saksframlegg Dato: Referanse: Vår saksbehandlar: 07.06.2013 18556/2013 Gunn Randi Seime Saksnr Utval Møtedato Fylkesutvalet 17.06.2013 Fylkestinget 18.06.2013 Strategi og rammer for arbeidet med økonomiplan 2014-2017 1 INNLEIING 1.1 Fylkesplan 2013-2016 Fylkesplanen inneheld følgjande: VISJON: Vi vågar litt meir! Vidare inneheld den følgjande satsingsområde: HOVUDMÅL KULTUR: Møre og Romsdal skal ha eit mangfaldig og kunnskapsrikt kulturliv, der aktivitetar og opplevingar, inkludering og folkehelse står sentralt. HOVUDMÅL KOMPETANSE: Oppvekst- og utdanningssystemet i Møre og Romsdal skal opplevast som attraktivt og godt tilrettelagt for brukarane. Det skal vere god samanheng mellom utdanningsnivå og skulane skal levere kompetanse som næringslivet og offentleg sektor har bruk for. HOVUDMÅL VERDISKAPING: Møre og Romsdal skal ha vekstkraftige lokalsamfunn med urbane kvalitetar, og eit internasjonalt konkurransedyktig næringsliv. HOVUDMÅL SAMFERDSEL: Fremme regional utvikling og robuste bu-, arbeids- og serviceregionar gjennom å tilby eit effektivt, tilgjengeleg, sikkert og miljøvennleg transportsystem. Utgangspunktet for arbeidet med ny økonomiplan er hovudmåla i vedteken fylkesplan. Den årlege rulleringa av sektorane sine handlingsprogram må koplast til årleg rullering av økonomiplan inkl. årsbudsjett.
Side 2 2 SAMANDRAG I 2013 forventar vi eit mindreforbruk på 4,4 mill. kroner i forhold til budsjett, jf. prognose i sak U-74/13 om økonomirapportering per 1. tertial 2013. Mindreforbruket er i hovudsak knytt til auka skatteanslag for fylkeskommunane i Revidert nasjonalbudsjett 2013. I gjeldande økonomiplan er det føresett ein vekst i dei frie inntektene på 1,25 pst. for kvart av åra 2014-2016. Regjeringa legg til grunn ein vekst i dei frie inntektene for fylkeskommunane samla på mellom 1,6 og 1,8 pst. i Kommuneproposisjonen for 2014. Storleiken på veksten for Møre og Romsdal fylkeskommune er ikkje sagt noko om. I dette saksframlegget har vi lagt til grunn ein vekst i dei frie inntektene frå 2013 til 2014 på 1,7 pst., dvs. 55 mill. kroner. For åra 2015-2017 har vi lagt til grunn ein årleg vekst på 1,25 pst. I denne saka er det lagt opp til eit driftsnivå i 2014 på same nivå som i gjeldande økonomiplan. Frå 2015 aukar driftsutgiftene med i underkant av 25 mill. kroner, og det skuldast auka driftskostnader for samferdselssektoren som følgje av behov for ekstra ferjekapasitet pga. Nordøyvegprosjektet. Vidare er det i denne saka lagt til grunn eit foreløpig utkast til investeringar i perioden 2014-2017 som inneheld investeringar på 3 090,4 mill. kroner (inkl. mva). Det foreløpige utkastet er basert på vedteken økonomiplan 2014-2016, og eit investeringsnivå på skolebygg i 2017 i samsvar med gjeldande planar. I tillegg er investeringar i skolebygg i samsvar med utviklingsplanar for den nye Ålesundsstrukturen innarbeidd, jf. sak U-77/13. Oppsummert ser foreløpig utkast til samla investeringsprogram for perioden slik ut (inkl. mva.): (i mill. kroner) Sum 2014 2015 2016 2017 2014- SEKTOR 2017 Sum sentrale styringsorg./fellesutg. 15,5 15,5 15,5 15,5 62,0 Sum vidaregåande skolar 208,0 302,0 380,0 333,0 1 223,0 Sum fagskolar 2,0 2,0 2,0 2,0 8,0 Sum kultur - - - - - Sum regional og næring - - - - - Sum tannhelse 7,0 5,0 5,0 5,0 22,0 Sum samferdsel 276,0 301,8 397,7 800,0 1 775,4 SUM INVESTERINGAR 508,5 626,3 800,2 1 155,5 3 090,4 I dette utkastet er det tatt med investeringar i følgjande skolebygg: Kristiansund vg. skole, bygg 04 Romsdal vg. skole, byggetrinn 2 Molde vg. skole, byggetrinn 2 inkl. kantine Haram vg. skole, opprusting Rauma vg. skole, brannsikring/opprusting
Side 3 Gjermundnes vgs Fagerlia vgs Ålesund vgs (Sørsida) Borgund vgs Spjelkavik vgs Som følgje av endringar i periodisering av enkelte investeringar i skolebygg, og innarbeiding av den nye Ålesundsstrukturen, er foreløpig investeringsbudsjett for dei vidaregåande skolane auka med 177 mill. kroner i perioden 2014-2016 i forhold til investeringsbudsjettet for same periode i økonomiplanen for 2013-2016. For 2017 er det foreløpig lagt til grunn 333 mill. kroner i skolebygginvesteringar. Totalt utgjer investeringane i skolebygg 1 223 mill. kroner i perioden 2014-2017. Vidare er foreløpig utkast til investeringar i fylkesvegar (ekskl. Nordøyvegprosjektet) i samsvar med gjeldande økonomiplan for 2014-2016. For året 2017 har vi lagt til grunn ei investering i fylkesvegar på 100 mill. kroner, som er om lag same nivå som i gjeldande økonomiplan for 2016. Totalt utgjer investeringane i fylkesveg for fireårsperioden 513,4 mill. kroner. I tillegg er Nordøyvegprosjektet lagt inn i foreløpig investeringsbudsjett med totalt 1 250 mill. kroner for 2014-2017. Det vises til eige saksframlegg om Nordøyvegprosjektet til fylkestinget i juni 2013. Det er ikkje lagt inn (forskotterte) investeringsmidlar til prosjekt Røyr- Hellesylt byggjesteg III, då det ikkje kom lovnadar om midlar til prosjektet i regjeringa sitt framlegg til Nasjonal transportplan for 2014-2023. Samferdselsutvalet behandla 29. mai 2013 sak SA-22/13 Investeringsprogram 2014-2013 (fylkesveg). Samferdselsutvalets eventuelle endringar i prioriteringa av samferdselsprosjekt i forhold til gjeldande økonomiplan er ikkje innarbeidd i her. Foreløpig forslag til investeringsbudsjett for tannhelsetenestene, sentrale styringsorgan/fellesutgifter og fagskolane er i tråd med gjeldande økonomiplan med ei vidareføring på same nivå i 2017 som 2016. Fylkeskommunen vil etter dette ha ei lånegjeld på 4 374 mill. kroner ved utgangen av 2017. Dette er ein auke på 1 407 mill. kroner samanlikna med utgangen av 2012.
