioteket (s. 28), Fylkeskonsertane (s. 30), Den kulturelle skulesekken (s. 27),Oddmund Lunde (s. 5, 38, fylkestinget), Mari Lyssand (s. 35), Statoil (s. 18). Redaksjon en avslutta 10. april (Utg ) Opplag: 3000 eks. Trykkeri: Utgjevar: Hordaland fylkeskommune Fylkesrådmannen Postboks Bergen Gateadr.: Agnes Mowinckelsgate 5 Tlf.: Telefax: Intenettadr.: Foto forside: 31. desember 2005 kl vart det slutt på innkrevjinga av bompengar på Nordhordlandsbrua. Ved dette høvet var det ei markering som vart avslutta med fyrverkeri. Foto: Kristian Bertelsen. Årsmelding 2005 Hordaland fylkeskommune Innhald Fylkesordføraren: Samarbeid og samspel... 2 Fylkesøkonomien Viktige hendingar i Fylkerådmann 2005 eit år med framgang... 5 ØKONOMISK OVERSYN Overskot på 65,6 mill. kr handlefridomen gjenoppretta... 6 Driftsrekneskap Driftsutgifter og driftsinntekter spesifiserte sektorvis... 7 KOSTRA-tal Investeringar Balansen... 9 UTDANNING Sterk vekst i elevtalet nøktern drift snudde underskot til overskot Elevplassar TANNHELSE Betre tannhelse for små born, problem å få tannlegar i distrikta REGIONAL UTVIKLING Regional utvikling samspel og partnarskap for utvikling av Hordaland mill. kr til næringsutvikling Største folkeauken sidan Stor internasjonal informasjons- og ungdomsformidling Prioriterte satsingsområde Plan og miljøsaker Vestlandsrådet Fylkestinget i Hordaland: Vestlandsregion før KULTUR OG IDRETT Nær 170 mill. kr til kultur og idrett, Tusenårsstaden «Kabuso» bygd Tilskot til ulike kulturføremål SAMFERDSEL Uendra takstar, fleire tek bussen snøggbåtrutene utlyste på anbod Bompengeinntekter ORGANISASJON årsverk i fylkeskommunen, 55 % av dei tilsette er kvinner Nøkkeltal Sjukefråvær Likestillignsbarometer Administrativ organisering FYLKESTINGET Fylkestingsvala Representantfordeling Politisk organisering Saker i dei politiske organa Hordaland fylkesting og 41 Politiske leiarar OMSLAGSSIDER BAK Fakta om Hordaland Nøkkeltal baksida 4 Årsmelding 2005

5 FYLKESRÅDMANNEN 2005 eit år med framgang Etter fleire vanskelege år vart 2005 eit positivt år for Hordaland fylkeskommune: Godt rekneskapsresultat Positiv utvikling innan tenesteområda Godt forhold til dei tillitsvalde sjølv etter nokre vanskelege saker Særleg positivt er det gode samarbeidet med fylkesmannen, dei statlege etatane og kommunane For fylkeskommunen er det viktig å stå fram som ein truverdig og påliteleg partnar som har evne til å gjennomføra dei vedtekne planane våre, og som står ved vedtaka vi har gjort. Avgjerande element i denne målsettinga er orden i økonomi og leiing. God økonomistyring inneber at drifta må vera effektiv og at vi som offentleg forvaltar og tenesteprodusent gjev valuta for pengane vi disponerer. Effektivisering er derfor ikkje å spara, men å imøtekoma krav som vi må retta til oss sjølv og som samfunnet sjølvsagt rettar til oss. Hordaland fylkeskommune må derfor halda fram arbeidet med å effektivisera drifta gjennom omstrukturering og bruk av ny teknologi. Fylkerådmann Paul M. Nilsen God utgiftskontroll Balansen i fylkesøkonomien vart gjenoppretta i God utgiftskontroll gjennom stram budsjettering og økonomistyring var grunnlaget for at 2004 vart eit godt år til slutt. Den gode økonomistyringa og utgiftskontrollen er vidareført i Alle sektorar har balanse eller innsparing i høve til budsjettet. Kombinert med at inntektene vart litt betre enn budsjettert, har dette ført til at Hordaland fylkeskommune for 2005 kjem ut med det beste rekneskapsresultatet sidan Tid for investeringar I vanskelege tider er det naturleg å halda att på investeringar. Det har fylkeskommunen gjort. Når vi no har fått noko større frie ressursar, er det viktig å prioritera område der vi tidlegare har halde att. Først og fremst gjeld dette opplæringssektoren der vi har ein god del bygningar som er lite tidsmessige tronge og generelt ikkje i god nok stand. Investeringsbehovet i denne sektoren er også ei følgje av den store auken vi for tida har i årskulla som skal ha vidaregåande utdanning, omlegging av kurstilbod og nye undervisningsformer. Ein vesentleg føresetnad for å kunna auka investeringane er å unngå auke i driftsutgiftene. Oppskrifta her må framleis vera samarbeid med organisasjonane og medverknad frå kvar einskild medarbeidar. Årsmelding

6 ØKONOMISK OVERSYN Overskot på 65,6 mill. kr handlefridomen gjenoppretta Driftsrekneskap Tal i mill. kr. Løpande prisar Rekneskap Rekneskap Rekneskap Rekneskap Budsjett Skatt 1 491, , , , ,1 + Rammetilskot 1 460, , , , ,9 + Driftsinnt. ekskl. renter 1 294,8 747,5 793,1 847,6 557,7 Sum driftsinntekter 4 247, , , , ,7 Sum driftsutgifter 3 477, , , , ,9 Brutto driftsresultat 770,0 103,2 263,5 367,5 169,8 + Renteinntekter 62,0 24,4 18,0 14,4 5,0 Renteutgifter 113,2 86,3 66,5 57,1 62,6 Avdrag 83,8 58,0 61,8 66,0 66,0 Netto driftsresultat 635,0 16,7 153,2 258,8 46,2 Dekning av tidlegare undersk. 713,1 42,2 44,9 44,9 Driftsmidlar til investeringar 117,8 31,9 27,5 + Inntektsført bruk av fond 113,0 77,2 145,2 106,8 31,3 Avsett til fond 77,0 105,2 126,8 223,2 5,1 Rekneskapsm. meir/mindre forbruk 42,1 44,7 11,6 65,6 0,0 Grafen viser netto driftsresultat for Hordaland fylkeskommune dei siste ti åra. Talet for 2002 korrigert for ekstraordinære føringar i samband med staten si overtaking av spesialisthelsetenesta. Rekneskapen for Hordaland fylkeskommune vart i 2005 gjort opp med eit overskot på 65,6 mill. kr. Det solide overskotet kjem fram etter at underskotet på 44,7 mill. kr frå 2003 er dekka inn, 31,9 mill. kr er brukt til investeringstiltak og det er gjort store avsetjingar til disposisjonsfond. Tidlegare års underskot er fullt ut dekka inn, så ein må kunna seia at målet om å gjenvinna handlefridomen er nådd. Årsaka til det gode resultatet er betre skatteinngang enn budsjettert og ei stram og god økonomistyring i heile organisasjonen. Mill. kr Netto driftsresultat , , , , , , , , , Netto driftsresultat Netto driftsresultat viser kva ein har att etter at alle driftsutgifter, inklusive renter og avdrag er dekka. Eit positivt netto driftsresultat kan nyttast til å finansiera investeringar eller avsetjast til seinare bruk, noko som gjev handlefridom og evne til å tola svingingar i økonomien. Det er vanleg å rekna at kommunesektoren bør ha eit netto driftsresultat på minst 3% av driftsinntektene for å vera reelt i balanse. Grunnen til at det ikkje er tilstrekkeleg å ha netto driftsresultat lik null er at avskrivingar ikkje inngår. I staden vert driftsrekneskapen belasta med avdrag. Sidan avskrivingane er høgare enn avdraga, må ein, for å oppretthalda formuen, ha eit netto driftsresultat som er minst så stort som differansen mellom avskrivingar og avdrag. Det har vore ei generell betring i kommuneøkonomien dei 4-5 siste åra, målt i netto driftsresultat. Hordaland fylkeskommune har nytt godt av dette, men har i tillegg gjort eit krafttak for å snu ein vanskeleg situasjon. Framgangen i netto driftsresultat er monaleg betre for Hordaland fylkeskommune enn for gjennomsnittet av fylkeskommunane. I gjennomsnitt har fylkeskommunane gått frå eit netto driftsresultat på 1,8% i 2001 til + 4,0% i I same perioden har Hordaland fylkeskommune gått frå 5,4% til + 7,2%. Frå 2004 til 2005 auka driftsinntektene for Hordaland fylkeskommune med 7,1% medan driftsutgiftene berre hadde ein vekst på 4,4%. Ein har altså hatt god inntektsutvikling samstundes som ein har halde utgiftsveksten nede. Gjennomsnittet for fylkeskommunane var ein inntektsvekst på 6% og utgiftsvekst på 6,6%. 6 Årsmelding 2005

