Kvifor luktar hundebæsj og kattebæsj vondare enn menneskebæsj? Innlevert av 4.klasse ved Hornnes barneskule (Evje og Hornnes kommune, Aust-Agder) Årets nysgjerrigper 2015
Elevane i 4.klasse vil gjerne takke Setesdal Bilruter, Dyrlege Kirsti Bjørndal og pappa Olaf Kjetså for at all hjelp og tolmodige svar på diverse email. Tusen takk til Hornnes barnehage og Hilde for at ho tok på seg oppdraget med å få tak i ei bæsjebleie med fersk bæsj. Vi vil og takke mammaer og pappaer i klassen som hjalp sine håpefulle med å samle bæsj frå ulike dyr, og kjøre dei til skulen med den verdifulle (og illeluktande) lasta.tusen takk til mamma Stine for at ho tok på seg arbeidet med å opprette ein klassekonto slik at vi kunne få utbetalt pengar frå Nysgjerrigperfondet. Vi har hatt det veldig gøy og lært mykje i arbeidet med dette prosjektet, sjølv om vi har måtte lukte på mykje dritt. Ansvarlig veileder: Heidi Kjetså Assisterende veileder: Hilde Landås Antall deltagere (elever): 15 Innlevert dato: 30.04.2015 Deltagere: Henning Austenaa K., Hedda D., Audun Finnseth K., Maren K., Marte K., Torstein L., Sondre Moseid L., Alexander Morland T., Remi Morland T., Jacob Amundsen O., Jacob Kelly R., Lina S., Tord Birkeland U., Ylva A., Tobias R. 2
Dette lurer jeg på Kvifor luktar hundebæsj og kattebæsj vondare enn menneskebæsj? Førundersøking Konklusjon på førundersøkinga Hvorfor er det slik Hypotesene Det er noko i magen, for eksempel lufta i magen eller syra, som gjer det Det er avhengig av kva for hunderase det er. Dei et ein annan mat, og derfor luktar det annleis. Det skjer noko anna med bæsjen når den kjem ut, lufta gjer noko med bæsjen. Bæsjen til kattar og hundar er blautare, derfor luktar det vondare. Kattane og hundane er annleis i magen enn menneske. Fersk bæsj luktar vondast. Frossen bæsj luktar ingenting. I naturen luktar all bæsj likt, det er såpa og vatnet i doen som gjer at menneskebæsj luktar mindre vondt. Legg en plan Plan for undersøking Kven skal vi spør? Fleire undersøkingar Ut å hente opplysninger Besøk hos dyrlegen. Besøk på renseanlegget Ingen svar frå dei vitenskaplege assistentane. Kva med tante Trude? Dette har jeg funnet ut Det er avhengig av kva for hunderase det er. Frossen bæsj luktar ingenting. Dei et ein annan mat, og derfor lukter det annleis. Fersk bæsj luktar vondast. Det er noko i magen, for eksempel lufta i magen eller syra, som gjer det. Fortell til andre 3
Utstilling og foredrag 4
Dette lurer jeg på Kvifor luktar hundebæsj og kattebæsj vondare enn menneskebæsj? Elevane lurte på kvifor hundebæsj og kattebæsj lukta så mykje vondare enn menneskebæsj. Alle i klassen fekk lov til å skrive spørsmål som dei ville forske på ein Post-it lapp. Og så søkte vi på på spørsmåla på Google på ein ipad. Og dei spørsmåla som vi fekk svaret på tok vi vekk. Så var det to spørsmål igjen, og då stemte vi på kva for eit spørsmål vi skulle ha. Og det vi skulle forske på blei kvifor luktar hundebæsj og kattebæsj vondare enn menneskebæsj. Førundersøking Bæsj på boks! Før vi starta på prosjektet, måtte vi sjekke om det var slik at kattebæsj og hundebæsj lukta vondare enn menneskebæsj. Vi måtte ha ein blind-test! Hilde skulle ta med seg 5
menneskebæsj frå barnehagen der ho jobba, Jacob skulle ta med bæsj frå marsvinet sitt, Hilde tok også med hestebæsj, Audun og Henning tok med kattebæsj, Heidi og Maren og Marte tok med fersk hundebæsj, Jacob O. tok med frossen hundebæsj og Tobias og Ylva tok med kaninbæsj. Desse bæsjene la vi i ulike bokser, og så måtte vi lukte! 6
