Årsplan i RLE for 3.årssteg Arbeid med sosial kompetanse og verdisyn går jamt gjennom heile året. Veke Emne og hovudmål Delmål. Elevane skal kunne/vite: Overskrift/ oppslag. Metode/ vurderingsform Læremiddel/ evt. tverrfaglig 34 Oppstart. Få ei kort innføring i fagdelane. RLE, kva er det? Dele ut bøker, og sjå litt i dei; -skape interesse og nyskjerrigheit for faget. Vivo 3-4. Skrive/teikne-bok. Klasse og arbeidsmiljø. Samtale om respekt og toleranse. Gode relasjonar. Samtale om god åtferd og bli enige om klassereglar. Lage klassereglar der elevane kjem med forslag. Alle elevane gjev eit bidrag til klasseplakat, tekst og/el. teikning. Alle lærarar i alle fag har særleg fokus på innøving av gode arbeids-rutiner dei første vekene.
35 Etikk og filosofi. Del A: Livet og familien. Uttrykkje tankar om livet, tap og sorg, godt og vondt og gje respons på andre sine tankar. -sette ord på tankar om universet og livet på jorda. -lytte til kvarandre og gje respons -forklare kva som lever Livet. Jorda vår. Den blå planet. Samtale;- bilete s. 6-7 Samtale om planeten vår og universet. Kva lever på jorda kva er å leve? Kva trugar livet på jorda? - forurensing, fattigdom, krig. Idear om kva vi kan gjere for å skape eit betre miljø, bygge vennskap, løyse konfliktar og arbeide for rettferdig fordeling av ressursar. Vivo 3-4. Spørsm.s. 9. Spørsm./oppg. 41, del A. 36 -samtale om og sette ord på tankar om menneskelivet -undre seg over alt det menneska kan gjere og tenkje Eg lever. Samtale om kva vi kan gjere/tenkje som: babyar/barn/ ungdomar/ vaksne/gamle? Vivo 3-4. -gje respons på andre sine tankar Eg tenkjer. Filosofisk samtale: eigne tankar- gode/vonde. Spørsmål s. 11. Oppg. s. 41, del A.
37 -uttrykkje tankar om eigne draumar. -gje positiv respons på andre sine draumar. Eg drøymer. Samtale;- kva er å drøyme? Fortelje om ein draum. Vivo 3-4. -forklare kvifor vilje kan være viktig. Eg vil. Kva er vilje og det å ville noko? Nøkkelord/ Tankekart. Spørsm. s. 13. Faktaspørsm./ oppg. s. 41, del A. 38 -kjenne til ulike familiestrukturar -kunne samtale om kva oppgåver de hjelper til med heime. Å høyre til. Kven høyrer til i ein familie? Tankekart. Skrive/teikne. Spørsm. s. 15. Spørsm./oppg. s. 41, del A. -samtale om det å vere med å ta ansvar i ein familie -snakke om korleis usemje og krangel kan føre til nye løysingar. Å ta ansvar i familien. Kva kan du gjere for deg sjølv/andre/ miljøet/samfunnet? Korleis løyse ei konflikt? Tankekart. Spørsm. s. 17. Spørsm./oppg. s. 41.
39 -skal kunne sette ord på at dei skjønar kva det vil seie å vere einsam og kjenne seg forlaten. Å kjenne seg forlaten. Når er du einsam? Kva kan du gjere? Kva kan du gjere for å hjelpe andre? Tankekart. Spørsm.s. 19. Spørsm./oppg. s. 41, del A. Vivo 3-4. -sette ord på tankar og kjensler rundt død og sorg -kjenne til at ikkje alle barn har den tryggleiken som ein familie kan gje. Når det hender noko vondt. Samtale om kjensler/sakn/ sorg/trøyst. Når noko er vanskeleg og vondt - å ha nokon å snakke med. Nøkkelord/ tankekart. Spørsm.s. 21 Spørsm./oppg s. 41, del A.
