Oversikt over offentleg støtte til kulturføremål i Hordaland

Transkript

1 Oversikt over offentleg støtte til kulturføremål i Hordaland DU r appo rt A Kunnskapsgrunnlag for regional kulturplan Nr. 8-13

2 Utgivar: Hordaland fylkeskommune, Regionalavdelinga, Analyse, utgreiing og dokumentasjon (AUD) Tittel: Oversikt over offentleg støtte til kulturføremål i Hordaland Publikasjonsserie/nr: AUD rapport nr: 8 13, versjon 2 rapportar Versjonskommentar: Utvida datagrunnlag, nye figurar og tabellar, utvida analyse. Dato: 03. desember 2013 Forfattarar: Lasse Kolbjørn Anke Hansen Tlf: E post: lasse.hansen@hfk.no Framsidefoto: Business Region Bergen / David Zadig 2

3 Innhald Samandrag... 6 Statleg støtte... 6 Fylkeskommunal støtte... 7 Kommunal støtte Innleiing Statleg støtte til kulturføremål i Hordaland Statleg støtte til kultur eksklusiv idrett Georg Arnestad og Kulturdepartementets budsjettkategori Kulturformål Telemarksforsking sin kulturindeks Kompensasjon av meirverdiavgift for frivillige lag og foreiningar Grasrotdelen utanom idrett Statleg støtte til idrett Lokale aktivitetsmidlar (LAM) Kompensasjon av meirverdiavgift ved bygging av idrettsanlegg Grasrotdelen til idrett Samla oversyn over statleg støtte til kulturføremål i Hordaland Fylkeskommunal støtte til kulturføremål i Hordaland Budsjett for kulturføremål i Hordaland fylkeskommune Fordeling av kvar budsjettpost Fylkesbiblotek Kulturminnevern Museum Kunstformidling Idrett Andre kulturaktivitetar Andre tilskot til kulturaktivitetar frå Hordaland fylkeskommune Oppsummering av fylkeskommunal støtte til kulturføremål i Hordaland Kulturutgifter i kommunane i Hordaland Definisjonar Oversikt over kulturutgifter i kommunane Oppsummering av kommunale kulturutgifter Oversikt over kommunale kulturutgifter på detaljnivå Netto driftsutgifter i kultursektoren Brutto investeringsutgifter i kultursektoren Brutto investeringsutgifter og netto driftsutgifter til kommunale kultur og idrettsbygg Netto driftsutgifter til folkebibliotek

4 Netto driftsutgifter til kommunale musikk og kulturskoler Netto driftsutgifter til aktivitetstilbod barn og unge Netto driftsutgifter til museum Netto driftsutgifter til idrett Netto driftsutgifter til kunstformidling Netto driftsutgifter til kino Netto driftsutgifter til andre kulturaktivitetar Tabellar Tabell 1: Oversikt over kommunefordelt statleg støtte til kulturføremål i Hordaland... 7 Tabell 2: Samla støtte til Bergen og resten av Hordaland over dei fordelte postane frå kulturbudsjettet, 2012 (kroner og prosent)... 8 Tabell 3: Samla støtte til Bergen og resten av Hordaland frå kulturbudsjettet og andre ordningar i Hordaland fylkeskommune, 2012 (kroner og prosent)... 9 Tabell 4: Oppsummering av kommunale kulturutgifter fordelt på regionane, (1000 kr) Tabell 5: ideas2eviedences tabell over offentlege tildelinar til kunst og kultursektoren i Hordaland, fordelt på verksemdgrupper, 2011 (1000 kr) Tabell 6: Støtte over Kulturdepartementets budsjettkategori fordelt på kommunane, (1000 kr) Tabell 7: Tildelingar av Statens Kunstnarstipend i Hordaland i 2011 (kroner) Tabell 8: Tildeling til kultur i 2011 frå Frifond, Riksantikvaren, Kulturrådet og Kulturdepartementet (kroner) Tabell 9: Fordeling av kompensasjon av meirverdiavgift for frivillige lag og foreiningar, 2012 (kroner) Tabell 10: Fordeling av grasrotdel utanom idrett på føremål i Hordaland, 2012 (kroner) Tabell 11: Fordeling av spelemidlar til lokale lag og foreiningar (LAM midlar), 2012 (kroner) Tabell 12: Fordeling av kompensasjon av meirverdiavgift ved bygging av idrettsanlegg på kommunane, 2013 (kroner) Tabell 13: Fordeling av grasrotdel til idrett i Hordaland, 2012 (kroner) Tabell 14: Oversikt over kommunefordelt statleg støtte til kulturføremål i Hordaland Tabell 15: Budsjett for kulturføremål i Hordaland fylkeskommune, 2012 (1000 kr) Tabell 16: Budsjett for posten 740 Fylkesbibliotek, 2012 (1000 kr) Tabell 17: Budsjett for posten 750 Kulturminnevern, 2012 (1000 kr) Tabell 18: Tilskot over post Tilskot til vern og vøling av kulturminne og Tilskot til kulturminnevern fordelt på kommunane, 2012 (kroner) Tabell 19: Budsjett for posten 760 Museum, 2012 (1000 kr) Tabell 20: Budsjett for posten 771 Kunstformidling, 2012 (1000 kr) Tabell 21: Budsjett for posten 775 Idrett, 2012 (1000 kr) Tabell 22: Fordeling av spelemidlar på kommunane over post Tilskot spelemidlar, 2012 (kroner) Tabell 23: Budsjett for posten 790 Andre kulturaktivitetar, 2012 (1000 kr) Tabell 24: Fordeling av tilskot på kommunane over postane Lokale kulturbygg (kroner) Tabell 25: Tilskot over post Til rådevelde for Kultur og ressursutvalet fordelt på kommunane, 2012 (kroner) Tabell 26: Tilskot over post Kulturelt utviklingsprogram, 2012 (kroner) Tabell 27: Tilskot over post Kulturbygg med regionale funksjonar fordelt på kommunane, 2012 (kroner)

