Politisk handsaming: Utval/ komité: Saksnr. Dato Finanskomité 004/15 05.11.2015 Arbeidsmiljøutvalet 018/15 09.11.2015 Finanskomité 005/15 12.11.2015 Finanskomité 006/15 26.11.2015 Formannskap 065/15 26.11.2015 Offentleg ettersyn 14 dagar Ungdomens Bystyre 001/15 01.12.2015 Kom. Råd for menneske med nedsett funksjonsevne 012/15 01.12.2015 Eldrerådet 018/15 01.12.2015 Bystyret 069/15 10.12.2015 Dokument er ajourført i samsvar med Bystyrevedtak Årsbudsjett 2016 Førde kommune Ei drivkraft med menneska i sentrum
Innhald 1. Innleiing... 3 2. Samandrag... 5 3. Frie inntekter... 6 3.1. Skatt og rammetilskot... 6 3.2. Eigedomsskatt... 13 3.3. Rentekompensasjon for investeringar... 14 4. Andre inntekter... 15 4.1. Øyremerka tilskot... 15 4.2. Andre finansielle føremål... 17 5. Gjeld... 20 5.1. Renter og avdrag... 21 6. Pris- og lønsvekst... 22 7. Tilsette... 23 8. Innsparingstiltak... 25 9. Samandrag av einingane sine framlegg til årsbudsjett... 26 Ansvar 100 Rådmannen... 26 Ansvar 110 Personal- og serviceeininga... 29 Ansvar 120 SYS IKT... 30 Ansvar 130 Rekneskap og skatt... 31 Ansvar 140 Fagutvikling og koordinering... 32 Ansvar 210-220 Skular... 33 Ansvar 270-279 Barnehagar... 38 Ansvar 230 Førde Norsksenter... 42 Ansvar 260 PPT... 43 Helse og omsorg... 44 Ansvar 310 Barnevern... 45 Ansvar 311 Helsestasjonen... 46 Ansvar 314 Kronborg ressurshage... 47 Ansvar 315 Bu- og miljøtenesta... 48 Ansvar 320 Legeteneste og rehabilitering... 49 Ansvar 340 Psykiatritenesta... 50 Ansvar 355 NAV... 51 Ansvar 372 Heimetenesta... 52 Ansvar 373 Kjøkkentenesta... 53 Ansvar 374 Helsetunet skjerma eining... 54 Ansvar 375 Helsetunet langtidseining... 55 Ansvar 376 Helsetunet - korttidseininga... 56 Kultur... 57 Ansvar 250 Kulturskulen... 57 Ansvar 500 Kultur... 58 Ansvar 610 Byggesak og arealforvaltning... 60 Ansvar 620 Forvaltning, drift og vedlikehald (FDV)... 61 Ansvar 670 Teknisk drift... 62 Ansvar 671 VAR... 63 10. Tiltak for å balansere mellom inntekter og utgifter... 64 11. Investering... 67 12. Bystyrevedtak... 73 13. Vedlegg... 74 2
1. Innleiing Lovgrunnlaget for årsbudsjettet er å finne i Kommunelova 45-47. Årsbudsjett 2016 for Førde kommune er utarbeidd på bakgrunn av vedteken økonomiplan 2016-2019. Planen vert lagt til grunn for einingane sine rammer for budsjettåret 2016. Nye tiltak i økonomiplanen som overstig den ramma som er til disposisjon, vert ikkje sett i verk før det er funne inndekking gjennom reduksjon i eksisterande drift. Tabell over prioriterte driftstiltak i økonomiplanperioden: Driftstiltak Ny økonomiplan Eining Tiltak 2016 2017 2018 2019 Pri Skular Auka behov for pedagogressurs pga. nye klassar 1 000 1 000 1 000 1 000 0 Helse og Barn Barnevern - tiltaksmidlar 500 1 000 1 000 1 000 0 Legetenesta Etablering av øyeblikkeleg hjelp-tilbod 2 526 2 526 2 526 2 526 0 Bu og miljøtenesta Auke i stillingsressursar 1 800 1 800 1 800 1 800 0 Fagutvikling og koord. Klientsak i annan kommune 1 295 1 295 1 295 1 295 0 NAV Økonomisk sosialhjelp 900 900 900 900 0 Legetenesta Kommunale legetimar 100 100 100 100 0 Norsksenteret Introduksjonsordninga for flyktningar 700 700 700 700 0 Skular Betre tilbod til framandspråklege elevar 500 500 500 500 0 Kronborg ressurshage Stillingsressurs ved utegruppe 50 % 150 150 150 150 0 Delsum - driftstiltak som er sett i verk og må finansierast 9 471 9 971 9 971 9 971 Heimetenesta Stillingsressursar heimetenesta 650 1 300 1 950 2 600 1 Skular Auka midlar til spesialpedagogiske tiltak - tilpassa opplæring 1 000 1 000 1 000 1 000 2 Barnehagar Ekstrahjelp funksjonshemma/spes.ped hjelp 700 700 700 700 3 Rådmann Reservepott tenestetilbod til nye tenestemottakrar 1500 3000 4500 6000 4 Legetenesta og rehab. Driftstilskot for privatpraktiserande fysioterapaut 50 % 200 200 200 200 5 Skular Seniortiltak redusert leseplikt over 55/60 år 600 600 600 600 6 Teknisk drift Naudnett 250 250 250 250 7 FDV Vedlikehald kommunale bygg 400 400 400 400 8 Fagutvikling og koord. Oppjustering budsjett festeavgift 1000 1000 1000 1000 9 PPT Ny fagstilling PPT 450 450 450 450 10 Rådmann Overføring til SNU 350 350 350 350 11 Helse og Barn Helsestasjon: 0,5 jordmor 275 275 275 275 12 Helse og barn Interkommunalt tiltaksteam/ psykolog 100 300 300 300 13 Kronborg ressurshage Frisklivstilbod 800 800 800 800 14 Kyrkja Auka driftsramme 300 300 300 300 15 Teknisk drift Avstemming ressursar mot sjølvkost 500 1000 1000 1000 16 Kultur Arrangementleiar og styrking av arrangementbudsjettet 400 400 400 17 Rådmann IKT drift 300 300 300 300 18 Fagutvikling og koord. Kreftkoordinatorstilling 100 200 400 19 Psykiatritenesta Ambulerande stilling 650 650 650 650 20 SUM driftstiltak totalt 19 496 23 346 25 596 27 946 Tiltak finansiert innanfor disponibel ramme for 2016: Kyrkja Ytre vedlikehald av Førde kyrkje og Haukedalen kyrkje 600 3
Tabell over prioriterte investeringstiltak i økonomiplanperioden; Årsbudsjett 2016 for Førde kommune Investeringstiltak Ny økonomiplan Eining Tiltak 2016 2017 2018 2019 Rådmann Tilrettelegging i sentrum 2 388 Rådmann Eigenkapitalinnskot KLP 1 500 1 600 1 700 1 800 Rådmann Ny avlastningsbustad 7 500 Rådmann IKT-investering 1 000 1 000 1 000 1 000 Rådmann Førdepakken 25 000 25 000 Rådmann Førdepakken - anleggsbidrag -2 500-2 500 Rådmann Strategiplan for sentrum 1 000 Kyrkja Enøktiltak - kyrkjene 500 500 Kyrkja Markeringslys - kyrkjene 100 Kyrkja Oppgradering av kyrkjebygg 200 Kyrkja Blomreina - byggjesteg 2 1 000 Rekneskap og skatt Oppgradering/ anbodsprosess økonomisystem 500 NAV Kjøp av fleire bustadar til vanskelegstilte 5 000 5 000 Helsetunet Kjøkkenmaskiner/ maskiner 200 200 200 200 Helsetunet Velferdsteknologi 1 000 100 100 100 Kultur Museet i Movika 8 000 12 000 Kultur Freds- og grunnlovsmonument 500 500 Byggesak- og arealforvaltning Ortofoto/ajourføre kart 300 Byggesak- og arealforvaltning Sykkelparkeringsprosjekt 100 FDV Førdehuset - nye lokale for kulturskulen 14 000 35 000 FDV Enøk-tiltak 1 000 1 000 1 000 1 000 FDV Kommunale bygg 1 000 1 000 1 000 1 000 FDV Sunde skule 5 000 5 000 FDV Solsida barnehage Toene - nybygg 13 500 FDV Tusenfryd barnehage 2 500 FDV Hatlehaugen barnehage 2 500 FDV Førde helsetun - nytt kjøle og fryseanlegg 1 200 FDV Førdehuset - nye heisveggar 300 FDV Førdehuset - tekking av tak kulturdel, hall 3 3 500 FDV Førdehuset - nytt golv i idrettshallen 3 000 FDV Førde stadion - nytt stadionanlegg og kunstgras 4 500 FDV Bustadar til flyktningar 5 000 5 000 FDV