HORDALAND FYLKESKOMMUNE Opplæringsavdelinga Arkivsak 201210112-5 Arkivnr. 520 Saksh. Sandvik, Tor Ivar Sagen Saksgang Opplærings- og helseutvalet Fylkesutvalet Møtedato 12.02.2013 20.02.2013-21.02.2013 HØYRING - JUSTERING AV LÆREPLAN I NORSK SAMANDRAG Utdanningsdirektoratet sendte 5. desember 2012 ut forslag om endringar i læreplan i norsk i grunnskolen og i vidaregåande opplæring. Frist for høyringsuttale til Utdanningsdirektoratet er 5. mars 2013. Utdanningsdirektoratet foreslår endringar på desse områda: - justert formålstekst - endra inndeling i og namn på hovudområde - justert omtale av grunnleggjande ferdigheiter - endringar i kompetansemåla - endringar i vurderingsordningane FORSLAG TIL INNSTILLING Fylkesutvalet stiller seg positiv til Utdanningsdirektoratet sitt forslag til revidert læreplan, med kommentarar i samsvar med saksutgreiinga. Johnny Stiansen fylkesrådmann Svein Heggheim opplæringsdirektør
FYLKESRÅDMANNEN, 22.01.2013: Høyringsprosessen har vore organisert gjennom FAU (fagutval) for norsk. Dei har gitt uttale på høyringsbrevet, som alle skolar har blitt inviterte til å gi sine innspel på. Lenke til høyringsbrev og forslag til revidert læreplan: http://www.udir.no/regelverk/horinger/saker-ute-pa-horing/hoering--justering-av-lareplanerfor-engelsk-matematikk-naturfag-norsk-og-samfunnsfag/ 1) Formål med faget Utdanningsdirektoratet foreslår at formålsteksten blir stramma inn språkleg. Grunnen er at formålsteksten i gjeldande plan har ein del gjentakingar, og kan kortast ned utan at meiningsinnhaldet blir endra. Fylkesrådmannen har ingen kommentarar. 2) Hovudområda i faget Utdanningsdirektoratet foreslår å redusere talet på hovudområde til tre, og å endre namnet på dei tre hovudområda: a) Samansette tekstar er foreslått tatt ut som eige hovudområde b) Hovudområda Muntlige tekster og Skriftlige tekster er foreslått endra til Muntlig kommunikasjon og Skriftlig kommunikasjon. Hovudområdet Språk og kultur er foreslått endra til Språk, kultur og litteratur. c) Dei innleiande tekstane som forklarer innhaldet i hovudområda, blir justerte i samsvar med forslaga til endringar i kompetansemåla. Kommentar Fylkesrådmannen stiller seg positiv til forslaga, og meiner det er ei god endring at samansette tekstar blir fjerna som eige hovudområde, då dette er ein del av eit utvida tekstomgrep. 3) Grunnleggjande ferdigheiter Utdanningsdirektoratet foreslår endringar i dei innleiande tekstane om grunnleggjande ferdigheiter. Dei er tydeleggjort med særleg vekt på å kunne lese, å kunne skrive og munnlege ferdigheiter. a) I dei grunnleggjande ferdigheitene munnlege ferdigheiter, å kunne skrive og å kunne lese, er arbeid med læringsstrategiar framheva. b) I å kunne skrive er det lagt til ei presisering av forventa skrivekompetanse i hovudmål og sidemål c) I å kunne rekne er det presisert at rekning i faget inneber å skape heilskapleg meining i tekstar der ein må sjå ulike uttrykksformar i samanheng. d) I digitale ferdigheiter er det presisert at dette er ein del av lese- og skriveopplæring i norskfaget. Lese- og skrivestrategiar og strategiar for munnleg formidling er framheva i dei innleiande tekstane, og definisjonen av rekning i norskfaget er snevra noko inn samanlikna med definisjonen i gjeldande plan. Teksten om digitale ferdigheiter er oppdatert og meir konkret sidan det å bruke digitale verktøy ikkje lenger er noko nytt i norskfaget. 2
Kommentar Fylkesrådmannen stiller seg positiv til endringsforslaga, og meiner justeringane i teksten er til det betre. 