Æsj! 7
Det lukta ikkje særleg godt nei! 8
For ein drittjobb! 9
Nokre elevar meinte det var ein rar dag på skulen! 10
Nokre av oss angra litt på problemstillinga vi hadde valgt! Konklusjon på førundersøkinga Bortsett frå ein elev, meinte heile klassen at hundebæsj og kattebæsj lukta mykje vondare enn menneskebæsj. Vi hadde med hestebæsj, marsvinbæsj og kaninbæsj som kontroll fordi vi hadde ein hypotese på at maten vi åt kunne virke inn på kva for ein lukt avføringa fekk. På denne måten kunne vi sjekke planteetarar opp mot kjøttetarar. Vi hadde og med bæsj frå 3 ulike hunderasar, den eine hunden var ein labrador, den andre var ein klein spitz og den tredje var ein boxer. 11
Hvorfor er det slik Hypotesene Klassen kom med mange ulike hypoteser på kvifor det kunne vere slik at hundebæsj og kattebæsj luktar vondare enn menneskebæsj. Det er noko i magen, for eksempel lufta i magen eller syra, som gjer det Det er avhengig av kva for hunderase det er. Dei et ein annan mat, og derfor luktar det annleis. Det skjer noko anna med bæsjen når den kjem ut, lufta gjer noko med bæsjen. Bæsjen til kattar og hundar er blautare, derfor luktar det vondare. Kattane og hundane er annleis i magen enn menneske. Fersk bæsj luktar vondast. Frossen bæsj luktar ingenting. I naturen luktar all bæsj likt, det er såpa og vatnet i doen som gjer at menneskebæsj luktar mindre vondt. 12
Legg en plan for undersøkelsen Plan for undersøking Vi fann fort ut at vi måtte undersøke om det var slik at hunde- og kattebæsj lukta vondere enn menneskebæsj. Det første vi gjorde var derfor å ha ein blind-test der alle som ville fekk lov å lukte på bæsj frå katt, hund, hest, kanin, marsvin og menneske. Siden Hilde arbeider i barnehage, fekk ho jobben med å samle inn fersk menneskebæsj frå ei bleie. Fleire av Kven er det som har bæsja? elevane hadde kjæledyr heime, så vi fordelte bæsj-innsamling blant dei som meldte seg frivillig. Deretter var det lukte tid! Kven skal vi spør? Vi måtte og ha ein plan for kven vi kunne spørje om hjelp til å finne svaret. Audun og Alexander skulle sende mail til ein vitenskapeleg assistent på Norges Veterinærhøyskole og spør om han visste svaret. Henning og Jacob O. sendte ein mail til ein vitenskapleleg assistent ved Norges miljø- og biovitenskaplege universitet med dei same spørsmåla. Fleire meinte og at vi kunne spørje ein veterinær, så Ylva, Lina og Tobias tok på seg oppgåva med å spørje dyrlege Kirsti som er naboen deira. Hedda har ei tante som er farmasøyt, så kanskje ho kunne svare på kva som skjer i magen på eit menneske når vi et mat? Fleire undersøkingar Vi meinte at for å få nok kunnskap om bæsj, så burde vi ta ein tur til renseanlegget på Evje for å sjå kva som skjer med bæsjen vår. Kanskje dei som jobber der kunne svare på kva som gjer at menneskebæsj luktar så vondt? Vi hadde sett at vi kunne søke om pengar frå Nysgjerrigperfondet, så Marte satte i gong med å skrive ein søknad om pengar til buss. Remi og Tord sendte ein førespurnad på mail til Setesdal Bilruter for å få eit prisoverslag på ein slik tur. 13
