Kraftfôr til geit. Geitedagene Geilo 3.august Helga Kvamsås spes.rådgiver geit TINE

Transkript

1 Kraftfôr til geit Geitedagene Geilo 3.august 2019 Helga Kvamsås spes.rådgiver geit TINE

2 Utvikling mot større geiteflokkar Betydelig auke i besetningsstorleik og kvote per bruk 2008: Kvote per bruk gj.snitt: ca liter, tal årsgeiter per bruk : : Kvote per bruk gj.snitt ca liter, tal årsgeiter per bruk: 125 Betydelig strukturendring : 2008: 5 % av produsentane m. kvote > liter 2018 : 23,5 % av produsentane m kvote > liter

3 Utvikling mot høgare avdrått og høgare tørrstoffinnhold Fleire faktorar har medverka til auka avdrått og auka tørrstoff : Større kvoter : Kan vere ein sterk drivar for høgare avdrått -> kvotefylling Friskare geiter Betre miljøfaktorar : areal per dyr, ventilasjon, nye fôringssystemer, nye fôringsrutiner har gitt geitene betre muligheter til å ta ut potensiale for avdrått og tørrstoff Avlsframgang for tørrstoff har vore stor Fôringsstrategier: god fôring i tørrperiode og betre oppdrettsfôring Høg betaling for tørrstoff-> sterk stimulans til å fôre for høgt tørrstoffinnhold, bruke dyrare kraftfôr Høgare avdrått og høgare tørrstoffinnhold -> større krav til samansetning av fôrrasjonen Krevst høgare energi-konsentrasjon og høgare protein-innhold, noko ein oftast oppnår med auka bruk av kraftfôr hvis ikkje grovfôrkvaliteten er svært god

4 Utvikling kg mjølk og kg energikorrigert mjølk, EKM Auke i kg melk: : 150 kg per årsgeit 2,5% per år Auke i kg EKM: : 188 kg EKM 3,4 % per år : Negang i kg mjølk og i kg EKM Kg År Mjølk, kg Mjølk kg EKM

5

6 kg kraftfôr Kg kraftfôr per årsgeit registrert i Geitekontrollen kg kr.fôr per årsgeit

7 FEm Geitekontrollen fram til og med 2014: registrerte alt kraftfôr brukt i besetninga både til mjølkegeiter og kje, ungdyr, bukkar Fem kraftfôr per 100 kg melk og per 100 kg EKM , År FEm kraftfôr per 100 kg EKMmelk FEm kr.fôr per 100 kg melk

8 Kraftfôr per 100 kg melk siste 4 år kg kg kraftfôr per 100 kg melk og per 100 kg EKM ,4 36, , ,6? År 31,1 kg kraftfôr per 100 kg melk kg kraftfôr per 100 kg EKM

9 PROSENT AV MEDLEMMER I GK Registrering av kraftfôrmengder går tilbake, antall produsenter som registrerer og registreringer per besetning Fordeling av antall registreringer av kraftfôr i Geitekontrollen 2016 og ,2 30, ,7 23,7 18,6 16,4 Over 50 % har færre enn 4 registreringer av kraftfôr. 5,5 11,9 9,3 11,9 7,3 7,7 0 1 OG 2 REG 3 REG 4 TIL 6 REG. 7 TIL 9 REG OVER 10 REG

10 Tal besetningar Andel kraftfôr i rasjonen til mjølkegeit Utplukk: 95 besetninger med minst 4 registreringar av kraftfôr i 2018 Tal årsgeiter per besetning Avdrått Kg melk (gj.snitt) Avdrått kg EKM % Fett % protein % laktose ,43 3,23 4, Kg kr.fôr per årsgeit Registrert Gitekontrollen Fôrbehov Vedlikehold, vekst, drektighet, aktivitet,snittvekt geiter 55 kg, ( 30 % påsett) Mjølkeproduksjon 0,46 FEm per kg EKM FEm per år Sum fôrbehov 691 Kraftfôrprosent: ca 42 * Kg EKM korrigert for innhold i tankmjølk (ved avvik frå GK)

11 Produsent 10 av besetningane med høgast avdrått i 2017 og minst 4 kraftfôr-registreringar Kg kr.fôr per årsgeit, Kg kr.fôr per 100 kg melk (GK) Kg kr.fôr per 100 kg EKM Tal Avdrått % årsgeiter kg mjølk kg EKM protein % laktose % fett kg PLF A ,00 4,40 4,4 116, ,1 B ,23 4,40 4,3 116,5 368, ,1 C ,15 4,31 3,9 105,4 349, ,4 D ,4 4,5 5,1 118, ,9 E ,2 4,3 3,9 103,7 379, ,7 F ,3 4,5 4,3 108,4 341, ,9 G ,1 4,0 4,7 105,7 415, ,7 H ,2 4,3 4,3 103,4 272, I ,3 4,4 4,5 107,8 247, ,7 J ,3 4,5 4, ,3 Gj.snitt 133, ,2 4,4 4, ,7 34,9 Prosent kraftfôr gjennomsnitt : ca 42 % Variasjon: Lågast kraftfôrandel : ca 30 % Høgaste kraftfôrandel: ca 52 % *korrigert for TS i tankmjølk

