Strategi og rammer for arbeidet med økonomiplan

Transkript

1 saksframlegg Dato: Referanse: Vår saksbehandlar: /2015 Gunn Randi Seime Saksnr Utval Møtedato Fylkesutvalet Fylkestinget Strategi og rammer for arbeidet med økonomiplan Bakgrunn Utgangspunktet for arbeidet med ny økonomiplan er hovudmåla i vedteken fylkesplan. Den årlege rulleringa av sektorane sine handlingsprogram må koplast til årleg rullering av økonomiplan inkl. årsbudsjett. Fylkesplan Fylkesplanen inneheld følgjande: VISJON: Vi vågar litt meir! Vidare inneheld den følgjande satsingsområde: HOVUDMÅL KULTUR: Møre og Romsdal skal ha eit mangfaldig og kunnskapsrikt kulturliv, der aktivitetar og opplevingar, inkludering og folkehelse står sentralt. HOVUDMÅL KOMPETANSE: Oppvekst- og utdanningssystemet i Møre og Romsdal skal opplevast som attraktivt og godt tilrettelagt for brukarane. Det skal vere god samanheng mellom utdanningsnivå og skulane skal levere kompetanse som næringslivet og offentleg sektor har bruk for. HOVUDMÅL VERDISKAPING: Møre og Romsdal skal ha vekstkraftige lokalsamfunn med urbane kvalitetar, og eit internasjonalt konkurransedyktig næringsliv. HOVUDMÅL SAMFERDSEL: Fremme regional utvikling og robuste bu-, arbeids- og serviceregionar gjennom å tilby eit effektivt, tilgjengeleg, sikkert og miljøvennleg transportsystem. 2. Samandrag Regjeringa legg opp til ein realvekst i kommunesektorens samla inntekter i 2016 på mellom 6 og 7 mrd. kroner. I statsbudsjettet for 2016 vil regjeringa komme tilbake med endelig forslag til inntektsrammer. Veksten er rekna frå nivået på kommunesektorens inntekter i revidert nasjonalbudsjett Regjeringa legg opp

2 til at mellom 4,5 og 5 mrd. kroner er frie inntekter. Dette utgjer ein realvekst i frie inntekter på mellom 1,3 og 1,4 prosent. Regjeringa legg opp til at fylkeskommunane får 500 mill. kroner av den føreslegne veksten i frie inntekter. Av denne veksten gjeld 200 mill. kroner vidare opprusting av fylkesvegane. For Møre og Romsdal fylkeskommune er det for åra lagt til grunn ein årleg realvekst i skatteinntektene på 0,5 prosent. For rammetilskottet er det lagt opp til ein realvekst frå 2015 til 2016 på 1,2 prosent, og 0,4 prosent for åra Samla er det lagt til grunn 1,0 prosent realvekst i dei frie inntektene frå 2015 til 2016, og 0,4 prosent frå Tabellen nedanfor gir oversikt over anslaga for skatteinntekter og rammetilskott i komande økonomiplanperiode: (i mill. kroner) Just. budsjett Skatt på formue og inntekt , , , ,0 Ordinært rammetilskott , , , ,9 Sum , , , ,9 Vidare er det i denne saka innarbeidd eit foreløpig utkast til investeringsprogram i perioden som inneheld investeringar på heile 4 729,6 mill. kroner (inkl. mva). Det foreløpige utkastet er basert på vedteken økonomiplan , og eit investeringsnivå på fylkesvegar på 100 mill. kroner og investeringar i skolebygg i 2019 i samsvar med gjeldande planar. Oppsummert ser foreløpig utkast til samla investeringsprogram for perioden slik ut (inkl. mva.): (i mill. kroner) Sum SEKTOR Sum sentrale styringsorg./fellesutg. 17,9 17,5 17,5 17,5 70,4 Sum vidaregåande skolar 300,5 398,0 167,3 431, ,3 Sum fagskolar 2,0 2,0 Sum tannhelse 28,0 32,0 21,0 21,0 102,0 Sum samferdsel 440,8 964, ,9 781, ,0 SUM INVESTERINGAR 789, , , , ,6 Foreløpig investeringsbudsjett er redusert med totalt 283,8 mill. kroner i perioden i forhold til investeringsbudsjettet for same periode i økonomiplanen for Det skuldast i hovudsak omperiodiseringar på enkelte av investeringsprosjekta på dei vidaregåande skolane, samt noko forskyving av investeringar ut i tid. Vidare er foreløpig utkast til investeringar i fylkesvegar (ekskl. Nordøyvegprosjektet) i samsvar med gjeldande økonomiplan for For året 2019 har vi lagt til grunn investeringar i fylkesvegar på 100 mill. kroner. Totalt utgjer investeringane i fylkesveg for fireårsperioden 951,1 mill. kroner, inkl. investeringsmidlar til rassikringprosjektet Røyr-Hellesylt, byggjesteg 3. Vidare er Nordøyvegprosjektet lagt inn i foreløpig investeringsbudsjett med totalt 2 299,6 mill. kroner for Nordøyvegen blir i desse dagar kvalitetsikra av eksterne konsulentar, KS2. Utfallet av det arbeidet vil kunne endre både investeringskostnaden og framdriftsplanen for prosjektet i høve til det som er

3 føresett i denne saka. Regjeringa har i kommuneproposisjonen for 2016 lagt fram forslag til ei ferjeavløysingsordning også for fylkeskommunane. Vi må kome tilbake til kva dette vil ha å seie for Møre og Romsdal fylkeskommune og Nordøyvegen. Fylkeskommunen vil med eit slikt foreløpig forslag til investeringsprogram ha ei lånegjeld på mill. kroner ved utgangen av Dette er ein auke på heile mill. kroner samanlikna med utgangen av Fylkesrådmannen er av den oppfatning at Møre og Romsdal fylkeskommune ikkje har økonomisk berekraft til å handtere ei slik gjeld. Investeringsnivået må reduserast kraftig komande økonomiplanperiode. Det betyr at prosjekt som ikkje har starta opp må utsetjast i tid eller kuttast heilt ut. Høg aktivitet i næringslivet, gode skatteinntekter og høge overføringar har medverka til gode økonomiske resultat for fylkeskommunen dei siste åra. Når ein ser framover vil ein på den andre sida sjå minkande fondsmidlar og stadig stigande lånegjeld, noko som bind økonomien i lang tid framover. Minkande reservar og bundne utgifter gjer at handlefridomen vil bli redusert, noko som betyr at fleksibiliteten blir mindre og fylkeskommunen blir stadig meir sårbar overfor uføresette situasjonar. Dei inntekter, driftsrammer og investeringsrammer som er innarbeidd i foreløpig utkast, gir ein ubalanse i 2016 på 29,6 mill. kroner, og ein samla ubalanse for åra på heile 194,8 mill. kroner.