5 Tabell 28: Oversikt over kommunefordelte tilskot til kulturaktivitetar frå ordningar i Hordaland fylkeskommune, frå og med 2008 (kroner) Tabell 29: Samla støtte til Bergen og resten av Hordaland over dei fordelte postane frå kulturbudsjettet, 2012 (kroner og prosent) Tabell 30: Samla støtte til Bergen og resten av Hordaland frå kulturbudsjettet og andre ordningar i Hordaland fylkeskommune, 2012 (kroner og prosent) Tabell 31: Oppsummering av kommunale kulturutgifter fordelt på regionane, (1000 kr) Tabell 32: Netto driftsutgifter i kultursektoren, (1000 kr) Tabell 33: Netto driftsutgifter for kultursektoren per innbyggjar, (kroner) Tabell 34: Brutto investeringsutgifter til kultursektoren, (1000 kr) Tabell 35: Brutto investeringsutgifter til kommunale kultur og idrettsbygg, (1000 kr) Tabell 36: Netto driftsutgifter til kommunale kultur og idrettsbygg, (kroner) Tabell 37: Netto driftsutgifter til kommunale kultur og idrettsbygg per innbyggjar, (kroner) Tabell 38: Netto driftsutgifter til folkebibliotek, (1000 kr) Tabell 39: Netto driftsutgifter til folkebibliotek per innbyggjar, (kroner) Tabell 40: Netto driftsutgifter til kommunale musikk og kulturskoler, (1000 kr) Tabell 41: Netto driftsutgifter til kommunale musikk og kulturskoler per innbyggjar, og per innbyggjar 6 15 år, 2012 (kroner) Tabell 42: Netto driftsutgifter til aktivitetstilbod barn og unge, (1000 kr) Tabell 43: Netto driftsutgifter til aktivitetstilbod barn og unge per innbyggjar, (kroner) Tabell 44: Netto driftsutgifter til museum, (1000 kr) Tabell 45: Netto driftsutgifter til museum per innbyggjar, (kroner) Tabell 46: Netto driftsutgifter til idrett, (1000 kr) Tabell 47: Netto driftsutgifter til idrett per innbyggjar, (kroner) Tabell 48: Netto driftsutgifter til kunstformidling, (1000 kr) Tabell 49: Netto driftsutgifter til kunstformidling per innbyggjar, (kroner) Tabell 50: Netto driftsutgifter til kino, (1000 kr) Tabell 51: Netto driftsutgifter til kino per innbyggjar og per besøkande, (kroner) Tabell 52: Netto driftsutgifter til andre kulturaktivitetar, (1000 kr) Tabell 53: Netto driftsutgifter til andre kulturaktivitetar per innbyggjar, (kroner) Figurar Figur 1: Grafisk framstilling av fordelinga av fylkeskommunale kulturmidlar mellom Bergen og resten av Hordaland, Figur 2: Fordeling av netto kommunale driftsutgifter mellom idrett og anna kultur i regionane i Hordaland, Figur 3: Fordeling av midlar på regionane i Hordaland, Figur 4: Fordeling av grasrotmidlar til ulike føremål i regionane i Hordaland, Figur 5: Fordeling av Hordaland fylkeskommune sitt budsjett til kulturføremål på dei ulike postane, 2012 (delar) Figur 6: Fordeling av tilskot til kulturaktivitetar på regionane i Hordaland, frå og med 2008 (mill. kr) Figur 7: Grafisk framstilling av fordelinga av kulturmidlar mellom Bergen og resten av Hordaland, Figur 8: Fordeling av netto kommunale driftsutgifter mellom idrett og anna kultur i regionane i Hordaland,

6 Samandrag Vi har i denne rapporten utarbeidd ei oversikt over den offentlege pengebruken på kultur i Hordaland, fordelt etter kommunen der pengane blir brukt. Dette har vist seg å vere svært vanskeleg, då det finst veldig mange kanalar som den offentlege støtta kanaliserast gjennom. Vi har likevel forsøkt å gi ei så god oversikt som råd, men det er viktig å vere bevisst avgrensingane i datamaterialet vi presenterer her. Vi har valt å inkludere alt offentleg forbruk på kultur som lar seg kommunefordele, uavhengig av om det berre utgjer ein liten del av ein større pengepott eller ikkje. Der kor det er avgrensingar i datamaterialet eller kor vi veit at pengesummen vi har inkludert berre er ein liten del av ein større pott, og kor den større potten ikkje lar seg fordele, har vi opplyst om dette i teksten. Gitt desse avgrensingane i datamaterialet vil dei tala vi presenterer ikkje gi eit fullstendig bilde av kor mykje pengar det offentlege brukar på kultur i Hordaland. Vi har i hovudsak sett på eksplisitt støtte til kulturføremål (inkludert idrett), men har også inkludert støtte som er gitt av fylkeskommunen som i utgangspunktet ikkje grunngjev støtta i kulturomsyn. Dette vil for eksempel vere støtte til kulturaktørar der givar vanlegvis fokuserer på nærings eller distriktsomsyn. Rapporten er delt inn i tre kapittel, i tillegg til ei innleiing, som korresponderer med dei tre forvaltningsnivåa i Noreg. Ein del av den statlege støtta til kultur blir kanalisert gjennom fylkeskommunane og kommunane, så det kan skje at same sum dukkar opp i fleire kapittel. Når vi ser dette saman med at oversikta ikkje er komplett, så kan ein ikkje summere støtte frå ulike nivå eller på tvers av kategoriar for å forsøke å få eit bilde av samla offentleg pengebruk. Til det er talmaterialet for mangelfullt. Til sist er det viktig å minne på at kor mykje pengar som blir brukt på kultur ikkje nødvendigvis er eit bilete på kor godt kulturtilbodet er. Statleg støtte Kapittel 2 er ein presentasjon av den statlege støtta til kultur i Hordaland som vi har funne og som lar seg kommunefordele. Denne oversikta er den mest mangelfulle i rapporten på grunn av det store talet på aktørar som dei statlege midlane blir kanalisert gjennom. Dette kapittelet kan derfor brukast som referanse for fordelinga av einskilde typar støtte, men ein må ikkje trekke slutningar for all statleg kulturstøtte basert på dette. Som nemnt har det vore vanskeleg å skaffe fullstendig oversikt over den statlege støtta til kultur i kommunane i Hordaland. Nokre kjelder har vi ikkje kommunefordelte tal for, og det finst truleg fleire kjelder til statleg støtte til kultur som vi ikkje har oversikt over. Nokre av oversiktene vi presenterer stammar også frå kjelder kor vi ikkje nødvendigvis veit nøyaktig kva som er tatt med. På toppen av dette er ikkje all informasjonen presentert frå same år. Desse momenta til saman gjer at vi vel å ikkje summere dei statlege midlane vi har identifisert for kvar kommune. Vi har likevel vald å lage ei samla oversikt over kva type midlar dette er og storleiken på desse. 6