Side 4 I gjeldande økonomiplan var total lånegjeld ved utgangen av 2016 på 4 460 mill. kroner. Årsaka til nedgangen i lånegjelda nå eitt år lenger fram i tid skuldast i hovudsak at investeringsprofilen til Nordøyvegprosjektet er endra i høve til gjeldande økonomiplan. I den oppdaterte investeringsprofilen kjem dei store investeringskostnadene i perioden 2017-2019, medan gjeldande økonomiplan tok høgde for at dei store investeringsbeløpa kom i perioden 2015-2017. I tillegg vart låneopptaket i 2012 lågare enn lagt til grunn i budsjettet, og låneopptaket for 2013 vil bli justert ned med om lag 100 mill. kroner, jf. økonomirapportering per 1. tertial 2013 (U-74/13). Etter ei samla vurdering er fylkesrådmannen av den oppfatning at Møre og Romsdal fylkeskommune ikkje har økonomisk berekraft til å handtere ei slik gjeld, i tillegg til investeringsplanane som ligg føre. Til dømes vil effekten i drifta av Nordøyvegprosjektet kome først etter denne økonomiplanperioden. Høg aktivitet i næringslivet, gode skatteinntekter og høge overføringar har medverka til gode økonomiske resultat for fylkeskommunen dei siste åra. Når ein ser framover vil ein på den andre sida sjå minkande fondsmidlar og stadig stigande lånegjeld, noko som bind økonomien i lang tid framover. Minkande reservar og bundne utgifter gjer at handlefridomen vil bli redusert, noko som betyr at fleksibiliteten blir mindre og fylkeskommunen blir stadig meir sårbar overfor uføresette situasjonar. Dei inntekter, driftsrammer og investeringsrammer som er innarbeidd i foreløpig utkast, gir ein ubalanse i 2014 på 12,1 mill. kroner, og ein samla ubalanse for åra 2014-2017 på 32,3 mill. kroner.
Side 5 Dersom ein går inn for ei slik løysning, vil ein måtte bruke eit tilsvarande beløp av driftsfonda for å balansere framlegget. Det betyr at framlegget inneheld eit drifts- og investeringsnivå som dei forventa framtidige inntektene etter fylkesrådmannen si vurdering ikkje er i stand til å bere. Skal ein auke investeringane ytterlegare, må ein på same tid redusere driftsnivået for å innpasse auka lånekostnader. Og ønsker ein å auke driftsnivået, må ein investere mindre. Det vil vere nødvendig å gjere grep for å få balanse og for å skaffe Møre og Romsdal fylkeskommune økonomisk handlingsrom. Basert m.a. på diskusjon og innspel i fylkestingets behandling av denne saka, vil vi kome med forslag til tiltak slik at vi har eit framlegg i balanse når vi legg fram økonomiplanforslaget i november. Arbeidet med effektiviseringsprogrammet, jf. T-6/13, vil også vere en del av arbeidet med å få framlegget i balanse. 3 DEN ØKONOMISKE SITUASJONEN 3.1 Den økonomiske situasjonen hittil i 2013 Møre og Romsdal fylkeskommune sin økonomi har vore i balanse dei seinare åra. Dei gode rekneskapsresultata kjem av auka rammeoverføringar, auka skatteinntekter, høg aktivitet i næringsliv, rammestyringssystemet og god økonomistyring i heile organisasjonen, samt gode renteinntekter på likviditet og kapitalfond. Mindreforbruket i drifta på rammeområda for 2012 var på 74,7 mill. kroner. Det er rammeområdet utdanning som har det største mindreforbruket. 59,1 mill. kroner av mindreforbruket vart overført til driftsbudsjettet for 2013, medan 2,3 mill. kroner i meirforbruk i 2012 er lagt inn som eit innsparingskrav i 2013. Det vart overført 17,9 mill. kroner til sentralt disposisjonsfond etter evalueringa av årsrekneskapen for 2012. Etter evalueringa av 2012-rekneskapen er saldoen på Møre og Romsdal fylkeskommune sitt sentrale driftsfond på 101,9 mill. kroner (ekskl. fond som tilhøyrer sektorane): Per 1. tertial 2013 er det disponert 43 mill. kroner av driftsfondsmidlane slik: Sak T-5/13 Dekkelegging og vegoppmerking T-15/13 Tilskot fossevandring Geiranger Sum Beløp 40 mill. kroner 3 mill. kroner 43 mill. kroner I tillegg vart 39,8 mill. kroner av driftsfondsmidlane vedtekne disponert til saldering av gjeldande økonomiplan i 2013. På kapitalfondet er saldoen per 31.12.2012 143,4 mill. kroner. Av investeringsfondsmidlane er det føresett at 37,5 mill. kroner skal utbetalast til Møre og Romsdal Såkornfond AS. I tillegg har Møre og Romsdal fylkeskommune Infrastrukturfond der saldoen på driftsfondet var 180,4 mill. kroner per 31.12.2012.
Side 6 Prognosen per 1. tertial i 2013 viser eit mindreforbruk totalt for året på 4,4 mill. kroner. Mindreforbruket er sum av meirforbruk innan utdanning og samferdsel, samt inntektsauke som følgje av m.a. auka anslag for skatteinntekter. 4 KOMMUNEPROPOSISJONEN FOR 2014 Regjeringa la 7. mai 2013 fram følgjande forslag: Meld. St. 2 (2012-2013) Revidert nasjonalbudsjett 2013 Prop. 149 S (2012-2013) Tilleggsbevilgninger og omprioriteringer i statsbudsjettet for 2013 Prop. 146 S (2012-2013) Kommuneproposisjonen 2014 Stortinget behandlar Kommuneproposisjonen 2014 den 20. juni. Revidert nasjonalbudsjett 2013 og Tilleggsbevilgninger og omprioriteringer i statsbudsjettet for 2013 blir behandla av Stortinget 21. juni. Vi vil her kort omtale dei viktigaste følgjene for Møre og Romsdal fylkeskommune. 4.1 Endringar i det økonomiske opplegget for 2013 Inntektsvekst i 2013 I Nasjonalbudsjettet for 2013 blei realveksten i kommunesektoren sine samla inntekter i 2013 anslått til 4,1 mrd. kroner, dvs. 1,1 pst. Veksten i dei frie inntektene blei anslått til 2,3 mrd. kroner, dvs. 0,8 pst. Veksten blei rekna i forhold til anslag for regnskap for 2012. I Revidert nasjonalbudsjett 2013 er anslaget på inntekts- og formuesskatt til kommunesektoren samla i 2013 uendra i høve til Nasjonalbudsjett 2013. Men det skjer ei omfordeling der anslaget for fylkeskommunane sine skatteinntekter blir auka med 200 mill. kroner, og anslaget for kommunane blir redusert tilsvarande. Møre og Romsdal fylkeskommune sin del av veksten utgjer om lag 10 mill. kroner. Fylkestinget vedtok i sak T-71/12 (Økonomiplan 2013-2016 med budsjett for 2013) samla skatteinngang og rammeoverføringar i tråd med anslaget i Nasjonalbudsjettet for 2013. Anslaget på skatteinntektene i Revidert nasjonalbudsjett 2013 inneber dermed at Møre og Romsdal fylkeskommune vi få ei meirinntekt i 2013 på om lag 10 mill. kroner. Anslaget på pris- og lønnsvekst (deflator) i kommunesektoren for 2013 er justert ned frå 3,3 pst. i Nasjonalbudsjettet til 3,0 pst. i Revidert nasjonalbudsjett. Nedjusteringa skuldast at anslaget for lønnsveksten er satt ned frå 4,0 til 3,5 pst. Vi kjenner førebels ikkje dei konkrete konsekvensane av lønsoppgjeret 2013 for Møre og Romsdal fylkeskommune. Vi har såleis ikkje tilstrekkeleg grunnlag for foreslå ei endring av budsjettet for 2013 på dette tidspunktet. 4.2. Det økonomiske opplegget for 2014 Regjeringa legg opp til ein realvekst i kommunesektorens samla inntekter i 2014 på mellom 6 og 6,5 mrd. kroner. Veksten er rekna frå nivået på kommunesektorens inntekter i Revidert nasjonalbudsjett 2013. Regjeringa legg opp til at mellom 5 og 5,5 mrd. kroner kjem i form av frie inntekter. Dette utgjer ein realvekst i frie inntekter på mellom 1,6 og 1,8 pst. Berekningar utført av Det tekniske berekningsutvalet for kommunal og fylkeskommunal økonomi indikerer at kommunesektoren kan få meirutgifter i 2013 på om lag 3,3 mrd. kroner knytt til den demografiske utviklinga. I gjeldande økonomiplan for Møre og Romsdal fylkeskommune er det lagt opp til ein årleg vekst i dei frie inntektene på 1,25 pst.
