Juss i utmarka Sau og geit Sogn og Fjordande Fagdag 3. mars 2019 Sæmund Stokstad
Tema i dag Litt historie Beitejuss Gjerdejuss Tvisteløysing Bandtvang 2/3/2019 Sæmund Stokstad 2
Litt historie Ei gamal historie, både i praksis og i lova. Gard er grannesemjar Gulatingslova. Nu er gard grannars fredsstiftar (sættir) Landslova. Lov om jords fredning frå 16. mai 1860. Kvar fredar si innmark. Kvar må passa sine dyr vaktarplikt. Kostnadsdeling. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 3
Gjeldande lovgiving Lov 5. mai 1961 om grannegjerde grannegjerdelova. Gjerdeplikt etter nytte. Lov 16. juni 1961 om ymse beitespørsmål beitelova. Vaktarplikt for dyreeigar. Forsøk på revisjon NOU 1980:49 lagt vekk. Forslag til ny gjerdelova i 1987 lagt vekk. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 4
Beitejuss 2/3/2019 Sæmund Stokstad 5
Utmarksbeite/Havning/Havnegang Tradisjonelt beite i utmark. Beite på eigen grunn. Grunn som ligg i sameige. Gjensidig på kvarandre sine eigedomar. Streifbeite. Rettar som ligg til eigedomen. Ved deling av eigedomen følgjer beiteretten med i fellesskap, om ikkje anna er sagt. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 6
Kva omfattar beiteretten? Avgrensing i opphavsdokument. Rettspraksis seier «beite til dei dyra garden kan vinterfø». Minst halvparten av fôret til dyret må vera produsert på garden. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 7
Beitelova av 16. juni 1961 6 til 11 Ansvar for husdyra. Eigar av husdyra skal syta for at dyra ikkje kjem inn på område der eigaren ikkje har beiterett. Eigaren er ansvarleg for eventuelle skadar dyra gjer. Skjønn i jordskifteretten dersom det oppstår tvist. 12 til 14 Beiteregulering freding. Skog. Avløysing av beiterett ved jordskifte. 16 Den som med vilje eller aktløyse er årsak til at husdyr kjem inn på annan manns grunn kan straffast. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 8
Servituttlova av 29. november 1968 2 og 3 Allmenne rådvaldsreglar. Omsyn til grunneigar, ikkje urimelege eller uturvande til skade eller ulempe. Ved utnytting som gjeld både eigar og rettshavar har ingen førerett. Ved naudsynt reduksjon av bruk, må båe redusera like mykje etter høvetal. 9 Rett som ligg til fast eigedom kan berre avhendast med denne, eller som del av denne. 15 Freding av ungskog. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 9
Jordlova av 5. mai 1995 1 Føremålet med lova er å legga til rette for god utnytting av ressursane, slik at desse kan brukast på den måten som best gagnar samfunnet og landbruket. 12 Delingsforbod gjeld også rettar som ligg til eigedom i sameige når retten anten: Er stifta for meir enn 10 år. Avtalen ikkje kan seiast opp av eigaren. Lovleg avtale om beiterett må gjelda for mindre enn 10 år, eller vera oppseieleg for grunneigaren. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 10
Gjerdejuss Elsk din nabo, men sett opp gjerde. Russisk ordtak 2/3/2019 Sæmund Stokstad 11
Grannegjerdelova av 5. mai 1961 Lova kan fråvikast ved avtale eller andre «serlege rettshøve». Lovteknisk gjeld lova nabogrenser. Lova gjeld også mellom ulike bruksområde. Grunneigar kan til dømes påleggast gjerdeplikt mellom eiga innmark og utmark, jf. Rt. 1990 s. 148. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 12
Grannegjerdelova av 5. mai 1961 2 Avtale om gjerdehald kan seiast opp med eitt års varsel etter 10 år. 10-årsfristen gjeld ikkje i samband med at del av eigedomen vert delt frå til eige bruk. Det rettslege grunnlaget forsvinn ikkje etter 10 år. 5 Gamle gjerder og restar skal fjernast. 6 Nabo har rett til å ha gjerde i grensa. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 13
Gjerdeplikt, 7 To kumulative vilkår for å etablera ny gjerdeplikt. Gjerdet må vera til nytta for eigedomane kvar for seg. Nytten for båe eigedomane må til saman vera større enn kostnaden. For eksisterande gjerdeavtalar er det eitt vilkår. Nytten for båe eigedomane må til saman vera større enn vedlikehaldskostnadane. Mot hyttetomt i utmark har grunneigar av utmarka ingen skyldnad til å halda gjerde. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 14
Deling av gjerdehald, 8 Når vilkåra for gjerdeplikt er oppfylt skal Kvar av naboane dela gjerdeplikta med ein halvpart kvar. Dersom dette er urimeleg skal gjerdeplikta delast ved skjønn. Særreglar i 9 og 10. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 15
Kva er nytte? Nytte kan vera både økonomisk og ikkje-økonomisk. Hindra skade på åker og eng. Redusera utgift til vakthald. Redusera faren for erstatningsansvar. Skjerming frå ungestøy, hundar, bjellelyd osv. Markera eigedomsgrensene. Hindra innsyn. Auka marknadsverdi. Nabofred. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 16