7 Tabell 1: Oversikt over kommunefordelt statleg støtte til kulturføremål i Hordaland Støtteordning Hordaland Bergen Resten av Hord. Bergen, % av Hord. År Kjelde Kulturdepartementets budsjettkategori ,9 % 2013 Georg Arnestad (HiSF) Statens kunstnerstipend ,6 % 2011 Telemarksforskning Frifond ,7 % 2011 Telemarksforskning Riksantikvaren ,6 % 2011 Telemarksforskning Kulturrådet og Kulturdepartementet ,6 % 2011 Telemarksforskning Komp. av mva. for frivillige lag/foreiningar ,4 % 2012 Lotteri og stiftelsestilsynet Grasrotdel til kultur ,1 % 2012 Norsk Tipping eksklusiv idrett Grasrotdel til idrett ,6 % 2012 Norsk Tipping LAM midlar ,4 % 2012 Noregs Idrettsforbund Komp. av mva.ved bygging av idrettsanlegg ,1 % 2013 Lotteri og stiftelsestilsynet Kjelde: sjå tabellane i kapittel 2. Den informasjonen vi har presentert seier likevel noko om fordelinga mellom kommunane og mellom idrett og anna kultur, sjølv om totalsummen ikkje nødvendigvis viser heile bildet av den statlege kulturstøtta. Bergen er, logisk nok, den kommunen som mottar desidert mest kulturkroner frå statlege aktørar, uavhengig av ordning. I nokre tilhøve går nesten alle pengane frå ein pott til fylkeshovudstaden, medan støtta i andre tilhøve er meir proporsjonal med folketalet. Dette er ikkje spesielt overraskande, då dei fleste større kulturinstitusjonar ligg i fylkeshovudstaden, og det er desse som i hovudsak får direktestøtte frå staten. Ein del av desse har også eit nedslagsfelt som er regionalt eller til og med nasjonalt. I denne oversikta viser det seg at idretten i Hordaland får mindre midlar enn anna kultur frå staten. Dette skuldast spesielt at dei desidert største postane er støtta som kjem direkte frå Kulturdepartementet og Kulturrådet og som i all hovudsak går til tradisjonelle kulturutrykk. Likevel, her er det viktig å hugse på at spelemidlane anlegg for idrett og friluftsliv på basis av årlege søknadar ikkje ligg i denne oversikta, da desse fordelast av fylkeskommunen. Hadde den vore med ville den vore klart størst av alle støtteordningane som ikkje ligg direkte under departementet. Fylkeskommunal støtte Kapittel 3 gir ei oversikt over forbruket til Hordaland fylkeskommune til kulturføremål. Vi har her tatt utgangspunkt i fylkeskommunens Budsjett 2012 Økonomiplan , samt lister utlevert av Kultur og idrettsavdelinga over tilskot etter vedtak i 2012 på ei rekke postar. Der vi har fått lister over mottakarar av støtte, har vi prøvd å fordele tilskota etter heimkommunen til tiltaket som har fått støtte. Vi har også i samråd med Kultur og idrettsavdelinga i Hordaland fylkeskommune 1 «Budsjett 2012 Økonomiplan Teksthefte. Oppdatert etter budsjettvedtak. 13. desember 2011.». Tilgjengelig frå [sist besøkt ]. 7