Side 7 Regjeringa legg opp til at fylkeskommunane får 1 mrd. kroner av den føreslegne veksten i frie inntekter. I Nasjonal transportplan 2014 2023 er det satt av 10 mrd. kroner i planperioden til fornying og opprusting av fylkesvegane. 0,5 mrd. kroner av veksten i frie inntekter til fylkeskommunane er innfasing av desse midlane i 2014. Midlane gis som rammetilskot med ei særskilt fordeling i inntektssystemet (tabell C i Grønt hefte ). Fordelinga av midlane blir lagt fram i statsbudsjettet 2014. Det er vanskelig å sei noko om kor stor andel av desse midlane Møre og Romsdal fylkeskommune får i 2014, spesielt sidan samferdselsmidlane vil bli fordelt etter nye kriterier (sjå nedanfor). Men vi reknar med ein vekst i frie inntekter på rundt 55 mill. kroner frå 2013 til 2014, inkludert ca. 27 mill. kroner i samferdselsmidlar omtala i NTP. I tillegg er det i NTP lagt opp til ein årleg tilskotsramme på 750 mill. kroner til skredsikring på fylkesvegnettet i 10-års perioden. Kor stor andel av desse midlane Møre og Romsdal fylkeskommune vil få, er det ikkje sagt noko om. Midlane er heller ikkje omtalt i kommuneproposisjonen for 2014. I handsaminga av sak T-5/13 Rekneskap med resultatvurdering og årsmelding Møre og Romsdal fylkeskommune 2012, vedtok fylkestinget å avsetje ytterlegare 40 mill. kroner til ramme 70 fylkesvegar i 2013. Midlane skal brukast til dekkelegging og vegoppmerking. Midlane blei finansiert ved bruk av sentralt disposisjonsfond, og fylkestinget vedtok at midlane tilbakeførast til disposisjonsfondet så snart vedlikehaldspakka (i NTP) er gjort tilgjengelig. Slik det ser ut nå vil ikkje tiltakspakka vi får til drift- og vedlikehald av fylkesveg vere nok til å dekkje bruk av sentralt disposisjonsfond på 40 mill. kroner i 2014. Endring av fordelinga av samferdselsmidlar Regjeringa skriv i Prop. 146 S (2012-2013) Kommuneproposisjonen 2014 følgjande: Den varslede framleggelsen av nytt inntektssystem for fylkeskommunene i kommuneproposisjonen for 2014 utsettes ett år, og presenteres i kommuneproposisjonen for 2015. Ein seier vidare at det har vist seg vanskelig å finne gode, objektive kriterier som fanger opp forskjellene i utgiftene til fylkeskommunene på en god måte. Departementet vil i samarbeid med fagmyndighetene sett i gang et prosjekt som særskilt ser på gode løsninger for båtog fergesektoren. Som følgje av at utsetjinga av eit nytt inntektssystem til kommuneproposisjonen for 2015, blir samferdselsmidlane til fylkeskommunane i statsbudsjettet fortsatt gitt med ei særskilt fordeling (tabell C). Men i høve kommuneproposisjonen er det gjort ei ny vurdering av fordelinga av midlane for 2014. Fordelinga av midlane til drift av fylkesvegferjer er uendra. Men midlane til drift og vedlikehald av vegar, samt investeringsmidlar og midlane styrking av frie inntekter vil bli fordelt etter nye kriterier i 2014. Drifts- og vedlikehaldsmidlar er fordelt med utgangspunkt i ein normativ modell frå Vegdirektoratet (MOTIV). MOTIV reknar ut årlege utgifter for ei rekkje drifts- og vedlikehaldsoppgåver basert på registrerte data om det faktiske vegnettet og normative kostnadsmodellar. Det er føreslege fortsatt bruk av MOTIV i fordelinga av drifts- og vedlikehaldsmidlar til fylkesvegar. Men fordelinga vil bli oppdatert som følgje av bruk av nytt talgrunnlag i modellen. Talgrunnlaget har ikkje vore oppdatert sidan 2010.
Side 8 Etter forvaltningsreforma vart det innan samferdsel fordelt 1 mrd. kroner som investeringsmidlar og styrking av frie inntekter til fylka. Fordelinga var basert på vegstandard, veglengde, innbyggjartal og bindingar knytt til investeringsprosjekt som allereie var satt i gang på det tidspunktet då ansvaret for dei nye vegane blei overført til fylkeskommunane. Bindingane på investeringsprosjekta som var satt i gang før 2010 går ut i 2013. På denne bakgrunn foreslår KRD å fordele midlane i 2014 etter veglengde vekta med 50 pst. og innbyggjartal vekta med 50 pst. Korleis oppdateringa av talgrunnlaget i MOTIV og ny fordeling av investeringsmidlar og frie samferdselsmidlar slår ut for Møre og Romsdal fylkeskommune veit vi først når statsbudsjettet for 2014 blir lagt fram i 16. oktober. 5 DEI ØKONOMISKE UTSIKTENE FRAMOVER Når vi ser litt lenger framover enn komande økonomiplanperiode, er det utviklingstrekk som fylkeskommunen må ta omsyn til og fleire forhold som vil påverke den fylkeskommunale økonomien. 5.1 Befolkningsutvikling og skolestruktur Figuren nedanfor viser befolkningsveksten i Møre og Romsdal fram mot 2030. Statistisk sentralbyrå sine framskrivningar viser ein vekst frå 257 913 innbyggjarar i 2012 til 307 528 i 2030 (føresett middel vekst, SSBs alternativ MMMM) Vesten i befolkninga vi få konsekvensar for Møre og Romsdal fylkeskommune sine ansvarsområdet som mellom anna samferdsel, tannhelsetenester og vidaregåande opplæring. Når det gjeld vidaregåande opplæring, viser framskrivningane ein vekst i gruppa 16-19 år på totalt 332 frå 2011 til 2030 for fylket. Ser vi på utviklinga i denne gruppa for dei ulike regionane i fylket, kjem veksten i denne gruppa på Sunnmøre. På Sunnmøre vil talet på vidaregåande elevar auke med 554 elevar frå 2012 til
Side 9 2030, medan ein i Romsdal og Nordmøre vil få ein nedgang i elevtalet på høvesvis 105 og 60 elevar. Denne utviklinga får følgjer for planlegging av framtidig tilbod innan den vidaregåande skolen. Vi viser til sak U-77/13 Ny Ålesundsstruktur - Utviklingsplanar for skulane i Ålesund. Utviklingsplanane for Ålesundsstrukturen tek høgde for veksten i elevtalet. Ingen av skolane har særleg ledig kapasitet i dag, og ein vekst på 554 elevar fram mot 2030 gjer at ein må utvide og omstrukturere kapasiteten på Sunnmøre. Dette vi føre til omfattande investeringskostnader framover. Det er angitt eit totalt behov for om lag 2 mrd. kroner til investering i skolebygg den neste 10-års perioden (2014-2023). I gjeldande økonomiplan er det lagt til grunn 835,5 mill. kroner i investering i skolebygg (2013-2016). I tillegg kjem 124 mill. kroner i opprusting av bygningsmassen og utstyr til skolane. Vi viser til omtale under avsnitt 9 Investeringar. 5.2 Etterslep vegvedlikehald Innanfor samferdselssektoren dekkjer overføringane frå staten på langt nær kostnadsauken til drift/vedlikehald av fylkesvegnettet. Det har over tid gradvis oppstått eit betydeleg forfall på fylkesvegnettet, sett i forhold til anbefalt standard. Statens vegvesen har i samråd med fylkeskommunane gjennomført ei kartlegging av kva det vil koste å fjerne forfallet og gjere tilhøyrande nødvendige oppgraderingar på fylkesvegnettet, jf. rapport av 21. februar 2013. For Møre og Romsdal fylkeskommune er det registrert eit samla behov på om lag 5,6 mrd. kroner. Av dette utgjer om lag 4,4 mrd. kroner investeringar i bruer, tunnelar og ferjekaier og 1,2 mrd. kroner drift- og vedlikehald. I følgje SVV er det m.a. behov for asfaltlegging tilsvarande 120-130 mill. kroner per år for ikkje å auke forfallet ytterlegare. Regjeringa la fram Nasjonal transportplan 2014-2023 (NTP) 12. april 2013. Styrkinga til fylkeskommunane på 10 mrd. kroner skal fordelast med 2,75 mrd. kroner i første 4-års periode og 7,25 mrd. kroner siste 6-års periode. I 2014 er det som nemnd satt av 500 mrd. kroner til fylkeskommunane, og av desse midlane får Møre og Romsdal fylkeskommune antakelig rundt 27 mill. kroner. Møre og Romsdal
