STRANDA KOMMUNE SAKSPAPIR

STRANDA KOMMUNE SAKSPAPIR SAKSGANG Styre, råd, utval Møte dato Saknr FORMANNSKAPET 14.12.2015 122/15 KOMMUNESTYRET 16.12.2015 118/15 Saksansvarleg: Konst.rådmann Kjartan Lied Saksbehandlar: Kjartan Lied Arkiv: K1-033 Arkivsaknr 14/1345 Kommunereform - Retningsval for Stranda kommune Rådmannen si tilråding: 1.Stranda kommune går inn samtalar med Sykkylven kommune 2.Stranda kommune går inn samtalar med Norddal kommune 3.Stranda kommune utgreier nullalternativet 14.12.2015 FORMANNSKAPET Framlegg under møtet: Framlegg frå Frank Sve: 1. Stranda kommune går ikkje vidare i arbeidet med ei storkommune på Nordre Sunnmøre, det same gjeldande Stryn og Hornindal. 2. Stranda kommune ga r inn i samtalar gjennom forhandlingsmøte med Sykkylven kommune 3. Stranda kommune ga r inn i samtalar gjennom felles formannskapsmøte med Norddal kommune 4. Stranda kommune utgreier nullalternativet Samrøystes Møtebehandling Tilråding til kommunestyret samrøystes: FOR- 122/15 Vedtak: 1. Stranda kommune går ikkje vidare i arbeidet med ei storkommune på Nordre Sunnmøre, det same gjeldande Stryn og Hornindal. 2. Stranda kommune ga r inn i samtalar gjennom forhandlingsmøte med Sykkylven kommune 3. Stranda kommune ga r inn i samtalar gjennom felles formannskapsmøte med Norddal kommune 4. Stranda kommune utgreier nullalternativet

16.12.2015 KOMMUNESTYRET Møtebehandling Ann Kristin Langeland ugild i sak 118/15 Vedtak samrøystes: KOM- 118/15 Vedtak: 1. Stranda kommune går ikkje vidare i arbeidet med ei storkommune på Nordre Sunnmøre, det same gjeldande Stryn og Hornindal. 2. Stranda kommune ga r inn i samtalar gjennom forhandlingsmøte med Sykkylven kommune 3. Stranda kommune ga r inn i samtalar gjennom felles formannskapsmøte med Norddal kommune 4. Stranda kommune utgreier nullalternativet 5. Samansetting av prosjektgruppe: Jostein Dalen, Ole Jørgen Sve, Amalie Birkhol, Elisabeth Opsvik, Tillitsvalde, rådmannen (2) 6. Samansetting av forhandlingsutval: Jan Ove Tryggestad, Frank Sve, Arild Ringdal, Elisabeth Opsvik SAKSUTGREIING Bakgrunn for saka Syner til vedtak i KOM. 18.02.2015 KOMMUNESTYRET KOM-013/15 Vedtak samrøystes: 1. Stranda kommune vil delta i utgreiing av ein storkommune på nordre Sunnmøre som eitt av alternativa (modell) for framtidig kommunestruktur i regionen. 2. Stranda kommune vil ta initiativ til å utgreie alternative løysingar som inkluder Stranda, Sykkylven og Norddal. 3. Stranda kommune vil og delta i ei utgreiing av alternativet Stryn, Hornindal, Norddal. 4. Stranda kommune utgreier alternativet med å stå åleine. OPPDRAG KOMMUNEREFORM! Stortinget har gitt si tilslutning til at det skal gjennomførast ein kommunereform med følgjande overordna mål: Gode og likeverdige tenester til innbyggarane Heilskapleg og samordna samfunnsutvikling Bærekraftig og økonomisk robuste kommunar Styrka lokaldemokrati. Kommunereforma er ei velferdsreform som skal sikre innbyggarane betre tenester i dag og i

