Saksframlegg. Kvinnherad kommune. 2. gangs behandling dispensasjon - 143/1 - Søknad om deling

Transkript

1 Saksframlegg Kvinnherad kommune Saksmappe Saksbehandlar 2017/ Anbjørn Høivik Saksgang Saksnr Utval Møtedato Forvaltningskomiteen 2. gangs behandling dispensasjon - 143/1 - Søknad om deling Innstilling frå rådmannen: Kvinnherad forvaltningskomite gjev dispensasjon frå arealføremålet landbruk-, natur- og friluftsområde i arealdelen til kommuneplanen slik at planlagt deling av eigedom og bygging av parkeringsplass kan omsøkjast og handsamast i samsvar med plan- og bygningslova kap. 20 og tilhøyrande bestemmelsar. Løyvet er heimla i pbl då omsyna til jord- og skogbruk, naturkvalitetar og tryggleik ikkje vert tilsidesette og fordelane for friluftsliv, trafikktryggleik og landbruksnæring er større enn eventuelle ulemper ved tiltaket. Vilkår for dispensasjonen: Eigedomsgrensa skal ikkje setjast nærare Hellandselva enn fastsett breidde på vegetasjonsbeltet. Det same gjeld bygge- og sikringstiltak. Dersom byggverk skal plasserast i område der sannsynet for flaum er større enn minstekravet i forskrifta, skal det gjennomførast sikringstiltak i området. Tiltaka må redusere sannsynet for flaum mot bygningar og anlegg til det nivået som er gitt i forskrifta. Siktsonene i avkøyrsla skal oppretthaldast, og arealet for desse sonene skal stengjast av for å hindra parkering eller plassering av gjenstandar. Kvinnherad forvaltningskomite fastset breidda på vegetasjonsbeltet mot Hellandselva på strekkja for det omsøkte tiltaket til 10 meter. I vestre del av tiltaket kan breidda trappast ned til ca. 6 meter for å få god arrondering mot eksisterande knekkpunkt på eigedomsgrense til gnr./bnr. 143/189. Vedtaket er heimla i vassressurslova 11. Historikk: Saka var til behandling i forvaltningskomiteen og det vart gjort slikt vedtak: Kvinnherad forvaltningskomite gjev tilsegn om dispensasjon frå arealføremålet landbruk-, natur- og friluftsområde i arealdelen til kommuneplanen slik at planlagt deling av eigedom og bygging av parkeringsplass kan omsøkjast og handsamast i samsvar med plan- og bygningslova kap. 20 og tilhøyrande bestemmelsar. Løyvet er heimla i pbl då omsyna til jord- og skogbruk, naturkvalitetar og tryggleik ikkje vert tilsidesette og fordelane for friluftsliv, trafikktryggleik og landbruksnæring er større enn eventuelle ulemper ved tiltaket. Saka vert sendt relevante statlege/regionale myndigheiter til uttale. Rådmannen får fullmakt til å gjere endeleg vedtak, med eventuelle vilkår, om dette let seg gjere etter uttale frå høyringspartane. Kvinnherad kommune side 1

2 Saka har etter dette vore på høyring, og det har kome uttale frå tre instansar. I uttalen frå Fylkesmannen i Hordaland vert det kravd eit vilkår som går lenger enn rådmannen sine fullmakter, og saka vert difor lagt fram til politisk handsamning på ny (krav om fastsetting av breidde på vegetasjonsbelte langs vassdrag). Saksutgreiing frå behandling : Søkjar: Kvinnherad kommune, Rosendalsvegen 10, 5470 Rosendal Søknad dagsett: Om søknaden og eigedommen: Figur over: Tiltaket si plassering i oversiktskart Figur over: Utsnitt frå søknaden. side 2 Kvinnherad kommune