7 ØKONOMISK OVERSYN Prosent Hordaland fk Landsgjennomsn Grafen viser utviklinga av Hordaland fylkeskommune sitt netto driftsresultat i åra samanlikna med landsgjennomsnittet for fylkeskommunane utan Oslo. Formuesbevaringsprinsippet I tabellen er det vist korleis resultatet for Hordaland fylkeskommune ser ut dersom ein byter ut avdrag med avskriving. Tal i mill. kr Netto driftsresultat 64,5 16,7 153,2 258,8 + Avdrag 83,8 58,0 61,8 66,0 Avskriving 113,3 120,7 131,3 130,8 = «Korrigert netto driftsresultat» 94,0 79,4 83,7 194,0 Etter å ha korrigert netto driftsresultat på denne måten har ein eit positivt resultat på 194 mill. kr i I denne samanhengen bør det nemnast at fylkeskommunen i 2005 har motteke relativt store statstilskot, som er avsett til bundne driftsfond. Døme på slike tilskot er kompensasjon for auka arbeidsgjevaravgift og spelemidlar. I år der tilgangen av slike midlar er større enn bruken, får ein oppbygging av bundne driftsfond og ei «oppblåsing» av netto driftsresultat. Eit anna år vil ein kunna bruka av bundne driftsfond og får då ei tilsvarande svekking av netto driftsresultat. Om ein korrigerer for endringar i bundne driftsfond, har Hordaland fylkeskommune i 2005 eit korrigert netto driftsresultat på 114,1 mill. kr. Budsjettavvik Overskridingar og innsparingar fordelte seg slik på dei ulike sektorane: ( viser overskriding) Mill. kr Skatt og rammetilskot 28,8 Kultur 0,1 Utdanning 3,0 Tannhelsetenesta 0,0 Samferdsel 7,1 Regional utvikling 1,7 Politiske organ og administrasjon 2,0 Fellesfunksjonar (inkl. premieavvik) 1,7 Momskompensasjon 23,3 Renter 4,9 Overskot 65,6 Skatteinngangen vart 34 mill. kr høgare enn budsjettert. Når ein tek omsyn til inntektsutjamninga, sit fylkeskommunen att med ei meirinntekt på 28,8 mill. kr. Driftsutgifter og driftsinntekter spesifiserte sektorvis Tal mill. kr. Løpande prisar. Fylkestinget reduserte i juni 2005 skatteoverslaget med 15 mill. kr, i tråd med signala i revidert nasjonalbudsjett ( 150 mill. kr for fylkeskommunane samla). I oktober oppjusterte staten skatteoverslaget att med 175 mill. kr for fylkeskommunane. Budsjettet for Hordaland fylkeskommune vart ikkje endra denne gongen. Både skular og tannklinikkar har i følgje delegasjonsreglementet høve til å avsetja innsparde midlar til disposisjonsfond. Skulane sette av netto 27,9 mill. kr til disposisjonsfond og tannhelsetenesta sette av 9,1 mill. kr i Resultatet for desse sektorane er dermed i realiteten betre enn avvikstabellen tilseier. Samferdsel viser ei innsparing på 7,1 mill. kr. Dette skuldast først og fremst lågare forbruk enn budsjettert til transportordninga for funksjonshemma. Regional utvikling viser ei svikt i høve til budsjettet på 1,7 mill kr. Konsesjonskraftinntektene nådde ikkje den budsjetterte summen på 50 mill. kr. Netto inntekt frå salet vart 43,2 mill. kr. Men lågare konsesjonskraftinntekter vart langt på veg oppvege av lågare utlån til Under er vist fordelinga av brutto driftsutgifter etter sektor (Sektorfarge, sjå til høgre for grafane.) Vel 59 % av brutto driftsutgifter i 2005 gjekk til vidaregåande opplæring. Samferdsel med 17,7 % er den nest største sektoren målt etter driftsutgifter. Samferdsel 17,7 % Kultur 5,3% Regional utvikling Tannhelse 6,1 % Sektorfordeling 2005 Fellesfunksjonar 4,2 % Rekneskap 2004 Rekneskap 2005 Utgifter Inntekter Utgifter Inntekter Kultur 158,6 97,6 169,7 102,9 Utdanning 1 836,3 311, ,4 338,3 Tannhelse 198,9 61,2 194,8 65,0 Samferdsel 569,7 44,1 568,9 37,0 Regional utvikling 113,1 194,9 135,2 225,1 Politiske organ og adm. 182,6 25,3 184,5 25,3 Fellesfunksjonar m.m. 15,7 58,7 55,3 54,0 Sum 3 074,9 793, ,8 847,6 1,7 % 5,9 % Politiske org. og adm. Utdanning 59,2 % Tabellen gjev nærare spesifikasjon av driftsutgifter og driftsinntekter etter sektor for 2004 og Fellesfunk. Politiske org. og adm. Utdanning Tannhelse Regional utvikling Kultur Samferdsel Sektorfordelinga som er vist i grafen til venstre er basert på tabellen øverst på denne sida. Desse tala skil seg noko frå KOSTRA-tabellen på side 8 der som er basert på ei litt inndeling. M.a. er kulturminne i vår rekneskap registrert under kultur og ikkje fysisk planlegging. Årsmelding

8 ØKONOMISK OVERSYN Horda- Horda- Roga- Landet land land land eks. Oslo Netto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter 4,6 7,2 4,8 4,0 Avdrag netto, i prosent av brutto driftsinntekter 1,9 1,8 1,3 2,0 Renteutgifter netto, i prosent av brutto driftsinntekter 1,5 1,2 0,9 1,1 Langsiktig gjeld (utanom pensjonsforpl.) i prosent av brutto driftsinnt. 53,4 50,3 45,4 41,9 Fordeling av brutto driftsutgifter (prosent): Administrasjon, styring og fellesutgifter 5,9 4,9 5,9 6,3 Vidaregåande opplæring 59,1 59,5 58,4 55,5 Tannhelse 5,6 5,7 3,6 4,7 Fys. planl./kulturminne/natur/nærmiljø 2,5 2,7 1,0 3,1 Kultur 4,1 4,5 5,0 4,5 Samferdsel 16,7 16,1 20,0 17,1 Næring 2,3 2,9 2,8 4,7 Tabellen over er basert på SSB sine internettsider for KOSTRA KOmmune-STat- RApportering, som er eit nasjonalt informasjonssystem som gjev informasjon om kommunal og fylkeskommunal verksemd. Tala er ureviderte pr Reviderte tal vert offentleggjorde UTDRAG FRÅ INVESTERINGS- REKNESKAPEN: Tabellen viser korleis investeringane i åra fordeler seg etter sektor. Grafen til høgre viser samla årlege investeringar. KOSTRA-tal Hardangerbrua. Dermed vert ikkje nettoverknaden så stor i fylkesrekneskapen. Budsjettavviket for momskompensasjon vart 23,3 mill. kr på plussida. Dette skuldast mellom anna at investeringane tok seg opp i Det positive budsjettavviket tyder likevel ikkje at Hordaland fylkeskommune har tent på den nye momskompensasjonsordninga. Det var budsjettet som Mill. kr Investeringar , Kultur 2,1 5,8 4,9 33,1 Utdanning 119,7 92,2 65,4 102,3 Helsevern og sos. tenester 18,3 11,1 3,3 9,9 Samferdsel 94,1 74,4 60,3 102,4 Politiske organ og adm. 8,4 153,7 0,1 1,5 Fellesfunksjonar 0,2 0,5 7,3 9,3 337,7 141,3 258,5 var sett lågt på grunn av relativt stor uvisse i starten om kor mykje ein kunne forventa å få inn på den nye ordninga. I 2005 kom det inn 37,6 mill. kr i momskompensasjon frå investeringar og 74,8 mill. kr frå drift, til saman 112,4 mill. kr. Med dette har ein om lag nådd opp på nivået for uttrekket som vart gjort i rammetilskotet. Netto renteutgifter viser ei innsparing på 4,9 mill. kr. I budsjettet var det teke høgde for noko større renteoppgang enn det som vart realiteten. Driftsutgifter og driftsinntekter spesifisert sektorvis Vidaregåande opplæring er den store sektoren med nær 60% av fylkeskommunen sine driftsutgifter. Brutto driftsutgifter for fylkeskommunen var i ,8 mill. kr, og av dette utgjorde utdanning 1 900,4 mill. kr. To av sektorane, kultur og regional utvikling, viser relativt sterk utgiftsvekst frå 2004 til Det meste av veksten kan forklarast med auka bruk av eksterne midlar, dvs. spelemidlar og kompensasjonsmidlar for auka arbeidsgjevaravgift. Utgiftsveksten elles har vore svært moderat. Tannhelse og samferdsel viser faktisk nedgang i utgiftene. Nedgang i betalt pensjonspremie har medverka til å halda utgiftene nede i dei einskilde sektorane. Pensjonskostnaden som skal førast i rekneskapen auka likevel noko frå 2004 til Differansen mellom betalt premie og rekneskapsført kostnad vert kalla premieavvik, og vert ført samla for heile fylkeskommunen. I oppstillinga i tabellen øvst på side 7 (førre side) inngår premieavviket under fellesfunksjonar. I 2004 var premieavviket 42,3 mill. kr medan det i 2005 var 4,9 mill. kr. Bokført kostnad var altså begge åra lågare enn betalt premie, men i 2005 var skilnaden ikkje stor. KOSTRA KOmmune-STat-RApportering er eit nasjonalt informasjonssystem som gjev informasjon om kommunal og fylkeskommunal verksemd. Statistisk Sentralbyrå offentleggjorde 15. mars ureviderte tal for Reviderte tal vil bli lagt ut 15. juni. I tabellen på denne sida er vist nokre nøkkeltal, der Hordaland fylkeskommune vert samanlikna med Rogaland og gjennomsnittet for fylkeskommunane. Fordelinga av brutto driftsutgifter mellom ulike sektorar viser at Hordaland fylkeskommune brukar relativt meir til vidaregåande opplæring og tannhelse. Utgiftsdelen til kultur er lik landsgjennomsnittet, medan utgiftsdelen til dei andre sektorane ligg noko under landsgjennomsnittet. Ein skal vera merksam på at Hordaland fylkeskommune sine utgifter til samferdsel er reduserte frå og med 2004 som følgje av forsøksordninga for Bergen kommune. Hordaland fylkeskommune har høgare langsiktig gjeld enn landsgjennomsnittet, men avstanden har minka noko sidan Avdraga er redusert ned mot eit minimum, og skil seg ikkje ut i høve til landsgjennomsnittet. Men når ein ser på renteutgifter skil Hordaland seg ut. Fleire fylkeskommunar har utbytte og renteinntekter som overstig renteutgiftene. Landsgjennomsnittet viser difor netto renteinntekt på 1,1% av brutto driftsinntekter, medan Hordaland har ei netto renteutgift på 1,2%. Sum 242,8 337,7 141,3 258,5 8 Årsmelding 2005