framtida. Eit sentralt virkemiddel og ein klar statleg føring er å skape ei betre geografisk organisering tilsvarande naturlege funksjonelle arbeids, bu og serviceregionar (ABS-regionar). Ein funksjonell ABS region skal være sjølvforsynt med dei fleste viktige funksjonane og tenestene som ein innbyggar etterspør gjennom eit livsløp. Sjølv om kommunereforma er ei statleg føring, har kommunane likevel fått fridom til å sjølve finne fram til den løysinga som dei meiner er den beste. Kommunane skal, innan 1. juli 2016 ta stilling til om dei vil halde fram som no eller gå saman for å skape noko nytt. Basert på lokale vedtak vil Stortinget ta stilling til ny kommunestruktur innan sommaren 2017. Dei nye kommunane som blir etablert skal vere på plass frå 1. januar 2020. Saksopplysningar Kommunane har gjennom åra fått stadig fleire oppgåver og meir ansvar utan omsyn til om dei er store eller små. Kravet til rasjonell og effektiv drift har også auka. Mange kommunar er ikkje i stand til å levere dei tenestene dei skal, og løysinga er ulike formar for interkommunalt samarbeid. Ein modell er at to eller fleire kommunar inngår avtale om at den eine tar på seg oppgåve på vegne av alle (vertskommunesamarbeid). Ein annan er at to eller fleire kommunar saman etablerer interkommunalt selskap (IKS). Ein tredje er å inngå ein samarbeidsavtale med eit felles styre. Felles for desse ordningane er at oppgåvene og ansvaret blir flytta ut av kommunen og kommunen mister den direkte styringa. Skal noko bli endra i kvantitet og kvalitet på tenestene, kan den enkelte kommune ikkje endre på dette utan at avtalen blir endra og alle partar er samde om endringa. Eit omfattande interkommunalt samarbeid kan på mange måtar vere positivt, men det gir eit demokratisk underskot og er ressurskrevjande å følgje opp. Men ikkje berre kommunane har endra seg. Også vi som innbyggarar har endra oss. Vi bur i éin kommune og lever mykje av vårt kvardagsliv på kryss og tvers av fleire kommunar: Vi kryssar kommunegrensene for å kome på arbeid, for å gjere oss nytte av offentlege og private tenester, for å drive kulturelle aktivitetar og friluftsliv, og for å pleie sosiale relasjonar. Vi er med andre ord avhengige av kva som skjer i andre kommunar, men har rett til og krav på å påverke det som skjer berre i den kommunen vi bur i. Så: dess meir samsvar det er mellom vår bu-kommune og vår kvardagsregion, dess større rett til medverknad vil vi ha på vårt kvardagsliv. Dette er to av grunnane for at Stortinget meiner det er behov for ei kommunereform. Ei kartlegging gjennomført av NIVI analyse i 20131 viste at dei 18 kommunane på Sunnmøre var involvert i 96 ulike samarbeidsordningar med eit vekta snitt på 37 for kvar av kommunane. Det er med andre ord eit tett hopehav mellom kommunane. Samarbeidet har etter kvart blitt så omfattande at det blir vanskeleg å ha oversikt over kven som samarbeider med kven og om kva. Dermed blir det også vanskeleg å få til strategisk planlegging. Samtidig bind samarbeidsprosjekta kommunen økonomisk (det er inngått avtalar som ikkje kan fråvikast utan semje mellom alle samarbeidande partar) og avgjerdsmyndet blir flytta ut frå den enkelte kommune til samarbeidsorganet. NIVI-rapport 2013:3 Status for interkommunalt samarbeid i Møre og Romsdal. Det er mange ulike former for samarbeid, slik som: Interkommunale selskap (IKS) renovasjon, arkiv, beredskap, revisjon, mm. Interkommunalt samarbeid med felles styre drift av hamner, IT Interkommunalt samarbeid med vertskommune som utfører oppgåvene for ein eller fleire andre kommunar IT, legevakt, landbruk, barnevern, NAV, PPT Kjøp og sal av tenester mellom kommunane brann, feiing, barnevern. Samarbeid på administrativt nivå. Prosjekt og nettverk mellom alle eller mange kommunar Medlemsskap i felles organisasjonar og stiftingar friluftsarbeid, destinasjonsselskap, Ulike uformelle kanalar.