8 identifisert og kommunefordelt støtta til kulturaktørar som blir gitt over ordningar administrert av fylkeskommunen, men som i utgangspunktet ikkje blir gitt med kulturpolitiske grunngjevingar. Som for den statlege støtta beskriven i kapittel 2, er det likevel store manglar i oversikta, så ein må ikkje generalisere for mykje om fylkeskommunen sin pengebruk basert på det som blir presentert her. Gjennomgangen av budsjettet for kulturføremål i Hordaland fylkeskommune i 2012 har spesielt vist ein ting: svært mange av tiltaka som får tilskot frå fylkeskommunen har ein regional profil som gjer det vanskeleg å plassere stønadsmottakaren i ein bestemt kommune. I dei tilfella kor vi har fått tilgang til lister over mottakarar kor det har vore mogleg å identifisere i kva kommune dei høyrer heime, er det likevel tydeleg at det er dei som held til i Bergen som får mest, målt i kroner og øre. All den tid Bergen også huser meir enn halvparten av innbyggjarane i fylket er ikkje dette særleg overraskande, og i fleire tilfelle er Bergens «dominans» som mottakar av tilskot ikkje like stor som den demografiske dominansen skulle tilseie. Vidare er det slik at sjølv om ein institusjon er heimhøyrande i Bergen, betyr ikkje det nødvendigvis at pengane dei får går til prosjekt i fylkeshovudstaden. Vi har ikkje hatt moglegheit til å studere kvart prosjekt, så det kan tenkjast at stønaden er gitt til aktivitetar som heilt eller delvis skal skje i andre kommunar. I dei tilfella kor støtta har gått til institusjonar som har ein klar regional profil, har vi forsøkt å synleggjere dette i tabellane. Tabellen under er ei oversikt over den samla støtta over Hordaland fylkeskommune sitt budsjett for kulturføremål som vi har klart å kommunefordele. Dette er altså summen av post Tilskot til vern og vøling av kulturminne og Tilskot til kulturminnevern fordelt på kommunane (tabell 18), Tilskot spelemidlar (tabell 22), Lokale kulturbygg (tabell 24), til rådevelde for Kultur og ressursutvalet (tabell 25), Kulturelt utviklingsprogram (tabell 26) og Kulturbygg med regionale funksjonar (tabell 27) på kommunane. Vi har valt å berre trekke fram den samla støtta til Bergen samanlikna med resten av Hordaland for å synliggjere fordelinga av kulturmidlar frå Hordaland fylkeskommune mellom fylkeshovudstaden og resten av fylket. Tabell 2: Samla støtte til Bergen og resten av Hordaland over dei fordelte postane frå kulturbudsjettet, 2012 (kroner og prosent) Mottakar Samla tilskot % av samla tilskot til Hordaland % av innbyggjartalet i Hordaland 1) Bergen ,8 % 53,8 % Resten av Hordaland ,4 % 46,2 % Ubestemt ,5 % HFK 2) ,3 % Sum Hordaland ,0 % 100,0 % 1) Per Kjelde: Statistikk.ivest.no. 2) Prosjektleiing Hordaland fylkeskommune under Tilskot til kulturminnevern. Som vi ser får institusjonar, organisasjonar og tiltak i Bergen 42,8 prosent av støtta over dei postane vi har klart å kommunefordele. Samtidig har byen 53,8 prosent av innbyggjartalet i fylket. Ergo fekk Bergen mindre enn kva fordelinga av innbyggjarar i Hordaland skulle tilseie. Her er det viktig å hugse at det er svært mange tilskot og budsjettpostar kor vi ikkje har klart å identifisere fordelinga mellom kommunane, til dømes tildelingane til museum og bibliotek. Vi har her 8

9 berre klart å kommunefordele omlag 93,8 millionar av dei nesten 257 millionar kroner som er på Hordaland fylkeskommune sitt budsjett for kulturføremål i Desse 93,8 millionane kjem frå postar kor vi har fått oversikt over løyvingane og kor vi har klart å kommunefordele dei fleste tilskota. Samtidig er det ein halv prosent her som har gått til tiltak med ein klar regional profil eller kor vi ikkje har vore sikre på kva kommune som fekk midla. Dette er synleggjort i raden «Ubestemt». Tabell 3: Samla støtte til Bergen og resten av Hordaland frå kulturbudsjettet og andre ordningar i Hordaland fylkeskommune, 2012 (kroner og prosent) Mottakar Samla tilskot % av samla tilskot til Hordaland % av innbyggjartalet i Hordaland 1) Bergen ,2 % 53,8 % Resten av ,5 % 46,2 % Hordaland Ubestemt ,0 % HFK 2) ,3 % Sum Hordaland ,0 % 100,0 % 1) Per Kjelde: Statistikk.ivest.no. 2) Prosjektleiing Hordaland fylkeskommune under Tilskot til kulturminnevern. Når vi inkluderer tilskota til kulturaktivitet som blir gitt for å oppnå distrikts og næringspolitiske målsettingar, søkk Bergen sin del av dei fylkeskommunale kulturtilskota til 37,2 prosent. Mange av dei aktørane som havnar i denne kategorien held til i Bergen, men tiltaka dei har fått støtte for, femnar om fleire kommunar i fylket. Dei distrikts og næringspolitiske midla vi her har inkludert vert administrert av Regionalavdelinga i Hordaland fylkeskommune. Grunnen til at Bergens del av kulturpengane fell når vi inkluderer dei ordningane vi her har gjort, er sjølvsagt at desse i hovudsak har ein distriktsprofil på sine tildelingar. I 2012 fekk Bergen 13,7 prosent av desse midlane, medan dei i 2011 berre fekk 9,5 prosent. Figuren under viser fordeling av kulturmidlar mellom Bergen og resten av Hordaland når ein inkluderer dei distrikts og næringspolitiske verkemidla. Figur 1: Grafisk framstilling av fordelinga av fylkeskommunale kulturmidlar mellom Bergen og resten av Hordaland, 2012 Bergen Resten av Hordaland Ubestemt HFK 1) Kjelde: eigen framstilling basert på førre tabell. 1) Prosjektleiing Hordaland fylkeskommune under Tilskot til kulturminnevern. 9

10 Kommunal støtte Kapittel 4 gir ein oversikt over kommunane i Hordaland sin pengebruk på kulturføremål. Tala her er henta frå KOSTRA (KOmmune STat RApportering), som er eit nasjonalt informasjonssystem som gir styringsinformasjon om kommunal verksemd. Dette gjer at vi har god oversikt over kommunane sitt forbruk, men på grunn av at KOSTRA er basert på eigenrapportering, er det også knytt visse usikkerheiter ved desse tala. Tabell 3 viser dei samla netto driftsutgiftene til kultur med unntak av idrett og idrettsbygg, og dei samla netto driftsutgiftene til idrett i åra , fordelt på regionane i Hordaland. Som vi ser brukte Bergen desidert mest på både idrett og anna kultur i alle dei fem åra. Fylkeshovudstaden hadde faktisk 53 prosent av dei totale netto driftsutgiftene til anna kultur i fylket og nesten 65 prosent av utgiftene til idrett i Sunnhordland brukte nest mest på anna kultur, medan det var Vest som brukte nest mest på idrett. I 2012 var det Osterfjorden som brukte minst både på idrett og anna kultur. Tabell 4: Oppsummering av kommunale kulturutgifter fordelt på regionane, (1000 kr) Samla netto driftsutgifter kultur med unntak av Samla netto driftsutgifter idrett (idrett + idrett og idrettsbygg, regionar 1 idrettsbygg), regionar Region Bergen Sunnhordland Hardanger Voss Bjørnefjorden Vest Osterfjorden Nordhordland Sum Hordaland ) Netto driftsutgifter til kultursektoren (tabell 32) minus netto driftsutgifter kommunale idrettsbygg og idrettsanlegg (tabell 36) og netto driftsutgifter idrett (tabell 46). 10

