Gråskimmel i jordbær Kva har vi lært av tidlegare forsking og forsøk; og kva har vi gløymt? Arne Stensvand, Gunn Mari Strømeng og Håvard Eikemo, Bioforsk Linda Hjeljord og Arne Tronsmo, UMB
Livssyklus til Botrytis cinerea
Angrep av gråskimmel på ulike plantedelar rett før hausting
Jordbærfelt i april Visnande jordbærblad med sporulering av gråskimmel i april
Sklerotiar av gråskimmel på visne plantedelar og i jord
Sporulering frå sklerotiar på fruktmumie og blomsterstengel hos tistel Sporulering frå mycel på blad og bladstilk
Miljøvennlige tiltak mot gråskimmel i jordbær Samarbeid mellom fem jordbærprodusentar, fem forsøksringar, NLH og Planteforsk Tidsperiode: 2-23 Finansiert av SND og NFR Overvintring av gråskimmel i norske jordbærfelt Effekt av haust- og vårsprøyting Biologiske tiltak Sprøyting etter varsel Bruk av reduserte doseringar Effekt av vinterdekking
Innsamling av plantemateriale og jord om våren Ruter på 25 x 25 cm i og mellom planterekkjene Alt overjordisk plantemateriale (jordbær, ugras, halm) Jord frå øvre 2-3 cm
Sortering av plantemateriale (grøne, visnande og visne blad, døde blomster-/bærstilkar, utløparar, mumifiserte frukter, halm, ugras) Måling av bladareal Inkubering av plantemateriale og jord ved 2⁰C og metta luft i fem dagar Avlesing i stereolupe, tal konidioforar pr. cm 2
Resultat smittekjelder Smittemengde varierte med år og felt (skilnadar på nesten 2 x) Ikkje meir smitte i eldre enn i yngre jordbærplantingar Ugras stod for < 2% av total smitte Jord og halm i svært liten grad smittekjelde Visnande blad som regel viktigaste smittekjelde Døde blad utgjorde det største arealet av plantemateriale, men relativt sett mindre viktig enn rapportert frå Canada Døde bladstilkar minst like viktige som sjølve bladplata Døde utløparar som regel lite viktig Døde blomsterstilkar ei viktig smittekjelde Der mumifiserte frukter fanst i større grad, kunne desse vera ei viktig smittekjelde
Smitte frå sklerotiar (av totalt) % konidioforar frå sklerotiar 1 8 6 4 2 Op Op1 Op2 Ve Ve1 Ve-A Ve-A1 Ro Ro1 Ro2 MR MR1 Kor mykje sklerotiar hadde å seia som smittekjelde, varierte frå 5 til 99% I gjennomsnitt av alle felt og år vart 5% av smitten danna frå sklerotiar
Sporulering frå skleortiar behandla med fungicid 1 Konidiar x 1 8 6 4 2 Vatn Tolylfl. Cypr. + flud. Fenheks. Sklerotiar behandla med tolylfluanid (Euparen M), cyprodinil + fludioksinil (Switch) eller fenheksamid (Teldor) i normale (tilrådde) konsentrasjonar
Spireevne hos konidiar behandla med fungicid 1 % spirte konidiar 8 6 4 2 Vatn Tolylfl. Cypr. + flud. Fenheks.
Effekt av haust- og vårsprøyting Norske forsøk med fire til fem haust- og ei vårsprøyting med Teldor eller Euparen: Teldor reduserte konidiedanninga på bladverket, Euparen hadde ingen verknad Det vart mindre rótning ved sprøyting med Teldor haust og vår samanlikna med Euparen Ikkje nok reduksjon i smittepress til at haustsprøyting kan svara seg i praksis viss målet er å redusera sprøyting
Konidioforar pr. cm2 bladflate 16 12 8 4 Sporulering på visnande bladverk etter sprøyting haust (5 g.) og vår (2 g.), Oppland 22 Ubehandla Tolylfl. H + V Fenheks. H + V Gjennomsnitt frå tre prøveuttak (april, mai, juni)
Timar med fritt vatn for å få 25% infeksjon i jordbærblomar smitta med gråskimmel (Bulger et al. 1987) Klimastasjon Temp. (ºC) Timar 6 4 8 24 1 18 12 15 14 13 16 11 18 11 2 11 22 11 24 11 Bladfuktsensor innimellom bladverket
Sprøyting etter varsel 16 år/lokalitetar Lier, Larvik, Sandane, Valldal Tal sprøytingar: 3,8 normal 2, etter varsel
35 Trichoderma (Binab) vs. ordinær sprøyting % bær med gråskimmel 3 25 2 15 1 5 a Nordal 1997 a b Ubehandla Trichoderma Switch/Teldor % bær med gråskimmel 35 3 25 2 15 1 5 a b Drammen 1997 c Ubehandla Trichoderma Switch/Teldor
Trichoderma/ Gliocladium 1 el. 2 gonger i veka vs. ordinær sprøyting med Euparen og Switch % bær med gråskimmel % bær med gråskimmel 8 6 4 2 4 3 2 1 a a a Marnardal 2 a a b Ubeh Trich 1g Trich 2g Glio 1g Glio 2g Eu/Sw 1g Strand 2 a ab ab b ab c Ubeh Trich 1g Trich 2g Glio 1g Glio 2g Eu/Sw 1g
Forsøk i små tunnelar Humlebol med ekstra Trichoderma-boks Humlene smittar opne blomar med Trichoderma
1 Humlespreiing med Trichoderma (Binab) % gråskimmel 8 6 4 2 a b b Ingen humler Humler Humler + Tric. 4 Kilo pr. rute 3 2 1 b a a Ingen humler Humler Humler + Tric.