KVA MÅ TIL FOR Å LØYSE OPPGÅVENE KVAR FOR OSS? Det er ikkje gitt at det å framleis stå åleine slik kommunen er i dag, er løysinga. Føresetnader for å halde fram som eigen kommune er at: Endringane i inntektssystemet ikkje vil gi vesentleg dårlegare vilkår for kommunen. Kommunen ikkje går glipp av potensialet til å bli meir effektiv gjennom stordriftsfordelar. Kommunen aksepterer at gapet mellom den kompetansen kommunen har til rådvelde og den kompetansen som trengs for å løyse oppgåvene på ein tilfredsstillande måte, veks. Ved å halde fram som eigen kommune blir vi truleg meir avhengig av interkommunalt Samarbeid og må akseptere at ein stor del av tenester og avgjerd blir utført av ein vertskommune. Stranda kommune må ha tilstrekkeleg tilfang av politiske arbeidsoppgåver, eit stort nok politisk handlingsrom eller ressursmessigt spelerom, nok administrativ kraft og ein kompetent organisasjon slik at det gir gode rammevilkår for det lokaldemokratiske arbeidet. Kommunen er viss på at tette band og inhabilitet ikkje vil utgjere eit problem, og at det ikkje trengs meir distanse mellom personar og grupper i lokalsamfunnet og dei som har avgjerdsmynde i kommunen. Det ikkje blir vanskelegare å få overført nye oppgåver til kommunen og å få redusert behovet for statleg detaljstyring og kontroll. Dagens kommuneorganisasjon vil ha god nok utviklingskraft til å løyse nye oppgåver. I januar 2015 tok ordførar i Haram, Bjørn Sandnes og ordførar i Ålesund, Bjørn Tømmerdal initiativ til eit møte der dei inviterte alle kommunane på nordre Sunnmøre (Giske, Sula, Skodje, Ørskog, Stordal, Norddal, Sykkylven og Stranda) og to frå Romsdal (Vestnes og Sandøy). Formålet med møtet var å drøfte om det var grunnlag for å utgreie ei ny regionkommune på Sunnmøre. Alle kommunane bortsett frå Vestnes sa ja til å gå vidare, og i februar blei det etablert ei styringsgruppe beståande av ordførarane i deltakarkommunane med Bjørn Sandnes som leiar. I løpet av april/mai kom Ulstein og Hareid med i arbeidet. Utgreiinga har vore bygd opp gjennom «naboprat» der dei 13 ordførarane har vore styringsgruppe. Styringsgruppa har oppretta fire arbeidsgrupper med medlemmer frå folkevalde og administrasjonen i kommunane. Arbeidsgruppene var samansett av representantar frå dei aktuelle kommunane. Frå Stranda kommune deltok: Jan Ove Tryggestad, Frank Sve, Arild Ringdal Arbeidsgruppene har henta fram relevant bakgrunnsinformasjon, samt peika på styrker og mulegheiter i ein regionkommune. Truslar er også belyst, samt aktuelle mottrekk for å redusere uheldige verknader. Regionkommune 2014 Prognose 2040 Samla folketall 108.624 133.574 Yrkesaktive pr. person over 67 år 2,8 I arbeidet har styringsgrupa og arbeidsgruppene lagt til grunn mellom anna SWOT-analysar som kommunane har utarbeidd for ein tenkt ny regionkommune. SWOT-analyse nyttast vanlegvis ved strategisk planlegging, eller kartlegging av ein organisasjon eller bedrifts eigne sterke og svake sider, samt identifisering av eventuelle problema og muligheiter som kan påverka utvikling. Forkortinga «SWOT» kjem av dei engelske orda strengths (styrker), opportunities (muligheiter), weaknesses (svakheiter), og threats (truslar) jfr. figuren. Ein må ikkje forveksle denne metoden med ein situasjonsanalyse, då ein i denne metoden både ser på indre og ytre faktorar notid og framtid. Deltakarkommunane har gjennomført eigne SWOT-analyser, der ein har sett på styrke og svakheit i dagens kommune, og muligheiter og truslar opp mot «ny kommune». Eigenanalyse er derfor todelt, mellom å sjå på seg sjølv i dag, og å vurdere korleis ei ny kommune vil fungere. Det vart skilt mellom notid og framtid.. Styrker og svakheiter vart vurdert ut frå dagens kommunestruktur. Truslar og