9 ØKONOMISK OVERSYN Olsvikåsen videregående skole var det største byggjeprosjektet til Hordaland fylkeskommune i Den nye skulen i Olsvik i Bergen skal takast i bruk hausten Investeringar Dei ordinære investeringane summerer seg til 258,5 mill. kr, og er finansierte slik: Finansiering Mill. kr Sal av eigedelar 0,7 Tilskot og forskotteringar 96,2 Lånemidlar 116,1 Bruk av bundne fond 27,1 Bruk av ubundne fond 12,5 Driftsmidlar 5,9 Sum investering ,5 Investeringane var i 2005 om lag 117 mill. kr høgare enn i Det største investeringsprosjektet i 2005 har vore Olsvikåsen videregående skole, der det vart brukt 55,8 mill. kr. I samferdselssektoren er det investert for 102,4 mill. kr. I fylkeskommunen sitt budsjett var det ikkje sett av meir enn 32 mill. kr til veginvesteringar i Størstedelen av midlane har kome som forskotteringar og tilskot, hovudsakleg frå kommunar. Dei største prosjekta har vore Sædalsvegen i Bergen og veg til Hanøytangen (Askøy). I 2005 har det også pågått to større prosjekt innan kultur: Fellesmagasin i Salhus med 6,5 mill. kr og Tusenårsstaden i Øystese med 26,4 mill. kr. I tillegg til summane som er vist i investeringsoversynet, kjem nokre bompengeprosjekt. Hordaland fylkeskommune har teke på seg oppgåva som bompengeselskap for fleire riksvegprosjekt. Bompengeinnkrevjinga på Nordhordlandsbrua vart avslutta Andre prosjekt er E39 over Stord og E134 Rullestadjuvet. Balanse Balansen gjev oversyn over fylkeskommunen sine eigedelar og gjeld. Kasse og bankinnskot utgjorde ved årsskiftet 702,3 mill. kr, mot 544 mill. kr ved førre årsskifte. Kortsiktige fordringar utgjer 273,6 mill. kr. Her inngår 100,3 mill. kr plassert i pengemarknadsfond. Likviditeten er med andre ord svært god. Hovudgrunnen til dette er at det gjennom fleire år har bygd seg opp fondsmidlar. Ulike typar fondsmidlar summerer seg til 517,3 mill. kr. Fondsmidlane kan inndelast slik: Bundne investeringsfond Ubundne investeringsfond Bundne driftsfond Disposisjonsfond 115,5 mill. kr 81,5 mill. kr 266,9 mill. kr 53,4 mill. kr Bundne driftsfond har auka mest. I 2004 og 2005 har fylkeskommunen fått utbetalt monalege beløp til kompensasjon for auka arbeidsgjevaravgift. Mesteparten av desse midlane står førebels avsette som bundne driftsfond. Det vert mellom anna avsett midlar til samferdselsprosjekt som Jondalstunnel og Hardangerbru. Langsiktig gjeld (utanom pensjonsforpliktingar) utgjer ved utgangen av ,9 mill. kr, mot 1.780,7 i Låna til Nordhordlandsbrua vart nedbetalte i Kortsiktig gjeld var 508,8 mill. kr. Balansen Balanse pr Anleggsmidlar Faste eigedomar 2 493, , , ,0 Utstyr, maskiner, transportmidl. 103,5 101,9 91,9 90,9 Aksjar, andelar, utlån 71,3 75,1 219,1 237,5 Pensjonsmidlar 1 876, , , ,6 Sum anleggsmidlar 4 544, , , ,0 Omløpsmidlar Kortsiktige fordringar, m.m. 162,6 188,5 165,3 273,6 Kasse, bank 566,0 720,3 544,0 702,3 Sum omløpsmidlar 728,6 908,8 709,3 975,9 SUM EIGEDELAR 5 273, , , ,9 Eigenkapital Bundne fond 187,7 215,7 303,2 382,4 Frie fond 101,8 109,3 121,4 134,9 Rekneskapsmessig mindreforbr. 0,0 0,0 11,6 65,6 Rekneskapsmessig meirforbruk -42,1-86,8-44,9 0,0 Annan eigenkapital 401,6 247, , ,3 Sum eigenkapital 649,0 485, , ,2 Gjeld Langsiktige lån 1459,5 1699,5 1780, ,9 Pensjonsforpliktingar 2 487, , , ,0 Sum langsiktig gjeld 3 947, , , ,9 Kortsiktig gjeld 677,0 838,5 456,2 508,8 Sum gjeld 4 624, , , ,7 SUM GJELD OG EIGENKAP , , , ,9 Årsmelding