Fjernvarme - tilrettelegging/ installasjon 6 000 2 500 FDV Frøysland skule - asfaltering parkeringsplass 120 FDV Tilstandsanalyse symjeanlegg Førdehuset 1 000 FDV Planlegge institusjon/ omsorgsbustadar 2 000 Teknisk drift Eigenandel trafikktryggleikstiltak 500 500 500 500 Teknisk drift Avfaltering av vegnettet i sentrum 1 000 1 000 1 000 1 000 Teknisk drift Brannbil høgderedskap/lift 8 000 Teknisk drift Røykdykkarutstyr 100 Teknisk drift Fast dekke/ asfalt på grendavegar 1 000 1 000 1 000 1 000 Teknisk drift Vegrekkverk 700 Teknisk drift Utskifting bilpark 500 Teknisk drift Gatelys 250 Teknisk drift Brannhindrande tiltak kyrkja 400 500 SUM 66 620 67 250 61 888 47 100 NETTOSUM ETTER MOMSKOMPENSASJON 53 696 55 420 54 450 42 640 Sjølvfinansierte: Teknisk drift VAR 9 350 9 350 9 350 7 250 SUM 9 350 9 350 9 350 7 250 SUM LÅNEBEHOV 63 046 64 770 63 800 49 890 ÅRLEG AVDRAGSKOSTNAD 43 300 43 300 43 300 43 300 BRUK AV DISPOSISJONSFOND 19 538 20 203 20 203 20 203 UTVIKLING I LÅNEGJELD 208 1 267 297-13 613 Utvikling lånegjeld: -11 841 4
2. Samandrag Årsbudsjettet for 2016 bygger på vedteken økonomiplan 2016 2019. Økonomiplanen gjev eit handlingsrom på 9,6 mill kr i 2016. I økonomiplanen er det utarbeidd prioritert liste for driftstiltak som skal leggjast til grunn i budsjettprosessen. Det er tilsvarande som for drift laga ei tidsprioritert liste for investeringar der gjennomsnittleg nettoinvestering ikkje overstig det vi betalar i avdrag. Handlingsrommet finansierer prioriterte investeringar samt prioriterte driftstiltak «0». Statsbudsjettet for 2016 viser ein auke i frie inntekter for Førde kommune på 28,4 mill kr. Dette finansierer løns- og prisstigning, innlemmingar/ korrigeringar samt prioritert tiltak «0» i økonomiplanen. Framlegg til årsbudsjett for 2016 legg opp til vidareføring av dagens driftsnivå. Rådmannen har i budsjettarbeidet for 2016 prioritert tiltak for å ikkje vidareføre meirforbruket frå 2015 inn i nytt budsjettår. Tiltak og finansiering er omtalt i kap. 10. Det er fleire utfordringar som har måtte finne si løysing i budsjett 2016 til dømes auka festeavgift, kostnad naudnett, bortfall overføring frå FINS til SNU, driftstilskot til privatpraktiserande fysioterapeutar og avstemming ressursar mot sjølvkost. Det er ikkje buffer i budsjettet til å handtere meirutgifter eller mindre inntekter enn budsjettert. Konsekvens er at avsetjing av innsparing til disposisjonsfond går med til å finansiere meirforbruk framfor investeringstiltak. Førde kommune har vedteke ein plan for reduksjon av driftsnivået med 24 mill kr innan 01.01.2014. I budsjettet for 2014 er innsparingstiltak på totalt 12,6 mill kr + 2 mill til rådhuset innarbeida. I budsjettet for 2015 er ytterlegare tiltak på 5,5 mill kr innarbeidd slik at vi totalt har gjennomført innsparingstiltak på 18,1 mill kr + 2 mill til rådhuset. Det står att innsparingstiltak på 2,0 mill kr innan FDV for å nå målet. Det er tilrådd å gjennomføre desse i 2016 og 2017. Det er i vedteken økonomiplan prioritert investeringar der netto investeringar ikkje overstig det vi årleg betalar i avdrag etter frådrag for eigenkapital jf. innsparingsprosess. Dette prinsippet er lagt til grunn i budsjettet for 2016. På grunn av auka lånefinansiering i 2015 til ombygging kontorlokale Førde rådhus og opprusting av Halbrend skule er det tilrådd noko forskyving av budsjettløyving til kulturskulen og Solsida barnehage Toene utan at dette har konsekvens for framdrifta. Prioriterte investeringar i 2016 går fram av kap. 11. Totalt låneopptak i 2015 utgjer 43,3 mill kr. 5
3. Frie inntekter Frie inntekter består av rammetilskot, skatteinntekter (frå private og føretak), eigedomsskatt, momskompensasjon og andre ikkje øyremerka statlege tilskot. Desse utgjer hovudfinansieringskjelda for driftsrammene. 3.1. Skatt og rammetilskot Skatt og rammetilskot utgjer ca 62 % av driftsinntektene til Førde kommune. Anslag på inntekter frå skatt og rammetilskot tar utgangspunkt i dei føresetnadar som regjeringa legg til grunn i statsbudsjettet. Gjeldande økonomiplan Følgjande vart lagt til grunn i vedteken økonomiplan for 2016 2019 basert på anslått vekst i frie inntekter frå kommuneproposisjonen våren 2015 1 ; (1000 kr) B 2015 RB 2015 2016 Rammetilskot -304 740-305 843-311 884 Skatt på inntekt og formue -324 905-318 774-322 391 Barnehage og rus - saldert budsjett -1 260-1 260-1 675 Generelle auke - RNB 2015-2 053 Auke barnehage - RNB 2015-261 -345 Auke psykisk utviklingshemma 16 år -1 826 Øyeblikkeleg hjelp døgnopphold -2 526 Sum frie inntekter -630 905-628 191-640 647 Endring frie inntekter (kr) 2 714-12 456 Endring frie inntekter (%) -0,4 % 2,0 % Utvikling i folketal Inntekter frå skatt og rammetilskot vert påverka av folketalsutviklinga og endringar i folketalssamansetjing. I gjeldande økonomiplan er det lagt til grunn ein folketalsvekst i Førde kommune på 0,9 % frå 01.01.2015 til 01.01.2016. Folkemengda i Førde kommune pr. 01.07.2015 var 12.887 personar. Dette utgjer ein auke på 0,7 %. Tabellen nedanfor viser folketalsutvikling og samansetjing som grunnlag for budsjett 2016: Pr. 01.01 01.01.2015 01.07.2015 01.01.2016 %-vis årleg endring 0-1 år 331 338 2,1 % 2-5 år 740 744 0,5 % 6-15 år 1 793 1 828 2,0 % 16-22 år 1 311 1 206-8,0 % 23-66 år 7 295 7 413 1,6 % 67-79 år 941 986 4,8 % 80-89 år 300 317 5,7 % 90 år eller eldre 90 85-5,6 % Sum folketal 12 801 12 887 12 917 0,9 % Talvis endring 116 86 116 %-vis endring 0,9 % 0,7 % 0,9 % %-vis endring landet 1,1 % 1,0 % 1,1 % 1 I tabellen er følgjande forkortingar brukt B for budsjett, RB for revidert budsjett og ØP for økonomiplan. 6