4) Endringar i kompetansemåla Utdanningsdirektoratet foreslår endringar eller justeringar i fleire kompetansemål i faget. Endringane omfattar alle hovudområda i læreplanen. Nokre kompetansemål er lagde til, andre er fjerna, delte eller slått saman med andre mål. Nokre mål er formulerte om eller flytta til andre hovudområde. Endringsforslaga kan kategoriserast innanfor følgjande tema: Styrking av munnlege ferdigheiter, lesing og skriving Mange av endringsforslaga skal tydeleggjere dei grunnleggjande ferdigheitene, der det særskilt er lagt vekt på å leggje til rette for ei systematisk utvikling av språkferdigheitene, å lese og å uttrykkje seg munnleg og skriftleg, gjennom heile opplæringsløpet. Eit døme er: I hovudområdet munnleg kommunikasjon blir det etter Vg1 foreslått å leggje til kompetansemålet «bruke kunnskap om retoriske appellformer i presentasjoner». Lytting og leseforståing I forslaget til justert læreplan er det derfor lagt vekt på å leggje inn fleire mål som går på aktiv lytting og lytteforståing. I tråd med rammeverket for grunnleggjande ferdigheiter er det òg lagt vekt på å styrkje måla for munnleg formidling og samhandling. Retorikk Forslaget til ny læreplan legg til grunn at retorikk er ein del av både munnleg og skriftleg kommunikasjon, og at det primært er ei lære om korleis ein planlegg og produserer tekstar. Forslaget til justert plan inneheld derfor fleire retorikkmål for munnleg formidling. På Vg1 er fleirtalet av kompetansemåla retorikkmål, mens det på Vg2 og Vg3 blir færre slike mål til fordel for fleire analytiske og kunnskapsorienterte litteratur- og kulturmål. Skriving Utdanningsdirektoratet foreslår ei tydeleggjering av skrivemåla og ei justering av progresjonen i samsvar med rammeverket for grunnleggjande ferdigheiter og læreplanar i andre fag. Språklege formkrav I forslaget til justert læreplan er det foreslått å fjerne generelt formulerte mål for lesestrategiar frå kompetansemåla. Det er viktig å arbeide med høvelege lesestrategiar, men det er i stor grad dei same strategiane som gjer seg gjeldande på dei ulike årstrinna. Det som skaper progresjon, er kompleksiteten i tekstane elevane les, og kor sjølvstendig dei bruker strategiane. Dei innleiande tekstane i læreplanen om lesing, skriving og munnlege ferdigheiter presiserer derfor at strategiar skal vere ein del av opplæringa. Hovudmål og sidemål Læreplanen legg eit breitt danningsperspektiv til grunn for skriveopplæringa, og opplæringa byggjer på den fleirspråklege språksituasjonen i Noreg. Direktoratet foreslår å nytte omgrepa bokmål og nynorsk i alle kompetansemål som refererer til lesing og den norske språksituasjonen. I måla for skriveopplæring blir omgrepa hovudmål og sidemål nytta. Eit viktig formål med revisjonen er at språklæringssida ved faget skal bli tydelegare. 3
Justering av breidda og kompleksiteten i kompetansemåla Utdanningsdirektoratet foreslår å fjerne eller justere særleg krevjande kompetansemål for å gi læreplanen eit meir realistisk nivå når det gjeld breidde og kompleksitet. Mål for vidaregåande opplæring som er foreslått fjerna er: Kompetansemål etter Vg2: «vurdere bruk av estetiske virkemidler i ulike medier» og «forklare hvordan litteratur og andre kunstuttrykk i og utenfor Norge har påvirket hverandre de siste hundreårene». Mål som er justert: Kompetansemål etter Vg3: Frå «beskrive og sammenligne de nordiske lands språksituasjon og språkpolitikk» til «beskrive og sammenligne språksituasjonen i de nordiske landene». 5) Omfang i læreplanen Totalt sett er talet på kompetansemål noko redusert i forslaget til justert plan. Fleire mål er sletta, men nokre mål er òg lagde til. Dette heng saman med at måla for dei grunnleggjande språkferdigheitene er spesifiserte, og progresjonen er meir tydeleg. Kommentarar I høyringsuttalane meiner mange lærarar at læreplanen framleis er for omfattande. Det er ulike tankar om kva som bør inn og ut av dei ulike kompetansemåla på dei ulike trinna, og det let seg ikkje gjere å samanfatte alt. Når ein les denne læreplanen opp mot samsvarande kompetansemål i læreplanen for elevar i vgo. med kort butid i Noreg, finn ein at ein del av kompetansemåla i den sistnemnde læreplanen er meir spesifikke og nokre stader meir omfattande (t.d. i samband med den realistiske og modernistiske tradisjonen på Vg3). Fylkesrådmannen oppmodar om at desse to planane blir samanlikna og at manglande samsvar som ikkje er formålstenleg, blir retta opp. 6) Vurdering i faget Ein sentral del i forslaget om revidert læreplan i norsk er å gjennomgå sluttvurderingsordningane. Utdanningsdirektoratet har skissert tre alternative hovudmodellar. Fylkesrådmannen viser