4 År i mill. kr , , , ,1 Sum 194,8 Dersom ein går inn for ei slik løysning, vil ein måtte bruke eit tilsvarande beløp av driftsfonda for å balansere framlegget. Det betyr at framlegget inneheld eit driftsog investeringsnivå som dei forventa framtidige inntektene ikkje er i stand til å bere. I denne saka har vi ikkje teke omsyn til utgifter til ekstra ferjekapasitet på Hareid- Sulesund f.o.m Skal det tiltaket også finansierast utan å kutte på andre stader i drifta, er fonda brukte på tre år. Det betyr at vi har tre år på å omstille Møre og Romsdal fylkeskommune. Det må vi gjer ved strukturelle grep på alle sektorar. Samferdsel, vidaregåande opplæring, administrasjon, kultur, regional- og næringsutvikling og tannhelse må alle omstille drifta. Fylkestinget vedtok i fylkestinget i desember 2014 å auke driftsbudsjettet for finansiert ved auke i skatteinntektene, jf. vedtak i sak T-73/14. Fylkesrådmannen vil i framlegget til økonomiplan til hausten foreslå at dei fleste av dei tiltaka som vart gitt pengar til tas ut igjen av budsjettet. Tiltaka vart finansiert med auka skatteinntekter, og nye anslag viser at skatteinntektene for i gjeldande økonomiplan er for høge. Tiltak som vart gitt midlar til var styrking av fagskolane, mobilt vitensenter, ungdommens kulturrabatt, auka kulturtilskot, ingen produksjonstilpasning på ferjer, TS-midlar, rasferje for indre Sunnmøre og pendlarrute Sande kommune. Fylkesrådmannen ser heller ikkje korleis vi skal klare å setje av 20 mill. kroner til eit høgskolefond, og vil foreslå å gjøre om på dette vedtaket i komande økonomiplan. Premissane som låg til grunn for å opprette eit høgskolefond har også endra seg den seinare tid. I tillegg vil fylkesrådmannen m.a. basert på diskusjon og innspel i fylkestingets behandling av denne saka, kome med forslag til tiltak slik at vi har eit framlegg i balanse når vi legg fram økonomiplanforslaget i november. 3. Kommuneproposisjonen for 2016 Regjeringa la 12. mai 2015 fram følgjande forslag: Meld. St. 2 ( ) Revidert nasjonalbudsjett 2015 (RNB) Prop. 119 S ( ) Tilleggsbevilgninger og omprioriteringer i statsbudsjettet for 2015 Prop. 121 S ( ) Kommuneproposisjonen 2016 Stortinget behandlar Kommuneproposisjonen 2016, Revidert nasjonalbudsjett 2015 og Tilleggsbevilgninger og omprioriteringer i statsbudsjettet for 2015 i juni. Vi vil her kort omtale dei viktigaste følgjene for Møre og Romsdal fylkeskommune.

5 3.1 Endringar i det økonomiske opplegget for 2015 I Nasjonalbudsjettet for 2015 (Meld. St. 1 ( )) vart realveksten i kommunesektoren sine samla inntekter i 2015 anslått til 8,7 mrd. kroner, dvs. 2,1 prosent. Veksten i dei frie inntektene blei anslått til 5,6 mrd. kroner, dvs. 1,7 prosent. Veksten blei rekna i forhold til daverande anslag på regnskap for I Revidert nasjonalbudsjett 2015 er anslaget på inntekts- og formuesskatt til kommunesektoren samla i 2015 nedjustert med 1,0 mrd. kroner i høve til Nasjonalbudsjett I tillegg viser foreløpige regnskapstall for 2014 at kommunesektorens inntekter frå skatt på allminneleg inntekt vart om lag 0,6 mrd. kroner lågare enn lagt til grunn i nasjonalbudsjettet for Samla sett anslår regjeringa nå at kommunesektoren sine skatteinntekter blir 1,6 mrd. kroner lågare enn lagt til grunn i statsbudsjett Realveksten i kommunesektorens samla inntekter er i revidert nasjonalbudsjett 2015 anslått til 6 mrd. kroner. Regjeringa foreslår i revidert nasjonalbudsjett å styrke rammeoverføringane til kommunesektoren med 1,1 mrd. kroner. Auken i rammeoverføringane er fordelt med 907,8 mill. kroner til kommunane og 192,2 mill. kroner til fylkeskommunane. Av dette beløpet er 4,9 mill. kroner kompensasjon som følgje av for låg rammeoverføring i 2015 til fire fylkeskommunar, deriblant Møre og Romsdal fylkeskommune (sjå meir om dette under punkt 3.3). Vi får truleg 2,3 mill. kroner av styrkinga på 4,9 mill. kroner i Regjeringa vil kome tilbake til ytterlegare kompensasjon for Dersom vi legg til grunn at Møre og Romsdal fylkeskommune sin del av 187,3 mill. kroner (192,2-4,9) er tilsvarande vår del av innbyggjarane sett i forhold til det totale talet på innbyggjarar i landet, får vi 5,1 prosent av midlane. Det vil seie 9,6 mill. kroner. Total auke i rammetilskotet blir da 11,9 mill. kroner i 2015-budsjettet. I økonomiplan for Møre og Romsdal fylkeskommune er skatteinntektene for 2015 budsjettert i tråd med anslaget i nasjonalbudsjettet for Anslag på rekneskap 2014 i statsbudsjett 2015 for Møre og Romsdal fylkeskommune vart om lag 6 mill. kroner for høgt. I tillegg utgjer nedjusteringa av skatteinntektsanslaget i revidert nasjonalbudsjett 2015 om lag 12 mill. kroner for Møre og Romsdal fylkeskommune. Samla sett viser dermed prognosen for skatteinntektene ein reduksjon på 18 mill. kroner i 2015-budsjettet. I saka om økonomirapportering per 1. tertial 2015 er det foreslått å justere budsjettet i tråd med anslaga i RNB og kommuneproposisjon. I tillegg er det foreslått å bruke driftsfond til å dekke netto reduksjon i skatteinntekter og rammetilskot på 6,1 mill. kroner. I denne saka er dette teke omsyn til når vi reknar veksten i frie inntekter frå 2015 til Anslaget på pris- og lønnsvekst (deflator) i kommunesektoren for 2015 er justert ned frå 3,0 prosent i nasjonalbudsjettet til 2,9 pst. i revidert nasjonalbudsjett. Nedjusteringa skuldast at anslaget for lønnsveksten er satt ned frå 3,3 til 3,2 prosent. Vi kjenner førebels ikkje dei konkrete konsekvensane av lønsoppgjeret 2015 for Møre og Romsdal fylkeskommune. Dersom det viser seg at vi i 2015 får ei innsparing knytt til lønnsoppgjeret vil denne tilførast sentralt disposisjonsfond. Mindreforbruket i drifta på rammeområda for 2014 var på 59,1 mill. kroner. 44,2 mill. kroner av mindreforbruket vart overført til driftsbudsjettet for 2015, medan 10,3 mill. kroner av meirforbruket i 2014 er lagt inn som eit trekk i budsjettramma for I tillegg vart det brukt 1,6 mill. kroner av sentralt disposisjonsfond etter evalueringa av årsrekneskapen for 2014.