Side 10 fylkeskommune vil dermed i åra som kjem ha store etterslepskostnader som staten ikkje dekkjer. Dette blir ei stor økonomisk utfordring i åra som kjem. I NTP står følgjande omtale av drift og vedlikehald av riksvegar: En tilfredsstillende standard på vegnettet er avhengig av økte rammer til drift og vedlikehold. Regjeringen legger derfor opp til et årlig gjennomsnittlig nivå som er om lag 19 pst. høyere enn nivået i saldert budsjett 2013.» (NTP, s. 109) Det er ikkje omtalt at ein satsar på tilsvarande auke når det gjeld fylkesveg og fylkeskommunane sine rammer. Dette var heller ikkje omtalt i kommuneproposisjonen for 2014. Samferdselsområdet i Møre og Romsdal fylkeskommune har også andre økonomiske utfordringar. Fylkestinget vedtok i sak T-14/13 følgjande: Fylkestinget er kjent med at det er forventning til om lag 5 prosent fylkeskommunal medfinansiering i bypakkane. Fylkestinget vil kome tilbake til investeringsbeløp for dei tre byane i ei eiga sak. Det er anslått ein total investeringskostnad for Møre og Romsdal fylkeskommune på om lag 325 mill. kroner. I gjeldande økonomiplan ligger det i 2016 inne ei investering på 23 mill. kroner til Knausenlinja som er ein del av bypakkane. Dei resterande midlane på 302 mill. kroner er ikkje ein del av gjeldande økonomiplan og vil måtte finansierast i tillegg til alle andre investeringar. I tillegg til dette har samferdsel utfordringar på driftssida. Kostnadsauken på driftskontraktar i anleggsbransjen aukar langt meir enn ordinær pris- og lønsvekst som fylkeskommune får i kompensasjon gjennom rammetilskotet. Det same gjer kostnadane på drift av ferje og kollektivtilbod (bilruter). Nye tilbod på fem ferjesamband viser ei kostnadsauke på i gjennomsnitt 42 pst. Eitt av sambanda (Volda-Folkestad) skal Møre og Romsdal fylkeskommune overta frå staten. Vi legg derfor til grunn at kostnadsauken her blir kompensert med statlege midlar. Men kostnadsauken på dei tre andre sambanda må fylkeskommunen handtere innanfor fylkeskommunen si totalramme. Forutan ekstraferje til Nordøyane, jf. avsnitt 5.3, er ikkje konsekvensane av kostnadsauken i ferjedrifta innarbeidd i samferdselssektoren sine driftsrammer. Ei slik auke i kostnadsnivået utover generell prisstigning gjer at driftsramma til samferdsel år for år blir meir og meir pressa. Samferdselsavdelinga har starta eit arbeid med å få synleggjort mogeleg reduksjon i produksjonen innan rutebil, ferjedrift og hurtigbåtdrift. Dette vil vere naudsynt for å få ned veksten i kostnadsnivået, men det vil få konsekvensar for befolkninga i Møre og Romsdal. Men kostnadsauken på kontraktar i tillegg til store utfordringar for å ta igjen etterslepet i vegforfallet, gjer at samferdselssektoren vil vere den mest utfordrande sektoren for fylkeskommunen økonomisk sett i åra som kjem.
Side 11 5.3 Nordøyvegen Vi viser til egen sak om Nordøyvegen til junitinget. I foreløpig investeringsramme har vi innarbeidd det såkalla hovudalternativet eller alternativ 1 i saka om Nordøyvegen. Det vil m.a. innebere at Møre og Romsdal fylkeskommune sitt låneopptak først skjer i 2017. Prosjektets lånekostnadseffekt på driftsnivået i økonomiplanperioden 2013-2017 vil dermed være avgrensa. Anleggsarbeidet på Nordøyvegen vil etter planen starte opp i 2015. Det vil vere behov for ekstra kapasitet/frekvens på ferjesambandet Skjeltene-Lepsøya- Haramsøy som følgje av anleggstrafikken. Ferja som trafikkerer sambandet i dag har for liten kapasitet til å handtere anleggstrafikk i tillegg, så det er dermed lagt til grunn at den nye kontrakten på sambandet vil vere ein to-ferjeløysning. Toferjeløysinga vil føre til auka driftskostnader for Møre og Romsdal fylkeskommune, og den ekstra ferja som blir sett inn frå 2015 vil anslagsvis medføre auka kostnader på 25 mill. kroner per år i perioden 2015-2019. I denne saka er driftsbudsjettet til samferdsel derfor auka med 25 mill. kroner per år f.o.m. 2015. 5.4 Oppsummering økonomiske utfordringar Omtalen over viser at fylkeskommunen har mange økonomiske utfordringar i åra som kjem. Møre og Romsdal fylkeskommune har ikkje økonomisk berekraft til å investere i nye skolebygg samtidig som ein byggjer Nordøyveg og investerer for å fjerne forfallet på fylkesvegane. Diagrammet nedanfor viser utviklinga i Møre og Romsdal fylkeskommune si lånegjeld 10 år framover ved ulike investeringsstrategiar. I diagrammet over viser den nedste stipla linja akkumulert lånegjeld per 31.12 i det aktuelle året ved investering i skolebygg etter gjeldande planar, og investering i fylkesveg etter gjeldande økonomiplan med ein vidareføring av investeringsnivå på 2016-nivået på 100 mill. kroner framover i perioden 2017-2023 (altså at vi ikkje i
Side 12 særleg grad tek omsyn til behov for investeringar som følgje av vegforfallet). Investeringsnivået som følgje av Nordøyvegprosjektet er ikkje med i dette alternativet. Det er teke høgde for at lånegjelda per 31.12.12 er på 2 967 mill. kroner, samt meirverdiavgiftskompensasjon. Per 31.12.2023 vil lånegjelda med ein slik investeringsstrategi vere 4,1 mrd. kroner. På det høgste nivået i 2019 er lånegjelda på 4,3 mrd. kroner. Vidare viser den midtre stipla linja lånegjelda ved ein investeringsstrategi kor fylkeskommunen i tillegg til å investere i skolebygg og fylkesveg etter gjeldande økonomiplan, også investerer i Nordøyvegen. Lånegjelda vil då på det høgste utgjere 5,4 mrd. kroner (i 2020), og 5,2 mrd. i 2023. Ei slik lånegjeld gir rente- og avdragsutgifter på i gjennomsnitt 345 mill. kroner per år over 30 år. Ein auke på om lag 70 pst. i forhold til 2013-nivå. Den heiltrekte svarte linja viser akkumulert lånegjeld ved investering i skolebygg, fylkesveg etter gjeldande økonomiplan, Nordøyvegen, i tillegg til investeringar på fylkesvegnettet for å fjerne forfallet på 4,4 mrd. kroner over 10 år. Med ein slik investeringsstrategi vil Møre og Romsdal fylkeskommune per 31.12.2023 ha ei lånegjeld på 7,6 mrd. kroner. Ei slik lånegjeld gir rente- og avdragsutgifter på i gjennomsnitt 480 mill. kroner per år over 30 år, over dobling av dagens nivå, og det seier seg sjølv at Møre og Romsdal fylkeskommune ikkje kan handtere ei slik gjeld. Fylkestinget må dermed framover prioritere strengt mellom ulike gode formål, både når det gjeld drift og investering. 6 PROFILEN I FRAMLEGGET 6.1 Prioritering 5.1.1 Prinsipp: Investeringar kontra drift Det er ein nær samanheng mellom investeringsnivået i fylkeskommunen og dei midlar ein kan bruke til drift. For kvar ekstra krone som går til dekning av renter og avdrag, blir det ei krone mindre til drift, og omvendt. Dersom nivået på låneopptak eit år blir redusert med 100 mill. kroner, betrar det ubalansen på årsbasis med om lag 7 mill. kroner. Det er vanskelegare å tilpasse drifta til investeringane enn omvendt. Dette inneber at ein bør vere varsam med nye investeringar. 5.1.2 Mål nr. 1: Halde drifta på nivået i gjeldande økonomiplan Mål nr. 1 bør vere å halde drifta på nivået i gjeldande økonomiplan. 5.1.3 Mål nr. 2: Ta inn av etterslepet på fylkesvegane og auke investeringane Når mål nr. 1 er nådd, foreslår vi å prioritere å ta inn etterslepet av forfallet på fylkesvegane og deretter å auke investeringane.