11 Figur 2: Fordeling av netto kommunale driftsutgifter mellom idrett og anna kultur i regionane i Hordaland, 2012 Bergen Sunnhordland Hardanger Voss Bjørnefjorden Vest Osterfjorden Nordhordland Sum Hordaland 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % Netto driftsutgifter kultur minus idrett og idrettsbygg Samla netto driftsutgifter idrett (idrett + idrettsbygg) Figuren viser fordelinga av netto driftsutgifter mellom idrett og anna kultur i regionane i Idrett utgjorde den største delen av kulturutgiftene i Bergen, kor dei sto for 35,7 prosent. Minst var idretten sin del av kulturutgiftene i Sunnhordland, kor dei berre var 11,8 prosent. Osterfjorden var den einaste andre regionen kor idrett utgjorde mindre enn 20 prosent av kulturutgiftene. For fylket som heilskap sto idrett for 29,7 prosent av dei totale netto driftsutgiftene til kultur i

12 1. Innleiing I mars 2013 presenterte ideas2evidence deira rapport om offentleg støtte til kultur i Hordaland, som var utarbeidd på oppdrag frå Bergen Næringsråd, Business Region Bergen, Kultur Vest og Bergen Reiselivslag. 2 Tabellen under viser den samla offentlege støtta til kultur (eksklusiv kulturskoler og bibliotek) i fylket som ideas2evidence fann. Tabell 5: ideas2eviedences tabell over offentlege tildelinar til kunst og kultursektoren i Hordaland, fordelt på verksemdgrupper, 2011 (1000 kr) Type institusjon Kommunal/ fylkeskommunal støtte Statleg støtte Kommunal/ fylkeskommunal støtte, % av omsetting Statleg støtte, % av omsetting Større institusjonar ,8 52,1 Regnskapspliktige føretak ,2 3,6 Enkeltpersonføretak ,8 2,8 Kulturskoler og bibliotek ,2 29,8 Totalt ,8 18,1 Totalt u/ kulturskoler og bibliotek ,1 16,3 Kjelde: ideas2evidence «Kultur, Kroner og Kreativitet», side 27. 1) ideas2evidence definerer «større institusjonar» slik: «Gruppen «større institusjoner» omfatter institusjoner som får en betydelig del av sine inntekter fra det offentlige, noen direkte over statsbudsjettet (f.eks. Harmonien og Den Nationale Scene).» 3 Tala for enkeltpersonsføretaka i Ideas2evidence sin rapport er basert på ei utvalsundersøking og det er derfor knytt ei viss usikkerheit til desse. Sidan nokre kommunar har ein liten kulturell sektor, og at det dermed blir få einingar i undersøkinga frå desse kommunane, er det ikkje mogleg å bryte tala ned på kommunenivå for desse. I Ideas2evidence sin rapport kjem det fram at det er dei større institusjonane, slik som Den Nationale Scene, Festspillene i Bergen og Kunstmuseene i Bergen, som mottar desidert mest støtte. Dei viser også at statleg støtte utgjer den største delen av offentlege midlar til kultursektoren. Sjølv når dei inkluderer kulturskoler og bibliotek, som i hovudsak får midlar frå kommunane, utgjer statleg støtte om lag 53,5 prosent av all offentleg støtte til kultursektoren. 4 Men korleis er eigentleg fordelinga av offentlege kulturmidlar mellom kommunane i Hordaland og mellom idrett og anna kultur? Med bakgrunn i dette spørsmålet har AUD på oppdrag frå Kultur og idrettsavdelinga i Hordaland fylkeskommune utarbeidd ei oversikt over den offentlege pengebruken på kultur i Hordaland, fordelt etter kommunen der pengane blir brukt. 2 «Kroner, Kultur, Kreativitet. Kunst og kultursektorens økonomiske og samfunnsmessige betydning i Bergen og Hordaland». Forfattarar: Marie Dahle, Jostein Ryssevik, Asle Høgestøl og Simon Musgrave. ideas2evidence. Rapport 3/2013. Tilgjengeleg frå chamber.no/publish_files/kultur kronerkreativitet_versjon_2.pdf [sist besøkt ]. 3 Ideas2evidence. «Kroner, Kultur, Kreativitet. Kunst og kultursektorens økonomiske og samfunnsmessige betydning i Bergen og Hordaland», side 26. Sjå førre note. 4 Sjå side i ideas2evidence sin rapport for meir informasjon. 12

13 Dette har vist seg å vere svært vanskeleg, då det finst veldig mange kanalar som den offentlege støtta kanaliserast gjennom. Vi har likevel forsøkt å gi ei så god oversikt som råd, men det er viktig å vere bevisst avgrensingane i datamaterialet vi presenterer her. Vi har valt å inkludere alt offentleg forbruk på kultur som lar seg kommunefordele, uavhengig av om det berre utgjer ein liten del av ein større pengepott eller ikkje. Der kor det er avgrensingar i datamaterialet eller kor vi veit at pengesummen vi har inkludert berre er ein liten del av ein større pott, og kor den større potten ikkje lar seg fordele, har vi opplyst om dette i teksten. Gitt desse avgrensingane i datamaterialet vil dei tala vi presenterer ikkje gi eit fullstendig bilde av kor masse pengar det offentlege brukar på kultur i Hordaland. Vi har i hovudsak sett på eksplisitt støtte til kulturføremål (inkludert idrett), men har også inkludert støtte som er gitt av fylkeskommunen som i utgangspunktet ikkje grunngjev støtta i kulturomsyn. Dette vil for eksempel vere støtte til kulturaktørar der givar vanlegvis fokuserer på nærings eller distriktsomsyn. Rapporten er delt inn i tre kapittel som korresponderer med dei tre forvaltningsnivåa i Noreg. Ein del av den statlege støtta til kultur blir kanalisert gjennom fylkeskommunane og kommunane, så det kan skje at same sum dukkar opp i fleire kapittel. Når vi ser dette saman med at oversikta ikkje er komplett, så kan ein ikkje summere støtte frå ulike nivå eller på tvers av kategoriar for å forsøke å få eit bilde av samla offentleg pengebruk. Til det er talmaterialet for mangelfullt. Til sist er det viktig å minne på at kor mykje pengar som blir brukt på kultur ikkje nødvendigvis er eit bilete på kor godt kulturtilbodet er. 13