6 Etter evalueringa av 2014-rekneskapen er saldoen på Møre og Romsdal fylkeskommune sitt sentrale driftsfond på 74,5 mill. kroner (ekskl. fond som tilhøyrer sektorane): Per 1. tertial 2015 er det disponert 83,3 mill. kroner av driftsfondsmidlane slik: (i mill. kroner) ØP : Byutviklingsfond -5,0 -Saldering 2015-budsjettet -51,3 Resultatvurdering av 2014-rekneskapen -1,6 Ettergivelse lån til Jugendstilsenteret -0,5 Red. skatteinntekter i ,1 Ekstra ferjekapasitet Hareid-Sulesund m.a. -18,8 Sum bruk av driftsfond per ,3 Det betyr at vi nå har brukt opp det sentrale disposisjonsfondet, og vi har begynt å bruke av driftsdelen av infrastrukturfondet. På kapitalfondet er saldoen per ,4 mill. kroner, av dette er 37,9 mill. kroner driftsmidlar og 105,5 investeringsmidlar. I tillegg har Møre og Romsdal fylkeskommune Infrastrukturfond der saldoen på driftsdelen var 180,3 mill. kroner og investeringsdelen 173,2 mill. kroner per Av driftsdelen til infrastrukturfondet er det per brukt 7,2 mill. kroner. Prognosen per 1. tertial i 2015 viser eit meirforbruk totalt for året på 21,2 mill. kroner, i hovudsak som følgje av forventa meirforbruk innan vidaregåande opplæring og fagskolane Det økonomiske opplegget for 2016 Regjeringa legg opp til ein realvekst i kommunesektorens samla inntekter i 2016 på mellom 6 og 7 mrd. kroner. I statsbudsjettet for 2016 vil regjeringa komme tilbake med endelig forslag til inntektsrammer. Veksten er rekna frå nivået på kommunesektorens inntekter i revidert nasjonalbudsjett Regjeringa legg opp til at mellom 4,5 og 5 mrd. kroner er frie inntekter. Dette utgjer ein realvekst i frie inntekter på mellom 1,3 og 1,4 prosent. Regjeringa legg opp til at fylkeskommunane får 500 mill. kroner av den føreslåtte veksten i frie inntekter. Av denne veksten gjeld 200 mill. kroner vidare opprusting av fylkesvegane. I Nasjonal transportplan vart det satt av 10 mrd. kroner i planperioden til fornying og opprusting av fylkesvegane. Midlane gis som rammetilskott med ei særskilt fordeling i inntektssystemet (tabell C i Grønt hefte ). I statsbudsjettet for 2015 fekk Møre og Romsdal fylkeskommune 101 mill. kroner i opprustingsmidlar. Det vil seie om lag 10 prosent av total avsett beløp. Fordelinga av den ytterlegare styrkinga på 200 mill. kroner blir lagt fram i statsbudsjett I denne saka har vi lagt til grunn at vi fortsatt får 10 prosent av midlane, dvs. 20 mill. kroner. I gjeldande økonomiplan for Møre og Romsdal fylkeskommune er det lagt opp til ein realvekst i dei frie inntektene frå 2015 til 2016 på 1,3 prosent. Dette anslaget blir nå justert ned til 1,0 prosent i tråd med utviklinga i skatteinntektene og signala frå

7 regjeringa. For åra 2017 til 2019 legg vi til grunn ein realvekst i skatteinntektene på 0,5 prosent, og 0,4 prosent for rammetilskotet. Vi reknar med ein vekst i frie inntekter på totalt 36 mill. kroner frå 2015 til Nytt inntektssystem Regjeringa la i kommuneproposisjonen for 2015 fram eit foreløpig forslag til nytt inntektssystem med nye kostnadsnøklar for fylkeskommunane. Kostnadsnøklane omfattar vidaregåande opplæring, kollektivtransport, fylkesvegar og tannhelsetenesta. Det er også lagt inn ei ny inntektsutjamningsordning, og ein legg opp til ei 5-årig overgangsordning og ein kompensasjonsordning for dei fylkeskommunane som kjem dårlegast ut ved endringane. Kommunal- og moderniseringsdepartementet hadde i kommuneproposisjonen for 2015 ikkje ferdigstilt arbeidet med alle kostnadsnøklane. Det stod mellom anna igjen å kvalitetssikre talmateriale knytt til ny kostnadsnøkkel for ferje og båt. Endeleg kostnadsnøkkel for dette viktige området for Møre og Romsdal fylkeskommune var sist i statsbudsjettet for 2015 sagt skulle komme i kommuneproposisjonen for I kommuneproposisjonen for 2016 seier regjeringa nå at departementet vil komme tilbake med ei ny vurdering angåande kostnadsnøkkelen for både båt og ferje i kommuneproposisjonen for Kompensasjon i inntektssystemet i 2015 I Prop. 119 S ( ) Tilleggsbevilgninger og omprioriteringer i statsbudsjettet 2015 står det følgjande: «Ved forvaltningsreformen i 2010 overtok flere fylkeskommuner ansvar for noen tidligere riksvegprosjekter der ferjeavløsningsmidler inngår i finansieringsgrunnlaget. Midlene ble lagt til særskilt fordeling i inntektssystemet til fylkeskommunene i perioden For 2015 er midlene fordelt etter generelle kriterier, noe som fører til at de aktuelle fylkeskommunene får noe lavere inntekter enn om midlene hadde lagt til særskilt fordeling for Regjeringen foreslår å kompensere de fire fylkeskommunene med fem ferjeavløsningsprosjekter for inntektsnedgangen. Etter at det tas hensyn til overgangsordning og tapskompensasjonsordning i inntektssystemet til fylkeskommunene, utgjør inntektsnedgangen som foreslås kompensert 4,9 mill. kroner.» For Møre og Romsdal fylkeskommune gjeld dette Atlanterhavstunnelen og Imarsundprosjektet. Vi får truleg 2,3 mill. kroner av kompensasjonen i Ny ferjeavløysningsordning for fylkeskommunane I kommuneproposisjonen for 2016 står det følgjande på side 78: «For nye ferjeavløsningsprosjekter foreslår departementet en ordning som er parallell med statens ordning, der beløpet til ferjeavløsning beregnes på bakgrunn av tap innenfor inntektssystemet når et ferjesamband avløses av en bro eller tunnel. Fylkeskommunene vil så selv måtte utforme konkrete finansieringsopplegg i det enkelte tilfelle. Tapet i inntektssystemet beregnes ved å se på effekten av å endre kriteriedata (antall ferjesamband) i utgiftsutjevningen i inntektssystemet når et ferjesamband erstattes av en bro eller tunnel. Det beregnede beløpet justeres så for endringer knyttet til drifts- og vedlikeholdsbehovet i utgiftsutjevningen, siden en bro eller tunnel fører til økte