Side 13 7 FELLESINNTEKTER/-UTGIFTER./. Med utgangspunkt i nemnde føresetnader viser vedlegg 1 stipulerte fellesinntekter/-utgifter for fylkeskommunen i 2014-2017. Til vedlegg 1 har vi følgjande kommentarar: Frie inntekter KS har ein prognosemodell for berekning av skatt og statleg rammetilskott for den enkelte fylkeskommune med utgangspunkt i oppdaterte kriterium i inntektssystemet, skatteinntekter i prosent av landsgjennomsnittet og dei inntektsføresetnader som ligg i regjeringas kommuneproposisjon for 2014. Berekningane i prognosemodellen med regjeringa sine oppdaterte anslag i Kommuneproposisjonen for 2014 er lagt til grunn for dei frie inntektene. For åra 2015-2017 er det lagt til grunn ein årleg realvekst i dei frie inntektene på 1,25 pst., jf. pkt. 1. Andre statstilskott I pkt. 2 har vi ført opp statleg renterefusjon for lån til skoleanlegg med 7 mill. kroner i 2017, 6 mill. kroner i 2015 og 2016, og 5 mill. kroner i 2016. Vidare har vi ført opp rentekompensasjon for investeringar i fylkesvegnettet med 12, 12, 11 og 11 mill. kroner for åra 2014-2017. Dessutan har vi ført opp meirverdikompensasjon frå investeringar med 578 mill. kroner. Vidare har vi ført opp overskott av konsesjonskraftinntekter med 7 mill. kroner per år. Renteinntekter og utbytte Det er budsjettert med ei avkastning av likviditetsbehaldninga, kapitalfondet og aksjar på i alt 42 mill. kroner i 2014, 45 mill. kroner i 2015, 43 mill. kroner i 2016 og 43 mill. kroner i 2017, jf. pkt. 3. Utgifter til renter og avdrag på lån tekne opp før 2013 Utgiftene til renter og avdrag på lån som er/blir tekne opp før 2014, er ført opp med 217 mill. kroner i 2014, 218 mill. kroner i 2015, 223 mill. kroner i 2016 og 218 mill. kroner i 2017, jf. pkt. 4. Overføring til investeringsbudsjettet Mva-kompensasjon frå investeringar er i så stort omfang som budsjett- og rekneskapsforskriftene krev (100 pst.), føresett overført til investeringsbudsjettet og brukt til finansiering av dei investeringsprosjekta som genererer kompensasjonen. Dette utgjer dei utgiftene som er ført opp under pkt. 5.
Side 14 8 DRIFTSRAMMER 8.1 Framlegg til netto driftsrammer./. Vedlegg 2 viser vårt framlegg til netto driftsrammer. Til vedlegg 2 har vi følgjande kommentarar: Utgangspunktet for framlegget til netto driftsrammer er sum justerte driftsrammer 2013. Framlegget til endringar utgjer ein auke på 2,7 mill. kroner frå 2013 til 2014. Reduksjonen kan spesifiserast slik: Fellesutgifter Av utgiftsreduksjonen er 12,5 mill. kroner av rekneskapsteknisk art føring av premieavvik. (Premieavviket er eit estimert netto avvik mellom betalt pensjonspremie og berekna pensjonskostnader. Dersom pensjonspremien overstig årets netto pensjonskostnad, skal årets premieavvik førast til inntekt. Motsett skal årets premieavvik førast til utgift dersom pensjonskostnaden er større enn pensjonspremien. Premieavviket eit år blir utlikna over to år.) For 2012 og 2013 ligg det årleg inne 0,5 mill. kroner i tilskott til Norsk Bane for vidare arbeid med høgfartsbane mellom Dombås og Ålesund. Desse midlane er trekte ut igjen frå 2014. For 2013 er det lagt inn 1,5 mill. kroner til dekning av utgifter til utarbeiding av utviklingsplanar for vidaregåande skolar. Frå 2014 er desse midlane trekte ut igjen. Ved en inkurie vart husleieinntekter på 1,38 mill. kroner for Borgundhallen ikkje budsjettert i 2013. Vi foreslår å innarbeide inntektene i budsjettet for 2014, jf. sak U-74/13. Det er frå 2014 lagt inn 0,4 mill. kroner til dekning av auka lisenskostnader i Møre og Romsdal fylkeskommune. Stabsfunksjonar I 2013 vart det lagt inn 0,15 mill. kroner til dekning av vedlikehaldsarbeid på Tanngården. Desse midlane er trekte ut igjen frå 2014. Politisk verksemd I 2013 er det ført opp 0,8 mill. kroner i samband med stortingsvalet. Desse midlane er trekte ut igjen frå 2014. Vidaregåande opplæring I høve til 2013 er ramma høgda med 0,432 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved vidaregåande skolar. Ramma er redusert med 1,750 mill. kroner som følgje av venta ytterlegare innsparing som ein konsekvens av at restaurant- og matfag blei flytta frå Ørskog vidaregåande skole til Borgund vidaregåande skole frå 1.8.2012. Frå 2012 ligg det årleg inne i ramma 0,5 mill. kroner til eit prøveprosjekt for yrkesretting av fellesfag i vidaregåande skole. Frå 2014 er desse midlane trekte ut igjen. Tannhelse I 2013 ligg det inne eit siste trekk på 0,949 mill. kroner i inndekning av underskott frå 2009. Ettersom dette trekket fell vekk frå 2014, er ramma høgda tilsvarande. I 2013 var det satt av 0,45 mill. kroner til avslutning av digitalisering av papirjournalar. Ramma for 2014 er redusert med tilsvarande beløp.