3.1.1 Statsbudsjett for 2016 Endringar i år 2015 I revidert nasjonalbudsjett (RNB) 2015 vart skatteanslaget samla for kommunesektoren justert ned med 1,6 mrd. kroner. Skatteinngangen dei siste månadane har vore i tråd med anslaga i RNB 2015. Dette betyr at anslaget på skatteinntekter for kommunesektoren vert oppretthaldne, og det er ingen endring frå RNB til statsbudsjettet 2016. Anslag på lønnsvekst vart justert ned frå 3,3 prosent til 3,2 prosent i revidert nasjonalbudsjett, og som følgje av dette vart også anslaget på kostnadsvekst, deflator i kommunesektoren, justert ned frå 3 prosent til 2,9 prosent. Den samla pris- og kostnadsveksten for kommunesektoren (kommunal deflator) vart sett til 2,9 prosent i RNB. Realveksten i dei samla inntektene i 2015 blir etter dette 9 mrd. kroner, tilsvarande 2,2 prosent. Veksten i dei frie inntektene vert anslagsvis sett til 6,1 mrd. kroner, tilsvarande 1,9 prosent. Inntektsanslaga er dei same som etter stortingsbehandlinga av RNB 2015 og dermed ingen endring frå RNB til statsbudsjettet 2016. Regjeringa sitt framlegg for budsjettåret 2016 I tråd med det som vart varsla i kommuneproposisjonen, held inntektsveksten fram i 2016. I statsbudsjettet for 2016 ligg det no inne ein reell vekst i kommunesektoren sine samla inntekter på 7,3 mrd. kroner, tilsvarande 1,7 prosent. Av den samla veksten er 4,7 mrd. kroner frie inntekter. Dette tilsvararar ein realvekst på 1,4 prosent. Dei frie inntektene vert fordelt med 4,2 mrd. kroner på kommunane og 0,5 mrd. kroner på fylkeskommunane. Dette gjev ein realvekst for primærkommunane på 1,6 prosent på frie inntekter. Veksttala frå 2015 til 2016 varierer mellom kommunane (sjå tabell og grafisk framstilling). Generelt er at følgjande punkt påverkar kommunane ulikt: endringar i inntektssystemet endringar i folketalet og alderssamansetjinga endringar i regionalpolitiske tilskot endring i tildelt skjønn endra kriteriedata endringar på skatt (skattedel og inntektsutjamninga) I budsjettet for 2016 kan kommunane ta utgangspunkt i prognosen for frie inntekter, men må sjølve justere for lokale tilhøve. For 2016 gjeld folketal per 1. juli 2015 for innbyggjartilskotet (inkludert inntektsgarantitilskotet) og kriteria som går på aldersgrupper i utgiftsutjamninga. Andre kriteriedata er frå 1. januar 2016. Oppdaterting av folketal i inntektsutjamninga blir vidareført med teljedato 1. januar i budsjettåret. Pris- og kostnadsvekst på kommunal tenesteyting Ved utrekning av realvekst i kommunesektoren sine inntekter for 2016, blir det lagt til grunn ein vekta lønns- og prisvekst (deflator) på 2,7 % på kommunal tenesteyting. Dette byggjer bl.a. på eit lønnsvekstanslag på 2,7 prosent i 2016. Skattøyre Skattøyren skal fastsetjast ut frå ei målsetjing om at skatteinntektene for kommunane skal utgjere 40 % av dei samla inntektene i 2016. Skatteandelen blei redusert i forbindelse med revidert nasjonalbudsjett i 2015, og utgjorde då ca. 39 % av samla inntekter. For å tilpasse målet om 40 % i 2016 vert skattøyren auka med 0,45 %-poeng til 11,8 %. 7
Folketalsvekst og pensjon Veksten i dei frie inntektene må m.a. sjåast i samanheng med auka utgifter for kommunesektoren knytt til folketalsutvikling og pensjon. I kommuneproposisjonen for 2016 er meirutgifter som følgje av folketalsvekst og endring i alderssamansetjing berekna til 2,1 mrd. kroner. Av dette må om lag 1,7 mrd. kroner finansierast innanfor veksten i frie inntekter til kommunane. For 2016 har departementet berekna at pensjonsutgiftene vil auke med 900 mill. kroner utover det som vert kompensert gjennom deflatoren. 800 mill. kroner på kommunane og 100 mill. kroner på fylkeskommunane. Dei auka kostnadene må dekkast av dei frie inntektene. Anslaget inkluderer kostnadsauken som følgje av nye levealdersføresetnadar, og innsparingar for kommunesektoren som følgje av pensjonsreforma og ny uførepensjon. Andre punkt i kommuneøkonomien 2016 Tiltak som ligg inne i rammetilskotet og er medrekna for veksten i frie inntekter: - styrking av kommunale tenester til rusomsorg er innlagt med 400 mill. kroner (fordelast etter sosialhjelpsnøkkelen). - styrking av helsestasjons- og skulehelsetenesta er innlagt med 200 mill. kroner - 400 mill. kroner av veksten er knytt opp til eit meir fleksibelt barnehageopptak Bindingane på dei frie inntektene i form av auke i demografikostnader og pensjonskostnader utgjer i alt 2,6 mrd. kroner. I tillegg kjem Regjeringas satsingar på tiltak finansiert innanfor dei frie inntektene på i alt 1,2 mrd. kroner. Innanfor den samla veksten i frie inntekter gir dette eit handlingsrom for kommunane samla sett på ca. 0,7 mrd. kroner. I tillegg til satsinga på rusomsorg, helsestasjons- og skulehelsetenesta og barnehageopptak gjennom kommunanes frie inntekter, er det i 2016 følgjande endringar og nye satsingar: Helse og omsorg: - Ei auke i investeringstilskotet til heildøgns omsorgsplassar med ei tilsegnsramme på 4,1 mrd. kroner (2 500 heildøgns omsorgsplassar i sjukeheim og omsorgsbustader). - Ei utviding av dagaktivitetstilbodet til demente. Det vert løyvt øyremerka tilskot på 71,3 mill. kroner i budsjettet for 2016, noko som vil legge til rette for 1 200 nye plassar. Tilbodet skal utvidast fram mot år 2020. - Regjeringa har varsla at dei vil innføre lovkrav om psykologikompetanse i kommunane frå 2020. For å bidra til ei forsterka rekruttering legg ein no om det eksisterande rekrutteringstilskotet til eit flatt årleg tilskot på 300 000 kroner per psykologiårsverk, som vert rekruttert frå 2016. For 2016 vert det løyvt 145 mill. kroner til dette, noko som gir rom for inntil 150 nye psykologiårsverk. - Frå 1. januar 2016 har kommunane plikt til yte augneblikkeleg hjelp døgnopphold for pasientar med somatiske sjukdomar. Det vert derfor lagt opp til ei overføring av 1 206,6 mill. kroner til dette i rammetilskotet til kommunane. Ressurskrevjande tenester sjå kap. 4.1, side 15: - Innslagspunktet vert auka til 1 081 000 kroner, ein auke med 10 000 kroner utover prisjustering. - Uendra kompensasjonsgrad på 80 prosent. - Tal mottakarar og utgifter vekst fortsatt sterkt, og løyvinga vert auka med 1,2 mrd. kroner i 2016 samanlikna med saldert budsjett i 2015. 8
Barnehagar: - Som nemnt ovanfor er 400 mill. kroner av veksten i frie inntekter knytt til auka fleksibilitet i barnehageopptaket. - For å styrke kompetanse og kvalitet aukar løyvinga med 160 mill. kroner i 2016. Lokale tiltak for å styrke det pedagogiske arbeidet i barnehagen og arbeidsplassbasert barnehagelærarutdanning er nokre av tiltaka. - Det er og løyvd 10 mill. kroner over rammetilskotet for å legge til rette for at kommunane kan styrke sitt informasjons- og rekrutteringsarbeid for å auke barnehagedeltakinga for barn frå familiar med låg inntekt og/eller minoritetsspråkleg bakgrunn. - Frå 2016 får ikkje-kommunale barnehagar den same finansieringa som kommunale barnehagar (dvs. 100 prosent av tilskotet til tilsvarande kommunale barnehagar). Dette vert kompensert ved ei auke i rammetilskotet på 180 mill. kroner. Endringane er først og fremst knytt til pensjons- og kapitalutgifter. Dette gir isolert sett ei innsparing på 338 mill. kroner som vert trekt ut av rammetilskotet. Skule: - Det er føreslege å auke timetalet i naturfag med ein veketime på 5. 