Kan ein redusera doseringane av dei nye sopppreparata Switch og Teldor uten å redusera effekten? Bera (1987) Nøhr Rasmussen (199) Meland (1988) Brandsæter (199) Nestby (1992) Sønsteby et al. (1996) Stensvand (1997, 1998) Ofte mogleg å redusera doseringa av soppmiddel med 3-5% utan auka risiko for tap pga. gråskimmel
Feltforsøk med reduserte dosar i 22 og 23 i Vest- Agder ( Korona ) og Møre og Romsdal ( Senga Sengana ) Switch Teldor Switch Teldor 1. Full dose alle fire sprøytingar 2. Full dose to første sprøytingar, halv dose to siste 3. Halv dose alle fire sprøytingar Uttak av prøvar for analyse av restmengder 2-3 veker etter siste sprøyting
Valldal 22 Prosent gråskimmel 6 5 4 3 2 1 a Usprøyta b 4g full dose b 2g full + 2g halv dose Gråskimmel b 4g halv dose Marnardal 22 Prosent gråskimmel 6 5 4 3 2 1 a b Gråskimmel b b Usprøyta 4g full dose 2g full + 2g halv dose 4g halv dose
Restar fenheksamid (mg/kg),8,6,4,2 Restmengder av Teldor (fenheksamid) og Switch (cyprodinil + fludioksinil), Valldal 22 4g full dose 2g full + 2g halv dose Fenheksamid 4g halv dose Restar cyprodinil (mg/kg) Restar fludioksinil (mg/kg),16,12,8,4,16,12,8,4 4g full dose 4g full dose 2g full + 2g halv dose 2g full + 2g halv dose Cyprodinil 4g halv dose Fludioksinil 4g halv dose
Effekt av vinterdekke med agrylduk, prøveuttak april 21 (Buskerud) Konidioforar pr. cm2 5 4 3 2 1 Uten dekke Dekke 1.8. Dekke 1.9. Visne blad Dekke 1.1. Konidioforar pr. cm2 8 6 4 2 Uten dekke Dekke 1.8. Delvis visne blad Dekke 1.9. Dekke 1.1.
Effekt av vinterdekke med agrylduk, prøveuttak april 22 (Buskerud) Konidioforar pr. cm2 18 15 12 9 6 3 Uten dekke Dekke 15.8. Dekke 15.9. Visne blad Dekke 15.1. Konidioforar pr. cm2 4 3 2 1 Uten dekke Dekke 15.8. Delvis visne blad Dekke 15.9. Dekke 15.1.
Fungicidresistens Stabil, nedarva eigenskap i ein sopp-populasjon
Single-site inhibitors : Verkar på berre eit steg i livssyklusen til soppen. Ved mutering hos soppen kan det oppstå resistens Multi-site inhibitors : Verkar på fleire/mange steg i livssyklusen til soppen. Det vil ikkje oppstå resistens Kryssresistens innan grupper av «single-site inhibitors» Candit Amistar Signum Baycor Topas Scala Switch Størst fare for resistensutvikling for organismar med mange «generasjonar» i ein vekstsesong, altså kort tid frå infeksjon til ny sporedanning, t.d. mjøldogg og gråskimmel
Florida resistens mot gråskimmel i jordbær Signum (pyraklostrobin + boskalid): resistens mot begge verkestoffa Luna Sensation (trifloksystrobin + fluopyram): resistens mot begge verkestoffa, kryssresistens med Signum Teldor (fenheksamid): nyleg påvist resistens Switch (cyprodinil + fludioksinil): resistens mot cyprodinil, men ikkje fludioksinil Scala (pyrimetanil): resistens, kryssresistens Switch Meir enn 95% av isolata var multiresistente resistente mot fleire enn ei middelgruppe. Konsekvens: Signum, Luna, Scala og Teldor på veg ut i Florida
Kvifor har sprøyting mot gråskimmel vore vanskeleg dei siste åra? Vêret? Næringstilførsle? For tette plantebestand? Sortar? Sprøyteteknikk? Bruk av reduserte dosar? Resistens? Foto: N. Bjugstad Meir bruk av tak/tunnel?