10 UTDANNING Sterk vekst i elevtalet nøktern drift snudde underskot til overskot * Kolonna viser rekneskapsmessig avvik i 2005 i høve til nettobudsjett. viser overskridingar Brutto driftsutgifter utdanning Tal i millionar kroner. Løpande prisar. Fylkeskommunen sine brutto driftsutgifter til vidaregåande opplæring var i 2005 på 1 900,4 mill. kr, ca. 64 mill. kr meir enn i Rekneskapen for undervisning fekk eit overskot på om lag 3 mill. kr. Etter fleire år med negative resultat klarte skulane totalt å koma i overskot i Sterkt fokus på økonomistyring har ført til at skulane driv svært nøkternt og effektivt. I perioden har talet på elevar i vidaregåande utdanning i Hordaland auka mykje som følgje av større avgangskull i ungdomsskulen. I 2005 Viktige utdanningshendingar 2005: Fritt skuleval innført frå skuleåret 2005/06 Rekordmange søkjarar til vidaregåande opplæring, alle med ungdomsrett fekk skuletilbod 16 % auke i talet på lærekontraktar Full fart i utbygginga av nye Olsvikåsen videregående skole Overtok Bjørkåsen videregående skole frå staten frå 1. august Eksamenskontoret det mest moderne i landet Særs god økonomistyring ved dei vidaregåande skulane Effektivisering av skuledrifta Overskot på 3 mill. kr for opplæringssektoren 32 skular med overskot sette av 28,1 mill. kr på fond Fylkestinget vedtok ny struktur for dei vidaregåande skulane Avvik* Reknesk. Reknesk. Reknesk. Reknesk. netto bud. 05 Vidaregåande opplæring Lønsutg. vidareg. skule 1 124, , , ,8 Utstyr og vedlikeh. vgs. 66,4 73,7 52,5 56,0 Driftsutg. vidareg. skule 154,8 166,8 151,0 181,6 Overføringar vgs. 1,3 0,7 33,1 2,5 Sum vidaregåande opplæring 1 346, , , ,9 6,8 Opplæring i vgs. andre 56,2 63,9 77,6 77,8 1,2 Særlege tilskot vg. skular 10,8 6,4 9,3 10,6 2,0 Lærlingopplæring 134,7 147,5 147,6 157,9 1,6 Spesialundervisning 52,2 55,5 51,2 51,1 2,0 Opplæring av vaksne 75,7 75,6 83,4 81,1 12,6 Sum brutto driftsutgifter 1 676, , , ,4 3,0 vart det teke inn 8,0 % fleire elevar med ungdomsrett enn i 2003 og totalt vart det teke inn 6,4 % fleire søkjarar enn i Alle med ungdomsrett har fått tilbod om skuleplass. Talet på læringar (løpande lærekontraktar) auka med ca. 10 % frå 2003 til Fylkeskommunen sine brutto driftsutgifter til utdanning målt i løpande prisar auka i same perioden med 4,3 %. Fylkeskommunen har makta å gje opplæringstilbod til om lag 1300 fleire unge, samstundes som drifta er effektivisert. For skulane samla vart det overskot på 32,1 mill. kr i Av dei 48 einingane hadde fire underskot,12 gjekk i balanse og 32 kom ut med overskot og sette av 28,1 mill. kr til disposisjonsfond. Ved utgangen av 2005 hadde 36 skular i alt 37,1 mill. kr til rådvelde på fond, medan 12 skular hadde vel 7 mill. kr i akkumulerte underskot. Løn er klart den største utgiftsposten. Av 1 521,9 mill. kr som gjekk til drifta av dei vidaregåande skulane utgjorde løn 1 281,8 mill. kr eller 84,2 % (2004: 83,8 %) av brutto driftsutgifter ved skulane. I 2005 fekk skular som fekk inndrege overskot frå 2003, då fylkeskommunen samla hadde underskot, tilbakeført dei strokne midlane i alt 6,9 mill. kr. To skular som vart særleg hardt råka då fondsmidlar frå 2001 og tidlegare vart trekte inn i 2002, fekk tilbakeført til saman 2,0 mill. kr. Fylkeskommunen overtok Bjørkåsen videregående skole frå staten. Skulen vart slått saman med Ståtthaug videregående skole, som også er det nye namnet. Med det har fylkeskommunen fått eit godt tilbod til høyrselshemma elevar, ein såkalla knutepunktskule. Det er meininga at i einskilde grupper skal både høyrande og ikkje høyrande vera saman. Skulen tek inn elevar frå heile landet. Skulebygg Fylkeskommunen sine skulebygningar har samla areal på over m 2. Budsjettet for ekstraordinært vedlikehald utgjorde i 2005 om lag kr 30 pr. m 2, ein auke frå kr 24 pr. m 2 i 2004 men summen er framleis knapp. Det er trong for tilbygg og ombygging ved mange skular, for å oppfylla bygningsmessige krav i samband med omlegginga av kurstilbodet og nye undervisningsformer. I 2005 vart det brukt 10 mill. kr til ombygging/tilbygg i skulesektoren. Dei største løyvingane var 4 mill. kr til tilpassingar og ombygging ved Årstad videregående skole, 2 mill. kr til ridehall ved Stend jordbruksskule og 0,8 mill. kr til verkstadbygget ved Åskøy videregående skole. 10 Årsmelding 2005

11 UTDANNING Om lag 57 b% av elevane ved dei vidaregåande skulane i Hordaland går på yrkesfaglege studieretningar. Det er litt over landsgjennomsnittet på 56 %. Biletet er frå elektrolinja ved Årstad videregående skole. Det vart løyvd 10 mill. kr til opprusting av Bjørkåsen videregående skole. Største byggjeprosjektet i 2005 var oppføring av Olsvikåsen videregående skole. Kostnadsramma er på 131 mill. kr. Skulen skal takast i bruk hausten Elevinntak Talet på søkjarar med ungdomsrett auka med 330 samanlikna med Dette var ein litt mindre auke enn venta, då det i fjor gjekk ut vel 500 fleire elevar frå 10. klasse i ungdomsskulen enn året før. Grunnen til den låge veksten er truleg at tilboda ved friskulane i Bergen har vorte større. Totalt auka søkjartalet med 501 søkjarar. Samla tal søkjarar i 2005 var Talet på budsjetterte elevplassar var , og dermed 631 høgare enn i Alle søkjarar med ungdomsrett fekk tilbod om plass før skulestart. Talet på søkjarar som måtte plasserast av Inntakskontoret før skulestart var 116, alle tre årsstega sett under eitt, 53 færre enn i Berre 36 av søkjarane til grunnkurs måtte plasserast. Hovudgrunnen til at søkjarar måtte plasserast, var at dei hadde ført opp svært få skular/kurs. Særleg til VKI er det slik at søkjarane t.d. berre søkjer Kjøretøy eller Brønnteknikk, medan mange av dei andre kurstilboda slit med rekrutteringa. I 2005 var det 93,6 % av søkjarane med ungdomsrett som fekk tilbod om plass på første kursønskjet sitt. 87,3 % fekk tilbod om plass på første skuleønskjet sitt. Desse tala er omtrent dei same som tidlegare år. Til studieretning for Allmenne, økonomiske og administrative fag kom vel 98 % inn på første skuleønskjet sitt. Ved skulestart var det teke inn elevar til dei vidaregåande skulane til fylkeskommunen. Av desse hadde elevar ungdomsrett. Talet på ledige elevplassar er framleis lågt i Hordaland. Etter skulestart i 2005 var talet 0,93 pr. klasse. Dei ledige plassane er i hovudsak innanfor studieretning for Allmenne, økonomiske og administrative fag, og særleg i VKI/II. Tabellen nedanfor viser korleis elevplassane til Hordaland fylkeskommune fordelte seg på grunnkurs, VKI, VKII og VKII hausten Nederst i tabellen er vist fordelinga av elevar ved teknisk fagskule. Reform -94 Elevplassar Studieretning totalt GK VK I VK II VK III Allmennfagleg (inkl. IB Bg. katedral) Byggfag Elektro Formgjevingsfag Helse- og sosialfag Hotell- og næringsmiddel Idrettsfag Kjemi- og prosessfag Mekaniske fag Musikk/dans/drama Media- og kommunikajon Naturbruk Sal- og service Tekniske byggfag Trearbeidingsfag Samla tal elevplassar TF I TF II Teknisk fagskule Teknisk fagskule, Mesterbrev Årsmelding

12 UTDANNING Grafen viser utviklinga i tal elevplassar ved dei vidaregåande skulane i Hordaland fylkeskommune i åra Elevplassar Inntak på særskilt grunnlag Innkomne søknader pr Inntak til klassar med kvardagslivstrening/arbeidstrening 162 Inntak til innleiande grunnkurs 284 Inntak til ordinære grunnkurs 62 Inntak til VKI 20 Totalt var det 8 klagesaker, to av sakene galdt ønskje om ein annan skule. Av dei 162 som vart tekne inn i klassar med kvardagslivstrening/arbeidstrening, er 36 elevar som er tekne inn til 4. og 5. året i vidaregåande skule. Fyllingsdalen videregående skole var 25 år i 2005 og feira med jubileumsrevy. Revyen «Hvordan løfte en lærer» vart ein stor suksess med to fulle hus på Ricks Teater i Bergen. 0 GK VK I VK II På bakgrunn av tala som er nemnde ovanfor ser ein at det er godt samsvar mellom elevplassar og søkjarar i Hordaland. Den venta auken i talet på søkjarar er vorten følgd opp med oppretting av nye elevplassar slik at søkjarane får eit godt tilbod i samsvar med ønskja sine. I 2005 vart det innført fritt skuleval i Hordaland. Det vil seia at søkjarane kan føra opp kva skular dei ønskjer utan omsyn til bustadadresse. Den nye modellen førte ikkje til store endringar i søkjarmønsteret. Det viser seg at nærskulen står sterkt i Hordaland. Dette gjeld både i bydelane i Bergen og elles i fylket. I media vart det fokusert på svært stor søking til skulane i Bergen sentrum, og på ein måte er dette rett sjølv om det totalt sett gjeld ei lita søkjargruppe til studieretning for Allmenne, økonomiske og administrative fag. Endringa elles i den nye søkjarmodellen er at nokre fleire elevar frå regionane utanfor Bergen, søkjer seg mot Bergen sentrum til VKII Allmennfagleg påbyggingskurs. Til yrkesfaglege studieretningar er søkjarmønsteret berre marginalt endra. Tabell med oversikt over søknader og innvilga søknader til 4. og 5. året til kvardagslivstrening/arbeidstrening: Skuleår Tal søknader Tal innvilga Tal søknader Tal innvilga om 4. året søknader om 5. året søknader Eksamenskontoret det mest moderne i landet Hausten 2004 vart oppmelding og gjennomføring av privatisteksamen sentralisert til Opplæringsavdelinga. Før den tid hadde det vore privatisteksamen på nesten alle skular i fylket, med unnatak av Bergen der Bergen Katedralskole har hatt eksemen for allmenne fag. Eksamenskontoret i Hordaland var det første i landet som tok i bruk oppmelding per internett til eksamen frå Med det systemet kan kandidatane melda seg opp til eksamen til alle døgnets tider og frå heile verda. All informasjon og oppmelding vert gjeven på nettsidene til fylkeskommunen i tillegg til annonser i lokalpresse og informasjon til skulane. Systemet har også effektivisert rekningsutsending og betalingsregistrering. Frå hausten 2005 vart også ansvaret for den sentralt gjevne tverrfagleg eksamen for praksiskandidatar og lærlingar overført frå Laksevåg videregående skole til eksamenskontoret. 12 Årsmelding 2005