Side 15 Kultur Frå 2014 er ramma høgda med 34 000 kroner som følgje av at 2014 er første året med heilårsverknad av auka husleige ved tannklinikken i Valldal frå mai 2013. Frå 2011 ligg det årleg inne 0,5 mill. kroner i samband med at næmingeordninga (utdanning av restaureringshandverkarar) er etablert som ei fast ordning. Dessutan er 0,5 mill. kroner finansiert av regionale utviklingsmidlar (prosjektmidlar). Då det ikkje er høve til å bruke regionale utviklingsmidlar i meir enn tre år, er ramma høgda med ytterlegare 0,5 mill. kroner frå 2014. Frå 2010 er det årleg ført opp 1,333 mill. kroner i tilskott til Skimuseum i Rindal. Desse midlane er trekte ut igjen frå 2014. Ramma er frå 2014 høgda med 1,927 mill. kroner til dekning av årleg tilskott til det eigedomsselskapet som skal eige Distriktsoperaens hus i Kristiansund. Endra planar kan endre finansieringsopplegget. Frå 2014 er det lagt inn 1 mill. kroner til vidareføring av filmsamarbeid. Regional og næring For 2013 var ramme 60 Forsking og utvikling styrka med 1 mill. kroner til prosjektet Byen som reginal motor. For 2014 er midlane trekt ut av ramma. Samferdsel For 2014 er ramme 70 Fylkesvegar auka med 14 mill. kroner til dekkelegging. For 2015 er det lagt inn ei ytterlegare auke på 6 mill. kroner. Frå 2014 til 2015 betyr framlegget til endringar ein auke på 28,1 mill. kroner som kan spesifiserast slik: Politisk verksemd I 2015 er det ført opp 0,8 mill. kroner i samband med nytt fylkestingsval. Vidaregåande opplæring I høve til 2014 er ramma høgda med 0,652 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved vidaregåande skolar. Fagskolar I høve til 2014 er ramma for 2015 høgda med 0,236 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved Fagskolen i Ålesund. Regional- og næringsutvikling For åra 2011-2014 ligg det inne ei årleg ekstraløyving på 2,5 mill. kroner til styrking av Fjord Noreg AS. Denne løyvinga er trekt ut igjen frå 2015. Frå 2012 ligg det inne ei auka driftsstøtte til Runde Miljøsenter med 1,5 mill. kroner per år. Frå 2015 er desse midlane trekte ut igjen. Frå 2012 ligg det inne ei årleg driftsstøtte til Bioforsk Økologisk med 0,5 mill. kroner. Frå 2015 er desse midlane trekte ut igjen. Samferdsel For 2015 er det lagt inn ein auke i dekkelegging i forhold til 2014 på 6 mill. kroner. For 2015 er det lagt inn ei auke på 25 mill. kroner til dekning av auka ferjekostnader som følgje av Nordøyvegprosjektet, jf. eiga sak om Nordøyvegen til junitinget 2013.
Side 16 Frå 2015 til 2016 utgjer framlegget ein reduksjon på 9,3 mill. kroner. Reduksjonen kan spesifiserast slik: Fellesutgifter I perioden 2013-2015 ligg det inne i ramma 225 000 kroner til dekning av Møre og Romsdal fylkeskommune sin andel av pilotprosjekt om snøskredvarsling. Frå 2016 er midlane trekt ut. Stabsfunksjonar I 2013-2015 ligg det inne i ramma 0,2 mill. kroner til universell utforming. Frå 2016 er desse midlane trekte ut igjen. Politisk verksemd I 2015 er det ført opp 0,8 mill. kroner til nytt fylkestingsval. Desse midlane er trekte ut igjen frå 2016. Vidaregåande opplæring I høve til 2015 er ramma høgda med 1,03 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved vidaregåande skolar. Fagskolar I høve til 2015 er ramma for 2016 høgda med 0,442 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved Fagskolen i Ålesund. Tannhelse I 2015 ligg det inne eit siste trekk på 0,42 mill. kroner i inndekning av underskott frå 2011. Ettersom dette trekket fell vekk frå 2016, er ramma høgda tilsvarande. Samferdsel Fylkestinget vedtok ved behandlinga av ØP 2012-2015 å auke trafikktryggingsmidlane med 10 mill. kroner for kvart av åra 2013-2015. For 2016 er desse midlane trekte ut igjen. Frå 2016 til 2017 utgjer framlegget ein auke på 1,2 mill. kroner. Auken kan spesifiserast slik: Politisk verksemd I 2017 er det ført opp 0,8 mill. kroner i samband med nytt stortingssval. Fagskolar I høve til 2016 er ramma for 2016 høgda med 0,404 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved Fagskolen i Kristiansund.
Side 17 8.2 Nokre saker det blir arbeidd med Vi finn grunn til å nemne nokre av dei sakene som ein arbeider med for å få fram eit avgjerdsgrunnlag for, men som det ikkje er lagt inn talmessige driftskonsekvensar av i denne saka. Det gjeld følgjande saker: Opera og museumsbygg i Kristiansund. Kristiansund kommune planlegg nytt opera- og museumsbygg. Fylkestinget har tidlegare gjort intensjonsvedtak om å vere medfinansiør. Denne saka var imidlertid knytt til ombygging/utbygging av Festiviteten. Kristiansund kommune har no gjennomført renovering av Festiviteten for eigne midlar utan økonomisk medverknad frå Møre og Romsdal fylkeskommune. Planlegginga av det nye prosjektet er på noverande tidspunkt ikkje kome så langt at det er muleg å legge fram presise økonomiske kalkylar. Finansieringa vil bli eit spleiselag mellom Kristiansund kommune, Møre og Romsdal fylkeskommune og staten. Alnes Fyr Giske kommune Det planlegges utbygging av kunstgalleri med tilhøyrande fasiliteter knytt til gamle Alnes fyr i Giske kommune. Galleriet skal m.a. huse verker av Ørnulf Oppdal og Sidsel Colbiørnsen. Anlegget skal byggjast av Giske kommune og drivast av stiftinga Alnes Fyr. For Møre og Romsdal fylkeskommune sin del vil det økonomiske engasjementet vere på 6 mill. kroner. Dette kan løysast ved å hente 2 mill. kroner frå spelemiddelordninga Tilskot til lokale kulturbygg og 4 mill. kroner av fylkeskommunale driftsmidlar som eit eingongstilskot. Mobilt vitensenter Det er gjennomført eit Forprosjekt for "Utredning av mobilt vitensenter i Møre og Romsdal" på oppdrag for Utdanningsavdelinga. Oppdraget er basert på saksframlegg og vedtak i Nærings- og miljøutvalet "NM-77/11A Mobilt vitensenter for oppleving og læring innan naturvitenskap, teknologi og matematikk i Møre og Romsdal" Forprosjektet skulle kvalitetssikre og konkretisere mulige løysingar for å etablere eit vitensentertilbod til skolane i Møre og Romsdal, og avklare relevante føresetnader knytt til målgrupper, innhald, organisering, samarbeid og økonomi for desse med tilråing av løysing. Forprosjektet har vist at eit vitensentertilbod til alle elevar i alle ungdoms- og vidaregåande skolar i fylket (omlag 20 000 elevar), vil kunne gi eit vesentleg bidrag til økt rekruttering til realfaglege studieval. Det kan og medverke til reduksjon av fråfall ved vidaregåande skolar i fylket. Det er sannsynleggjort at ein vil kunne sjå betydelege vinstar for både samfunns- og næringsliv ved ei slik etablering. Ein viktig samfunnsvinst kan vere bidrag til redusert fråfall i skolane. Etablering av eit vitensentertilbod til alle elevane i målgruppene i fylket blir difor ei svært god investering i framtidig verdiskaping. Det vert tilrådd å velje eit lett mobilt konsept med varebil for transport til skolane, og bruk av skolane sin eigen infrastruktur for show, undervisning, eksperimentutstilling og inspirasjon for elevar og lærarar. I rapporten har ein tilrådd at det mobile vitensenteret har base i Ålesund i tilknyting til Sunnmøre museum, spesielt på grunn av den formidlingskompetansen ein har og nærleik til sentrale teknologiske miljø som høgskolen i Ålesund og NMK-sentret.