7. trinn frå hausten 2016. Dette vert kompensert med ei auke i rammetilskotet på 77,6 mill. kroner. - Kompetansesatsinga i skulen held fram, og i 2016 vil over 5 000 lærarar få tilbod om vidareutdanning. - Lærlingtilskotet er føreslege auka med ytterligare 2 500 kroner per kontrakt i 2016. - Investeringsramma i rentekompensasjonsordninga for skule- og symjeanlegg vert auka med 1,5 mrd. kroner i 2016. Flyktningar og integrering: Som følgje av ei kraftig auke i tal asylsøkjarar til Europa, har dette også ført til ei stor auke i Norge. Regjeringa har derfor lagt fram forslag om ei tilleggsløyving i 2015 samanlikna med gjeldande budsjett. Tilleggsløyvinga skal styrke politiet, UDI, verjer, einslige mindreårige asylsøkarar i omsorgssenter, tilskot til utleigebustader og regionale ressurssenter. I budsjettet for 2016 vil regjeringa: - Styrke integreringstilskotet med 50 mill. kroner ekstra til kommunar ved busetjing av flyktningar. Tilskotet vert gjeve dersom kommunane buset fleire enn dei vart bedt om i 2015, og utgjer 50 000 kroner for kvar person. - Styrke særskilt tilskot for busetjing av einslige mindreårige flyktningar med 25 mill. kroner. Ved busetjing får kommunane 207 000 kroner i 2016. Grunna den store auken i tal asylsøkjarar la Regjeringa fram ein tilleggsproposisjon for 2016- budsjettet måndag 2. november. Konsekvensane av dette er ikkje teke høgde for i framlegg til årsbudsjett 2016: Regjeringen anslår at det vil komme 33.000 asylsøkere til Norge i 2016. Det vil koste 9,5 milliarder kroner mer enn regjeringen anslo i statsbudsjettet i oktober. Nesten halvparten av inndekningen 4,2 milliarder kroner skjer ved reduksjon i bistandsbudsjettet, reduserte utgifter (2,3 mrd.), mindre skattelette (1,8 mrd.) og økt bruk av oljepenger (1,2 mrd.). Kommunene tar sin del ved at engangstilskuddet til vedlikehold kuttes fra 500 til 200 millioner kroner. I denne summen ligger økt tilskudd til kommunenes bosetting av enslige mindreårige asylsøkere. Det særskilte tilskuddet utover integreringstilskuddet ble foreslått økt til 207.000 kroner i statsbudsjettet. I tilleggsdokumentet foreslås det økt med et engangsbeløp på 100.000 kroner i 2016. 9
Regjeringen øker også driftstilskuddet til vertskommuner for asylmottak. Kommunene får styrket sin mulighet til å gi beboere i asylmottak lovpålagte helsetjenester. Satsen for vertskommuner økes med 20 prosent i 2016, tilsvarende 66,2 millioner. Regjeringen foreslår å redusere antall norsktimer som tilbys fra 250 til 175 timer for asylsøkere i mottak, for å kunne gi opplæring til alle. Regjeringen foreslår å øke bevilgningen til skolegang for barn og unge som søker opphold i Norge med 282 millioner kroner neste år. Samtidig foreslås det innstramminger på flere områder. Tiltakspakke for auka sysselsetjing: Regjeringa ønskjer å prioritere tiltak som fremjar arbeid, aktivitet og omstilling, og føreslår eit eingongstilskot på 500 mill. kroner til vedlikehald og rehabilitering av skular og omsorgsbygg i kommunar. Midlane vil bli fordelt med eit likt kronebeløp per innbyggjar (kr 96) utan søknad. Desse kjem i tillegg til veksten i kommunanes inntekter. Skjønn for 2016. Samanlikna med 2015 er fylkesramma for skjønnsmidlar uendra, og utgjer 73,3 mill. kroner. Kommunar med høge utgifter til særleg ressurskrevjande brukarar, språkdeling (nynorsk/bokmål), svak økonomi og høgare sats for arbeidsgjevaravgift er prioritert i skjønnsfordelinga. Førde kommune får i 2016 13,07 mill kr i skjønnsmidlar som ein del av rammetilskottet. Dette er 400.000 kr mindre enn i 2015. 9,87 mill kr av skjønnstilskottet er kompensasjon for at Førde kommune har høgare sats for arbeidsgjevaravgift enn dei fleste kommunane i fylket. Fylkesmannen har varsla ei nedtrapping av denne kompensasjonen for kommunane Flora, Førde og Sogndal. Ei slik nedtrapping vil få store konsekvensar for økonomien i desse kommunane, og rådmennene har i forkant av framlegging av statsbudsjettet sendt brev til Fylkesmannen der det vert argumentert mot ein slik reduksjon. Brevet føl som vedlegg til saksutgreiinga. 10
Førde kommune I statsbudsjettet for 2016 utgjer summen av saker, som vert innlemma eller korrigert for, ein auke i frie inntekter på 1,13 mill kr for Førde kommune. Tabellen nedanfor viser summen av saker som grunnlag for auken i frie inntekter. For meir detaljert forklaring vert det vist til grønt hefte. Budsjettframlegget for 2016 er justert for desse endringane. Oppgåveendringar/ korreksjonar: Landet Førde Eingongstilskot administrasjon foreldrebetaling barnehage -42 834 000-103 457 Innlemming augeblikkeleg hjelp døgnopphald 1 206 600 000 2 510 000 Likeverdig behandling av kommunale og private barnehagar 180 000 000 434 754 Endra finanseringsordning private barnehagar -338 000 000-816 372 Ny naturfagtime 77 600 000 187 427 Overføring av skatteinnkrevjing til staten -630 000 000-1 521 641 esøknad startlån Husbanken, sparte utgifter for kommunane -11 200 000-27 051 Auke i elevtal statlege og private skular -109 000 000-263 268 Representantskapsforslag om auka norsk innsats jfm. Krisa i Syria 7 300 000 17 632 Heilårseffekt - kompensert med rammeoverføring Brukarstyrt personleg assistent 205 400 000 496 103 Adopsjon flytting av utgreiingsansvar 514 000 1 241 Auka makspris i foreldrebetaling barnehage frå 01.05.15-134 600 000-325 100 Nasjonalt minstekrav foreldrebetaling 160 220 000 386 980 Gratis kjernetid for 4 og 5 åringar - barnehage 54 000 000 130 426 Valkort utgifter vert dekka av KMD, heilårseffekt 9 243 000 22 325 SUM 635 243 000 1 130 000 Tabellen nedanfor syner tiltak som inngår i veksten i frie inntekter frå 2015 til 2016. Totalt utgjer dette 2,4 mill kr for Førde kommune i 2016. Budsjettframlegget for 2016 er justert ved at budsjettramma til Helsestasjon er auka med 360.000,-. Elles er veksten i frie inntekter prioritert til å auke budsjettrammene til barnevern og bu- og miljøtenesta som har meirforbruk i 2015. Tiltak medrekna i veksten i frie inntekter frå 2015 til 2016 Totalt for kommunane Førde kommune Rusomsorg 400 000 000 966 120 Helsestasjon og skulehelseteneste 200 000 000 483 060 Fleksibelt barnehageopptak 400 000 000 966 120 SUM 1 000 000 000 2 415 300 Tabellen nedanfor oppsummerer konsekvensar av statsbudsjettet for Førde kommune. Med bakgrunn i at folketalsveksten i Førde pr. 01.07.2015 er høgare enn forventa er det budsjettert frie inntekter i 2016 basert på ein folketalsvekst på landssnittet i 2015. Anslag på frie inntekter for 2016 er 657,1 mill kr. Det er ein auke på 28,4 mill kr frå revidert budsjett 2015. Våre berekningar viser at auken i frie inntekter finansierer lønsvekst, prisvekst, innlemmingar/ korrigeringar i statsbudsjettet og prioriterte tiltak «0» i økonomiplanen. (1000 kr) B 2015 RB 2015 ØP 2016 B 2016 Rammetilskot -306 000-309 991-313 904-314 253 Skatt på inntekt og formue -324 905-318 774-322 391-338 505 Auke psykisk utviklingshemma 16 år -1 826-1 848 Øyeblikkeleg hjelp døgnopphold -2 526-2 510 Sum frie inntekter -630 905-628 765-640 647-657 116 Endring frie inntekter (kr) 2 140-11 882-28 351 Endring frie inntekter (%) -0,3 % 1,9 % 4,4 % 11