14 2. Statleg støtte til kulturføremål i Hordaland Det er svært vanskeleg å få oversikt over den statlege støtta til kulturføremål i Hordaland. Det er mange aktørar som deler ut midlar, og det har ikkje vore råd å samle inn informasjon frå alle. I tillegg vert mykje statleg støtte kanalisert gjennom fylkeskommunen og kommunane. Denne oversikta over statleg pengebruk på kultur i Hordaland vil difor ikkje vere fullstendig. 2.1 Statleg støtte til kultur eksklusiv idrett Det spesielle innan kultur, eksklusiv idrett, er at det er svært mange institusjonar, råd og fond som står for den endelege tildelinga av støtte til kulturaktørane. Vi har forsøkt å få tak i oversikter over støtte til aktørar i Hordaland, men det har vore vanskeleg å få kartlagt kven som fordeler statlege kulturmidlar og enda vanskelegare å få tak i oversikter som viser kven pengane går til. Der kor vi har fått svar har det vore vanskelig å fordele støtta på kommunane. Vi har derfor valt å basere oss hovudsakleg på materiale innsamla av andre. Georg Arnestad og Kulturdepartementets budsjettkategori Kulturformål På oppdrag frå vestlandsfylka har Georg Arnestad laga ei utgreiing om støtte til kultur på Vestlandet, og då spesifikt oversynet over Kulturdepartementets budsjettkategori Kulturformål i Kulturløftperioden frå 2005 til Denne gir eit bilde av korleis støtta til kulturføremål i kommunane i Hordaland er fordelt, men det gir ikkje det fulle bildet, all den tid det stort sett berre er dei største eller mest særeigne kulturinstitusjonane innanfor sitt felt eller sin geografiske region som får støtte direkte frå Kulturdepartementet. I tabell 6 har vi kommunefordelt tiltaka og institusjonane som har fått støtte over Kulturdepartementets budsjettkategori Kulturformål i Kulturløftperioden frå 2005 til Tabell 6: Støtte over Kulturdepartementets budsjettkategori fordelt på kommunane, (1000 kr) Kommune Bergen Voss Stord Kvinnherad Odda Fleire Sum tilskot til Hordaland Kjelde: Georg Arnestad. «Offentlege kulturutgifter på Vestlandet under Kulturløftet », side 24. Tilskota er plassert etter hovudadressa per august 2013 til institusjonen som får støtta. Mange av institusjonane har verksemd og aktivitetar fleire stader i fylket. Kategorien «fleire» omfattar institusjonar som har einingar i fleire kommunar, i dette tilfellet Museum Vest, Hardanger og Voss Museum, og Museumssenteret i Hordaland. For ei fullstendig liste over institusjonar, sjå kjelda. Som venta er det institusjonar med hovudadresse i Bergen som mottar desidert mest tilskot over Kulturdepartementets budsjettkategori Kulturformål. I 2013 fekk Bergen tildelt 373 millionar 5 «Offentlege kulturutgifter på Vestlandet under Kulturløftet ». Georg Arnestad. Tilgjengeleg frå %20vedlegg.pdf/$file/Kulturutredningen%20 %20vedlegg.pdf [sist besøkt ]. 14

15 kroner frå Kulturdepartementet. Dette utgjer 91 % av alle midlane som gjekk til kommunane i Hordaland. Samtidig har mange av dei bergensbaserte institusjonane aktivitet også i andre kommunar, så dette betyr ikkje at det berre er Bergen som nyt godt av desse midlane. Telemarksforsking sin kulturindeks Telemarksforskning utarbeidde på oppdrag frå Hordaland fylkeskommune ein regional rapport for Hordaland med bakgrunn i Norsk Kulturindeks Den inneheld eit tabellvedlegg som gir oversikt over den stadsspesifikke støtta til kultur frå ulike statlege aktørar. Det er i hovudsak to tabellar som er relevante i denne samanhengen. Den første viser tildelingar av Statens kunstnarstipend til kunstnarar heimhøyrande i kommunar i Hordaland. Tabell 7: Tildelingar av Statens Kunstnarstipend i Hordaland i 2011 (kroner) Kommune Tal kunstnarar Sum tildelingar Kommune Tal kunstnarar Sum tildelingar Bergen Samnanger 2 0 Etne 2 0 Os Sveio 10 0 Austevoll 4 0 Bømlo 13 0 Sund Stord 41 0 Fjell 32 0 Fitjar 0 0 Askøy Tysnes Vaksdal 14 0 Kvinnherad Modalen 0 0 Jondal 6 0 Osterøy 14 0 Odda 5 0 Meland 9 0 Ullensvang 9 0 Øygarden 7 0 Eidfjord 0 0 Radøy Ulvik Lindås 19 0 Granvin 1 0 Austrheim 2 0 Voss Fedje 0 0 Kvam Masfjorden 1 0 Fusa 7 0 Sum Hordaland Kjelde: Medlemstal frå kunstnarorganisasjonane samt tal frå Statens kunstnarstipend, via Telemarksforskning. Telemarksforskning skriv: «Statens kunstnerstipend er den viktigste ordningen for direkte støtte til kunstnere. Tildelingene gjøres på bakgrunn av en kvalitativ vurdering av den kunstneriske virksomheten.» 7 I følgje Telemarksforskning var det 132 kunstnarar i Hordaland som fekk eitt eller fleirårig støtte frå Statens Kunstnarstipend, og av desse var 111 heimhøyrande i Bergen. Tabellen viser at 83,5 prosent av kunstnarstipendtildelingane gjekk til kunstnarar i fylkeshovudstaden. Kunstnarar i Kvinnherad fekk nest mest med 3,2 prosent, medan det var 23 kommunar som ikkje hadde kunstnarar som fekk kunstnarstipend i «Norsk kulturindeks Resultater for Hordaland». Forfattar: Bård Kleppe. Telemarksforskning. TF notat nr. 4/2013. Tilgjengeleg frå [sist besøkt ]. 7 Telemarksforskning. «Norsk kulturindeks Resultater for Hordaland», side 13. Sjå førre note. 15