Side 18 Ein legg til grunn at nødvendige investeringar til eit mobilt vitensenter vert finansiert av eksterne aktørar. Driftskostnadane er vurdert å verte mellom 3,7 og 4 mill. kroner per år, totalt 15,2 mill. kroner for perioden 2014-2017. Ein tenkjer seg at fylkeskommunen sin del av desse utgiftene vil verte omlag 8,7 mill. kroner. I oppstartsåret 2014 ser ein for seg at Møre og Romsdal fylkeskommune dekkjer heile driftskostnaden, dvs. 3,7 mill. kroner. For åra vidare framover ser ein for seg at kommunar og eksterne aktørar er med på å dekkje driftsutgiftene, slik at fylkeskommunen sitt bidrag kan reduserast. Utdanningsavdelinga i Møre og Romsdal fylkeskommune har i møte med Kunnskapsdepartementet blitt oppmoda om å søke statlege midlar til både investering og drift av vitensenteret. Spesialundervisning Utgiftene til spesialundervisning har auka kraftig i perioden fra 2007 til 2013, jf. følgjande tabell: (i mill. kroner) Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett 2009 2010 2011 2012 2013 Spesialundervisning 104 362 113 572 133 278 147 971 154 461 Auke frå året før 14 % 9 % 17 % 11 % 4 % Total ramme utdanning 1 247 111 1 352 132 1 413 871 1 464 665 1 534 846 Auke frå året før 7 % 8 % 5 % 4 % 5 % Spesialundervisning som andel av total ramme 8,40 % 8,40 % 9,40 % 10,10 % 10,10 % Tabellen syner rammene til spesialundervisning og total ramme til utdanningssektoren som er løyvd av fylkestinget i samband med den årlege budsjetthandsaminga. Ser ein perioden samla har ramma til spesialundervisning auka med 67 pst. medan totalramma har auka med 37 pst. Tabellen viser og at i åra 2009 og 2010 hadde ein høgare vekst i totalramma enn i perioden 2011-2013. For skoleåret 2013/ 2014 er situasjonen slik at talet på elevar med særleg stort behov for tilrettelegging er venta å auke med om lag 11 pst. Ein ventar difor at dei avsette midlane for 2013 ikkje er tilstrekkelege. Dersom totalramma til utdanningssektoren ikkje vert styrka for å ta høgde for den venta veksten innanfor spesialundervisning, må det gjerast tilpassingar i skolebruksplanen (færre klassar). FoU og Høgskoler Høgskular: Ein viser her til sak om å slå saman høgskulane i fylket til ein høgskule med 4 campus. Skal ein felles høgskule gje dei effektane vi ynskjer vil det vere behov for å styrke denne institusjonen. Ein tenker her særleg på å bygge opp kompetansen på høgskulane. Dette gjer dei meir interessant ut i frå både ein personell og student rekrutteringstilnærming. Høgskulane vil og ha meir kompetanse å tilby regionen den er ein del av. Fylkeskommunen vil vere den aktøren som særleg ut i frå sitt mandat kan ha ei rolle i å bygge opp høgskulen i Møre og Romsdal. Til å bygge opp høgskulen, spesielt gjennom ei god doktorgradsutdanning vil det vere behov for betydelege styrkingsmidlar. FoU: Møre og Romsdal har små forskningsmiljø, og fylkeskommunen er engasjert i desse enten i form av eigarskap eller støtte i ei eller anna form. Dei miljøa vi i
Side 19 denne samanheng talar om er Møreforsking (deleigar og årleg driftsstøtte), Nofima (deleigar og årleg driftsstøtte), Runde Miljøsenter (deleigar og tidsavgrensa driftsstøtte) Bioforsk (ikkje eigar tidsavgrensa støtte). Desse FoU miljøa har lite grunnkapital og opererer i eit pressa marknad, støtte frå fylkeskommunen kan derfor fort bli eit tema. Ein har ikkje forslag om konkrete løyvingar no, men melder inn problemstillinga som ei sak som kan komme i økonomiplan perioden. Reiseliv Reiselivet i Møre og Romsdal ber preg av å ha mange små aktørar spedt ut over heile fylket. Næringa er og prega av at bedriftene har dårleg inntening. Dette gjer at fylkeskommunen i samarbeid med næringa har tatt ansvar for marknadsføring av fylket som reisemål, både nasjonalt og internasjonalt. Fylkeskommunen har og engasjert seg i ulike utviklingstiltak i næringa, som produkt og bedriftsutvikling. Vidareføring av forsterka marknadsføring gjennom Fjord Norge: Dei fire vestlandsfylka har gått saman om å marknadsføre fjordane som internasjonalt reismål gjennom Fjord Norge. Fylkeskommunen har derfor gitt Fjord Norge årleg driftstøtte vel 1,5 millionar årleg. I ein 4 årsperiode (2011 2014) har dei fire fylkeskommunane auka løyvinga til Fjord Norge med 2,5 millionar kroner årleg for å styrke marknadsføringa av fjordane som internasjonalt reisemål. Det er forventa at vi blir bedt om å forlege denne satsinga utover 2014. Regjeringa la fram strategi for utvikling Reiselivet i Norge, Destinasjon Norge Eit av tiltaka er å endre strukturen for destinasjonsselskapa. Konkret vil ein ha færre, større og meir robuste destinasjonsselskap, med ei meir solid finansiering enn det vi ser i dag. Dette kan skape behov for eit større engasjement frå fylkeskommunen inn mot destinasjonsselskapa. Ut i frå det ein veit i dag er ekstra løyving i 2014 ikkje aktuelt. Åkneset/ Tafjord IKS Dette er eit selskap fylkeskommunen eig saman med kommunar som er trua av store fjellskred. Det har vært arbeidd for at ansvaret for storparten av dette arbeidet skal overtakast av staten. Det betyr at varsling kan på sikt vere det ein sit att med lokalt, staten vil då overta finansieringa av overvakinga. Forhandlingane med staten om overtaking har stoppa opp, (midlertidig?) dette betyr at fylkeskommunal løyving er nødvendig. Det ligg inne ei permanent finansiering i heile økonomiplanperioden på 1,4 mill. kroner årleg. I tillegg har fylkeskommunen gitt ei årleg ekstraløyving, etter søknad på 1,5 mill. kroner dei siste to åra. Det må framleis ligge inne grunnløyving, og fylkeskommunen må ta stilling til kva holdning ein skal ha til søknader om tilleggsløyvingar. Møre og Romsdal Såkornfond AS Møre og Romsdal fylkeskommune arbeider med evaluering av Møre og Romsdal Såkornfond AS. Evalueringa vil bli lagt fram for fylkesutvalet 1. juli 2013. Oppsummering Det er ikkje alle saker vi har omtalt ovanfor kor kostnadsbehovet er angitt. Men oppsummert er foreløpig angitt behovet for auka driftsmidlar (som ikkje er innarbeidd i sektorane sine driftsrammer) som følgjer:
Side 20 (i mill. kroner) 2014 2015 2016 2017 Alnes Fyr Giske kommune 6,0 Mobilt vitensenter 3,7 2,4 1,5 1,1 Reiseliv 2,5 2,5 2,5 Åkneset/ Tafjord IKS 1,5 1,5 1,5 1,5 Sum 11,2 6,4 5,5 5,1 Effektiviseringsprogram Vi viser til sak T-6/13 Effektiviseringsprogram oppfølging av fylkestingets vedtak i sak T-71/12 Økonomiplan 2013-2016 med budsjett for 2013. Fylkestinget gjorde 23.04.2013 følgjande vedtak i saka: Fylkestinget ber fylkesrådmannen arbeide vidare med oppfølging av vedtaket i sak T-71/12, punkt 4, fram mot framlegget til økonomiplan 2014-2017 i fylkestinget i desember 2013. Fylkestinget forutsetter imidlertid at fylkets positive renome og rolle som regional utvikler og samhandlingsaktør for hele fylket ikke svekkes. Fylkesrådmannen arbeider vidare med å fremme forslag til effektiviseringsprogram fram mot fremlegg til økonomiplan 2014-2017 i november 2013. Ein reduksjon i driftskostnadene/auke i driftsinntektene på høvesvis 15, 30 og 45 mill. kroner for åra 2014-2016 er dermed ikkje innarbeidd i sektorane sine driftsrammer i denne saka.