3.1.2 Budsjettforlik på Stortinget Budsjettforliket mellom Høgre, FrP, KrF og Venstre på Stortinget medfører endringar i ei rekke løyvingar til kommunesektoren, som etter vurdering av KS kan summerast opp slik: Rammetilskot til kommunane Landet Førde Reversering av skatteoppkrevjarfunksjon 630 000 000 1 521 641 Redusert kommuneramme til dekning bortfall kemnerreform -35 507 000-85 760 Utvida ordning med gratis kjernetid og for 3 åringar 24 000 000 57 967 SUM 618 493 000 1 493 848 Førde kommune får auka rammetilskot med 1,5 mill kr som følgje av budsjettforliket på Stortinget. Midlane som omfattar skatteoppkrevjarfunksjonen vert tilført eining 130 Rekneskap og skatt, då eininga tidlegare er trekt tilsvarande beløp. Redusert kommuneramme til dekning bortfall kemnerreform utgjer ei budsjettutfordring då dette ikkje er midlar kommunen tidlegare er tilført. Budsjettmidlar til utvida ordning med gratis kjernetid og for 3 åringar vert tilført tenesta for barnehage på ansvar 100 og fordelt til barnehageeiningane til 1. august 2016. Øyremerka overføringar til kommunane Det er i KS-notatet omtalt fleire endringar i øyremerka overføring til kommunane. Dei største endringane er 320 mill kr til tidleg innsats i skulen gjennom auka lærartettleik frå 1. 4. trinnn frå 1. august 2016 og kr 100 mill til auka bemanning helsestasjons- og skulehelseteneste. Desse har ikkje konsekvens for budsjettframlegget for 2016. Delar av dei øyremerka satsingane er finansiert gjennom omprioritering av den kommunale sysselsettingspakken dvs. at tidlegare løyving i statsbudsjettet på 200 mill kr er delvis omprioritert til belønning av utslippskutt med 100 mill kr. Førde kommune har i investeringsbudsjettet for 2016 budsjettert med 1,2 mill kr i tilskotsmidlar frå sysselsettingspakken. Desse midlane er i budsjettforliket fjerna. Det er pr. no uklart om Førde kommune har tiltak som gir grunnlag for øyremerka tilskot som belønning for utslippskutt. Rådmannen tilrår å kome tilbake i 1. tertialrapport 2016 med konkretisering og forslag til budsjettendring. 12
3.2. Eigedomsskatt Førde kommune innførte eigedomsskatt i 1985. I 2007 vart det gjennomført ny taksering av alle eigedomane i samband med at Bystyret vedtok å innføre eigedomskatt for alle eigedomar i heile kommune. Takstgrunnlaget fram til 2007 hadde ikkje følgt prisutviklinga på fast eigedom og utgjorde berre ca 25% av marknadsprisen, som er det lovlege taktsgrunnlaget. Eigedomsskattelova seier at det skal gjennomførast retaksering kvart 10. år. Det tilseier retaksering i Førde kommune i 2017. Bystyret kan, viss det føreligg særskilte forhold, vedta å utsetje retaksering i inntil 3 år. Kommunereforma vil vere eit «særskilt forhold». Retaksering er eit omfattande arbeid. Det må avsettast både ressursar og midlar til eit slikt prosjekt, og arbeidet må starte i 2016 dersom vi skal retaksere i 2017. Med tanke på prosessen som er i gang med eventuell kommunesamanslåing anbefaler rådmannen kontorjustering i 2017. I tillegg bør vi føreta prøvetaksering av ca. 50 representative eigedomar i 2017. Vi vil då få eit godt grunnlag for retaksering i 2018, eller eventuelt seinare år, med tanke på å finne rette sjablongverdiar, om vi skal bruke botnfrådrag, reduksjonsfaktor og liknande. Dette arbeidet krev mindre ressursar og ein vil opparbeide god kompetanse som kjem til nytte ved ei retaksering. For å få eit best mogleg grunnlag ved prøvetaksering tilrår rådmannen å nytte ekstern bistand til førebuing og etterarbeid. Taksering vil bli utført av takstnemdna. I prop. 1 S skriv Finansdepartementet at saka om eigedomsskatt på maskiner og tilbehør i verk og bruk har vore på høyring, og at Regjeringa vil vurdere høyringsinnspela før dei tar stilling til om forslag til lovendring skal frammast våren 2016. Departementet skriv at eit eventuelt forslag til lovendring vil kunne få verknad frå og med skatteåret 2017. Førde kommune har gjeve høyringsuttale, då forslaget i høyringa medfører ca 1,5 mill kr lågare eigedomsskatteinntekter. Regjeringa føreslår å auke grunnrenteskatten for vannkraftanlegg med 2 pst. Det medfører reduserte eigedomsskatteinntekter. Verknad for Førde kommune er uklart. Det er ikkje teke høgde for denne endringa i framlegg til eigedomsskatteinntekter 2016. Ved handsaming av tidlegare økonomiplanar vedtok Bystyret å justere eigedomsskatten frå og med 2013 som eit salderingstiltak for å finansiere naudsynt styrking av tenestetilbodet. I økonomiplan 2016 2019 er det berre lagt til grunn verdijustering av skattesats for bustad med 3 %. På grunn av auka eigedomsskatteinntekter i 2015 på 1 mill kr innan næring (Statnett og kraftverk) er det i økonomiplanen ikkje tilrådd auke i eigedomsskatten for næring i 2016. Rådmannen tilrår i budsjettet for 2016 verdijustering av eigedomsskatten med 3 % for bustad og 3 % for næring. Det er i 2016 budsjettert ein skattesats for bustad på 2,7 promille og for næring 6,4 promille. (1000 kr) B 2015 ØP 2016 B 2016 Eigedomsskatt -30 470-31 384-33 300 13