3 Figur over: Flyfoto av området. Figur over: Samanheng mellom omsøkt dispensasjon og tap av noverande p-plassar pga. bygging av ny rundkøyring. Det vert søkt om dispensasjon til å dela frå eit areal ved kommunen sin driftsbase på Helland, Husnes, samt opparbeida parkeringsplassar på deler av arealet for turgåarar i eit mykje nytta utfartsområde. Søknaden vert grunngitt med behov for å erstatta parkeringsplassar ved Hellandkrysset no som det skal byggast rundkøyring på dette arealet. Før grunnavtale for rundkøyringa kan koma på plass må kommunen ordna anna areal til utfartsparkeringa. Kommunen har inngått kjøpsavtale med eigar av 143/1 der den nye p-plassen skal liggja. Den omsøkte parsellen har ein storleik på ca. 7 dekar og arealet er i dag dekka av veggrunn og barskog. Arealstatus og strandsone Området er ikkje omfatta av reguleringsplan. I gjeldande arealdel til kommuneplanen er arealføremålet landbruks-, natur- og friluftsområde (LNF i Kommunedelplan for Husnes-området, vedteken 2003). I framlegg til ny arealdel er arealføremålet offentleg eller privat tenesteyting. Planframlegget har vore på høyring og det har ikkje kome merknadar til dette føreslegne byggeområdet. Deler av arealet ligg nær Hellandselva, og den delen kan ikkje byggjast på før evt. flaumfare og naturkvalitetar er utgreidd. Arealet for parkeringsplass ligg ikkje nær vassdraget og er såleis ikkje utsett for denne problematikken. Kvinnherad kommune side 3

4 Figur over: Utsnitt av gjeldande arealdel til kommuneplanen. LNF på omsøkt areal. Figur over: Utsnitt av framlegg til ny arealdel til kommuneplanen. Offentleg og privat tenesteyting på omsøkt areal. Omsynssoner for vegtrafikkstøy og flaumfarevurdering. Nabovarsel Søknaden er nabovarsla og det har komen ein merknad frå Statens Vegvesen (SVV) som skriv at ein uttale frå dei først kjem i samband med høyring av dispensasjonssaka. SVV skriv vidare at det tidlegare er gitt løyve til å flytta avkøyrsla til vassbehandlingsanlegget og at den same avkøyrsla må nyttast til den planlagde parkeringsplassen. Ein må rekne med at det vert stilt høgare krav til utforming av avkøyrsla enn kva som står i tidlegare gitt førehandstilsegn. Uttale frå regionale og statlege styresmakter Saka skal sendast på høyring til følgjande: Fylkesmannen i Hordaland Hordaland fylkeskommune Statens vegvesen NVE Naturmangfaldlova Det er ikkje registrert førekomstar av raudlista artar i eller nær ved arealet. Det er heller ikkje registrert verdifulle eller prioriterte naturtypar her, og arealet er ikkje omfatta av noko verneområde. Kunnskapsgrunnlaget for området kan, til liks med store delar av kommunen elles, reknast som godt. Arealet ligg nær ved nedre del av Hellandselva, men omsøkt eigedomsgrense går ikkje heilt fram til vassyta. Elva si kantsone vil såleis ikkje koma med i den frådelte eigedomen. Rådmannen reknar at naturmangfaldlova sine krav til vurderingar og kunnskapsgrunnlag er innfridde, og at søknaden ikkje er i konflikt med dette. Kulturminne Det er ikkje registrert verna kulturminne i eller ved det omsøkte området, og rådmannen vurderer at frådelinga ikkje er i konflikt med kulturvernomsyn. Støy Arealet ligg tett ved fv.48 og er såleis støyutsett, men det planlagde tiltaket (parkering) er ikkje sårbart for støy. side 4 Klimatilpassing Sidan deler av arealet ligg nær Hellandselva må det påreknast krav om fagkunnig vurdering av flaumfare før evt. utbygging på desse delane av arealet kan realiserast. Området tiltenkt parkeringsplass ligg utanfor aktsemdområde for flaum, og rådmannen legg til grunn at dette tiltaket kan gjennomførast utan ytterlegare kartlegging. Arealet er ikkje Kvinnherad kommune