Side 21 9 INVESTERINGAR Investeringane i gjeldande økonomiplan er på 2 711,1 mill. kroner samla for åra 2014-2016. Når vi forlenger gjeldande økonomiplan med år 2017, og legg til grunn oppdatert investeringsprofil i Nordøyvegprosjektet, ny Ålesundsstruktur og vidareføring av investeringsnivået for fylkesvegar (ekskl. Nordøyvegen) i 2016 til 2017, utgjer investeringane 3 090,4 mill. kroner samla for 2014-2017. (i mill. kroner) INVESTERINGSPROSJEKT Sum 2014 2015 2016 2017 2014-2017 Opprusting av bygningsmassen 15,0 15,0 15,0 15,0 60,0 IT infrastruktur og nettverk 0,5 0,5 0,5 0,5 2,0 Sum sentrale styringsorg./fellesutg. 15,5 15,5 15,5 15,5 62,0 Utstyr/universell utforming/pedagogisk ombygging 13,0 13,0 13,0 13,0 52,0 Kristiansund vgs, bygg 8, byggetrinn 1 40,0 40,0 Kristiansund vgs, bygg 04 14,0 15,0 29,0 Rauma vgs, brannsikring/opprusting 20,0 20,0 Molde vgs, byggetrinn 2 45,0 45,0 90,0 Haram vgs, opprusting 15,0 18,0 33,0 Romsdal vgs, byggetrinn 2 40,0 120,0 120,0 120,0 400,0 Gjermundnes vgs 1,0 1,0 15,0 17,0 Fagerlia vgs 10,0 50,0 100,0 55,0 215,0 Ålesund vgs (Sørsida) 5,0 15,0 100,0 130,0 250,0 Borgund vgs 2,0 15,0 17,0 Spjelkavik vgs 5,0 25,0 30,0 60,0 Sum vidaregåande skolar 208,0 302,0 380,0 333,0 1 223,0 Fagskolane 2,0 2,0 2,0 2,0 8,0 Sum fagskolar 2,0 2,0 2,0 2,0 8,0 Tannhelse utstyr 2,0 2,0 2,0 2,0 8,0 Nye/opprusting av klinikkar 5,0 3,0 3,0 3,0 14,0 Sum tannhelse 7,0 5,0 5,0 5,0 22,0 Ruteinformasjon 1,0 1,0 1,0 3,0 Elektronisk billettering 1,0 1,0 Sanntidsinformasjon 7,0 1,0 8,0 Fylkesvegar 215,0 99,8 96,7 100,0 511,4 Fylkesvegar- Nordøyvegen 50,0 200,0 300,0 700,0 1 250,0 Rassikring fylkesvegar 2,0 2,0 Sum samferdsel 276,0 301,8 397,7 800,0 1 775,4 SUM INVESTERINGAR 508,5 626,3 800,2 1155,5 3 090,4
Side 22 9.1 Oversikt over investeringane I denne saka legg vi til grunn ein rentesats på nye og flytande lån på 2,6 % i 2014, 3,1 % i 2015, 3,6 % i 2016 og 3,8 % i 2017. Dessutan legg vi til grunn ei gjennomsnittleg avdragstid på 30 år og at låneopptak skjer per 1.10 (dvs. ikkje avdrag og berre 3 månaders renteutgifter i investeringsåret)../. Oversikt over investeringane går fram av vedlegg 3. Investeringane vil totalt for åra 2014-2017 påføre fylkeskommunen 164,8 mill. kroner i nye utgifter til renter og avdrag med slik fordeling: År mill. kroner 2014 2,3 2015 25,2 2016 52,3 2017 85,0 Sum 164,8 Investeringsplanane legg opp til følgjande investeringar i økonomiplanperioden: År mill. kroner 2014 508,5 2015 626,3 2016 800,2 2017 1 155,5 Sum 3 090,4 Totalt investeringsbeløp for åra 2014-2016 er redusert med 776,2 mill. kroner i høve til vedteken økonomiplan for desse åra. Totalt for perioden 2014-2017 er investeringane på 3 090,4 mill. kroner. Investeringane i perioden er tenkt finansiert ved nye låneopptak og momskompensasjon frå investeringar. I tillegg er Nordøyvegprosjektet finansiert delvis ved eksterne midlar. Sentrale styringsorgan og fellesutgifter Investeringane som er ført opp under sentrale styringsorgan og fellesutgifter, gjeld opprusting av bygningsmassen (stort sett skolar). Vidaregåande opplæring I tillegg til midlar til opprusting av bygningsmassen (15 mill. kroner kvart år) og utstyr og universell utforming (13 mill. kroner kvart år) inneheld framlegget følgjande skoleprosjekt: Kristiansund vg. skole, bygg 8, byggetrinn 1 Kristiansund vg. skole, bygg 04 Romsdal vg. skole, byggetrinn 2 Molde vg. skole, byggetrinn 2 inkl. kantine Haram vg. skole, opprusting Rauma vg. skole, brannsikring/opprusting Gjermundnes vgs
Side 23 Fagerlia vgs Ålesund vgs (Sørsida) Borgund vgs Spjelkavik vgs Investeringane i skoleprosjekt utgjer samla 1 179 mill. kroner for perioden 2014-2017. Vi har då lagt til grunn investeringar i samsvar med vedtaket i Fylkesutvalet i sak U-77/13 Ny Ålesundsstruktur - Utviklingsplanar for skulane i Ålesund. Investeringane i skoleprosjekt er for perioden 2014-2016 177 mill. kroner høgare enn i same periode i gjeldande økonomiplan. Samferdsel Investeringane i fylkesvegar ekskl. Nordøyvegprosjektet er i samsvar med gjeldande økonomiplan. Nivået på investering i 2016 er foreløpig vidareført for 2017. Samla for perioden 2014-2017 inneber dette investeringar i fylkesvegar på 513,4 mill. kroner. Investeringskostnadene i Nordøyvegprosjektet er oppdatert i samsvar med Statens vegvesen sitt siste anslag og periodisering. Totalt for perioden 2014-2017 utgjer investering i Nordøyvegen 1 250 mill. kroner. På grunn av at investeringane i Nordøyvegprosjektet nå er skyvd lenger ut i tid enn lagt til grunn i gjeldande økonomiplan, er investeringane for perioden 2014-2016 959 mill. kroner lågare enn i gjeldande økonomiplan for same perioden. Dette er hovudårsaka til ubalansen på om lag 141 mill. kroner i gjeldande økonomiplan nå er redusert til om lag 35 mill. kroner. I tillegg er det for perioden lagt inn 12 mill. kroner i investeringar i betre ruteinformasjonsteneste og elektronisk billettering. Totale investeringar i samferdsel i perioden etter framlegget er dermed på 1 775,4 mill. kroner. Samferdselsutvalet behandla 29. mai 2013 sak SA-22/13 Investeringsprogram 2014-2013 (fylkesveg). Samferdselsutvalets eventuelle endringar i prioriteringa av samferdselsprosjekt i forhold til gjeldande økonomiplan er ikkje innarbeidd i her. Oppsummering Fylkeskommunen vil med dei skisserte investeringane ha ei lånegjeld på 4 374 mill. kroner ved utgangen av 2017. Dette er ein auke på 1 407 mill. kroner samanlikna med utgangen av 2012. Lånegjelda var i gjeldande økonomiplan på 4 460 mill. kroner ved utgangen av 2016. Årsaka til nedgangen i lånegjelda nå eitt år lenger fram i tid er som nemnd at investeringsprofilen til Nordøyvegprosjektet er endra i høve til gjeldande økonomiplan. I høve nye planer kjem dei store investeringskostnadene i perioden 2017-2019, medan gjeldande økonomiplan tok høgde for at dei store investeringsbeløpa kom i perioden 2015-2017. I tillegg vart låneopptaket i 2012 lågare enn lagt til grunn i budsjettet, og låneopptaket for 2013 justert ned med om lag 100 mill. kroner, jf. Økonomirapportering per 1. tertial 2013 (U-74/13).