moglegheiter var knytt til ein framtidig storkommune. Arbeidsmetodikken var effektiv, gav kunnskap og grunnlag for prioriteringar av dei meste sentrale elementa. Slik fekk ein fram synspunkt frå den enkelte kommune, og ei felles prioritering innanfor kvart tema av dei viktigaste momenta å arbeide vidare med ved etablering av ein ny kommune. I forordet til rapporten skriv styringsgruppa: «Utgangspunktet for arbeidet med Regionkommune Sunnmøre er ei erkjenning av at det er behov for å gjere endringar i kommunestrukturen. Det er i dag ikkje samsvar mellom dagens kommunegrenser og den kvardagsregionen som innbyggjarane er ein del av. - Vi lever alle under den same himmelen, men ikkje alle har den same horisonten, sa Konrad Adenauer. Dess fleire kommunar dess meir fragmentert blir horisonten. Blir blikket for snevert og nærsynt kan vi miste styring og retning. Regionkommunen kan verte eit nasjonalt tyngdepunkt på nordvestlandet. Visjon for Regionkommune Sunnmøre: Nasjonal slagkraft, regional attraktivitet og lokal identitet. Ein ny regionkommune vil mellom anna kunne: Drive meir heilskapleg og samla overordna planlegging. Vere sterkare motvekt mot sentralisering til dei store landsdelssentera (Oslo, Bergen, Trondheim mv.). Få på plass framtidsretta løysingar for samferdsel som vil binde regionkommunen saman. Ha større tyngde som pådrivar for å styrkje utdanningsinstitusjonane.

Arbeide strategisk som medspelar for å styrkje og utvikle næringslivet og nyskaping i regionen. Få større kapasitet til å vere innovativ og tenkje strategisk. Arbeide aktivt med å førebyggje og handtere kriser og katastrofar. Ta ansvar for nye oppgåver som blir lagt til kommunane med krav til spisskompetanse. Utvikle kvaliteten på tenestene og servicen til innbyggjarane. Styrkje mangfaldet i kulturlivet. Stadig fleire oppgåver blir løyst i fellesskap gjennom eit mangfald av organisatoriske løysingar. Nye oppgåver vil bli lagt til kommunane der mange vil krevje spisskompetanse. Dette vil forsterke trongen om interkommunalt samarbeid dersom kommunestrukturen held fram som i dag. Ein ny regionkommune som kan omfatte dei 13 kommunane som har gått saman om denne utgreiinga, vil ha mange sterke sider og vil kunne bli ein styrkje for utviklinga av regionen og dei tenestene innbyggarane har krav på eller ønskjer å ha. Ein så stor kommune som dette vil bli, har også nokre svake punkt, eller truslar. Mange av truslane kan vi bremse med gode mottiltak. Men dersom truslane er større enn styrkane med ein ny kommune, og mottiltaka ikkje er gode nok eller ikkje er realistiske, kan det svekkje grunnlaget for ein så stor kommune. Styringsgruppa takkar for oppdraget og ønskjer dei 13 kommunane lykke til med det vidare arbeidet fram mot ein ny og framtidsretta kommunestruktur for vår region.» Heile sluttrapporten med vedlegg knytt til utgreiing av alternativet ligg ved som vedlegg. Alternativ Indre Storfjord Dette alternativet var ikkje vedtak i Kommunestyret 18.02.15. I denne utgreiinga er Stordal teken med saman med Sykkylven Norddal og Stranda. Kommunane Stranda, Sykkylven, Norddal og Stordal. (Ørskog kommune var også invitert til å vere med, men her valte kommunen å takke nei til invitasjonen). Alle deltakande kommunar deltek også i utgreiing av regionkommune Sunnmøre. Stordal og Norddal er også med i utgreiing av landkommunealternativet på nordre Sunnmøre. Indre Storfjord er brukt som eit arbeidsnamn i prosessen. Det er ikkje drøfta namnebruk i prosessen. Ordføraren i Sykkylven inviterte i oktober 2014 nabokommunane til samtalar for å undersøke interessa for å utgreie eit alternativ kring indre del av Storfjorden. I februar 2015 var kommunane samla på nytt. Det var semje om å utgreie alternativet. Ut frå tidsfaktor og ressursbruk valte ein ei verkstad-samling for formannskapa i dei fire kommunane. Sunnmøre Regionråd ved Erlend Krumsvik organiserte og stod