40 41 Livssyn Del A: Humanisme Lytte til og samtale om tekstar og forteljingar som uttrykkjer eit humanistisk livssyn. Gjenkjenne kunst og gjere bruk av estetiske uttrykk knytta til humanisme. - forklare kva ordet humanisme tyder og seie noko om kva som er viktig for humanistar. Kva er humanisme? Samtale om bileta s. 144,145. Samtale om menneska si fornuft,- evner, ansvar. Samtale om Leonardo da Vinchi (universalmennesket), oppfinningar, vitskap. Gode/dårlege oppfinningar? Spørsm. s. 147. Spørsm./oppg. s. 157, del A. Vivo 3-4. 42 -samtale om kva humanisme er -fortelje om livssynshumanismen som eit ikkje-religiøst livssyn. - fortelje om Margarete Bonnevie. Humanisme er og eit livssyn. Samtale om kva livssyn er. Tankekart/nøkkelord. Kva er å vere human/ humanist? Human-etisk-forbund: (trur ikkje på nokon Gud). Symbolet - kva tyder det? Når og av kven vart det stifta? M. Bonnevie : (kvinnene sine rettar.) Samtale, - sjå bilete Spørsm. s. 149 og s. 157. Vivo 3-4
43 -fortelje om menneskerettane -forklare kvifor menneskerettane er viktige for humanistar. Menneskerettane. Har alle menneske det like godt? Kva kan vi gjere for å skape rettferd? Idear/tankekart. Samtale om bileta - (demonstrasjonar.) Vivo 3-4 Kopiperm (barnerettar) Spørsm. s. 151. Spørsm./oppg. s. 157 44 Jødedom. Del A: Forteljingar om Moses. Kunne fortelje om liv og virke til Moses, openberringa av Toraen og innhaldet i sentrale delar av Toraen. -kunne fortelje om då Moses vart funnen av dottera til farao. Barnet i sivkorga. Jødedomen -den eldste av dei monoteiske verdsreligionane. Samtale om bileta s. 44-45. Tankar? Kvar/når foregår handlinga? Korleis var israelittane sitt liv i Egypt? Forskjellar -sosial status. Kven styrte i Egypt? Kvifor vert Moses lagt i ei korg på Nilen? Kjensler rundt situasjonen?! Korleis vaks Moses opp? Vivo 3-4. Spørsmål s. 47. Spørsm./oppg. s. 61, del A.
45 -kunne gjenfortelje historia om Moses og den brennande tornebuska. Moses og den brennande tornebuska. Israelsfolket flyktar frå Egypt. Samtale om det å vere slave/tenar - forskjellar i sosial status/rang. Kvifor Moses slo ihel ein egyptar - haldningar rundt dette. Tankar om den brennande tornebuska, og Gud sine ord. Spørsmål s. 49. Spørsm./oppg. s. 61.
46 -fortelje om israelsfolket som flykta frå Egypt -fortelje om reisa gjennom Egypt -fortelje om openberringa av Toraen. Samtale om kva som gjer eit land godt å bu i. Kvifor ville israelittane bort frå Egypt? Korleis var det for Moses å gå tilbake til farao?- kva er det å vere modig? Samtale om landeplagene over Egypt om straff?! Samtale om underet ved Sevsjøen. Pakta med Gud, då Moses mottok boda - lovene (Toraen) på Sinaifjellet. Dei jødiske 10 boda. Spørsmål s. 51. Spørsm./oppg. s. 61, del A. Kopiperm: (oppg. om israelittane si vandring.) Quiz: (oppsum-mering.)
47 Kristendomen Del 1 A Forteljingar frå Bibelen. Kristendomen: Ein av dei fem store verdsreligionane. (monoteisk religion.) Samtale om bileta s. 64, 65. Tankar? Vivo 3-4. Abraham, Isak og Jakob. Kunne fortelje om innhaldet i sentrale tekstar frå 1. og 2. Mosebok i Det gamle testamente. -fortelje om Abraham og Sara -fortelje om Isak. Abraham reiser til Kanaan. Abraham og Sara, - kven var dei,- kvar kom dei frå? Snakke saman om tid alder, og det å få barn. Sonen Isak. Snakke om stjernene på himmelen,- storleiken på Abraham si komande slekt,- og Gud sitt løfte. Kva lova Gud? Kva er å love noko? Spørsm. s. 67. Spørsm./oppg. s. 77, del A.
48 -fortelje om Isak og Rebekka som fekk tvillingane Esau og Jakob. Isak og Rebekka får Esau og Jakob. Kva er tvillingar?- likskapar og ulikskapar. Samtale om det å halde av nokon meir enn andre. Kva er å lure nokon og å lyge - er det greitt? Samtale om leiarskap og det å være leiar. Treng vi leiarar? Snakke saman om det å vere vener/uvener. Spørsm. s. 69. Spørsm./oppg.s. 77. 49 -fortelje om Jakob sin draum -fortelje om korleis Esau og Jakob vart vener igjen. Jakob sin draum. Samtale om draumar kva drøymde Jakob? Gud sin lovnad velsigninga. (Les bakgrunnsstoff.) Samtale om Laban og korleis han lurte Jakob.(- tenk tilb. korleis Jakob lurte Esau.) Tankar om Lea og Rakel,- det å ha fleire koner. Samtale om korleis Esau og Jakob vart vener igjen. Spørsm. s. 71. Spørsm./oppg. s. 77.