8 drifts- og vedlikeholdstilskudd til veier i inntektssystemet. Drift- og vedlikeholdsbehovet fanges opp gjennom kostnadsnøkkelen i utgiftsutjevningen, slik at fylkeskommunene blir kompensert for økte drifts- og vedlikeholdsbehov på fylkesveiene. Ferjeavløsningsbeløpet trekkes deretter ut av innbyggertilskuddet og legges i tabell C med en særskilt fordeling til den aktuelle fylkeskommunen i inntil 30 år eller gjeldende periode for riksveiferjeprosjekter.( ) Samferdselsdepartementet vil administrere ferjeavløsningsordingen og vurdere hvilke prosjekter som skal inkluderes.» Vi kjem tilbake til kva ordninga har å seie for Møre og Romsdal fylkeskommune og m.a. finansieringa av Nordøyvegprosjektet. Det vi kan seie per i dag er at hurtigbåt ikkje er ein del av ordninga slik det er føresett i finansieringsplanen til Nordøyvegprosjektet. Kostnadsnøkkelen for hurtigbåt er i inntektssystemet per i dag utforma slik at dersom ein legg ned eit samband så mistar ein også rammetilskott. 4. Økonomiske utfordringar for Møre og Romsdal fylkeskommune på lang sikt Rammetilskottet Møre og Romsdal fylkeskommune mottek frå staten utgjer i saman med skatteinntekter den ramma fylkeskommune skal planleggje drifta innanfor. Brukar ein meir til drift enn disponible frie inntekter, lever ein «over evne» og legg opp til ein økonomi som ikkje er berekraftig på sikt. Gjennomførte investeringar dei siste åra med tilhøyrande låneopptak, og vedtekne investeringsplanar både innan skole- og samferdselssektoren bind opp Møre og Romsdal fylkeskommune sin økonomi langt fram i tid. Lånegjelda per var på om lag 3,5 mrd. kroner og vi betalar rundt 220 mill. kroner i renter og avdrag per år. Og det med eit veldig lågt rentenivå. Stiger lånerenta med 2 prosentpoeng, må Møre og Romsdal fylkeskommune finansiere auka driftskostnader på i overkant av 70 mill. kroner per år. Det kan vise seg å bli ei vanskelig oppgåve. Møre og Romsdal fylkeskommune må i komande økonomiplanperiode prioritere strengare når det gjeld kva for investeringsprosjekt ein skal satse på. Vi må vurdere om nokre av investeringsprosjekta kan utsetjast. Vi må også sjå på om enkelte av allereie vedtekne prosjekt likevel ikkje kan gjennomførast. 4.1 Investeringsbehov for dei vidaregåande skolane Utarbeiding av utviklingsplanar for dei vidaregåande skolane i fylket har synleggjort behov for omfattande investeringar for skolebygga i fylket, jf. til dømes sak T- 38/13 Ny Ålesundsstruktur - Utviklingsplanar for skulane i Ålesund. I gjeldande økonomiplan var det synleggjort totalt behov for om lag 2,9 mrd. kroner til investering i skolebygg den neste 10-års perioden ( ). Eit så omfattande investeringsnivå har ikkje fylkeskommunen moglegheit til å gjennomføre, og fylkesrådmannen tilrår at vi nå legg opp til ein strategi kor skoleinvesteringar som ikkje allereie er starta opp må vurderast på nytt. Vi viser til omtale under avsnitt 8 Investeringar.

9 4.2 Samferdselssektoren Etterslep vegvedlikehald Innanfor samferdselssektoren dekkjer overføringane frå staten på langt nær kostnadsauken til drift/vedlikehald av fylkesvegnettet. Det har over tid gradvis oppstått eit betydeleg forfall på fylkesvegnettet, sett i forhold til anbefalt standard. Statens vegvesen (SVV) har i samråd med fylkeskommunane gjennomført ei kartlegging av kva det vil koste å fjerne forfallet og gjere tilhøyrande nødvendige oppgraderingar på fylkesvegnettet, jf. rapport av 21. februar For Møre og Romsdal fylkeskommune er det registrert eit samla behov på om lag 5,6 mrd. kroner. Av dette utgjer om lag 4,4 mrd. kroner investeringar i bruer, tunnelar og ferjekaier og 1,2 mrd. kroner drift- og vedlikehald. I følgje SVV er det m.a. behov for asfaltlegging tilsvarande mill. kroner per år for ikkje å auke forfallet ytterlegare. I 2015 fekk Møre og Romsdal fylkeskommune tildelt 101 mill. kroner via rammetilskotet til opprusting av fylkesvegnettet. I komande statsbudsjett legg regjeringa opp til å auke opprustingsmidlane med 200 mill. kroner. Møre og Romsdal fylkeskommune får truleg 20 mill. kroner av desse midlane. Auken i fylkesvegmidlar dekkjer likevel ikkje på langt nær behovet, tvert i mot kjem etterslepet berre til å auke i åra som kjem Bypakkar Samferdselsområdet i Møre og Romsdal fylkeskommune har også andre økonomiske utfordringar. Fylkestinget vedtok i sak T-14/13 følgjande: Fylkestinget er kjent med at det er forventning til om lag 5 prosent fylkeskommunal medfinansiering i bypakkane. Fylkestinget vil kome tilbake til investeringsbeløp for dei tre byane i ei eiga sak. I sak T-37/14 Bypakkar i Møre og Romsdal status og finansieringsmogelegheiter er det anslått ein total investeringskostnad for Møre og Romsdal fylkeskommune på 286 mill. kroner knytt til bypakkane. I tillegg er det behov for auka driftsmidlar til kollektivtrafikken på 30 mill. kroner per år frå I gjeldande økonomiplan vart det sagt at bypakkane i Møre og Romsdal kunne bli starta opp i Vi viser til sak til fylkesutvalet 23. februar 2015, U-17/15 Orienteringssak om status og framdrift i arbeidet med bypakker i Møre og Romsdal per januar 2015, kor det vart angitt ein framdriftsplan for arbeidet med bypakkar. Nå er arbeidet med bypakkane forseinka, og det vil ikkje vere budsjettbehov knytt til bypakkar i Det er ikkje gjort endeleg vedtak om kva prosjekt som skal inngå i bypakkane. Bompengesøknadane er nå sendt Vegdirektoratet for kvalitetssikring. Samstundes er det er uklare signal om staten sin del av finansieringa på 30 prosent. Det blir ei utfordring for Møre og Romsdal fylkeskommune å finne rom for både investering og drift knytt til bypakkane innan allereie hardt pressa samferdselsrammer Kostnadsauke driftskontraktar Nye kontraktar på ferjesamband viser ei kostnadsauke på i gjennomsnitt 40 prosent. Nytt kriterium i inntektssystemet i 2015 for å fordele midlar til ferjer var «antall ferjesamband». Kriteriet inneber at det blir fordelt eit likt beløp per