for gjennomføringa av samlinga på Sæbø den 24. og 25.august 2015. Frå dei fire kommunane deltok 19 formannskapsmedlemmar samt rådmennene. Frå Stranda deltok: Jan Ove Tryggestad, Svein Lunde, Svein Erik Rimstad, Kjartan Lied. Samlinga vart gjennomført etter at utgreiingsprosessen for regionkommuneprosjektet var avslutta. Kommunane sat slik sett med mykje kunnskap om generelle utfordringar knytt til å etablere ei ny kommune, ein hadde kunnskapar om sentrale problemstillingar og det var opparbeida stor grad av felles forståing av prosess, innhald og vidare framdrift. Alle kommunane hadde gjennomført analysar av eigen situasjon opp mot muleg framtid i ei stor regionkommune. Dette var erfaringar og kunnskap som var eit viktig grunnlag for vurdering av eit mindre alternativ kring indre delar av Storfjorden. Med basis i kunnskap om eigen kommune gjennomførte deltakarane ei SWOT-analyse knytt til følgjande tema: 1. Samfunnsutvikling 2. Tenesteyting og utøving av mynde

3. Demokratisk arena 4. Økonomiske utfordringar Tema er dei same som for regionkommuneprosjektet. Som for regionkommune-prosjektet, var det semje om at analysen skulle vere på eit overordna nivå, fokusere på hovudtrekka, og ha som mål å få dei viktigast elementa fram i dagen. Statistikk i rapporten er henta frå verktyet www.nykommune.no. Heile rapporten «Indre Storfjord» ligg som vedlegg i saka. Alternativ: 1. Stranda kommune vil og delta i ei utgreiing av alternativet Stryn, Hornindal, Norddal. 2. Stranda kommune utgreier alternativet med å stå åleine. 3. Stranda kommune utgreier alternativ Sykkylven, Norddal, Stranda. I desse tre alternativa utarbeide ein SWOT analyse, der politikarane frå dei ulike partia tok del. Gruppene vart tverrpolitisk samansett. For utgangspunktet for arbeidet fekk dei tildelt spørsmål frå dei ulike tema: (sjå vedlegg) 1. Samfunnsutvikling 2. Tenesteproduksjon - Mynde 3. Demokrati 4. Økonomi I arbeidet skulle ein vurdere alternativa: 1. Sykkylven Norddal Stranda 2. Stranda åleine 3. Stryn- Hornindal Stranda - Norddal Etter som arbeidet kom godt i gong var det mange som opplevde arbeidet som svært lærerikt, og gav ny kunnskap om kommunane. Analysen av dei ulike alternativa ligg ved som vedlegg i ei SWOT analyse. Vurdering Innan 31.01.16 må Stranda kommune ha teke stilling til kva alternativ ein ønskjer å gå vidare med, og starte arbeidet med forhandlingar for på få fram forslag til avtale (-ar). Det vert tilrådd at ein ikkje har meir enn to alternativ i tillegg til ev. å vurdere framleis å vere eigen kommune som i dag. Når retningsval er gjort må ein ta mål av seg å køyre parallelle forhandlingar for aktuelle alternativ. Ikkje minst er dette viktig dersom ein eller fleire kommunar vel å trekke seg ut av vidare forhandling. Då kan situasjonen for dei andre kommunane også endre seg. Dette vil kunne verte ein nokså innfløkt og komplisert prosess. Dette er noko som ein må ha med seg, og drøfta internt som førebuing til det arbeidet som skal gjerast i tida som kjem. Tida for arbeidet er knapp. For dei ulike alternativa vil Rådmannen kome med ei kort vurdering for dei ulike alternativa. 1. Regionkommune Sunnmøre Her har Stranda kommune teke del i fleire møter, og har delteke aktivt i utarbeiding av SWOT analyser. Det som er blitt tydlegare ettersom prosessen har gått er utfordringar i høve geografiske avstand til Ålesund sentrum/ moa området. Stranda kommune vil verte ein utkant, og det er vanskeleg å sjå fordelane med eit slikt samarbeid. Stranda kommune er ei industrikommune med mykje produksjon av mat. Vil ei samanslåing med Ålesund regionen vere med å styrke denne næringa? På eit møte 10 november på Storfjord Hotell, signaliserte ordførar Jan Ove Tryggestad at Stranda kommune ikkje kom til å gå vidare med ny forhandlingar i høve Regionkommune på Sunnmøre.