3.3. Rentekompensasjon for investeringar Årsbudsjett 2016 for Førde kommune Skule Førde kommune får årleg kompensasjon for skuleutbyggingar i samband med Reform 97. Utgangspunktet for utrekning av kompensasjonen var ei investeringsramme på 18,26 mill kr. Ved utrekninga vert det nytta 20 års nedbetalingstid. Det vart også innført ei rentekompensasjonsordning for skuleanlegg med ei totalramme på 15 mrd kr fordelt på 8 år. For Førde kommune utgjorde dette ei ramme på 32 mill kr. Utbyggingane av Sunde skule og Førde ungdomsskule ligg innanfor denne ramma. Ny ramme for rentekompensasjon inngjekk i statsbudsjettet for 2012. For Førde kommune utgjer dette nye 31,3 mill kr for investeringstiltak etter 01.01.2009. Eldreomsorg Førde kommune får framleis rente- og avdragskompensasjon som fylgje av sjukeheimsbygginga. Det er lagt til grunn ei nedbetalingstid på 20 år. Grunnlaget for dei tre byggetrinna er til saman 32,76 mill kr. Kyrkjer For 2009 vart det oppretta ny investeringsramme for å setje i stand kyrkjebygg. Ordninga er ei vidareføring av den ordninga som vart oppretta i 2005. Midlane skal gå til sikring og bevaring av kyrkjebygg, utsmykking i kyrkjer og inventar. Kyrkjebygg som er freda eller verneverdige har høg prioritet. Ordningar omfattar alle kyrkjebygg som er tilslutta Den Norske Kyrkja. Førde kommune har fått godkjent rentekompensasjon for rullestolrampe ved Holsen Kyrkje. Kompensasjonen vert rekna ut på same måte som for skular og symjeanlegg. Total rentekompenasjon (1000 kr) B 2015 RB 2015 ØP 2016 B 2016 Rentenivå (flytande rente Husbanken) 2,60 % 2,60 % 2,6 % 2,6 % Kompensasjonstilskot sjukeheim/ omsorgsbustadar -2 282-1 342-1 342-1 342 Rentekompensasjon skulelokaler -2 418-2 128-2 754-2 754 Rentekompensasjon kyrkjer -6-5 -5-5 Sum -4 706-3 475-4 101-4 101 14
4. Andre inntekter 4.1. Øyremerka tilskot Refusjon ressurskrevjande tenester Kommunane får refusjon frå staten for kostnadskrevjande tenester som er ytt til enkeltpersonar. Ressurskrevjande tenester kan vere heimesjukepleie, praktisk bistand, miljøarbeid, osv. For 2016 vil kostnader til tiltak utover kr 1.081.000,- til ein tenestemottakar, blir refundert til kommunen med 80 % av kostnadene. Oppdatert estimat for 2015 viser eit tilskot på 15,432 mill kr (dvs 1,3 mill kr meir enn estimert). I budsjettet for 2016 er det lønsjusterte refusjonsgrunnlaget frå 2014 lagt til grunn, korrigert for at ein brukar har flytta frå kommunen. (1000 kr) B 2015 RB 2015 ØP 2016 B 2016 Statstilskot særleg ressurskrevjande -14 137-15 432-15 432-15 633 Brukarbetaling kommunale pleie og omsorgstenester Brukarbetaling for kommunale pleie og omsorgstenester vert budsjettert samla på ansvar 900 i driftsbudsjettet. I budsjett 2016 er det lagt til grunn prisjustert brukarbetaling ut frå faktiske inntekter i 2015. (1000 kr) B 2015 RB 2015 ØP 2016 B 2016 Brukarbetaling pleie og omsorgstenester -9 881-9 319-9 319-9 319 Flyktningtilskot Kommunane får eit integreringstilskot som generelt statstilskot for kvar flyktning/ asylsøkjarar kommunen tek i mot. Tilskotet pr flyktning er høgst første året og vert så gradvis trappa ned over ein periode på 5 år. Bystyret har i møte 28.05.2015 vedteke at Førde kommune skal busetje 56 flyktningar i 2015 og 46 i 2016. Dette er samla ein auke på 62 frå det som tidlegare er vedteke. I 2013 og i 2014 fekk Førde kommune 13,9 mill kr i flyktningtilskot. I budsjett 2016 er det på ansvar 230 Førde Norsksenter lagt til grunn auka busetting og dermed auka kostnad på 3,8 mill kr i introduksjonsprogrammet. Tilsvarande er flyktningtilskotet auka med 3,8 mill kr utover motteke nivå i 2013/2014. (1000 kr) B 2015 RB 2015 ØP 2016 B 2016 Statstilskot flyktningar -11 700-13 900-13 900-17 761 15
Sjølvkost vatn, avløp, renovasjon, feiing og slam Kommunar skal fastsetje gebyr for kommunale tenester i samsvar med sjølvkostprinsippet. Sjølvkost er den kostnaden ein kommune har ved å produsere ei bestemt vare eller teneste. På fleire område kan ikkje kommunen ha høgare inntekter i form av gebyr og avgifter enn kostnader på området. Førde kommune praktiserer at kommunale gebyr innanfor tenestene vatn, avløp, renovasjon, feiing og slam skal finansierast til 100% sjølvkost. Eventuelt for mykje eller lite innkravd gebyr vert sett av/ brukt av øyremerka fond. Tabellen nedanfor viser berekna totalt inntektsnivå som kommunale gebyr må dekke for å finansiere tenestene til sjølvkost. Tabellen over viser sjølvkostberekning for 2015 og 2016. Nye investeringstiltak er inkludert. Endring i avgiftsgrunnlag som framkjem av nedste linje i tabellen er innarbeida i budsjett 2016. Kommunal- og moderniseringsdepartementet har utarbeidd retningsliner for utrekning av sjølvkost for kommunale betalingstenester. Desse retningslinene har Førde kommune lagt til grunn ved utrekning av sjølvkost for vatn, avløp, renovasjon, feiing og slam. I retningslinjene går det fram at kalkylerenta skal vere 5-årig swaprente + ½ %-poeng. Kalkylerenta i budsjett 2016 er berekna med dette som utgangspunkt. Frå anslått nivå på sjølvkost i økonomiplanen og til budsjett for 2016 er det justert for pris- og lønsvekst. Det vert lagt fram eiga politisk sak for fastsetjing av kommunale gebyr for 2016. 16
4.2. Andre finansielle føremål Aksjeutbytte Førde kommune eig 22,19 % av aksjane i Sunnfjord Energi A/S, og kommunen sin del av aksjekapitalen er ca 44,380 mill kr. Den reelle verdien kan vere høgare. Generalforsamlinga i Sunnfjord Energi har vedteke å halvere utbytte til kommunane frå og med rekneskap for 2012 og i fem år framover. Før 2012 var totalt utbytte frå Sunnfjord Energi på 26 mill kr. Frå 2012 er totalt utbytte redusert til 13 mill kr. For Førde kommune utgjer utbytte frå 2012 2,88 mill kr. Det er i 2014 gjennomført ytterlegare reduksjon av utbytte frå Sunnfjord Energi frå 13 mill kr til 8,8 mill kr. For Førde kommune utgjer utbytte frå rekneskap 2014 utbetalt i 2015 1,95 mill kr. I budsjettet for 2016 er det lagt til grunn vidareføring av halvert nivå på totalt utbytte frå Sunnfjord Energi dvs. 13 mill kr totalt og for Førde kommune 2,88 mill kr. I økonomiplanen var det lagt til grunn eit utbytte frå Ankerløkken Eigedom på kr 400.000,-. Dette er ikkje budsjettert i 2016 som følgje av sal av aksjar i to dotterselskap i Ankerløkken Eigedom i 2015. (1000 kr) B 2015 ØP 2016 B 2016 Utbytte -3 325-3 325-2 880 17