10 samband til fylkeskommunane. Fylkeskommunar med utgifter per samband over landsgjennomsnittet vil dermed ikkje få dekka sine faktiske utgifter, medan fylkeskommunar med utgifter per samband under landsgjennomsnittet vil få dekka meir enn sine faktiske utgifter (jf. kommuneprop. 2016). Det er ønskeleg å kome fram til eit ferjekriterium som betre differensierer mellom ulike ferjesamband for å kunne fange opp forskjellar i utgiftene mellom fylkeskommunane. Inngåing av ferjekontaktar til 40 prosent høgare kostnad blir ikkje fanga opp i eit slikt system då det er gjennomsnittsbetraktningar som er gjeldande. I tillegg er kriteriet nødvendigvis utrekna på bakgrunn av regnskapstal, slik at for komande budsjett 2016 vil det vere rekneskapsdata for 2014 som ligg til grunn. I og med at vi brukar meir pengar på ferjer enn vi får tilført via rammetilskotet, samt at fylkestinget har vedteke ei tredje ferje i sambandet Hareid-Sulesund, må ferjetilbodet i fylket gjennomgåast og tilpassast betre til trafikkgrunnlaget. Produksjonen på dei trafikksvake strekningane må reduserast. Vi kjem tilbake til produksjonstilpassing i fylkesrådmannens framlegg til økonomiplan i november Nordøyvegen Vi viser til sak T-34/13 og T-90/13 om Nordøyvegen. I investeringsramma har vi innarbeidd Nordøyvegen om lag i tråd med framdrift og finansiering i sak T-34/13 og T-90/13, med unntak av at budsjettbehovet for 2015 er satt ned frå 200 til 81 mill. kroner, og for 2016 er det satt opp eit investeringsbeløp på 150 mill. kroner. Investeringskostnadene er angitt i nivå. Kostnadsramme og framdriftplan er den same som i ovannemde saker i påvente av KS2-arbeidet som nå pågår. Vi kjem tilbake til Nordøyvegen i eigen sak til fylkestinget når kvalitetssikringsarbeidet er ferdigstilt. I denne saka er Nordøyvegen innarbeidd med som nemnd lågare investeringnivå i 2016, mot høgare investeringsbeløp og låneopptak mot slutten av prosjektet. Møre og Romsdal fylkeskommune har låneopptak i 2017 (81,1 mill. kroner), 2018 (479,1 mill. kroner) og 2019 (447,2 mill. kroner) til Nordøyvegen. Vi vel å bruke eksterne midlar (RDA-midlar, tilskot frå I.P. Huse, tilskot frå Haram og Sandøy kommune) i finansieringa før vi tek opp lån. I finansieringsplanen til prosjektet utgjer sparte ferje- og hurtigbåtmidlar over 2 mrd. av finansieringa av prosjektet. I kommuneproposisjonen seier regjeringa at dei vil innføre ei ferjeavløysingsordning også for fylkeskommunane. Hurtigbåt er ikkje ein del av ordninga. I finansieringsplanen til Nordøyvegen er det lagt inn innsparte hurtigbåtmidlar på 12 mill. kroner per år i 30 år. Slik kostnadsnøkkelen for båtruter nå er utforma i inntektssystemet mister vi båtmidlar når hurtigbåtruter blir lagt ned. Det betyr at hurtigbåtsubsidiane på totalt 360 mill. kroner må takast ut av finansieringa av Nordøyvegen. Vi kjem tilbake til effekten av ferjesubsidieordninga på eit seinare tidspunkt. Den økonomiske utfordringa med Nordøyvegen er periodiseringa av kostnadane og innsparingane (ferjesubsidiar). Vi får store lånekostnadar dei første åra etter investeringskostnadene påløper, medan innsparingane frå ferjene først kjem over ein periode på 30 år etter ferjene har slutta å gå. Det er dette som blir omtala som «pukkeleffekten». Som kontantstraumanalysa i sak T-90/13 viser vil Møre og Romsdal fylkeskommune måtte finne inndekning for auka driftskostnader på 47 mill. kroner i 2018, 78 mill. kroner i 2019 og 2020 og 83 mill. kroner i 2021, gitt

11 dei føresetnadene som er lagt til grunn i saka. Dette er midlar Møre og Romsdal fylkeskommune må dekkje utan bidrag frå staten. Det er tidlegare anslått eit låneopptak på om lag 1,2 mrd. kroner knytt til Nordøyvegen. Høg lånegjeld fører til at Møre og Romsdal fylkeskommune utsetter seg for økonomisk risiko ved framtidige renteauker. Vi har i denne saka brukt nivået på lånerente som angitt i sak T-34/13 og T-90/13 på den delen av låneopptaket som gjeld Nordøyvegen, det vil sei ei rente på 4,5 prosent. I etterkant av KS2 vil vi sette opp ein ny finansieringsplan, og rentenivået på Møre og Romsdal fylkeskommune sitt låneopptak vil då kunne bli endra i forhold til tidlegare vedteke nivå. 4.3 Oppsummering økonomiske utfordringar Omtalen over viser at fylkeskommunen har mange økonomiske utfordringar i åra som kjem. Møre og Romsdal fylkeskommune har ikkje økonomisk berekraft til å investere i nye skolebygg samtidig som vi byggjer Nordøyveg og investerer for å fjerne forfallet på fylkesvegane. Diagrammet nedanfor viser utviklinga i Møre og Romsdal fylkeskommune si lånegjeld 10 år framover ved ulike investeringsstrategiar. Diagrammet gir oversikt over saldo per per år for lånegjelda. Finansieringa er ikkje vist i diagrammet, men det er teke omsyn til momskompensasjon og ekstern finansiering (Nordøyvegen) ved utrekning av låneopptak. I diagrammet over viser den nedste stipla linja akkumulert lånegjeld per i det aktuelle året ved investering i skolebygg etter gjeldande planar, og investering i fylkesveg etter gjeldande økonomiplan med ein vidareføring av investeringsnivå på 100 mill. kroner framover i perioden (altså at vi ikkje i særleg grad tek omsyn til behov for investeringar som følgje av vegforfallet). Investeringsnivået

12 som følgje av Nordøyvegprosjektet er ikkje med i dette alternativet. Det er teke høgde for at lånegjelda per er på mill. kroner, samt meirverdiavgiftskompensasjon. Per vil lånegjelda med ein slik investeringsstrategi vere 5,4 mrd. kroner. Vidare viser den midtre stipla linja lånegjelda ved ein investeringsstrategi kor fylkeskommunen i tillegg til å investere i skolebygg og fylkesveg etter gjeldande økonomiplan, også investerer i Nordøyvegen. Lånegjelda vil då utgjere 6,6 mrd. kroner i Ei slik lånegjeld gir rente- og avdragsutgifter på i gjennomsnitt om lag 372 mill. kroner (nominelle kroner) per år over 30 år. Den heiltrekte svarte linja viser akkumulert lånegjeld ved investering i skolebygg, fylkesveg etter gjeldande økonomiplan, Nordøyvegen, i tillegg til investeringar på fylkesvegnettet for å fjerne forfallet på 4,4 mrd. kroner over 10 år. Med ein slik investeringsstrategi vil Møre og Romsdal fylkeskommune per ha ei lånegjeld på 8,6 mrd. kroner. Ei slik lånegjeld gir rente- og avdragsutgifter på i gjennomsnitt 460 kroner (nominelle kroner) per år over 30 år, og det seier seg sjølv at Møre og Romsdal fylkeskommune ikkje kan handtere ei slik gjeld. Fylkestinget må dermed framover prioritere strengt mellom ulike tiltak, både når det gjeld drift og investering. 5. Profilen i framlegget 5.1 Prioritering Det er ein nær samanheng mellom investeringsnivået i fylkeskommunen og dei midlar ein kan bruke til drift. For kvar ekstra krone som går til dekning av renter og avdrag, blir det ei krone mindre til drift, og omvendt. Dersom nivået på låneopptak eit år blir redusert med 100 mill. kroner, betrar det ubalansen på årsbasis med om lag 6 mill. kroner. Det er vanskelegare å tilpasse drifta til investeringane enn omvendt. Dette inneber at ein bør vere varsam med nye investeringar. For å møte komande driftsutfordringar, m.a. som følgje av eit høgt investeringsnivå dei siste åra, må ein gjere endringar som fører til at Møre og Romsdal fylkeskommune kjem ned på eit lågare driftsnivå enn i dag på sektornivå. I tillegg må framtidige investeringane tilpassast eit berekraftig nivå. Det vil sei ein kraftig reduksjon i nivået i gjeldande økonomiplan. Møre og Romsdal fylkeskommune må sjå på investeringsplanen for dei neste fire åra og vurdere om enkelte av prosjekta må utsettast. 6. Fellesinntekter/-utgifter Med utgangspunkt i nemnde føresetnader viser vedlegg 1 stipulerte fellesinntekter/-utgifter for fylkeskommunen i Til vedlegg 1 har vi følgjande kommentarar: Frie inntekter Regjeringa sine oppdaterte anslag i Kommuneproposisjonen 2016 er lagt til grunn for dei frie inntektene. For åra er det lagt til grunn ein årleg realvekst i skatteinntektene på 0,5 prosent. For rammetilskotet er det lagt opp til ein realvekst frå 2015 til 2016 på 1,2 prosent, og 0,4 prosent for åra Samla er det