til side 11 i høyringsnotatet om endringar i læreplanen i norsk i grunnskolen og vidaregåande opplæring. Kommentarar Fylkesrådmannen tilrår ikkje å halde på ordninga med tre karakterar (alternativ 1). Ei vidareføring av denne ordninga vil føre til eit vurderingsjag og hindrar kvalitet i læringsarbeidet, særleg når det gjeld skriveopplæringa. Argument for alternativ 2 er to karakterar for skriftleg og munnleg kompetanse. Dette er to ulike ferdigheiter som treng to ulike karakteruttrykk. Ein vil på denne måten unngå eit problem med vekting, slik at ein ikkje får ein norskkarakter som baserer seg på eit gjennomsnitt mellom munnlege og skriftlege ferdigheiter. Samtidig er det ein fordel med berre ein karakter på yrkesfaglege utdanningsprogram fordi ein der har færre timar pr. undervisningsår. Fylkesrådmannen er kritisk til eksamensmodellen som er skissert i modell 2, som kombinerer nynorsk og bokmål på same eksamensdag, og meiner denne bør unngåast i både vgo og ungdomstrinnet. Det store fleirtalet av høyringsfråsegnene er samde i at ein bør ha ein 4
obligatorisk eksamen i sidemål, men usamde om han bør vere etter Vg2 eller Vg3. Argumenta for eksamen etter Vg3 er at ein slik oppnår lengst mogleg opplæringstid, og at elevane då er betre rusta for eksamen. Eit fleirtal av høyringsfråsegnene er for éin standpunktkarakter, som skissert i modell 3. Argumentet for dette er at norsk er eitt fag og at vurderingsforma slik kan understreke heilskapen i faget. Éin karakter kan gje ro kring vurderingssituasjonane og meir rom for fordjuping i læringsarbeidet. Eksamen i sidemål etter Vg2 kan vere formålstenleg, då det kan rette opp i eit visst manglande læringstrykk i Vg2, som ein opplever i dag. Ein eksamen i sidemål etter Vg2 vil gi etterlengta ro kring sidemålsopplæringa, som naturleg nok vil vektleggast meir dette året, og slik vil kunne bidra til auka motivasjon og læringstrykk i opplæringa. Når det er sagt, er det trong for å gjere noko med kompetansemåla på Vg2 dersom det skal vere ein sidemålseksamen dette året. Det språkhistoriske kompetansemålet er flytta frå Vg3 til Vg2, truleg av denne årsaka (jf. læreplanutkastet). I utgangspunktet er det uheldig å flytte språkhistorie-kompetansemålet vekk frå Vg3, av to grunnar: 1. Det er naturleg å jobbe med tekstar og litteraturhistorie frå same periode når ein jobbar med språkhistorie. 2. Vg2-faget har berre fire timar undervisning og er allereie krevjande i omfang. Samstundes er det unaturleg å ta sidemålseksamen utan å ha jobba med det språkhistoriske grunnlaget for kvifor ein har hovudmål og sidemål i Noreg. Ved sidemålseksamen etter Vg2 må kompetansemåla for dette året endrast, slik at eit meir naturleg fokus på tekstar skrivne på bokmål og nynorsk (tekstane i eldre litteraturhistorie som har fokus i Vg2 er skrivne før bokmål/nynorsk vert konstruert) vert mogleg. I tillegg må breidda i kompetansemåla slankast, slik at det er mogleg å arbeide med alle måla og samstundes få tid til å avvikle eksamen. Fylkesrådmannen er kritisk til eksamensordninga på ungdomstrinnet, etter modell 3. Dersom det ikkje er mogleg å kome opp i sidemålseksamen etter 10. klasse i det heile, er det ein fare at elevane kjem til vgo. utan å ha hatt formålstenleg opplæring i sidemål. Opplæringstida fram til eksamen i Vg2 vil då verte svært knapp, og ein sikrar ikkje kompetente sidemålsskribentar. Fylkesrådmannen tilrår modell 3, med éin standpunktkarakter og obligatorisk sidemålseksamen etter Vg2. Då vil ein òg måtte ha ein eigen standpunktkarakter i norsk etter Vg2, og slik vil ein få fire obligatoriske og fem moglege norskkarakterar på vitnemålet, mot fire obligatoriske og seks moglege slik det er i dag. Det sikrar ei viss tyngd på vitnemålet, slik dei som er for å halde fram med dagens ordning er opptekne av. Dersom ein skal ha sidemålseksamen på Vg2 bør ein òg ha ein mogleg sidemålseksamen på ungdomstrinnet, slik at det er eit visst press på opplæring i sidemål. Elles vert opplæringstida i sidemålet svært kort. Ein kan til dømes ha ei vidareføring av dagens eksamensordning på ungdomssteget. 5