13 UTDANNING I Bergen har dei fleste munnlege eksamenane vore haldne ved Bergen katedralskole og Bergen maritime videregående skole. Skriftlege eksamenar i Bergen har vore haldne i ulike idrettshallar, skular, forsamlingslokale og konferansesalar. Utanom Bergen har eksamen vore arrangert på Voss, Stord, Kvinnherad, Norheimsund og Odda. Opplæringsavdelinga har fått god hjelp av dei vidaregåande skulane til avvikling av eksamen. Våren 2005 gjennomførte 2301 personar 5518 eksamenar i 406 ulike fag. Tilsvarande tok 2704 personar 5427 eksamenar i 490 fag hausten Realkompetanse/vaksenopplæring Ved dei 10 realkompetansesentra i fylket vart 680 kandidatar vurderte i Det vart halde 40 kurs med i alt 700 kandidatar. I tillegg fekk ca. 20 enkeltkandidatar rettleiing-/undervisning og ca. 10 gjekk på Norsk Nettgymnas. Oppdragsverksemd Oppdragsverksemda hadde ein samla omsetnad på 31,6 mill. kr, om lag 1,2 mill. kr mindre enn i Overskotet, som var 6,6 mill. kr i 2005, set skulane i stand til å løysa enkelte påtrengjande behov for vedlikehald og fornying av inventar og utstyr. Reglane for rekneksapsavsluttinga for oppdragsverksemda er lagt om frå og med Omlegginga fører til at årsresultatet for 2005 eigentleg er sum for fleire år. Størst omsetnad var det ved Stord yrkesskule og tekniske fagskule 8,9 mill. kr, Bergen maritime videregående skole 4,9 mill. kr og Bjørgvin videregående skole 3,3 mill. kr. Fagopplæring I 2005 var det søkjarar til læreplass (2004: 1 778). Fagopplæringskontoret formidla plass til (2004: 1 059) som er 68 % av søkjarkullet (2004: 60 %). Talet på elevar som fekk læreplass gjennom det fylkeskommunale formidlingssystemet, var det høgaste sidan Reform 94 vart innførd. Auken kan truleg tilskrivast nye rutinar og tettare kontakt med aktuelle lærebedrifter. Elevar kan også teikna lærekontrakt med bedrifter utan å søkja fylkeskommunen. Samla vart det såleis inngått nye lærekontraktar i 2005, ein auke på Grafen viser utviklinga i tal formidla lærekontraktar, nye lærekontraktar og på avlagte fagprøvar i åra Formidla Nye lærekontr. Avlagt fagprøve % frå % av dei nye lærlingane var kvinner. 64 prosent av lærekontraktane var teikna med opplæringskontor. Pr var det løpande lærekontraktar (2004: 3 474), av dei var 59% teikna med opplæringskontor. Av alle lærlingane var 1086 (29,2 %) kvinner. I 2005 vart 204 lærekontraktar heva, om lag som året før. Til saman 40 lærlingar fekk i 2005 sluttopplæring i skule (2004: ca. 70). I 2005 fekk 109 unge godkjent å ta heile eller større del enn normalt av fagopplæring i bedrift, ein auke frå KOSTRA-tal vidaregåande opplæring Horda- Horda- Roga- Landet land land land eks. Oslo Prosent av fylkes. sine samla netto driftsutgifter 68,2 68,6 64,1 63,7 Netto driftsutg. per innbyggjar år Brutto investeringsutg. til vidareg. opplæring, per innb Korr bto driftsutg vidaregåande opplæring per elev Korr bto driftsutg til fagopplæring i arbeidsl., per lærling Korr bto driftsutg til allmennfag, per elev Korr bto driftsutg yrkesfag, per elev Prosent åringar i vidareg. opplæring 91,0 90,5 92,3 90,5 Prosent åringar med innvandringsbakgrunn i vidaregåande opplæring 75,5 77,2 79,1 76,7 Prosent i vidareg. oppl. som er elevar 83,8 83,6 82,3 85,1 Prosent i vidareg. oppl. som er lærlingar 16,2 16,4 17,7 14,9 Prosent elevar i allmennfaglege studieretningar 43,7 42,9 41,4 43,8 Prosent elevar i yrkesfaglege studieretningar 56,3 57,1 58,6 56,2 Prosent elevar i fylkeskommunale vidaregåande skular 91,3 93,2 92,9 95,2 Prosent elevar i frittståande vidareg. skular 8,6 6,8 7,1 4,6 Prosent elevar med ungdomsrett 91,1 90,1 91,9 90,9 Prosent lærlingar med lovfesta rett 77,6 77,5 77,8 74,0 Prosent lærlingar som er kvinner 29,7 28,3 28,6 28,8 Prosent elevar rett frå ungdomsskulen til vidaregåande skule 96,5 97,0 97,7 96,1 Prosent elevar som slutta i løpet av året - alle årstrinn 4,2 4,4 3,7 4,2 Prosent beståtte kurs grunnkurs 77,4 75,1 73,1 73,6 Prosent beståtte kurs VKI 80,9 81,7 70,1 79,4 Prosent beståtte kurs VKII 81,0 75,2 67,2 74,5 Prosent beståtte kurs VKII, kvinner 82,5 76,2 68,0 76,1 Prosent beståtte kurs VKII, menn 78,6 73,6 66,0 72,0 Prosent elevar og lærlingar som har bestått vgo i løpet av normert tid 60, Prosent kvinnelege elevar og lærlingar som har bestått vgo på normert tid 65, Prosent mannlege elevar og lærlingar som har bestått vgo på normert tid 55, Elevar per skule, fylkeskommunale skular Årsmelding

14 UTDANNING Kokkelærlingar med Leonardostipend til Italia. Frå venstre: Christopher Haatuft, Linn Skjoldal og Dag Robert Sørås, saman med Ketil Natvig (nr. 2 frå høgre) som var prosjektleiar for den internasjonale tørrfiskfestivalen i Bergen i juni Strykprosenten for fag- og sveineprøvar i 2005 (2004 i parentes) var etter 2. gongs prøve: Lærlingar 9,5 % (12,3 %), praksiskandidatar 6,8 % (6,3 %), og VKIIelevar med sluttopplæring i skule 39,0 % (25,0 %). Tala for 2. gongs prøvar i 2005 er førebelse. Ved utgangen av 2005 var det godkjende lærebedrifter og 43 opplæringskontor i Hordaland. Fylket har 179 prøvenemnder, med i alt 693 medlemmer, fordelt på 125 fag. Tema for konferansen for opplæringskontora i 2005 var Kunnskapsløftet og det nye læreplanverket, og den framtidige kvaliteten på fagopplæringa. 82 slike kontraktar i Innan lærekandidatordninga, som har lågare sluttmål enn fag- /sveinebrev og full eller delvis opplæring i bedrift, vart det inngått 15 kontraktar i 2005 (2004: 17). Alle tilskot til lærlingar vert dekka av fylkeskommunen. I 2005 vart det utbetalt ca. 127 mill. kr. i tilskot til lærebedrifter og opplæringskontor, ca. 10,5 mill. kr meir enn i Det vart avlagt fag- og sveineprøver i 2005, ein nedgang på 1 % frå Fordelinga var lærlingar, 645 praksiskandidatar, 120 elevar og 7 lærekandidatar. Det er ein nedgang på 18 % av praksiskandidatar. Størst har nedgangen vore i mekaniske fag med 60 % og naturbruk med 54 %. Byggfag har hatt ein auke på 47 %. Kvinner stod for 29,5 % av dei avlagde prøvane. «Kunnskapsløftet» Fylkestinget vedtok i desember ny struktur ved dei vidaregåande skulane i samband med «Kunnskapsløftet». 15 studieretningar vert lagt om til 12 utdanningsprogram. Ved omlegginga vert det lagt vekt på at alle skulane skal ha eit godt tilbod og at tilbodet skal vera like godt i heile fylket. Studieretning for formgjevingsfag vert i den nye strukturen delt i to ved at dei som vil ha studiekompetanse må velja studieførebuande utdanningsprogram med formgjeving og det meir praktisk retta tilbodet har fått namnet Design og handverksfag. Elles vart studieretningane med minst søknad borte; Trearbeidsfag, Kjemi og prosessfag og Tekniske byggfag. Desse faga er fanga opp i dei nye utdanningsprogramma. Omlegginga vil skje over tre år, vidaregåande trinn 1 (Vg1) startar hausten Prosjektperioden med tilførsel av statlege midlar til kompetanseutvikling for «Kunnskapsløftet» går frå Fylkestinget har vedteke ein «Strategisk plan for kompetanseutvikling i vidaregåande opplæring » og ein «Tiltaksplan for 2005». Til gjennomføring av planen løyvde staten 5,6 mill. kr i 2005 til kompetanseutvikling. Saman med ca. 2 mill. Internasjonal kontakt og utveksling har eit aukande omfang innan det vidaregåande skuleverket. Skulane vert også trekte med i prosjekt som går i regi av nærings- og reiselivsinteresser. Fitjar vidaregåande skule deltok mellom anna på Hordaland sin stand ved den internasjonale fiskefestivalen i Genova i Italia i november Rektor Anna-Bodil Tislevold (t.h.) og resten av Fitjargjengen hadde hektiske dagar. 14 Årsmelding 2005