Avkastning på plasserte midlar I samband med retta emisjon i Sunnfjord Energi A/S fekk Førde kommune utbetalt ein eingongssum på kr 73 955 200,- i 2000. Heile summen var opphavleg sett av til fond, og 60 mill kr vart plassert i verdipapir. I tillegg plasserte Førde kommune ca 10 mill kr i verdipapirfond i samband med erstatning for tapt utbygging av Gaularvassdraget. Akkumulert avkasting i perioden 23.11.2000 til 31.12.2014 er 95,2 mill kr, 7,3 % p.a. i snitt som er ca 2,8 prosentpoeng over marknadsrentenivået. Årleg avkastning er inntektsført i driftsrekneskapen men inngår framleis i total saldo på plasserte midlar. Tabellen nedanfor syner korleis kapitalen har utvikla seg dei 6 siste åra: Finansinvesteringar pr. 31.12 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Verdiauke i 1000 kr 16 300 11 000-2 500 12 000 16 300 12 400 Total saldo i 1000 kr 115 000 126 000 123 500 135 500 151 800 164 200 Verdiauke i % 16,5 % 9,5 % -2,0 % 8,8 % 10,7 % 7,6 % Akkumulert snitt i % 5,7 % 6,1 % 5,3 % 5,9 % 6,9 % 7,3 % Vi har langsiktige investeringar i finansmarknaden av di vi gjennomgåande kan rekne med ei langsiktig avkastning som er høgare enn på aktuelle alternativ. Slik langsiktig plassering er ikkje kortsiktig spekulasjon. Mellombelse svingingar regulerer vi ved bufferfondsavsetningar, tilpassa den mellombelse svingingsrisikoen. Kommunen skal ha eit bufferfond som utgjer 10 % av plasserte midlar i følgje revidert finansreglement. Det er derfor liten grunn til at dette skal påverke anna drift av kommunen i særleg grad, dersom fond og budsjett er realistiske. Uttak av akkumulert avkastning på plasserte midlar må kontinuerleg vurderast opp mot likviditetssituasjonen til kommunen. Rådmannen tilrå med bakgrunn i revidert finansreglement å gjere eit uttak på 35 mill kr av plasserte midlar for å ha nødvendig midlar til driftsformål. Formannskapet handsama i møte 1.10.2015 sak om sal av aksjar i to dotterselskap i Ankerløkken Eigedom AS. Førde kommune eig 22,22 % og mottek ein salssum på 11 mill kr. Førde kommune skal deretter bidra med 2 mill kr til oppfinansiering av selskapet. Rådmannen tilrår at differansen dvs. 9 mill kr vert plassert i finansmarknaden. Vidare må forventa avkastning på rentefond nedjusterast på grunn av lågare rente. Det er i samsvar med vedteke finansreglement lagt til grunn 70 % plassert i rentefond til ei forventa avkastning på 3 % og 30 % plassert i aksjefond til ei forventa avkastning på 7 %. Dette gjev ei samla avkastning på 4,2 % årleg. Med bakgrunn i omtale av uttak, nye midlar til plassering og nedjustering av forventa avkastning, er følgjande lagt til grunn i budsjett 2016: (1000 kr) B 2015 ØP 2016 B 2016 Total saldo plasserte midlar 147 373 134 200 143 522 Gevinst på omløpsmidlar (%) 6,1 % 4,4 % 4,2 % Gevinst på omløpsmidlar -8 990-5 905-6 028 18
Eigenkapitalen Grunna gjennomgåande positive rekneskapsresultat har vi klart å bygge opp ein god eigenkapital. Vi har klart oss utan likviditetslån dei siste åra, og vi har midlar å tære på om ein ekstraordinær situasjon skulle oppstå. Midlane som er sett av til bundne drifts- og investeringsfond kan berre nyttast til det føremålet dei er sett av til. Midlane på disposisjonsfond og akkumulert overskot kan brukast fritt. Fond og overskot 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Disposisjonsfond 25 14 13 48 49 29 59 48 44 50 52 Bunde driftsfond 16 37 42 30 35 43 44 45 42 39 33 Akkumulert overskott 11 17 32 11 11 33 14 0 0 0 0 Akkumulert underskott 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sum 52 68 87 89 95 105 117 93 86 89 85 Ubundne investeringsfond 58 50 53 66 68 58 59 57 61 62 63 Bundne investeringsfond 33 31 30 5 7 23 17 32 45 26 31 Sum 91 81 83 71 75 81 76 89 105 88 94 Oppspart kapital 143 149 170 160 170 186 193 182 192 177 179 Av dette bundne fond 49 68 72 35 42 66 61 77 87 65 64 Frie fond 94 81 98 125 128 120 132 105 105 112 115 Bufferfond Bufferfondet inngår i den summen som i tabellen over står som disposisjonsfond. Fondet har som funksjon å kunne møte situasjonar med negativt resultat ut frå svingingar ein veit kjem på finansinvesteringar. Bufferfond 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Avkastning/indeksregulering 4,9 2,1 2,6 0,0 1,2 0,0 8,2 0,0 0,0 5,1 Dekn underskot/ strykningar -11,8-8,5 Saldo 31.12 7,9 12,8 14,9 17,5 17,5 18,7 6,9 15,1 6,6 6,6 11,7 Då fondet vart oppretta var tanken at det burde ha ein grunnkapital på om lag 15 mill kr. I 2011 gjekk Førde kommune med underskot grunna m.a. negativ avkastning på plasserte midlar. Ved disponering av rekneskapsmessig mindreforbruk i rekneskapen for 2012 vart det sett av 5,1 mill kr til bufferfondet. Saldo pr. 31.12.2014 er 11,7 mill kr. Rentereguleringsfond I samband med handsaminga av rekneskapen 2010 vedtok Bystyret å sette av 9 mill kr i eit rentereguleringsfond. Fondet inngår som del av disposisjonsfondet. Disposisjonsfond I budsjettet for 2016 er det ikkje lagt opp til bruk av disposisjonsfond. Disposisjonsfond B 2015 ØP 2016 B 2016 Saldo pr. 01.01. 52,0 43,9 43,9 Vedtak om bruk av disp.fond -8,1 Bruk av disposisjonsfond 0,0 0,0 0,0 Saldo pr 31.12. 43,9 43,9 43,9 19
5. Gjeld Langsiktig gjeld for Førde kommune auka frå 1323 mill kr i 2013 til 1325 mill kr i 2014. Ein del av den langsiktige gjelda vedrører VAR (15 %), investeringar der vi mottar rentekompensasjon (5 %), lån til vidare utlån (7 %) eller sjølvfinansierte prosjekt. Lånegjelda utgjer 137 % av samla driftsinntekt i 2014 mot 139 % i 2013. Diagrammet under viser korleis gjelda for kommunane i Sogn og Fjordane er sett saman, for lettare å kunne kartlegge risikoar. Rente- og avdragsbelastning fører til at ein mindre del av inntektene kan nyttast til å produsere tenester. I handlingsplanen har vi som mål at nye lån ikkje skal overstige det vi betaler ned i årlege avdrag. Dette for at gjelda ikkje skal auke. Dette bør vere eit absolutt krav for lån til prosjekt som ikkje er sjølvfinansierte. I revidert investeringsbudsjett 2015 er det som følgje av m.a. auka grunnervervskostnad Hafstadparken og forskotering kostnad grunnerverv Hafstad bydel budsjettert med auke i lånegjelda på 25,8 mill kr. I tillegg er det vedteke opprusting av Halbrend barnehage med 7 mill kr og ombygging kontorlokale Førde rådhus med 1,8 mill kr. Lån til vidare utlån kjem i tillegg. Med den langsiktige gjelda vi har, vil 1 % renteauke gje eit utslag på 13,25 millionar kroner i auka renteutgifter dersom alle lån har flytande rente. 2 Samtidig vil renteauken medføre auka rentekompensasjon med 0,7 mill kr, avgiftsgrunnlag innan sjølvkost aukar med 1,9 mill kr og renteinntekter med 1,7 mill kr. Netto auke i rentekostnad som følgje av 1 % renteauke vert 8,93 mill kr. 2 Pr. 31.12.2014 er 71 % av låna med flytande rente slik at 1 % renteauke vil utgjere 9,4 mill kr i auka rentekostnad 20