2. Samanslåing av Sykkylven Norddal Stranda Dette er eit alternativ som har blitt analysert i eigen SWOT analyse. Norddal kommune har signalisert at eit samarbeid med Sykkylven er lite sannsynleg. Sykkylven står for 60% av innbyggjarane, og det kan vere naturleg at kommunesenteret blir plassert her. Avstanden blir då stor for Norddal kommune. Dersom Stranda blir midtpunkt blir avstandane kortare politisk lokalsamfunn administrasjon tenester. Det vil skape synergiar. Næringsstrukturen ved ei samanslåing vil verte svært variert. Fleire ressursar tilgjenge. Norddal stor på landbruk. Sykkylven har eit sårbart næringsgrunnlag. Ei samanslåing vil betre kapasitet og kompetanse. Fagmiljøa vil bli meir robust. Lenger reiseavstand for den som utøver tenesta, samt den som tek imot tenester. Dette alternativet vil vere aktuelt for Stranda kommune å jobbe vidare med. 1. Sammenslåing Stryn Hornindal Stranda Norddal Alternativet har vore analysert i eigen SWOT analyse. Stranda kommune har teke del i to tre møter. Det første møte hadde vi 07.01.2015, der vi såg på moglegheita for eit samarbeid. Det kom klart fram på møtet at alle fire kommunane har mykje felles innan turisme, næringsmiddel og landbruk. På møtet kom det og klart fram at skal kommunane samarbeide må kommunikasjonen bli betre for eksempel tunell mellom Geiranger og Stryn. Det vil vere med på å bygge kommunane saman. Avstandane vil uansett bli store frå Langdalen i Valldal til Utvik i Stryn kommune. Stranda kommune var vertskap for eit møte den 03.11.15, mellom kommunane, der representert med ordførarar og rådmenn. På møtet kom det fram at Norddal kommune ikkje vil vere med i eit slikt samarbeid no. Stryn og Hornindal kommune har kome lagt i sine utgreiingar, og har starta arbeidet med forslag til intensjonsavtale. Stranda kommune signaliserte på møtet at ein ikkje er komen så langt i prosessen, og at ein vurdera samarbeidet lite aktuelt no. Stryn kommune var klar på at kjem der tydelege signal frå kommunestyret i Stranda, vil ikkje døra vere lukka til eit samarbeid. Hornindal kommune ved ordførar var tydelege på at dei ikkje har gjort eit vedtak om å stå åleine. Tenesteproduksjonen vil framover bli for sårbar for ei så lita kommune som Hornindal. 2. Alternativ å stå åleine (nullalternativet) Alternativet har vore analysert i eigen SWOT analyse. Stranda kommune er ei spennande kommune der ein ser ei unik industriutvikling, samt god turistutvikling. Utfordringane framover ligg i manglande rekruttering, demografiske utfordringar og sårbare kompetansemiljø. Dersom endra økonomiske føresetnader frå staten, vil kommunen etter kvar misse eit nødvendig handlingsrom for å kunne utvikle tenester- næring framover. Skal vi klare å utvikle Stranda kommune vidare vil det vere naturleg å søke samarbeid med Sykkylven eller Norddal. Vedlegg: Dok.dato: Vedlegg: Dok.ID 08.12.2015 Innbyggarundersøking 2015 186020

08.12.2015 KOM 16.12.15 186021 08.12.2015 KOM 2016 2 186022 08.12.2015 KOM 2016 3 186023 08.12.2015 KOM 2016 4 186024 08.12.2015 KOM 2016 5 186025