15 UTDANNING kr i fylkeskommunale midlar gav det 7,4 mill. kr til rådvelde. Hovudstrategiane for den vidaregåande opplæringa i Hordaland er: Å utvikla dei vidaregåande skulane til lærande organisasjonar. Tydeleg leiing på alle nivå, meir fokus på utvikling av heile verksemda og meir kvardagslæring. Å styrkja elevane sitt læringsmiljø og gje ei tilpassa og differensiert opplæring. Å styrkja samarbeidet i den 13-årige grunnopplæringa både mot grunnskulen og næringslivet. Kompetanseutvikling knytt til dei nye læreplanane og sjå dette i samanhang med didaktiske og metodiske utfordringar. Med så store endringar i innhald og struktur har det vore naudsynt å leggja stor vekt på informasjonsarbeid i fyrste omgang mot skulane og særleg rektor og leiargruppa. Program for leiarutvikling Det er sett i gang eit program for leiarutvikling som omfattar leiargruppene ved alle dei vidaregåande skulane. Skulane er sett saman i elleve grupper med tre samlingar pr. gruppe. Programmet går over tre år. Skulane skal laga ein utviklingsplan med utgangspunkt i LæringsLaben si undersøking av læringsmiljøet i skulane og utfordringane i Kunnskapsløftet. For å gje skulane oppfølging og rettleiing knytt til utviklingsplanane, er det etablert eit rettleiarkorps av tilsette i fylkesadministrasjonen og OT/PPT. Målet for leiaropplæringa er m.a. at endringane skal skje i klasserommet i samsvar med «Kunnskapsløftet». Kompetanseutvikling og nye læreplanar I 2005 er det vedteke nye læreplanar i fellesfaga og Vg1 YF og programområda; realfag, språkfag, samfunnsfag, formgjeving, musikk/dans/drama og idrettsfag. Til saman har over 50 nye læreplanar vore ute på høyring. Eit stort apparat har vore sett i sving i skulane for å gje høyringsfråsegner. Samstundes er det stort behov for kompetanseheving knytt til dei nye læreplanane, didaktikk og metodeutvikling. Dette arbeidet får høg prioritet i Ein tredel av dei statlege midlane (1,8 mill. kr) vart overførde direkte til dei vidaregåande skulane i Hausten 2005 gjennomførde skulane ei kartlegging av behovet for kompetanseutvikling som grunnlag for å utarbeida ein kompetansehevingsplan. Desse planane vert lagde til grunn for kompetanseutvikling i 2006 og Oppfølgings- og pedagogisk-, psykologisk teneste (OT/PPT) OT/PPT har i 2005 hatt desse innsatsområda I fylkeskommunen sitt prosjekt for handlefridom, var eit av delprosjekta å utarbeida retningsliner og rutinar for sakshandsaming av søknad om inntil to år ekstra opplæring i vidaregåande skule for elevar med rett til spesialundervisning. Det er no laga retningsliner for dette arbeidet både for sakkunnig instans, dei vidaregåande skulane og opplæringsavdelinga. Det er og utarbeidd malar for individuell opplæringsplan (IOP) og stifta nettverk for dei tilsette i desse gruppene. Satsing mot fråfall heldt fram i 2005, med kompetanseheving av kontaktlærarane. Det har vorte utarbeidd eit samtaleverktøy til hjelp for kontaktlærarane, ei handbok for startsamtalen. OT/PPT har laga planar for kunnskapsløftet som skal gjennomførast i Dette er kompetansehevingsplanar for alle tilsette i OT/PPT. Kompetansehevinga om matematikkvanskar har halde fram, og det har vore omfattande opplæring i test/ kartleggingsverktøyet WAIS. Annakvart år vert det arrangert ei fagleg landskonferanse for oppfølgingstenesta, og i 2005 var det Hordaland fylkeskommune, OT/PPT som var arrangør. Konferansen samla 250 deltakarar frå heile landet. Det er stor aktivitet i opplæringsverket, med «Kunnskapsløftet» som den største satsinga frå sentrale styresmakter. Utfordringa til aktørane er å samordna innsatsen som vert gjort omkring same tema. Utbytet blir større ved felles og konsentrert innsats. Å driva systemarbeid i eit forpliktande samarbeid med ulike samarbeidspartnarar er også ei stor og viktig utfordring. Deltaking i Kunnskapsforlaget sin konkurranse om å koma med ord til den første norske slangordboka, sikra elevar ved klasse 2 AD førstepremien på kr Elevane som er samla med sjekk og kake, er frå venstre: Henrik André Larsen, Håkon Hammer, Camilla Vangås, Stine Bergmann, Sondre Sørtveit og Sandra Tennøy. Grupper med redusert elevtal Satsing mot fråfall Kompetanseheving Årsmelding

16 Frå overtok staten drifta av somatisk og psykiatrisk helsevern, og frå gjekk rusmiddelvern og barne- og familievern over til staten. * Kolonna viser rekneskapsmessig avvik i 2005 i høve til nettobudsjett. viser overskridingar TANNHELSE Betre tannhelse for små born, problem å få tannlegar til distrikta Brutto driftsutgifter helse- og sosiale tenester Tal i millionar kroner. Løpande prisar. Brutto driftsutgifter for tannhelsetenesta var 194,8 mill. kr i 2005, om lag 4 mill. kr mindre enn i Pasientinntekter og refusjonar utgjorde 65,0 mill. kr og rekneskapen viser balanse. Men nullresultatet inkluderer at det er sett av 9,1 mill. kr på disposisjonsfond. Dei viktigaste årsaka til overskotet er at bonusmidlane som vart overført frå 2004-rekneskapen, var om lag 3 mill. kr meir enn utbetalingane i Andre årsaker var vakante tannlegestillingar i distrikta, vanskar med rekruttering av vikarar, ekstra tilskot til rustiltak som skal nyttast seinare og verknader av tidlegare effektiviseringstiltak. Dei 9 mill. kr som er sette av på fond skal i hovudsak nyttast til miljøtiltak og investeringar i nytt utstyr. Frå og med er tannhelsedistrikta blitt sjølvstendige budsjetteiningar. Personell Per var det tilsett 354 personar ved tannklinikkane i den fylkeskommunale tannhelsetenesta KOSTRA-tal tannhelse Horda- Horda- Roga- Landet land land land eks. Oslo Prosent av fylkesk. sine samla netto driftsutgifter 5,4 5,5 4,4 4,6 Netto driftsutg. pr. innbyggjar i kroner Brutto investeringsutg. til tannhelse pr. innbyggjar i kroner Prioriterte personar, prosent under offentleg tilsyn 90,4 84,2 93,8 87,7 Prioriterte personar, prosent undersøkt/behandla 66,6 63,4 71,1 66,1 Barn og ungdom 3-18 år, prosent undersøkt/behandla 68,9 66,8 73,5 70,3 Alle innbyggjarar, prosent under off. tils. 30,9 34,5 35,8 35,0 Alle innbyggjarar, prosent undersøkt/behandla 21,4 21,4 25,0 21,7 Korr. bto driftsutg.,pasientbehandling, pr. person undersøkt/behandla i kr Korr. bto driftsutg.,fellesfunksjonar, pr. person undersøkt/behandla i kr Netto driftsutg. pr. prioritert person under tilsyn i kroner Avvik* Reknesk. Reknesk. Reknesk. Reknesk. netto bud. 05 Diverse tiltak 2,4 5,8 Somatisk helsevern 16,3 Tannhelsetenesta 183,2 191,7 198,9 194,8 0,0 Psykisk helsevern Rusmiddelvern 105,0 116,7 Barne- og familievern 425,4 482,4 Drift av bygningsmasse 7,5 Sum 707,2 796,6 198,9 194,8 0,0 Viktige tannhelsehendingar 2005: Tannhelsa til små born endå betre, tannhelsemål nådd for 5-åringane Vanskeleg å rekruttera tannlegar i distrikta Innsparing på 9 mill. kr avsett til fond Nyoppussa tannklinikk opna i Os fordelt på 148 tannlegar, 168 tannhelsesekretærar og 38 tannpleiarar. Om lag 4 tannlegeårsverk var vakante. Ved fylkestannlegen sitt kontor var det 8 tilsette. I fylkestannlegen si leiargruppe (fylkestannlege, kontorsjef og overtannlegar) er 28% kvinner medan 50% av klinikksjefane er kvinner. 60 % av tannlegane er kvinner. I dei andre yrkesgruppene arbeider berre kvinner. Totalt er om lag 84 % av dei tilsette i tannhelsetenesta kvinner. Det er framleis problem med å rekruttera tannlegar til stillingar i distrikta utanom Bergen og Bergen sitt «pendlaromland». To tannlegestillingar i Ulvik/Eidfjord og Lofthus har stått ledige sidan sommaren Det har også vist seg vanskeleg å få nyutdanna tannlegar til å bli verande i distrikta. Erfaring viser at nytilsette tannlegar i distriktet søkjer seg mot stillingar i Bergen så snart dette er mogleg. I 2005 vart det tilsett 8 tannlegar i faste stillingar, alle var kvinner. I tillegg vart det tilsett 12 tannlegar i vikariat, 7 av desse var kvinner. Omfanget av behandling av prioriterte grupper Av dei prioriterte gruppene vart det i 2005 behandla ca færre pasientar enn i 2004, men likevel 2300 fleire enn i Nedgangen skuldast hovudsakleg vakante tannlegestillingar. Tannhelseutvikling Tannhelsa til småborn i Hordaland har blitt endå betre i 2005, framgangen som starta i 2002 held fram. Det har ikkje vore så mange 5- åringar utan hol i tennene i Hordaland sidan målingane starta i Dei første åra etter tusenårsskiftet var delen kariesfrie 5-åringar nede i 55%, men var i 2005 komen opp i 69%. 16 Årsmelding 2005