13 lagt til grunn 1,0 prosent vekst i dei frie inntektene frå 2015 til 2016, og 0,4 prosent frå , jf. pkt. 1. I gjeldande økonomiplan for Møre og Romsdal fylkeskommune er det lagt opp til ein realvekst i dei frie inntektene frå 2015 til 2016 på 1,3 prosent. Dette anslaget blir nå justert ned til 1,0 prosent i tråd med utviklinga i skatteinntektene og signala frå regjeringa. Andre statstilskott I pkt. 2 har vi ført opp statleg renterefusjon for lån til skoleanlegg med 5,8 mill. kroner i 2016, 5,3 mill. kroner i 2017, 4,8 mill. kroner i 2018 og 4,3 mill. kroner i Vidare har vi ført opp rentekompensasjon for investeringar i fylkesvegnettet med 16,0/15,5/15,0/9,7 mill. kroner for åra Vi har óg ført opp overskott av konsesjonskraftinntekter med 5,9 mill. kroner per år. Renteinntekter og utbytte Det er budsjettert med ei avkastning av likviditetsbehaldninga, kapitalfondet og aksjar på i alt 28,7 mill. kroner i 2016, 35 mill. kroner i 2017, 39 mill. kroner i 2018 og 2019, jf. pkt. 3. Utgifter til renter og avdrag på lån tekne opp før 2016 Utgiftene til renter og avdrag på lån som er/blir tekne opp før 2016, er ført opp med 256,8 mill. kroner i 2016, 250,2 mill. kroner i 2017, 249,5 mill. kroner i 2018 og 251,8 mill. kroner i 2019, jf. pkt. 4. I denne saka legg vi til grunn ein rentesats på nye og flytande lån på 2,0 prosent i 2016, 2,0 prosent i 2017, 2,25 prosent i 2018 og 2,75 prosent i Dessutan legg vi til grunn ei gjennomsnittleg avdragstid på 30 år og at låneopptak skjer per 1. sept. (dvs. ikkje avdrag og 3 månaders renteutgifter i investeringsåret). 7. Driftsrammer 7.1 Framlegg til netto driftsrammer Vedlegg 2 viser vårt framlegg til netto driftsrammer. Til vedlegg 2 har vi følgjande kommentarar: Utgangspunktet for framlegget til netto driftsrammer er sum justerte driftsrammer Framlegget til endringar utgjer ein reduksjon på 21,1 mill. kroner frå 2015 til Reduksjonen kan spesifiserast slik: Fellesutgifter I perioden ligg det inne i ramma kroner til dekning av Møre og Romsdal fylkeskommune sin del av pilotprosjekt om snøskredvarsling. Frå 2016 er midlane trekt ut. Midlar, kroner, til kontingent for KommIT blir trekt ut igjen frå Prosjektkostnadar til TkMN for åra 2014 og 2015 med kroner blir avslutta frå 2016 og trekt ut frå ramma.

14 Det var gitt kroner til dekning av IT-lisensar i 2014 og Frå 2016 er midlane trekt ut av ramma. For 2015 var det lagt inn kroner til støtte til Nordsjøkommisjonen. Beløpet er trekt ut igjen frå Det er lagt 1 mill. kroner til utarbeiding av dei resterande utviklingsplanane for dei vidaregåande skolane i I fylkesrådmannen sitt framlegg til økonomiplan vart det innarbeidd krav til effektivisering for dei ulike fagområda. Dei fleste av innsparingstiltaka vart reversert av fylkestinget i samband med behandlinga av økonomiplanen. Under rammeområda fellesutgifter og utgifter til fordeling, politisk verksemd og stabsfunksjonar vart imidlertid ikkje krava til innsparing reversert. I tråd med fylkestingets vedtak i sak T-73/13 er det lagt inn ei auke i effektiviseringskrav på høvesvis kroner for 2015 og ytterlegare kroner for 2016 og vidare framover på ramme D01 Fellesutgifter og utgifter til fordeling. Dette innsparingskravet kjem i tillegg til effektiviseringskravet til administrasjonen på 5 mill. kroner i budsjettet vedteke av fylkestinget i desember Politisk verksemd I 2015 er det ført opp 0,8 mill. kroner til nytt fylkestingsval. Desse midlane er trekte ut igjen frå Det er lagt inn ytterlegare effektiviseringskrav på kroner frå 2016 og vidare framover, jf. omtale over. Stabsfunksjonar Det er innarbeidd krav om auka innsparing på kroner for 2015 og ytterlegare kroner for 2016 og vidare framover. I ligg det inne i ramma 0,2 mill. kroner til universell utforming. Frå 2016 er desse midlane trekte ut igjen. For 2015 var det lagt inn kroner til utbetring av fasade og trapperom ved Julsundvegen 7. Desse midlane blir trekt ut igjen frå For 2015 var det lagt inn kroner til utbetring av toalett i Julsundvegen 7. Dette beløpet er trekt ut igjen frå Fylkeskommunen har tidlegare produsert tre bind i historia om Møre og Romsdal fylke. For 2015 er det lagt inn kroner til dette arbeidet som er trekt ut igjen frå kroner er lagt inn til arbeidet med skriving av Møre og Romsdal si oljehistorie. Beløpet er trekt ut igjen frå Vidaregåande opplæring Fylkestinget vedtok ved behandling av ØP å sette av 4 mill. kroner til mobilt vitensenter frå I høve til 2015 er ramma redusert med 0,4 mill. kroner på grunn av innsparingskrav etter meirforbruk ved enkelte vidaregåande skolar i Fagskolar I høve til 2015 er ramma for 2016 redusert med netto 0,1 mill. kroner på grunn av innsparingskrav som følgje av meirforbruk i 2013 og I høve til 2015 er ramma for 2016 redusert med ytterligare 0,2 mill. kroner som følgje av effektiviseringskrav.