50 Kristendom. Del 2 A Vivo 3-4. Forteljingar om Jesu liv ig lære Fortelje om innhaldet i sentrale tekster frå evangelia si framstilling av Jesu liv og virke i Det nye testamentet. Kjenne til kristen salmetradisjon og utvalde sangar, også samiske. Samtale om Kristendom og korleis religiøs praksis kjem til uttrykk gjennom levereglar, bøn, dåp, gudsteneste og høgtider. -fortelje frå Jesu fødsel i Betlehem -kunne fleire julesangar -vite korleis kristne feirar jul Jesus blir født. Samtale om kvar Jesus vart født og omstenda rundt dette - før og etter fødselen. Herodes/engelen Gabriel/dei tre vise menn. Samtale om gåvene Jesus fekk. Læringsstrategiane: kven, kvar, kva? Filosofisk samtale: Kven er Messias -kva er ein frelsar? Juletradisjonar. Julesangar. Spørsmål s.79. Spørsm./oppg. s. 105, del A. Kopiperm (julepynt) Gang rundt juletreet. (julesangar). Skulegudsteneste. 51 Forts.
1 Forts. Kristendom Del 2, A Forteljingar om Jesus. Jesu liv og lære. Kunne fortelje om innhaldet i sentrale tekstar frå evangelia si framstilling av Jesu liv og virke i Det nye testamente. Kjenne til kristen salmetradisjon og eit utval sangar, også samiske. -kunne namnet på nokre av disiplane til Jesus. -fortelje korleis Jesus valde ut nokre av disiplane sine -kjenne til kristne sangar. Jesus vel ut disiplar. Disippel elev. Korleis fekk Jesus disiplane sine? Kvifor vart mennene med Jesus? Kvar er Genesaret- sjøen? Sjå på kart. Fisken - symbol på Jesus. Menneskefiskar-kva er det? Teikne /skrive. Spørsm. s. 81. Spørsm./oppg. s.105, del A. Vivo 3-4 Kopiperm: (kart) 2 - fortelje historia om Jesus og dei ti spedalske -samtale om forståing av historia om dei ti spedalske. Dei ti spedalske. Kva er å vere spedalsk?- lese forkl. s.83 / les bakgrunnsstoff. Korleis var/er det å være spedalsk?- Snakke om det å vere annleis- snakke om bilete s.83 - (hugsar de Esau?) Samtale om å halde nokon utanfor. Snakk om Jesu evner - å kunne lækje nokon - kva er det? Arbeidsbok
Å hugse å takke - er det viktig? Spørsm. s. 83. Spørsm./oppg. s. 105. 3 - gjenfortelje historia om Sakkeus -samtale om tankar de gjorde dykk då de høyrde denne historia. Tollaren Sakkeus møter Jesus. Sakkeus tollar i Jeriko. Kva er ein tollar?- les s.84/ bakgrunnsstoff. Korleis vart tollarar verdsette, - før/no? Samtale om sterke ønske. Korleis var Jesus mot Sakkeus?- Korleis såg folket på Jesu handsaming av Sakkeus? Spørsm. s. 85. Spørsm./oppg. s.105.
4 - gjenfortelje kva Jesus gjorde for den lamme mannen -forklare kva helbreding og tilgjeving er. -lytte til eller synge kristne sangar. Den lamme mannen møter Jesus. Kva er å vere lam er ein då skada? Tankar om det Jesus sa: «Syndene dine er tilgjevne.». Samtale om kva synd tilgjeving er. Kva er å helbrede? Kva er ein farisear/skriftlærd (- sjå bakgrunnsstoff)- kva meinte dei om det Jesus sa og gjorde? Samtale om det å gjere under er det mogleg? Spørsmål s. 87 Spørsm./oppg. s. 105. 5 -gjenfortelje likninga om farisearen og tollaren, og forstå meininga med historia. Likninga om farisearen og tollaren. Kva er ei likning? - (les bakgrunnsstoff.) Samtale om korleis farisearen såg på seg sjølv. Studer bilete s. 89 kroppsspråk. Samtale om: Er det nokon som er meir verd enn andre? Samtale om det å skryte av seg sjølv samanlikna med det å vere fornøgd med den ein er. Sjølvkjensle.