12 10 av besetningar med lågast avdrått i 2017 og minst 4 kraftfôr-registreringar Kg kraftfôr per 100 kg melk (GK) kg kr.fôr per 100 kg EKM Tal Kg % % Kg kr.fôr Prod. årsgeiter mjølk Kg EKM protein laktose % fett kg PLF per årsgeit A ,3 4,1 4,5 51, B ,1 4,6 4,6 54, C ,3 4,2 3,6 56, D ,2 4,3 3,7 60, E ,3 4,2 4,3 61, F ,2 4,4 4,8 65, G ,3 4,4 4,7 66, H ,5 4,4 4,5 68, I ,2 4,3 4,4 66, J ,0 4,4 4,0 65, Gj.snitt ,2 4,3 4,3 61, ,9 44,7 Variasjon : Prosent kraftfôr: Gjennomsnitt: ca 40 % Lågast kraftfôrandel: ca 30 % Høgast kraftfôrandel: ca 50 % * Kg EKM er korrigert for TS i tankmjølk

13 Kor stor del av rasjonen til mjølkegeita er «norsk»? Eksempel: Avdrått : 720 kg EKM Totalt fôrbehov: Kraftfôr 42 % (Beite + innhøsta grovfôr ) 680 FEm 285 FEm 395 Fem Vanskeleg å anslå fôropptak på utmarksbeite Viktige faktorar som påverkar beiteopptak er m.a.: Varierande beitekvalitet Ulik grad av holdmobilisering, Variasjonar i energibehov til aktivitet Kraftfôrnivå i beiteperioden Innhausta grovfôr+ beite : 58 % Norske råvarer i kraftfôr til geit: 50 % (?) Andelen norsk korn i kraftfôr varierer med ulike kraftfôrtyper. Norsk-andel i fôrrasjon til geit: %

14 Kva karakteriserer kraftfôret til geit og kvifor? Kraftfôr til geit, både «spesialkraftfôr» til geit og dei kraftfôrtypane vi oftast tilrår til geit er karakterisert ved eigenskapar som vi ynskjer skal gi: Godt vommiljø - låg vombelastning dvs. gunstig tilhøve mellom stivelse og sukker/ fiber Høgt tørrstofinnhold (god fettprosent i første rekke, denne er lettast å påverke) Lågt innhold av frie fettsyrer og god smak på mjølka Tilfredsstillande avdrått Klar positiv samanheng mellom høgt tørrstoffinnhold og lågt nivå av frie fettsyrer /god smak Klar positiv samanheng mellom lågt nivå av ffs, god smak god tilførsel av metta fett (spes. palmitinsyre) dvs palmeoljebasert fett Mage/ tarm- sjukdommar/diarè er ei utfordring særleg ved tidleg hausta grovfôr Innhald i «geitekraftfôr» er difor karakterisert ved: Høgt innhold av fett -> høgt energiinnhald (fett er effektivt for å heve energiinnholdet og en kan holde stivelsesnivået nede og positiv effekt på fett% i mjølk Tdlegare : relativt høg andel palmeoljebasert fett i kraftfôret til geit I dag: avgrensa til 2,5% i fôret til alle drøvtyggarar Moderat AAT Høg andel fiber, ofte i form av betfiberprodukt -> høg fordøyelighet av fiber i vomma og gunstig verknad på vommiljø og fettprosent

15 Kva har skjedd med frie fettsyrer og tørrstoff i geitemjølka? Mjølka er i dag svært stabil m.o.t smak og frie fettsyrer Endring av genstaus i geitepopulasjonen har redusert nivået av ffs betydelig og mjølka har stabil smakskvalitet. Sannsynligvis også meir robust mot fôringsmessige variasjonar, men ein bør fortsatt tenke på fôringsmessige faktorar Andelen palmeoljebasert fett er redusert men ser ikkje ut til å ha verka negativt på fettinnhold i geitmjølka

16 Ulike forsøk med ulike fettkilder og ulike nivå av umetta fett i kraftfôr til geit 2011: Forsøk med ulike fettkilder i kraftfôr til geit (palmeolje eller rapsolje) ( M.Eknæs, Y.Chilliard, K.Hove, R.A.Inglingstad, L.Bernard og H. Volden) 2016: Økt bruk av norsk plantefett (raps) i kraftfôr til mjølkegeit

17 Ulike forsøk med ulike fettkilder og ulike nivå av umetta fett i kraftfôr til geit Kan vi fase heilt ut bruk av palmeolje i kraftfôr til geit? Er det nødvendig med like mykje fett i kraftforet til geit som før? Umetta fett : helsemessig gunstigare fettsyreprofil i mjølk