5 faresonekartlagt for skred, men det ligg ikkje innafor aktsemdsone for korkje snøskred, steinsprang eller jord- og flaumskred. Veg, vatn og avløp Inntil ny avkøyrsle frå fv. 48 er opparbeidd må den eksisterande nyttast. Vegvesenet vil venteleg uttala seg om dette i høyringa av saka, men rådmannen vurderer at tilkomsten er god nok for den bruken som er planlagt på kort sikt (parkering for turgåarar, bilar dei største utfartsdagane). På lengre sikt skal ny avkøyrsle opparbeidast etter dei krav Vegvesenet måtte stille. Aktuelle lovheimlar Den planlagde frådelinga krev dispensasjon etter pbl frå formålet landbruk- natur- og friluftsområde i arealdelen til kommuneplanen (Kommunedelplan for Husnes-området, vedteken 2003). Dersom det skal gjevast dispensasjon må omsyna bak reglane det vert dispensert frå, eller omsyna i føremåla til lova, ikkje verta vesentleg sette til side. I tillegg må fordelane ved å gi dispensasjon vere klart større enn ulempene etter ei samla vurdering. Rådmannen vurderer tiltaket til ikkje å vere i konflikt med Vassressurslova 11 (kantvegetasjon), slik at det ikkje er naudsynt med løyve frå Fylkesmannen etter denne regelen. Vurdering Arealformål: Strandsoneverdiar: Naturmangfaldlova: Kulturminne: Støy: Klimatilpassing: Arealet får etter alt å døme status som område for offentleg eller privat tenesteyting i ny arealdel til kommuneplanen. Arealet for parkeringsplass vil utgjere ein mindre del av arealet og ein kan rekne det som del av hovudformålet, og ikkje i strid med dette. Arealet ligg ikkje til eller i nærleiken av sjø. Kantvegetasjon langs vassdraget vert ikkje råka. Det er ikkje registrerte artar, naturtypar eller fenomen som kjem i konflikt med frådeling og parkeringsplass. Kunnskapsgrunnlaget vert vurdert som tilstrekkeleg. Det er ikkje registrert kulturminne som kjem i konflikt med frådeling og parkeringsplass. Tiltaket er ikkje støyutsett. Omsøkt frådeling og parkeringsplass vert vurdert til ikkje å vere sårbart for naturfare slik tilhøva er på staden. Tiltaket burde ideelt sett venta til ny arealdel til kommuneplanen er vedteken, men det hastar med å finne erstattingsareal og nye løysingar for parkeringsplassane som kjem vekk ved bygging av ny rundkøyring i Hellandkrysset. Ny rundkøyring er eit trafikksikringstiltak med stor samfunnsnytte og har difor høg prioritet. Det er vurdert andre løysingar for p-plassar og startpunkt for turgåarar, men totalt sett kjem det omsøkte tiltaket best ut i høve til trafikktryggleik, arealeffektivitet, kostnadar og samlokaliseringsføremuner. I saksførebuingane har forslaget vorte drøfta med både grunneigarar og lokallaget av Turistforeninga, og det er semje om at dette er eit godt tiltak som tener alle partar. Sjølv om det berre er nytt areal til parkeringsplass som er presserande no, meiner rådmannen det er føremålstenleg å gjere ei samla frådeling heile arealet planlagt til framtidig offentleg tenesteyting. Dette er vist ved høyring av ny arealdel til kommuneplanen, og det har ikkje komen negative merknadar til dette. Ved ein dispensasjon skal det leggjast spesiell vekt på konsekvensar for helse, miljø, jordvern, tryggleik og tilgjenge. Parkeringsplassen skal gi ordna tilhøve for utfart til utmarksområda i nærleiken, i motsetnad til dei noko tilfeldige tilhøva som rår i dag. Dette gir positive effektar både for tryggleik, folkehelse og tilgjenge. Det går ikkje med dyrka eller dyrkbar mark, og tiltaket er såleis ikkje i konflikt med jordvernet. Dei viktigaste miljøomsyna på staden er knytt til elva som renn forbi, og eigedomsgrensa vert forma slik at den nye tomta ikkje kjem i konflikt med kantvegetasjonen. Grunngjeving Tiltaket sett ikkje vesentleg til side omsyna bak arealføremålet i kommuneplanen eller føremåla til plan- og bygningslova. Dei negative konsekvensane er særs små, og tiltaket har positive konsekvensar for samfunnsutviklinga. Saksutgreiing til behandling : Saka har vore på høyring, og det har kome uttale frå tre instansar. Fylkesmannen i Hordaland 1. Den planlagde tomtegrensa går nær Hellandselva. Eit samtykke frå Fylkesmannen etter vassressurslova (vrl.) 11 er dermed eit vilkår for at det kan gjevast dispensasjon for frådeling og seinare byggesaker etter pbl. Kvinnherad kommune side 5