15 Tannhelse Budsjettet til tannhelse vart i 2014 styrka med kroner til dekning av auka utgifter til rus- og LAR-pasientar. For er styrkinga trappa opp til høvesvis kroner, kroner og kroner. Ramma vart for 2014 styrka med styrka med 0,9 mill. kroner for å dekkje auka kostnader ved dei nye gruppene med gratis tannbehandling (E3 og E4). For åra er styrkinga gradvis trappa opp til høvesvis 1,2 mill. kroner, 1,5 mill. kroner og 1,8 mill. kroner. I 2015 ligg det inne eit siste trekk på 0,42 mill. kroner i inndekning av underskott frå Ettersom dette trekket fell vekk frå 2016, er ramma høgda tilsvarande. I 2015 er ramma styrka med 0,5 mill. kroner til stipend til kjeveortoped på Nordmøre, og 0,5 mill. kroner til å vidareutvikle fagkompetanse på området implantologi. Frå 2016 er beløpa trekt ut av ramma. Kultur Det er lagt inn effektiviseringskrav på kroner for 2015 og ytterlegare kroner i 2016 og vidare framover, jf. omtale ovanfor under fellesutgifter. Regional- og næringsutvikling For åra ligg det inne ei årleg ekstraløyving på 2,5 mill. kroner til styrking av Fjord Noreg AS. Frå denne løyvinga er det trekt ut 1 million i 2015 og 2,5 millionar i Nivået på framtidige løyvingar vil bli behandla i eiga sak i Løyvinga blir koordinert med dei andre fylka på vestlandet. Samferdsel Frå 2016 er det lagt inn ein auke i midlar dekkjelegging på 42 mill. kroner. 27 mill. kroner av auken vart vedteke å gjelde for 2015, og desse midlane er dermed trekt ut i Fylkestinget vedtok ved behandling av ØP å auke trafikktryggingsmidlane med 10 mill. kroner for kvart av åra F.o.m er 4 mill. kroner av desse midlane trekt ut igjen, då fylkestinget vedtok å vidareføre 6 mill. kroner til tiltaket for 2016 og Frå 2018 er midlane trekt ut. Frå 2016 er det lagt inn auke i ramma til samferdsel på 6,9 mill. kroner som følgje av endringar i ordninga med differensiert arbeidsgivaravgift for transportnæringa, jf. sak om økonomirapportering per 1. tertial 2015 til fylkestinget i juni Frå 2016 til 2017 utgjer framlegget ein ytterlegare reduksjon på 9,3 mill. kroner. Reduksjonen kan spesifiserast slik: Politisk verksemd I 2017 er det ført opp 0,8 mill. kroner i samband med nytt stortingssval. Fagskolar I høve til 2016 er ramma for 2016 høgda med 0,571 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved fagskolane. Tannhelse I tillegg er budsjettet til tannhelse i 2014 styrka med kroner til dekning av auka utgifter til rus- og LAR-pasientar. For er

16 styrkinga trappa opp til høvesvis kroner, kroner og kroner. Ramma vart for 2014 styrka med styrka med 0,9 mill. kroner for å dekkje auka kostnader ved dei nye gruppene med gratis tannbehandling (E3 og E4). For åra er styrkinga gradvis trappa opp med høvesvis 1,2 mill. kroner, 1,5 mill. kroner og 1,8 mill. kroner Vidaregåande opplæring I høve til 2016 er ramma høgda med 0,7 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved vidaregåande skolar. Kultur Ramme 57 ble av fylkestinget i desember 2013 styrka med kroner til bibliotekutvikling for Midlane er derfor trekt ut i Ramme 55 Kulturformidling er redusert med 1,927 mill. kroner. Beløpet gjeld Opera og Kulturhus i Kristiansund og er overført til budsjettår 2018 som del av årleg tilskot på inntil 13,877 mill. kroner i 30 år. Regional og næring For 2015 og 2016 vart det satt av 5 mill. kroner per år til byutviklingsfond. Midlane er trekt ut av ramma frå Prosjektet Kreative næring vart tildelt midlar for perioden på 1 mill. kroner per år. Midlane er derfor trekt ut av ramma frå og med Samferdsel Fylkestinget vedtok ved behandlinga av ØP å auke midlane til båtruter (Langevågsruta) og ferje (oppretthalde tilleggskjøp) med til saman 4,5 mill. kroner for åra For 2017 er desse midlane trekte ut igjen. Fylkestinget vedtok ved behandlinga av ØP å setje av 3,5 mill. kroner til rasferje for indre Sunnmøre for 2015 og Frå 2017 er midlane trekt ut. Frå 2017 til 2018 utgjer framlegget ein ytterlegare auke på 3,4 mill. kroner. Auken kan spesifiserast slik: Fellesutgifter Viser til sak U-8/14 Lyntogforum Møre og Romsdal der kroner blei lagt til i ramma for Frå 2018 blir beløpet trekt ut igjen. Politisk verksemd Kultur I 2017 er det ført opp 0,8 mill. kroner i samband med nytt stortingssval. Desse midlane er trekt ut igjen i Frå budsjettår 2018 er ramme 57 Diverse kulturformål som er auka med 13,877 mill. kroner til nytt Opera og Kulturhus i Kristiansund. Regional og næring Frå 2012 ligg det inne ei auka driftsstøtte til Runde Miljøsenter med 1,5 mill. kroner per år. Fylkestinget vedtok i samband med budsjetthandsaminga i desember 2013 å gi 1,5 mill. kroner i støtte til prosjekt ved Runde miljøsenter i perioden Midlane er trekt ut av ramma frå 2018.

17 Fylkestinget vedtok i desember 2013 samband med budsjetthandsaminga å gi 1,5 mill. kroner i støtte til prosjekt ved Bioforsk Tingvoll i perioden Midlane er trekt ut av ramma frå For åra er det løyvd 1 mill. kroner per år til ingeniørutdanning i Kristiansund (undervassteknologi -drift og vedlikehald). Frå 2018 er midlane trekt ut igjen av ramma. Samferdsel Fylkestinget vedtok ved behandling av ØP å auke trafikktryggingsmidlane med 10 mill. kroner for kvart av åra F.o.m er 4 mill. kroner av desse midlane trekt ut igjen, då fylkestinget vedtok å vidareføre 6 mill. kroner til tiltaket for 2016 og Frå 2018 er midlane trekt ut. Vidaregåande opplæring I høve til 2017 er ramma høgda med 1,7 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved vidaregåande skolar. Frå 2018 til 2019 utgjer framlegget ein ytterlegare auke på 1,5 mill. kroner. Auken kan spesifiserast slik: Politisk verksemd I 2019 er det ført opp 0,8 mill. kroner i samband med nytt fylkestingsval. Fagskolar I høve til 2018 er ramma for 2019 høgda med 0,7 mill. kroner på grunn av redusert inndekning av underskott ved fagskolane.