Ut for å hente opplysninger Besøk hos dyrlegen. Lina, Tobias og Ylva skreiv ned fleire spørsmål som dei tok med til dyrlege Kirsti for å høyre om ho hadde svar på problemstillinga vår. Besøk på renseanlegget Vi fekk støtte frå Nysgjerrigperfondet til å betale buss til renseanlegget. Etter ha sendt mail til Olaf for å avtale tid på renseanlegget, sendte Lina og Jacob R. ein mail til Setesdal bilruter for å bestille skyss. Vi bestemte oss og for å skrive ned ein del av spørsmåla vi hadde til Olaf på ein mail, og den jobben fekk Maren og Sondre. Då var det lettare for han å vere forberedt og gje oss gode svar. 14
Her kjem bæsjen inn på renseanlegget. Dei store tingane blir skild ut og sortert for seg sjølv. 15
Det lukta litt vondt! 16
Olaf viser korleis vatnet ser ut før det blir rensa. Han viser oss også kor liten forskjell det er på vatnet som dei har rensa og vatn som vi kan tappe i krana. 17
Slik ser det ut i bassenga der vatnet blir rensa. Her luktar det nesten ingenting! 18
Ingen svar frå dei vitenskaplege assistentane. Audun, Alexander, Henning og Jacob O. venta forgjeves på svar frå Norges Veterinærhøyskole og Norges miljø- og biovitenskaplige institutt. Her var det tydeligvis ikkje noko hjelp å få. Kva med tante Trude? Dessverre hadde ikkje tante Trude heller nokre gode svar til oss. 19
Dette har jeg funnet ut Det er avhengig av kva for hunderase det er. Vi fann ut at det kan vere avhengig av kva for hunderase det er. Bæsjen til Klein Spitz og labrador luktar nesten det samme, men bæsjen til Klein Spitz lukter litt vondare enn Labradoren sin bæsj. Frossen bæsj luktar ingenting. Det stemmer. Vi lukta på den frosne bæsjen til boxeren Felix, og det lukta nesten ingenting. Dei et ein annan mat, og derfor lukter det annleis. Denne hypotesen kan stemme. To av hundane fekk same maten og det lukta nesten likt. Dyrlegen sa at det kunne vere forskjell på korleis bæsjen lukta ut frå kva for mat hunden fekk, men sidan våre hundar fekk same mat, var det vanskeleg å sjekke. Men vi sjekka lukta til kanin, hest og marsvin og fann ut at det lukta mykje mindre vondt enn hundebæsj, kattebæsj og Blaut bæsj luktar vondere enn frossen bæsj hunde bæsjen menneskebæsj. Det trur vi er fordi dei et anna mat som kraftfor og høy i staden for for eksempel kjøt. Dei har og mykje tørrare bæsj enn katter, hundar og menneske. 20
Fersk bæsj luktar vondast. Tørr bæsj tilsatt vatn for å sjekke om våt bæsj luktar vondare enn tørr bæsj. Det gjorde det. Det stemmer. Frossen bæsj lukta nesten ingenting. Tørr bæsj lukta lite. Det er blaut, fersk hundebæsj som luktar mest. Det er noko i magen, for eksempel lufta i magen eller syra, som gjer det. Denne hypotesa stemmer. Vi snakka med dyrlegen og fann ut at det er nokre hundar og kattar som fordøyar maten betre en andre hundar og kattar. Ho sa at bæsjen til dei som hadde dårleg fordøying, lukta vondare enn dei som hadde god fordøying. Ho sa og at nokre hundar og kattar fis meir enn andre fordi dei et forskjellig mat frå andre. Menneske har ofte bedre fordøying enn hundar og kattar, og det gjer at menneskebæsj kan lukte litt mindre vondt enn kattebæsj og hundebæsj. 21
Fortell til andre Utstilling og foredrag Vi planlegg å stille ut rapporten vår her på skulen slik at dei andre elevane kan sjå kva vi har lært. Kanskje kan dei og få lyst til å forske med Nysgjerrigper? Vi skal sjølvsagt få med oss rapporten heim slik at vi kan vise han fram til dei heime. Vi vil og ha eit lite foredrag her på skulen for dei andre elevane i 1.-4.klasse, der vi viser korleis vi har forska og kva vi har funne ut. 22
Vedlegg Vedlegg på Internett Plan for framdrift http://www.nysgjerrigpermetoden.no/vedlegg/2377_20150430160000.docx 23