6 2. Planlagd tomtegrense har ikkje same avstand til Hellandselva som planlagt arealføremål i forslag til ny kommuneplan. Det må sikrast eit naturleg vegetasjonsbelte som skal motverke avrenning og som gje levestad for plantar og dyr innanfor den omsøkte tomta. 3. Har ikkje vore på synfaring, og ber difor kommunen om å fastsette breidda på vegetasjonsbeltet som vilkår i dispensasjonssaka, jf. vrl. 11 andre ledd. Rår frå å opne for seinare utbygging nærare elvestrengen enn 10 meter. Noregs vassdrags- og energidirektorat 1. Arealet til parkeringsplass for turgåarar ligg i god avstand frå Hellandselva. NVE har ingen merknader til den delen av arealet. 2. Arealet som skal nyttast til offentleg eller privat tenesteyting ligg sør for ein veg og nær Hellandselva. Kravet i PBL 28-1 om sikker byggegrunn gjeld ikkje berre ved bygging, men og ved oppretting og endring av eigedom. NVE meiner difor at det ikkje kan gjevast dispensasjon, og gjennomførast deling, før flaumfare er utgreidd, og ein har funne at tomta kan nyttast til det tiltenkte føremålet. Viser óg til ein uttale frå dep. til Ørsta kommune om ei liknande problemstilling. 3. Fareutgreiinga må og omfatte erosjon. Dersom elvebreidda er erosjonsutsett må avstanden frå toppen av elveskråninga til framtidige bygg vere minst 20 m. 4. Det er etter vårt syn for tidleg å konkludere med at tiltaket ikkje er i konflikt med vrl. 11 då ein enno ikkje veit om ei utbygging i området kan medføre trong for erosjonssikring mot elva. NVE rår frå å gi dispensasjon for frådeling sør for vegen før flaum- og erosjonsfare er utgreidd. Statens vegvesen 1. Er positive til at det vert etablert ein midlertidig parkeringsplass for turgåarar, som erstattar eksisterande parkeringsplass ved Hellandskrysset. 2. Ber om at siktsonene i avkøyrsla vert oppretthaldt, og at det må sikrast at det ikkje vert parkert køyretøy eller andre gjenstandar som er høgare enn 0,5 m. Føreslår at området vert stengt av med rekkverk eller jordvollar. 3. Er kjent med at det er planlagt ei større utviding av parkeringsplassen til vassbehandlingsanlegget. I samband med denne utvidinga må avkøyrsla til området utbetrast i tråd ved Statens vegvesen sine handbøker. Dette gjeld også dersom den midlertidige parkeringsplassen for turgåarar vert permanent. Rådmannen sine vurderingar av merknadane: Fylkesmannen si fråsegn gjeld i hovudsak omsynet til vegetasjonsbeltet langs Hellandselva, og korleis dette skal hansamast praktisk og juridisk. Rådmannen forstår uttalen og lovverket slik at om kommunen fastsett breidde på vegetasjonsbeltet, og tiltaket vert halde utanfor denne sona, så fell kravet om samtykke frå Fylkesmannen vekk. Vassressurslova krev at det skal «opprettholdes et begrenset naturlig vegetasjonsbelte som motvirker avrenning og gir levested for planter og dyr». Vidare skal kommunen fastsetje breidda på beltet dersom det vert kravd. Rådmannen oppfattar Fylkesmannen sin uttale som eit slikt krav. Administrasjonen har synfart ein del av det omsøkte arealet og det er gjennomført flaumfarekartlegging av området. Inntrykka frå synfaringa, resultata frå farekartlegginga og det generelle kunnskapsgrunnlaget om naturkvalitetar og driftstilhøve på staden er lagt til grunn for vurdering av sonebreidda saman med Fylkesmannen sitt generelle råd om minst 10 m. avstand til elva ved utbygging. Det er lite tidlegare praksis å støtta seg på i desse vurderingane. I rettleiingsmateriell frå Fylkesmannen i Vest-Agder vert det vist til eit forarbeid til lova der det er lagt til grunn at side 6 Kvinnherad kommune