18 8. INVESTERINGAR Investeringane i gjeldande økonomiplan er på 3 761,9 mill. kroner samla for åra Når vi forlenger gjeldande økonomiplan med år 2019, og legg til grunn eit foreløpig investeringsnivået for fylkesvegar (ekskl. Nordøyvegen) i 2019 på 100 mill. kroner, utgjer investeringane 4 729,6 mill. kroner samla for (i mill. kroner) Sum INVESTERINGSPROSJEKT Opprusting av bygningsmassen 15,0 15,0 15,0 15,0 60,0 IT infrastruktur og nettverk 2,9 2,5 2,5 2,5 10,4 Sum sentrale styringsorg./fellesutg. 17,9 17,5 17,5 17,5 70,4 Utstyr/universell utforming 13,0 13,0 13,0 13,0 52,0 Haram vgs, opprusting 15,0 15,0 Romsdal vgs, byggetrinn 2 136,0 175,0 62,3 373,3 Spjelkavik vgs 80,0 85,0 165,0 Fagerlia vgs 40,0 72,0 8,0 120,0 Ålesund vgs 15,0 40,0 40,0 340,0 435,0 Borgund vgs 3,0 27,0 60,0 90,0 Gjermundnes vgs - internat BT1 1,5 10,0 17,0 17,5 46,0 Ørsta vgs 1,0 1,0 Sum vidaregåande skolar 300,5 398,0 167,3 431, ,3 Fagskolane 2,0 2,0 Sum fagskolar 2, ,0 Tannhelse utstyr 2,0 2,0 2,0 2,0 8,0 Nye/opprusting av klinikkar 3,0 3,0 3,0 3,0 12,0 Investering kompetanseklinikker 23,0 27,0 16,0 16,0 82,0 Sum tannhelse 28,0 32,0 21,0 21,0 102,0 Ruteinformasjon 0,6 0,6 0,6 1,8 Elektronisk billettering 1,5 1,5 3,0 Sanntidsinformasjon 1,0 1,0 Business Intelligence/Datavarehus 1,5 1,5 Fylkesvegar 157,2 179,3 336,3 100,0 772,8 Fylkesvegar- Nordøyvegen 150,0 734,0 734,0 681, ,6 Rassikring fylkesvegar 129,0 49,3 178,3 Sum samferdsel 440,8 964, ,9 781, ,0 SUM INVESTERINGAR 789, , , , ,6 Totalt investeringsbeløp for åra er redusert med 283,8 mill. kroner i høve til vedteken økonomiplan for desse åra. Det har m.a. bakgrunn i at investeringsnivået til Nordøyvegen er redusert frå 314,6 til 150 mill. kroner i 2016 (mot tilsvarande auke seinare i 2019 og 2020). Det er også gjort nokre endringar i periodiseringa av investering i vidaregåande skolar. Investeringane i perioden er tenkt finansiert ved nye låneopptak og momskompensasjon frå investeringar. I tillegg er Nordøyvegprosjektet delvis finansiert med eksterne midlar. I regnskapet for 2014 vart nivået på momskompensasjonen knytt til investeringar ein god del lågare enn føresett i budsjettet. Vi har derfor redusert gjennomsnittlig kompensasjonsnivå frå 18,2 til 17 prosent for fylkesveginvesteringar, og frå 19,4 prosent til 17,5 prosent for andre investeringar. Dette inneber høgare låneopptak i finansieringa av investeringane.

19 Investeringane vil totalt for åra påføre fylkeskommunen 248,8 mill. kroner i nye utgifter til renter og avdrag med slik fordeling: År mill. kroner , , , ,6 Sum 248,8 8.1 Oversikt over investeringane Sentrale styringsorgan og fellesutgifter Investeringane som er ført opp under sentrale styringsorgan og fellesutgifter, gjeld opprusting av bygningsmassen (stort sett skolar). Vidaregåande opplæring I tillegg til midlar til opprusting av bygningsmassen (15 mill. kroner kvart år) og utstyr og universell utforming (13 mill. kroner kvart år) inneheld framlegget investeringar i følgjande skolar: Haram vgs Romsdal vgs Spjelkavik vgs Fagerlia vgs Ålesund vgs Borgund vgs Gjermundnes vgs Ørsta vgs Investeringane i skoleprosjekt utgjer samla 1 297,3 mill. kroner for perioden Investeringane i skoleprosjekt er for perioden er redusert med totalt 119,2 mill. kroner i forhold til same periode i gjeldande økonomiplan. Det har m.a. sin bakgrunn i endra periodisering på enkelte prosjekt, i hovudsak for Fagerlia vgs. Investeringane vil kome noko seinare enn føresett i gjeldande økonomiplan. Møre og Romsdal fylkeskommune har i dag ikkje nokon god samla oversikt over vedlikehaldsetterslepet for bygga til dei vidaregåande skolane. For å kunne gi ein kvalitetssikra oversikt over reelt vedlikehaldsbehov må ein ha ein eigedomsstrategi som viser kva for mål for bygningsmassen ein skal ha som utgangspunkt. Møre og Romsdal har ikkje ein slik eigedomsstrategi for bygningsmassen, og fylkesrådmannen har derfor initiert ein prosess for å få dette på plass. I initieringsfasen er prosessledelsen lagt til byggje- og vedlikehaldsseksjonen. Vi har ambisjon om å ha utarbeidd ein prosessplan for arbeidet til medio august Eigedomsstrategien vil omhandle alle mål og oppgåver knytt til dei fylkeskommunale eigedomane. Dette gjelder forvaltning-, drift-, vedlikehold-, utvikling- og serviceoppgaver. Tannhelse Som ein konsekvens av vedtak i sak T-59/13 Regional delplan tannhelse, er det lagt inn investeringsbehov knytt til oppretting av kompetanseklinikkar. Totalt er det

20 lagt til grunn behov for 82 mill. kroner i investeringsmidlar over perioden Som følgje av dette må ein vurdere omfang og nivå på tilbodet som gis innan tannhelsetenestene. Det må leggast opp til at auka lånekostnader knytt til investeringane finansierast med reduserte driftskostnader/auka inntekter innan tannhelsesektoren. Samferdsel Investeringane i fylkesvegar ekskl. Nordøyvegprosjektet er i samsvar med gjeldande økonomiplan. Nivået på investering i 2019 er foreløpig satt til 100 mill. kroner. Samla for perioden inneber dette investeringar i fylkesvegar på 951,1 mill. kroner. Dette inkluderer 178,3 mill. kroner til rassikringsprosjektet Røyr-Hellesylt, byggesteg 3. Investeringskostnadene i Nordøyvegprosjektet er haldt på same nivå som i fylkestingssakene T-34/13 og T-90/13, men beløpa er justert til 2015-kroner. Totalt for perioden utgjer investeringane i Nordøyvegen 2,3 mrd. kroner. Se egen omtale av Nordøyvegprosjektet under avsnitt I tillegg er det for perioden lagt inn 7,3 mill. kroner i investeringar i betre ruteinformasjonsteneste, elektronisk billettering, sanntidsinformasjon og business intelligence. Totale investeringar i samferdsel i perioden etter framlegget er dermed på 3 258,0 mill. kroner. 9. OPPSUMMERING 9.1 Driftsutfordringar Møre og Romsdal fylkeskommune har store utfordringar når det gjeld auka driftskostnader framover. Dei viktigaste årsakene til det er: Stort vedlikehaldsetterslep fylkesveg Stort udekt behov for dekkelegging (asfalt) Auka kontraktskostnader på ferje, samt ekstra ferjekapasitet Auke driftskostnader pga. Nordøyvegen Av det samla behovet på 5,6 mrd. kroner for å fjerne forfallet på fylkesvegane, utgjer 1,2 mrd. kroner drift- og vedlikehald. I tillegg til dette vil det være behov for asfaltlegging tilsvarande mill. kroner per år for ikkje å auke forfallet ytterlegare. I denne saka er det ikkje teke høgde for desse behova. Nye ferjekontraktar inneber ein kostnadsauke på i gjennomsnitt 40 pst. Ei slik auke i kostnadsnivået får vi ikkje kompensert i rammetilskotet frå staten. I tillegg vil vi sjølv måtte finansiere ekstra ferjekapasitet i sambandet Hareid-Sulesund i 2015 og Møre og Romsdal fylkeskommune må arbeide for å redusere produksjonen på enkelte ferjestrekningar med låg trafikk for å kunne innpasse auka produksjon på strekningar med høg trafikk. I tillegg vil Møre og Romsdal fylkeskommune framover måtte finne rom for å innpasse auka driftskostnader ved realisering av Nordøyvegprosjektet. Enkelte år i startfasen av prosjektet vil Nordøyvegen belaste Møre og Romsdal fylkeskommune sin rekneskap med 47/78/78/83 mill. kroner. Utfordringa for fylkeskommunen når det gjeld Nordøyvegen er at innsparte midlar kjem over ein periode på 30 år, medan dei auka lånekostnadene kjem tidlig i prosjektet.