18 Protein i kraftfôret til geit Geitekraftfôret: Generelt moderat AAT- nivå og tilpassa moderat avdrått, men mange oppnår høg avdrått på «geitekraftfôret» forutsatt god grovfôrkvalitet, god energidekning og kontroll på vommiljø. Kva er rett protein- nivå til geit? Fleire kjelder hevdar at geit har en meir effektiv nitrogen-økonomi enn andre drøvtyggere Større resirkulering av nitrogen til vomma Høgare fordøyelighet av fôret samanlikna med sau på rasjonar med lågt protein- nivå Mekanismane for regulering av nitrogentilgang til mikrobane kan vere betre hos geit enn hos andre drøvtyggarar? Konsekvensar for protein-nivå i rasjonen og protein-innhold i kraftfôr til geit? UREA- analyser må bli eit verktøy også for geit Men som for ku reknar vi per no med at hvis ein ynskjer høg avdrått, set dette krav til en proteinkvalitet som gjer at meir av proteinet passerer vomma uten å bli brote ned. Proteinkilder som dette er for eks soya, maisgluten, rapskake ( importerte råvarer) Alternative protein-kilder har vi det og i tilfelle tilstrekkelige mengder?

19 Stivelseskilder? Utfordring med norske stivelseskilder i kraftfôr (hovedsaklig bygg og havre) Mykje lett nedbrytbar stivelse i rasjonen som kan gi høg vombelasting dvs. risiko for dårlig vommiljø og dårleg utnytting av fôr Konsekvensen er at vi til høgtytande geiter er forsiktige med å tilrå kraftfôrtypar med mykje lettløyseleg stivelse, og heller tilrår kraftfôr med ein del vombestandig stivelse, stivelseskvalitet som finns t.d. i mais, dvs importere råvarer Kan vi bruke meir norsk korn i kraftfôr til geit? Forsøk 2018( NMBU) Toleransegrenser for bruk av norsk korn til geit. Formålet med forsøket er å finne fram til grensene for optimalt stivelsesinntak fra korn (bygg) under norske produksjonsforhold, som kan sikre en god næringsutnyttelse og dyrehelse med trinnvis økning av daglig kraftfôrmengde i tre forsøksledd. Samarbeidspartar nasjonalt: Fiskå Mølle, Norgesfôr AS og TINE

20 Totalt forbruk av kraftfôr til geit? Kraftfôr til drøvtyggere i Norge 2017: tonn (kilde: Landbruksdirektoratet) Av dette til geit? Kraftfôr-volumet brukt til geit utgjer ein svært liten del av det totale forbruket Er det mulig å produsere et kraftfôr til geit på berre norske råvarer? Bygg, havre, kveite, raps, erter, åkerbønner Er det urealistisk pga pris, tilgang på råvarer, logistikk, produksjonsteknisk??? Men hvis.??

21 Kraftfôr til geit må diskuterast ut frå fleire perspektiv Klima/ bærekraft-perspektiv Total mengden kraftfôr som blir brukt i norsk geitmjølkproduksjon? Avdråttsnivå - Kva gir lågast forbruk av kraftfôr totalt? Geit og utmarksbeiting - betydning for klima,biologisk mangfold? Kor stor del av kraftfôrråvarene til geit er importerte og nødvendige for å oppnå høg avdrått? Kor mykje av norske råvarer har alternativ verdi som menneskemat i dag? i framtida? Er det mogleg å produsere eit heilnorsk kraftfôr til geit ut frå at totalvolumet er lite? Omdømme- perspektiv Geitemelkproduksjon på lokale ressurser Geitemelkproduksjon på utmarksbeiter Driftsøkonomisk tilpassing på den enkelte gard Kraftfôr er et driftsmiddel som den enkelte produsent tilpassar ut frå: ( m.a.) Areal Avlingsnivå Grovfôrkvalitet Kvote Avdråttsnivå Kraftfôrpris Tilskotsordningar Fjøskapasitet Teknologi, interesse, kunnskap Den store variasjonen i kraftfôrandel både i gruppa med høg avdrått og i gruppa med låg avdrått syner ulik tilpassing til bruk av kraftfôr MEN: Variasjonen syner at der er potensiale i begge grupper for økt grovfôrandel i rasjonen til mjølkegeit

22 Heve andelen norsk fôr til norske geiter? Starte med det mest åpenbare: GROVFÔRET Høgare opptak av grovfôr - > den viktigaste måten å auke norsk-andelen fôr Betre grovfôrkvalitet høgare energi-og proteinverdi Høgare avlingar Betre utnytting av utmarksbeiter? Kontroll på grovfôrkvalitet riktigare bruk av kraftfôr Hvis ein senkar kraftfôrnivået enklare å bruke kraftfôr med høg andel norsk korn

23 Takk for oppmerksomheten