17 TANNHELSE Pasientar ferdigbehandla og under tilsyn i 2005: Tal personar Tal personar Tal personar Samla tal undersøkt og planlagt ikkje ikkje møtt Prosent Gruppe (førebels) behandla innkalla eller takka nei Etterslep under tilsyn Gruppe A ,0 Gruppe B ,3 Gruppe C ,2 Gruppe C ,4 Gruppe D ,4 Fengselet Gruppe F Forklaring til gruppeinndelinga: Gruppe A: Born og unge 0-18 år Gruppe B: Psykisk utviklingshemma over 18 år. Gruppe C: Pasientar i heimesjukepleie(c2) og i institusjon (C1) (C1=meir enn 3 mnd samanhengande, minimum 1 gong kvar veke.) Gruppe D: Ungdom år. Gruppe F: Vaksne, betalande. Småborn i Hordaland har no omlag like god tannhelse som gjennomsnittet i resten av landet. I plan for tannhelsetenester i Hordaland var det sett som mål at minst 65% av 5 åringane skal vera utan tannrote i Dette målet er alt nådd med god margin og vil no verta revidert. Tannhelsa til 12-åringane har i dag stabilisert seg på eit nivå som er litt dårlegare enn for berre fem-seks år sidan. Den same utviklinga ser ein i resten av Noreg. 12-åringane i Hordaland hadde i 2005 i gjennomsnitt 2 DMFT (tenner med hol eller fylling), og 36% av årskullet hadde feilfrie tenner. Målet for 12-åringane i Plan for tannhelsetenester i Hordaland er eit gjennomsnitt på 1,6 DMFT i Resultatet i 2005 er eit godt stykke unna dette målet, men det er framleis håp om at ein kan nærme seg målet innan Tannhelsa til 18-åringane vart jamt betre frå målingane starta i 1985 fram til hundreårsskiftet. Etter den tid har utviklinga stansa opp og tannhelsa har stabilisert seg. Grunnen til at tannhelsa ikkje vert betre i denne gruppa heng truleg saman med den sterke auken i konsum av brus og søte leskedrikkar. Målet for tannhelsa til 18-åringane i plan for tannhelsetenester var 5,2 DMFT i løpet av perioden, og det er framleis von om å nærma seg dette resultatet. Lystgass og narkose Alle tannhelsedistrikt i Hordaland har eit tilbod om tannbehandling i lystgass ved i alt 11 klinikkar. Tannbehandling i narkose til prioritert klientell vert gjeven ved Haukeland universitetssjukehus og ved Stord UTANLANDSKE TANNLEGAR: Full drift ved Bremnes tannklinikk, melder klinikksjef Steinar Brekke frå tannlegestolen. Assistent Marianne Røkenes (til vesntre) og tre utanlandske tannlegar syter for det. Dei tre tannlegane er Astrid Pilz (midten) og Regina Scheidt (til høgre) frå Tyskland, og Andrezej Pawolowski (bak) frå Polen. sjukehus. Til saman 149 pasientar var behandla ved Haukeland universitetssjukehus og 34 på Stord. Gjennomsnittlig ventetid for behandling var i overkant av tre månader. Prosent åringar 12-åringar 18-åringar Noreg Hordaland Gejnnomsnitt DMFT Hordaland 2 Gennomsnitt DMFT 8 7 Hordaland 6 5 Noreg Grafane til venstre viser utviklinga av tannhelsa til 5-, 12- og 18-åringar i Hordaland samanlikna med landsgjennomsnittet. For femåringar er det prosent med feilfrie tenner som vert samanlikna, medan det for 12- og 18- åringar er utviklinga i tal tenner med hol eller fylling (DMFT) som er målt Noreg Årsmelding

18 REGIONAL UTVIKLING Regional utvikling samspel og partnarskap for utvikling av Hordaland Fylkeskommunen si viktigaste oppgåve er å medverka til ei god utvikling i Hordaland som tener både næringslivet og innbyggjarane, og som stimulerer til trivsel og vekst i heile fylket. Dette krev innsats på ei rekkje område, og samarbeid med mange andre aktørar. Innsatsområde Næringsutvikling og distrikts- og regionalpolitiske satsingar elles er hovudområdet for arbeidet med regional utvikling. I tillegg kjem oppgåvene innan kultur, samferdsel og vidaregåande opplæring som også har stor betydning for å fremja vekst og utvikling i fylket. Statoil sin plan om kraftvarmeverk på Mongstad er ei av dei store energi- og næringssakene i Hordaland for tida. Viktige hendingar i 2005: Hordaland fylkesting vedtok å arbeida for å etablera ein vestlandsregion frå Ny fylkesplan vedteken. Fylkeskommunen deltek i ny fase for arbeidet med Bergenscenarier Kr i støtte til prosjekt for etablering av rehabiliteringssenter Fjordtun i Ulvik. Fylkesdelplan for Sunnhordland vedteken av fylkestinget. Eidfjord Cruisehamn, m.a. finansiert med 11 mill. kr frå fylkeskommunen, opna og gjev stor vekst i trafikken. Næringsbarometer for Hordaland og Sogn og Fjordane utgjeve i samarbeid mellom fylkeskommunane, Sparebanken Vest, NHO, Aetat, Innovasjon Norge. Opning av E 39 Moberg-Svegatjørn i Os. Bygginga av riksvegsambanda Austevollbrua og Halsnøysambandet starta. 67,5 mill. kr fordelt til næringsretta utviklingstiltak i område som har fått auka arbeidsgjevaravgift. Innkrevjinga av bompengar i Bjorøysambandet og på Nordhordlandsbrua avslutta nye innbyggjarar i Hordaland største folkeauken sidan % av veksten kom i Bergen. Verkemiddel I 2005 har fylkeskommunen nytta eit breitt sett av verkemiddel i arbeidet med regional utvikling: - Utforming av politikk og planar for regional utvikling - Gjennomføring av større utviklingsprosjekt - Omfattande tilskot til prosjekt og satsingar - Samarbeid med næringsliv og offentlege aktørar om felles løft - Ressursforvaltning - Forvalting av statlege verkemiddel Leiarskap og partnarskap Fylkeskommunen tar ei leiande rolle for saman med andre aktørar å fremja fylket sine interesser og løysa konkrete saker. Politisk og administrativ leiing har jamleg møte med eksterne partar om slike saker. Fylkesordføraren sitt Nyårsmøte og Hordalandskonferansen er to faste tiltak i partnarskapsarbeidet. I 2005 vart samarbeidet med viktige tunge aktørar i fylket ytterlegare utvikla. Regionalt næringsforum (RNF) Regionalt næringsforum er eit fast partnarskapsorgan for regional utvikling leia av fylkeskommunen. Her deltek på leiarnivå Innovasjon Norge, Universitetet i Bergen, NHO, LO, fylkesmannens landbruksavdeling, Fylkesarbeidskontoret, Regiondirektøren for fiskeri, Norges forskingsråd Hordaland, Kommunenes Sentralforbund og Bergen kommune. I 2005 vart RNF utvida med to representantar frå fylkesutvalet. Dette organet har mellom annan ansvaret for utforming og iverksetjing av Regionalt Utviklingsprogram. Kommunane og regionråda Kommunane og regionråda er særs viktige medspelarar. Fylkeskommunen kanaliserer ressursar til regionråda og til regionale næringsfond for å stimulera det lokale arbeidet med næringsutvikling, og gjev støtte til prosjekt og satsingar i regi av kommunane og regionråda. Vidaregåande skular Med grunnlag i Regionalt Utviklingsprogram har det i 2005 blitt lagt større vekt på å støtta utvikling av dei vidaregåande skulane som ressurssentra for regional utvikling. Denne satsinga vil bli ytterlegare styrkt i Årsmelding 2005