16 Tabell 8: Tildeling til kultur i 2011 frå Frifond, Riksantikvaren, Kulturrådet og Kulturdepartementet (kroner) Kommune Frifond Riksantikvaren Kulturrådet og Kulturdepartementet Sum statleg støtte frå desse postane Bergen Etne Sveio Bømlo Stord Fitjar Tysnes Kvinnherad Jondal Odda Ullensvang Eidfjord Ulvik Granvin Voss Kvam Fusa Samnanger Os Austevoll Sund Fjell Askøy Vaksdal Modalen Osterøy Meland Øygarden Radøy Lindås Austrheim Fedje Masfjorden Sum Hordaland Kjelde: Norsk teaterråd, Norsk musikkråd, Riksantikvaren, Norsk kulturråd og statsbudsjettet, via Telemarksforskning. 1) Merk: denne summen stemmer ikkje med ei summering av støtta til kommunane. Det er uklart kva avviket skuldast. 16

17 Telemarksforskning har også ei oversikt over det dei kallar «sentrale tildelinger til kultur». Dette er eit utval beståande av tre støtteordningar med ulike nedslagsfelt og er meint å seie noko om aktiviteten i dei kommunane som får støtte. Frifond er ei støtteordning oppretta av Stortinget for å betre dei økonomiske rammevilkåra for frivillig kulturaktivitet i lokalsamfunnet. Midlane vert tildelt etter søknad og beløpa er ofte små og fordelt på mange aktørar. I Telemarksforsking si oversikt er det berre støtte til musikk og teater som er inkludert. Støtta frå Riksantikvaren inneheld berre tekniske/industrielle kulturminner samt tildelingar frå Norsk kulturminnefond. Tilskot til istandsetjing er heldt utanfor sidan desse ikkje vert forvalta av Riksantikvaren sentralt (sjå tabell om kulturminnevern i kapitel 3). Frå statsbudsjettet til Kulturdepartementet og frå tildelingar frå Norsk kulturråd har Telemarksforsking plukka ut dei tildelingane som er gitt til tiltak kor ein kan knytte det til ein spesifikk stad. Tilskot til museum og teater er ikkje tatt med då desse jobbar regionalt. Sidan denne oversikta berre inneheld det Telemarksforsking kallar «stedsspesifikke tiltak» er summen i tabellen om lag halvparten av tilsvarande i tabellen laga på bakgrunn av tala frå budsjettkategori Kulturformål i Kulturløftperioden (sjå tabell 6). I sistnemnde er det nemlig berre tatt omsyn til hovudadressa til eininga som tek imot støtta og i tillegg inneheld den ein restkategori. Tabellen viser at Bergen tok imot 68,7 prosent av støtta frå Frifondet til Hordaland, 60,6 prosent av støtta frå Riksantikvaren og 95,6 prosent av støtta frå Kulturrådet og Kulturdepartementet i Til saman gjekk 93 prosent av støtta frå desse postane til Bergen. Dei to einaste kommunane som også fekk meir enn ein prosent av den samla støtta til Hordaland var Voss (3,2 prosent) og Odda (1,7 prosent). Figur 3: Fordeling av midlar på regionane i Hordaland, 2011 Fordeling av midlar på regionane i Hordaland Bergen Voss Hardanger Sunnhordland Osterfjorden Nordhordland Bjørnefjorden Vest Kjelde: basert på tala i førre tabell. Det venstre kakediagrammet viser fordelinga mellom Bergen og resten av Hordaland, medan det høyre viser korleis regionane utanom Bergen fordeler midlane til resten av Hordaland mellom seg. 17