Samtale om rettferd. Spørsm. s. 89. Spørsm./oppg. s. 105. 6 -gjenfortelje historia om den bortkomne sonen -lytte til eller synge kristne sangar. Likninga om den bortkomne sonen. Samtale om det å vere misnøgd, -å keie seg. Er alt betre andre stadar? Kven er den sentrale pesonen i historia- kven er han eigentleg - slik Jesus meinar det? Samtale om tilgjeving. Bør vi få tigjeving for alt? Diskuter: død - billedleg/ bokstaveleg. Spørsmål s. 91. Spørsm./oppg. s.105, del A. Arbeidsbok 7 Kristendom. Del 3, A. Levereglar og Kristendomen si historie. Høgtider og levereglar. Kunne samtale om kristendom og korleis religiøs praksis kjem til uttrykk gjennom levereglar, bøn, dåp, gudsteneste og høgtider. - fortelje om kva Jesus har lært menneska om korleis dei skal vere mot kvarandre. -vite at Bibelen inneheld Det gamle testamente og Levereglar fortel korleis menneska skal oppføre seg. Samtale om dei 10 boda Moses mottok av Gud. Det dobbelte kjærleiksbodet - kva er det? Korleis skal vi vere mot Gud, vår neste, oss sjølve og naturen? - levereglar, (sjå bakgrunnsstoff.) Samtale om bileta s.106. Filosofisk samtale om det å elske. Spørsmål s. 107. Arbeidsbok
Det nye testamente. -kjenne til dei 10 boda. Bibelen delt i to hovuddelar. Bibelen delt i Det gamle og Det nye testamente. Kva fortel dei to delane om? Sjå på eksemplar av Bibelen; sjå på dei ymse bøkene,- kven har skrive Bibelen? Kopiperm -forklare kva bøn er -kjenne til nokre sangar og salmar. Dei ti boda. Samtale om dei kristne 10 boda/ skrive. Spørsmål s. 109. (Hugsar de kven som mottok boda frå Gud?) 8 Bøn og salmar. Samtale om forskjellige måtar å be på og kva vi kan be om. Skrive bønedikt/bøn og teikne til. Lytt til CD/synge salmar eller sangar. Teikne. Spørsmål s. 111. Arbeidsbok Kopiperm 9
10 -fortelje om og kjenne igjen noko av det som er i ei kyrkje. -kunne beskrive den lokale kyrkja og fortelje om den. Kyrkja. Samtale om kyrkja- (utsjånad frå tidlegare tider til no )- utvendig/innvendigutsmykking og funksjonar. Studer og samtal om bileta i boka. Spørsmål s. 113. Arbeidsbok -kunne samtale om kva gudsteneste er -synge eller lese salmar som blir brukt i kyrkja. Gudsteneste i kyrkja. Samtale om kyrkjelyd og gudsteneste -helsing -vedkjenning og tilgjeving - preken -lovsang -salmesang -bøn -ofring -nattverd -velsigning. Studer og samtal om bileta i læreboka. Lese/synge salmar. Spørsmåla s. 115. 11 -fortelje om korleis påska vert feira i kyrkja. -fortelje om påskeveka i Kautokeino. Påske Samtale om: -kvifor vi feirar påske -kva fargar som vert brukt i kyrkja i påska. Samtale om samane i
Kautokeino og feiringa av påskehøgtida. Skrive/teikne. Spørsm. s. 117. Spørsm./oppg. s. 125, A
12 Islam Del A. Forteljingar frå Islam. Kunne fortelje om profeten Muhammad sitt liv, åpenberinga av Koranen og innhaldet i sentrale delar av Koranen. Samtale om islam og korleis religiøs praksis kjem til uttrykk gjennom levereglar, bøn og Koran-lesing. Gjenkjenne kunst og gjere bruk av estetiske uttrykk knytta til Islam. -fortelje om profeten Muhammad si nattreise til Jerusalem -forklare kven Muhammad er og kvifor han er viktig i Islam. Muhammad møter Gud. Islam; ein av dei 5 store verdsreligionane. Koranen muslimane si heilage bok. Samtale om bileta s. 128/129. Profet: -bodberar frå Gud Muhammad -den første og største profet,etter islamsk tru,- år 570-632 e.v.t. Politisk og religiøs leiar. (sjå bakgr.stoff) Samtale om korleis og kor ofte muslimane ber. Jerusalem- ein heilag by for både kristne, jødar og muslimar. Klippedomen. Moskee. Nøkkelord/tankekart. Skrive/teikne. (ikkje teikne Muhammad.) Vivo 3-4. Spørsm. s. 131. Spørsm./oppg. s.141.