Kva nytte skal vektleggast? Også ikkje-økonomisk nytte skal vektleggast ved nyttefordeling. Ein skal ikkje einsidig vektlegga dyrehald. RG 1970 s. 22 Bustadbyggelag måtte ta del i gjerdehald. Rt. 1965 s. 1277 Gjerdeskjønn mellom planteprodusent og allmenning, delt gjerdeplikt. RG 1990 s. 61 Husdyrprodusent og kornprodusent i tvist om gjerde. Husdyrprodusenten måtte ta heile kostnaden til kornprodusenten eventuelt byrja med dyr igjen. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 17
Fell gjerdeplikta bort? Rett og plikt er likestil. Gjerdeplikta står ved lag til den vert avløyst. Kan foreldast. Vedlikehaldsplikta står ved lag som ein heftelse. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 18
Private avtalar 2/3/2019 Sæmund Stokstad 19
Tvisteløysing 2/3/2019 Sæmund Stokstad 20
Jordskifteretten Beiteskjønn etter beitelova 11. Ved skade på annan manns grunn. Godtgjering for arbeid og utlegg ved innsetjing av dyr. Dyreeigaren ber kostnadene, om ikkje jordskifteretten bestemmer anna. Gjerdeskjønn etter gjerdelova 14 til 16. Kven som skal halda gjerdet. Kva gjerdet ein skal ha. Skjønnskostandene vert ein del av gjerdekostandene. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 21
Jordskifteretten Eiga sak for jordskifteretten. Bruksordning, jf. jordskiftelova 3-8. Sams tiltak, jf. jordskiftelova 3-9. Rettsutgreiing, jf. jordskiftelova 4-1. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 22
Rettsutgreiing Jordskifteretten kan fastsetja innhaldet i rettar og eigedomstilhøve som eiga sak mellom anna i sameige og der det er sambruk eller det er uklart om det er sambruk. Fastsetjing av beiterettar. Fastsetjing av gjerdeplikt. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 23
Bruksordning Fastset regelsett for forpliktande samarbeid. Opprettar lag som kan forplikta eigarane og brukarane av beiteområdet. Laget er ikkje frivillig og ein kan ikkje melda seg ut. Vedtektene har tvangskraft, jf. jordskiftelova 6-28. Særleg aktuelt i for å driva inn kostnader. Relativt lite nytta i høve beitespørsmål, men nokre døme om gjerdeproblematikk. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 24
2/3/2019 Sæmund Stokstad 25
2/3/2019 Sæmund Stokstad 26
2/3/2019 Sæmund Stokstad 27
Sams tiltak Jordskifteretten kan fastsetja at grunneigarane og bruksrettshavarane skal gjennomføra tiltak til nytte for fleire eigedomar. Ofte i samband med bruksordning. Investering og vedlikehald vert fordelt av jordskifteretten etter objektiv nytte. Gjerde, veg, hamn, gapahuk 2/3/2019 Sæmund Stokstad 28
Bandtvang 2/3/2019 Sæmund Stokstad 29
Ålmenn rettsoppfatning 2/3/2019 Sæmund Stokstad 30
Reglar om hundehald Reglar om hundehald, under dette bandtvang, er regulert i mellom anna: Lov om hundehold (hundelova) Lov om dyrevelferd (dyrevelferdslova) Lov om jakt og fangst om vilt (viltlova) Lov om reindrift (reindriftslova) Almindelig borgerlig Straffelov (straffelova) 2/3/2019 Sæmund Stokstad 31
Lov 4. juli 2003 nr. 74 om hundehold Hundelova 3 Generelt krav om at hundehaldar er aktsam. Unngå at hunden voldar skade på folk, dyr eller eigedom. Unngår at hunden er urimeleg til ulempe for folk, miljø eller andre interesser. 4 Hundar kan berre vera lause når dei vert følgt og kontrollert på aktsam måte. 6 Genrell bandtvang frå og med 1. april til og med 20. august. 9 Unntak for dressert bufehund, politihund, redningshund med fleire frå sikringsreglane i 4 og 6. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 32
Lokale forskrifter Forskrift om hundehald i Jølster kommune. Heile året i bustadområder, samt i og nær anlegg for idrett og friluftsaktivitet. I utmark og innmark der bufe beitar fram til 1. november. Hundar har ikkje tilgang til skular, barnehage, leikeplass eller kyrkjegard. Forskrift om utvida bandtvang i Aurland kommune. Utvida bandtvang til 1. november der husdyr har rett til å beita og der dei faktisk beitar, samt maskinpreparerte løyper når det er aktuelt. Hundar har ikkje tilgang til skular og barnehagar. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 33
Rettar og plikter i faresituasjonar 10 Ein kvar kan oppta ein hund som er laus i strid med lov eller forskrift. 14 Eit elles ulovleg inngrep mot hund er lovleg som naudverge for menneske eller dyr. Når hund jagar husdyr som beiter lovleg kan den som eig eller passar på husdyra gjera det som er naudsynt for å avverga skaden. Inngrepet må vera naudsynt og ikkje utover det forsvarlege. Ein kvar kan på staden avliva ein hund som i umiddelbar forbindelse har valda vesentleg skade på husdyr. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 34
Rettar og plikter i faresituasjonar 15 Hund som under bandtvand går laus i utmark eller landbruksområde kan om naudsynt avlivast på staden om den utgjer klar fare for husdyr. Så lenge det ikkje er mogeleg å oppta hunden. 16 Plikt til å melda frå til politiet. Dyrevelferdslova gjeld, som nemnt, også for hunden. 2/3/2019 Sæmund Stokstad 35
2/3/2019 Sæmund Stokstad 36
Takk for meg Sæmund Stokstad Tlf. 95780556 semund@gmail.com 2/3/2019 Sæmund Stokstad 37