18 Det var 21 kommunar i Hordaland som fekk midlar frå Frifond i 2011, medan 11 fekk frå Riksantikvaren og 13 frå Kulturrådet og Kulturdepartementet. Til saman var det 26 kommunar som fekk støtte frå minst ein av desse. Med andre ord var det 7 kommunar som ikkje fekk statlege midlar frå dei postane Telemarksforskning har sett på. Av desse låg ein i Sunnhordland, to i Hardanger, ein i Bjørnefjorden, og tre i Nordhordland. Kompensasjon av meirverdiavgift for frivillige lag og foreiningar I 2010 vart det vedteke ei ny ordning der frivillige organisasjonar kan søkje om å få kompensert kostnader til meirverdiavgift dei har hatt ved kjøp av varer og tenester, basert på årsrekneskap eitt år tilbake i tid. Den nye ordninga erstatta den tidlegare ordninga med kompensasjon for tenestemoms. 8 Denne ordninga er vanskeleg å plassere, og ein kan spørje om den i det heile tatt høyrer heime i ei oversikt over offentleg pengebruk på kultur. Ei oversikt frå Lotteri og stiftelsestilsynet for søknadsåret 2011 viser at av dei 699 søkarane, hadde 105 kultur og kunst som hovudføremål (jamfør Frivillighetsregisteret), i tillegg til at 53 høyrde til kategorien rekreasjon og sosiale foreninger og 34 var barne og ungdomsorganisasjonar. 9 Om ein opererer med eit breitt kulturomgrep er det langt fleire som moglegvis dreiv med aktivitetar relatert til kultur. Vi har valt å plassere denne under kultur eksklusiv idrett fordi berre 24 av søknadane i 2011 kom frå organisasjonar registrert med idrett som hovudføremål. Det er likevel viktig å hugse på at dette berre viser talet på søkjarar, og ikkje nødvendigvis seier noko om fordelinga av midlar. På grunn av at det ofte er sentral eller regionalledd som søker om meirverdikompensasjon for underliggjande einingar, er det ikkje mogleg å skilje klart mellom dei ulike kategoriane av mottakarar. Eit eksempel er Raude Kross, kor sentralorganisasjonen (Noregs Raude Kross) er registrert som «internasjonale aktivitetar» i Frivillighetsregisteret, medan dei lokale einingane driv med ei rekkje aktivitetar av lokal art. Tabell 9 viser kommunefordelinga av kompensasjon av meirverdiavgift for frivillige lag og foreiningar i Denne oversikta er utarbeida av Lotteri og stiftelsestilsynet og inneheld talet på einingar som har blitt tildelt momskompensasjon og summen av momskompensasjonen i 2012 i kvar kommune. Dei opererer med fem ulike typar mottakarar: aksjeselskap, enkeltståande einingar, lokalledd, regionalledd og sentralledd. For dei to siste vert momskompensasjonen registrert i kommunen kor leddet høyrer til, sjølv om regional og sentralleddet søkjer kompensasjon på vegne av underledd som kan ligge andre stader. Det var 60 regionalledd og 4 sentralledd som fekk momskompensasjon i Hordaland i Oversikta i tabell 9 er samla for alle fem typar mottakarar, og dermed vil spesielt Bergen ha eit noko høgare tal enn summen som faktisk vert gitt til lag i kommunen fordi dei fleste regional og sentralledda ligg her. 8 Sjå generell ordning/ for meir informasjon om ordninga [sist besøkt ]. 9 Sjå «Kulturdepartementet Merverdiavgiftskompensasjon for frivillig sektor», side 79. Evaluering utført av PwC i Tilgjengelig frå MVA KOMPENSASJONSORDNINGEN FOR FRIVILLIG SEKTOR 2012.pdf [sist besøkt ]. 18

19 Tabell 9: Fordeling av kompensasjon av meirverdiavgift for frivillige lag og foreiningar, 2012 (kroner) Kommune Tal på tildelte Sum Kommune Tal på tildelte Sum Bergen Sveio Askøy Ullensvang Fjell Etne Os Tysnes Stord Austrheim Kvinnherad Fusa Voss Samnanger Odda Fitjar Lindås Eidfjord Kvam Masfjorden Bømlo Ulvik Austevoll Jondal Osterøy Granvin Meland Fedje Øygarden Modalen Vaksdal Fleire kommunar Sund Sum Hordaland Radøy Kjelde: Lotteri og stiftelsestilsynet Grasrotdelen utanom idrett Grasrotdelen gjev spelarane moglegheit til å bestemme kva lag eller foreining som skal få fem prosent av spelinnsatsen deira. Det er Kulturdepartementet som avgjer kven som kan teke imot grasrotmidlar. Per i dag må mottakaren vere registrert i Frivillighetsregisteret, drive regional eller lokal verksemd og vere godkjent som grasrotmottakar. 10 Det er 23 kategoriar av mottakarar av grasrotdelar i Hordaland i 2012, og kategoriane er lik dei som gjeld for meirverdikompensasjon for frivillige lag og foreiningar. Av dei som ga sin grasrotdel til organisasjonar i Hordaland, uansett føremål, ga halvparten støtta si til organisasjonar i Bergen. Dett resulterte i til saman nesten 21,4 millionar kroner til organisasjonar i Bergen, som er 55 prosent av den totale summen som blei gitt til Hordaland. Samla for alle føremål var det Askøy som fekk nest mest, medan Modalen fekk minst. Det er mogleg at grasrotmottakarar i dei fleste kategoriane driv med kulturaktivitet, men vi har ikkje kapasitet til å gå inn på kvar av dei mottakarane for å vurdere dette. Vi har derfor i samråd med Kultur og idrettsavdelinga i Hordaland fylkeskommune valt å berre ta med kategoriane barneog ungdomsorganisasjoner, kultur og kunst, rekreasjon og sosiale foreiningar, mangfold og inkludering, og andre (som i 2012 berre var Radio Sotra AS). Kategorien idrett er lagt inn som eigen del i oversikta over den statleg støtte til idrett seinare i rapporten. 10 Sjå tipping.no/grasrotandelen/om_grasrotandelen og [besøkt ]. 19

20 Figur 4 viser at det var idretten som fekk klart mest pengar gjennom grasrotordninga i alle regionane i Hordaland. Idrett sin del av grasrotmidla var størst i Vest med 68,2 prosent, medan den var minst i Bergen med 60 prosent. Kultur utanom idrett sin del var størst i Nordhordland med 28 prosent og minst i Bergen med 19,6 prosent. Bergen hadde den største delen av grasrotstøtte til andre føremål med 20,3 prosent, medan den var minst i Vest med 8 prosent. Figur 4: Fordeling av grasrotmidlar til ulike føremål i regionane i Hordaland, 2012 Sum Hordaland Voss Nordhordland Osterfjorden Vest Bjørnefjorden Hardanger Sunnhordland Bergen 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % Kultur eksklusiv idrett Idrett Andre føremål Kjelde: eigen utrekning basert på tal frå Norsk Tipping. Når vi held idretten utanfor blei det gitt om lag 8,2 millionar kroner frå rett over registrerte givarar til kulturrelaterte organisasjonar i Hordaland i 2012 (tabell 10). Dette er 21 prosent av dei totale grasrotbidraga til alle føremål i fylket. Av dette gjekk 4,9 millionar kroner til organisasjonar i Bergen, som svarar til 51 prosent av all grasrotstøtta til kultur eksklusiv idrett i Hordaland. Askøy fekk nest mest med over kroner, medan Modalen fekk minst med berre 740 kroner frå 7 givarar. 20