5.1. Renter og avdrag Styringsrenta i Noreg vil normalt ha sterkt gjennomslag i dei mest kortsiktige rentene i pengemarknaden og for bankane sine innskots- og lånerenter. Figuren under viser styringsrenta i prosent dei siste to åra og anslag på framover frå siste Pengepolitiske rapport: Tabellen nedanfor viser rentenivå som vart lagt til grunn i gjeldande økonomiplan, forventa lånerente basert på gjeldande pengepolitisk rapport og anslag på rentenivå i planperioden; B 2015 ØP 2016 B 2016 Rentenivå økonomiplan 2,6 2,6 Forventa lånerente jf. pengepolitisk rapport pr. september 2015 1,4 Rådmannen sitt framlegg til rentenivå 2,6 Rådmannen tilrår å vidareføre flytande rente på 2,6 % i budsjettet for 2016. Tabellen nedanfor viser sum rente- og avdragskostnad og sum renteinntekt basert på vedtekne investeringsprosjekt. I budsjett 2016 er det lagt inn nye investeringsprosjekt i tabellen. (1000 kr) B 2015 RB 2015 2016 Rentenivå; flytande lånerente 2,6 % 2,6 % 2,6 % Rentenivå; fast rente 3,6 % 3,6 % 3,1 % Avdragstid (gjennomsnittleg) 29/50 29/50 29/50 Langsiktig gjeld (flytande rente) pr. 01.01. 706 118 942 300 912 983 Langsiktig gjeld (fast rente) pr. 01.01. 465 291 283 000 334 900 Nye lån i året 38 500 71 591 43 308 Renteutgift 36 111 35 618 35 245 Renteutgift startlån 3 300 3 300 2 400 Avdragsutgift 38 500 43 300 43 300 Sum rente og avdragskostnad 77 911 82 218 80 945 (1000 kr) B 2015 RB 2015 2016 Rentenivå; flytande innskotsrente 3,1 % 3,1 % 2,6 % Gjennomsnittleg saldo bank 100 000 100 000 100 000 Startlån 110 700 110 700 110 700 Gjennomsnittleg saldo bank -3 100-3 100-2 600 Renteinntekt startlån -3 000-3 000-2 400 Sum renteinntekt -6 100-6 100-5 000 Hovudbankavtala vår gjeld fram til 30.09.2016. Førde kommune må derfor i 2016 gjennomføre anbodsprosess for ny hovudbankavtale. 21
6. Pris- og lønsvekst Lønsføresetnader Einingane har budsjettert med dei tilsette si løn etter sentrale lønstillegg i lønsoppgjeret for 2015. I tillegg til avsette lønsmidlar i budsjettet for 2016 er einingane sine rammer justert for 3,1 mill for å ta omsyn til årseffekt av lønsoppgjeret i 2015. Lønsforhandlingar for kap. 5 for 2015 var ikkje avslutta på det tidspunktet einingane utarbeida budsjettframlegga. Det er sett av lønsmidlar til dekning av dette, som vert fordelt på einingane i etterkant. Avsetjing lønspott 2016 Lønsauke Pensjon og AGA SUM Kap. 5 frå 01.01. 836 000 258 096 1 094 095 Kap. 3 frå 01.01. 1 110 000 342 687 1 452 687 Kap. 4 frå 01.05. 7 131 000 2 210 468 9 341 469 Kap. 5 frå 01.05. 486 000 150 041 636 042 SUM 9 563 000 2 961 292 12 524 292 Det er i budsjettet for 2016 lagt til grunn ein lønsvekst i samsvar med statsbudsjettet på 2,7 %. Denne veksten omfattar årseffekt av lønsvekst i 2015 (overheng og glidning). Avsetjing lønspott 2016 på totalt 12,5 mill kr er budsjettert samla på ansvar 100. Pensjonskostnader Følgjande satsar er lagt til grunn i budsjettet for 2016: Medlemmar i KLP: 14,7 % (uendra frå 2015) Medlemmar i Statens pensjonskasse: 12,5 % (uendra frå 2015) Anslag for 2015 viser lågare premie (det kommunen faktisk betalar til pensjonsleverandørane) enn pensjonskostnaden som skal utgiftsførast i rekneskapen. For 2016 er det lagt til grunn at kommunen har ein høgare premie enn pensjonskostnaden som skal utgiftsførast i rekneskapen. Premiebelastninga og utgiftsveksten er betydeleg og påverkar likviditeten til Førde kommune. Den samla kostnaden som vert ført i driftsrekneskapen aukar og men ikkje i like stor grad som premiebelastninga. Samla rekneskapsført pensjonskostnad er berekna til 57 mill kr i 2016, ein auke på 3,1 mill kr frå revidert budsjettert nivå i 2015. Akkumulert avvik mellom premieinnbetaling og pensjonskostnad utgjer ei utfordring i likviditeten til Førde kommune på ca. 28 mill kr i 2016. Arbeidsgjevaravgift Det skal budsjetterast med 14,1 % arbeidsgjevaravgift på all løn. Prisjustering Andre utgifter enn løn skal prisjusterast frå 2014 til 2015. Det er i budsjettframlegget lagt til grunn ein prisvekst på 2,1 % basert på SSB sine prognoser. I statsbudsjettet er det lagt til grunn ein prisvekst på 2,7 % frå 2015 til 2016. 22
Læring Likeverd Arbeidsmiljø Leiing Årsbudsjett 2016 for Førde kommune 7. Tilsette Arbeidsgjevarpolitikken I Arbeidsgjevarpolitikken er handlingsplanen for 2012-2015 avslutta. Dei fleste tiltaka er gjennomført, men vi er ikkje i mål med alle.. Derfor vil nokre av desse bli overført til handlingsplanen 2016-2019. Arbeidet med å lage denne handlingsplanen starter no opp i november månad og skal godkjennast på nyåret. Det har vore prosessar i alle einingar, hos dei tillitsvalde og i vernetenesta for å få innspel til ny handlingsplan. Tem a Tiltaksplanar 2012-2015 Status Merknad 1. Alle einingar skal ha organisasjonskart, og tilsette under einingsleiar med særskilt ansvar skal ha funksjonsbeskriving/ stillingsinstruks Pågår arbeidd. Ikkje ferdig i 2015. 2. Medarbeidarsamtale skal gjennomførast årleg. Skal rapporterast. 3. Gjennomgang av/fellesskulering av Hovudavtalen årleg mellom einingsleiarar og tillitsvalde 4. Etablere rettleiingsgrupper for leiarar Ikkje kome på plass. Leiaropplæring gjennomført. 5. Obligatorisk oppdateringskurs for leiarar innan administrative rutinar. 6. Alle tilsette skal ha tilgang på PC på arbeidsplassen, og ha eige arbeids e-post. 7. Utarbeide rutinar for korleis prosessane mellom arbeidsgjevar og arbeidstakar skal vere ved utarbeiding av styrande plandokument. 8. Månadlege møter mellom leiar og tillitsvalde og verneombod på alle nivå i kommunen. 9. Einingane skal sette sosiale tiltak på dagsorden. 10. Løfte fram verneomboda sin rolle. 11. Tildele årleg arbeidsmiljøpris utpeikt av AMU 12. Arrangere felles arrangement for alle tilsette (Fag og Fjas) 13. Handlingsplanen i IA-avtalen skal vere årleg tema på leiarsamlingane 14. Utarbeide eigen seniorpolitikk 15. Auke kompetansen hos leiarar innan mangfald morgondagen sine arbeidstakarar Stoppa opp grunna tekniske tilhøve. Anna midlar vert vurdert. Samtale med KS om felleskurs m/fleire kommunar. 16. Gjennomføre eit pilotprosjekt innan pleie- og omsorgstenesta kor ein legg til rette for og har fokus på individuell arbeidstid. 17. Opprette og drifte ein database for registrering av ufrivillig deltid. Tiltaket vert vidarefør 2016-2019. 18. Etablere eige prosjekt for å redusere tal ufrivillige deltidstilsette. Tiltak 2016-2019 19. Legge til rette for at gravide kan stå lengst mogleg i arbeid. 20. Ha kontinuerleg fokus på Plan for å fremme likestilling og hindre diskriminering. 21. Gjennomgang/evaluering av Permisjonsreglementet. 22. Det skal etablerast årlege opplæringsplanar på einings- og sektornivå i tillegg til kommunen sin overordna opplæringsplan 23. Ved gjennomføring av dei respektive opplæringstiltaka, skal ein søkje å nytte intern kompetanse. Sektorplaner er ikkje påplass Status uklar. 23