19 REGIONAL UTVIKLING 136 mill. kr til næringsutvikling I 2005 disponerte fylkeskommunen nær 136 mill. kr til næringsrelaterte prosjekt og tiltak. Tilsvarande sum i 2004 var 112,7 mill. kr. Nær 20 mill. kr av veksten gjeld kompensasjon for auka arbeidsgjevaravgift. I 2005 fekk fylkeskommunentildelt 50,4 mill. kr i øyremerkte statsmidlar til regional utvikling og nyskaping. Midlane vart nytta innan det regionale utviklingsprogrammet. Fylkeskommunen ytte 6,7 mill. kr til næringsføremål og som tilskot til drift av særskilde prosjekt og institusjonar. I tillegg kjem enkeltprosjekt finansiert over andre budsjettpostar. Det vart i 2005 fordelt 8,5 mill. kr av konsesjonskraftinntektene til fire strategisk viktige utviklingsprosjekt. Fylkeskommunen hadde forvaltingsansvaret for 67,5 mill. kr til næringsretta utviklingstiltak som kompensasjon for auka arbeidsgjevaravgift. Disponering av desse midlane skjedde i nært samarbeid med næringsliv og kommunar i dei berørte områda. Regionalt utviklingsprogram 2005 (RUP 2005) Etter tilråding frå Regionalt Næringsforum vedtok fylkesutvalet nytt Regionalt Utviklingsprogram for Programmet bygde på utkastet til ny fylkesplan, og fastset prioriterte innsatsområde for arbeidet med næringsutvikling. Programmet fastset også mål og retning for andre offentlege organ sin bruk av næringsrettas verkemiddel i Hordaland. RUP 2005 fastsette følgjande satsingsområde og hovudstrategiar: A. Satsing på næringar med særlege føremoner: Energi, marine næringar, maritime næringar, reiseliv, kulturbaserte næringar B. Innovasjon C. Livskraftige lokalsamfunn D. Næringsretta kompetanse Desse satsingsområda vart prioriterte ved tildeling av prosjekt- og tilskotsmidlar. Midlane vart fordelte mellom bedriftsretta og tilretteleggjande tiltak. Innovasjon Norge forvalta dei bedriftsretta midlane på vegner av fylkeskommunen, og fekk overført 28,52 mill. kr (56,5 % av dei statlege overføringane). Dei andre midlane fordelte fylkeskommunen til 84 prosjekt og tiltak. Mest støtte gjekk til regionale/ fleirkommunale engasjement. Mellom 150 og 200 prosjekt er til ei kvar tid aktive, med ei gjennomsnittleg lengde på snaue tre år. Omstillingsprogrammet for Stord, Fitjar og Sveio, som fekk overført 7,1 mill. kr, og Industrinettverket AS som mottok 1,05 mill. kr, er mellom dei største satsingane. Av store satsingar fekk Hordaland Reiseliv 1,04 mill. kr og Fjord Norge 1,22 mill. kr. Til regionale næringsfond vart det løyvd 4,96 mill. kr, ein auke på 14,6 % frå året før. Desse vart fordelt slik: Sunnhordland kr Hardanger kr Nordhordland kr Osterfjorden kr Bjørnefjorden kr Voss/Vik kr Internasjonal satsing for vestnorsk næringsliv Fylkeskommunen satsar tungt på internasjonal næringsutvikling og deltek m.a. i EU-programmet ENABLE som har ei totalramme på 40 mill. kr i perioden Hordaland sin del utgjer 7,5 mill. kr. Hordaland fylkeskommune deltek saman med Sogn og Fjordane fylkeskommune i eit regionalt samarbeid med regionane Thüringen (Tyskland), Kärnten (Østerrike) og Kaunas (Litauen). Målsettinga er å stø opp under og leggja til rette for hordalandsbedrifter som søkjer internasjonalt samarbeid. Det er starta 21 utviklingsprosjekt i programmet. I alt 13 hordalandsbedrifter er med i 11 av prosjekta. Midlar til næringsutvikling 2005 Regionalt utviklingsprogram (RUP) 2005 kr A. Næringar med særlege føremoner - Energi - Marine næringar - Maritime næringar - Reiseliv - Kulturbaserte næringar B. Innovasjon C. Livskraftige lokalsamfunn D. Næringsretta kompetanse Kompensasjonsmidlar kr A. Regionale utviklingstiltak (kompetanse og infrastruktur) - Sunnhordland kr Nordhordland kr Hardanger kr B. Bransjesatsingar - Olje & gass kr Reiseliv kr Marin sektor kr Bedriftsretta tiltak kr Konsesjonskraftmidlar A. Cruiseskipskai/Eidfjord kr B. Ekspressheis/Bavallen kr C. Folgefonn (FONN) kr D. Dale fabrikkutsal kr Fylkeskommunale midlar til næringsføremål utanom RUP 2005 kr A. Frie midlar til rådvelde for næringsføremål B. Driftskostnader/Innovasjonstiltak C. Prosjekt/institusjonar med førebelse driftstilskot TOTALT/HFK kr Tabellen viser tilgjengeleg midlar til næringsutvikling i 2005, og korleis dei er fordelte. Dette er ikkje rekneskapstal, utbetalingar kjem ofte seinare enn tildelingsåret. Årsmelding

20 REGIONAL UTVIKLING Hordaland Olje og Gass (HOG) Hordaland Olje og Gass er eit felles verktøy for å styrkja Hordaland sin posisjon innan utvikling og foredling av naturressursane på norsk sokkel. Bak HOG står fylkeskommunen, kommunar, bedrifter og institusjonar. Fylkeskommunen sitt tilskot til HOG var på 1,3 mill. kr i I tillegg held fylkeskommunen kontor for HOG. I 2005 arbeidde HOG spesielt med desse sakene: - Energiverket på Mongstad - Røyrleidning Kollsnes Mongstad - Troll vidareutvikling - Sentral for CO2 behandling på Mongstad - Auka bruk av gass i Hordaland - Gass i transportsektoren - Internasjonalisering av undervassmiljøet - Rammevilkår og verkemiddelpolitikk - Profilering - ONS 2006 Det har vore høg aktivitet innan alle dei sentrale innsatsområde, og godt samarbeid både med bedriftene, forskingsmiljøa og offentlege styresmakter. Fylkesordførar Torill Selsvold Nyborg delte ut oppfinnarprisen til Egil Bru Overaa for eit system som overvaker lasting mellom skip og rigg. Oppfinnarprisen Egil Bru Overaa vart tildelt Hordaland fylkeskommune sin Oppfinnarpris for Han fekk prisen for «DYMON eit system for å overvaka lasting mellom skip og rigg». Prisen er på kroner. Næringsbarometer for Hordaland og Sogn og Fjordane Næringsbarometeret for Hordaland og Sogn og Fjordane er eit samarbeidsprosjekt på tvers av fylke og fagområde. Næringsbarometeret, som kom med første utgåve i januar 2005, skal gje nokre svar på kva som er status for næringslivet i dei to fylka, korleis marknadsutsiktene for næringane er og korleis investeringar, sysselsetjing og offentleg verksemd vert påverka. Bak rapporten står Sparebanken Vest, NHO, Aetat, Innovasjon Norge, Hordaland fylkeskommune og Sogn og Fjordane fylkeskommune aktørar som alle på sin måte medverkar til næringsutvikling på Vestlandet. Største folkeauken sidan 1971 Folketalet i Hordaland auka med personar i 2005 nesten 1 %. Målt i tal personar dette den høgaste veksten sidan Nesten heile auken kom i Bergen og nabokommunane, medan alle kommunane i Hardanger hadde nedgang. Pr var folketalet i Hordaland Veksten i Hordaland var godt over landsgjennomsnittet på 0,7 %. Størst vekst var det i Oslo, Akershus og Rogaland. I Hordaland fordelte veksten seg på eit fødselsoverskot på og ei netto innflytting på Hovudgrunnen til den sterke folkeveksten i landet er stort flytteoverskot frå utlandet. Polske statsborgarar bidrog mest til flytteoverskotet. I Bergen var folkeveksten rekordhøge personar og 1,2 %, og utgjorde 69 % av folkeauken i fylket. Den aller raskaste veksten hadde Øygarden (2,6 %) og Os (2,4 %). Desse er på høvesvis 6. og 8. plass på lista over dei mestveksande kommunane i landet. Sveio og Stord hadde også høg vekst, og Lindås har no den sterkaste veksten i Nordhordland. Størst nedgang i folketalet var det på Fedje, med 3,5 %. Fedje ligg med det på femte siste plass på den nasjonale folketalsutviklingslista. I Hardanger hadde alle kommunane nedgang i folketalet; Odda miste 116 innbyggjarar i Årsmelding 2005