13 -fortelje om Muhammad si flukt til Medina -vite at Mekka og Medina er viktige byar i Islam, og kvifor. Muhammad flykter til Medina. Samtale om - gamle arabiske gudar og Muhammad som forkynte om åpenberinga av ein Gud. Muhammad: -fødd i Mekka -måtte flykte til Medina (profeten sin by) -vart leiar for byen, og bygde den første moskeen der. 14 -fortelje om Ibrahim og sønnen Ismail -forklare korleis muslimane trur Zamzamkjelda vart til. Ibrahim og Ismail. Skrive/teikne Spørsm. s. 133. Ibrahim og Ismail er stamfedrene til muslimane. Samtale om Ibrahim, Sara, Hagar og sønene. (Kva hugsar de frå Kr.domen?) Samtale om det å tørste og svelte- og om underet ved Zamzam-kjelda. Filosofisk samtale: Er vatn viktig? - kva behov har vi menneske, og er alt like viktig? Skrive/teikne. Spørsm. s. 135.
15 -forklare at Allah er det arabiske ordet for Gud -fortelje om innhaldet i forteljinga om Ibrahim som vart beden om å ofre Ismail Gud ber Ibrahim om å ofre Ismail Forklare at Allah er det arabiske ordet for Gud og at dette er den same guden som jødane og dei kristne har. Samtale og samanlikne forteljingane om Abraham og «ofringane» av sønene IsmaeI/Isak forskjellane i kristen, jødisk og muslimsk tru. Kva trur de var Gud si meining med «ofringa»? Skal de alltid gjere det andre ber dykk om? Samtale. Spørsm. s. 137. Spørsm./oppg. del A s. 141. 16 Påskeferie 17 forts. Islam. -gjenkjenne og fortelje om muslimsk kunst. Kunst i Islam Studere bileta i boka om islamsk kunst - kaligrafi og mosaikk. Muslimane legg stor vekt på vakker kunst for å fortelje at den verda Gud har skapt er vakker og god. Skrive og teikne slik kunst. Arbeidsbok s. 40
18 Buddhismen. Del A: Forteljingar frå livet til Buddha. Buddhisme - ein av dei 5 store verdsreligionane/ ein filosofi om Buddha si lære. Studere bileta s.176/177. Vivo 3-4. Kunne fortelje om Siddharta Gautama sitt liv og oppvakninga som Buddha. -kunne forklare kva dronning Maya sin draum tyder. -fortelje om Buddha - fødsel og barndom. Dronning Maya sin draum. Samtale om dronning Maya og draumen og spådomen; om prinsen som vart fødd og dronninga som døydde. Læringsstrategiane: kven, kva, kvar. Tankar om glede og sakn som Siddharta kanskje hadde som barn. Samtale om draumar. Lotusblomen kva den står for og kva den betyr for buddhistane. Skrive/teikne. Spørsmål s. 179. 19 -fortelje om dei fire teikna Siddharta såg -nemne kva spørsmål han grubla på. Siddharta ser fire teikn. Samtale om livet til Siddharta/Buddha og korleis det har måtte vore;- tankar og kjensler. Samtale om spørsmåla Siddharta grubla på. -fortelje kva som skjedde under fikentreet. Buddha vaknar opp Samtale om oppvakninga/nirvana.
Skrive/teikne. Spørsm. s. 181 Spørsm. /oppg. s. 187, del A. 20 Hinduismen Del A: Forteljingar frå hinduismen. Hinduisme: ein av dei 5 store verdsreligionane. Hinduane trur på fleire gudar./polyteisme. Studere bileta s. 160/161. Vivo 3-4. Kunne fortelje om ein av gudane og gudinnene i hinduismen -fortelje om guden Vishnu -lære at hinduismen har mange gudar. Guden Vishnu Fortelje om guden Vishnu; ein av dei viktigaste gudane. Korleis er han/korleis ser han ut? Lotusblomen -kva den står for og kva den betyr for hinduane. Studer bileta/samtal. Teikn og skriv. Spørsmål s. 163. 21 - vite at Krishna er ein av avatarane til Vishnu - fortelje ei historie om Krishna. Smørtjuven Krishna. Forklare kva ein avatar er (les bakgrunnsstoff). Fortelje om guden Krishna;- korleis er han /korleis ser han ut? Studer bileta/samtal. Teikn og skriv. Spørsmål s. 165
22 - vite at Rama er ein av avatarane til Vishnu - fortelje historia om prins Rama - vite kva det er som gjer Rama så populær. Rama og kampen mot det vonde. Fortelje om Rama og Sita, demonen Ravana, og apeguden Hanuman. Samtale om det å være trufast. Samtale om det å verte kidnappa;- redsle;- hjelp. Samtale om det gode og det onde. Teikn og skriv. Spørsmål s. 167 Spørsm./oppg. s. 173, del A. 23 Rep. 24 Rep. 25 Rep.