7 «kantvegetasjonen starter ved vannspeilet og omfatter vegtasjonen på bredden opp til høyeste vanlige flomvannstand + en begrenset sone ut over dette, høyere enn vanlig flomvannstand». For Hellandselva er 200-årsflaumen no berekna for dette området og den vil på det meste strekkje seg ca meter lenger inn enn ved ordinær vasstand. Høgaste vanlege flaumvasstand er ikkje kartlagt (så langt som tiårsflommen når, jf. vrl. 3 d). Sideterrenget er relativt flatt dei første metrane inn frå elvebreidda. Vegetasjonen i området er dominert av yngre blandingsskog. Noko barskog er nyleg teke ut gjennom tømmerdrift. Rådmannen rår til å setje breidda på vegetasjonsbeltet til så mykje som 10 meter i tråd med Fylkesmannen si tilråding. I vestre del av området bør breidda trappast ned til 6 meter for å få ei god arrondering mot tidlegare gjennomførte tiltak. Dette vil også gi betre moglegheit til å flaumsikra eksisterande bygningar og anlegg. NVE krev utgreiing av flaum- og erosjonsfare før det kan gis dispensasjon. Slik utgreiing er no gjennomført av firmaet Norconsult i rapporten «200-årsflom i Hellandselva ved Madalen». Som tittelen seier er berre 200-årsflaumen berekna, og rapporten viser at deler av området er utsatt for slik flaumfare. Bygningar og anlegg i tryggleiksklasse 2 (dei fleste bygg berekna for personopphald og dermed det som er aktuelt i dette området) må liggja på tygg grunn i høve til 200-årsflaum. Rapporten viser også erosjonsfare sjølv om denne må oppfattast som moderat. Det må setjast vilkår om å gjennomføre sikringstiltak dersom byggverk skal plasserast i område der sannsynet for flaum er større enn minstekravet i forskrifta. Døme på sikringstiltak vil vere å heve byggegrunnen til flaumsikkert nivå eller bygge flaumvollar eller andre konstruksjonar som held vatnet unna bygningar og anlegg. Desse sikringstiltaka må byggjast på landsida av fastsett breidde på kantvegetasjonen for ikkje å vere i konflikt med vrl. 11. Rådmannen vurderer at sikringstiltak kan gjerast som del av utbygginga, med god tilpassing til terreng og moderate kostnadar. Type sikring og utforming må vurderast av fagkunnig. Figuren over viser korleis planlagt utbyggingsområde, markert i raudt, vert utsett for 200-årsflaum. Kvinnherad kommune side 7

8 Figuren over viser korleis ulike jordartar vert utsett for erosjon ved 200-årsflaum. Vegvesenet sine merknadar bør imøtekomast, og rådmannen rår til å setje vilkår om tiltak for å halde siktsonene frie. Vedlegg: Uttale frå Fylkesmannen i Hordaland Uttale frå NVE Uttale frå Statens vegvesen Rapporten «200-årsflom i Hellandselva ved Madalen» side 8 Kvinnherad kommune

9 Sakshandsamar, telefon Christian Johan Alstad, Vår dato Dykkar dato Vår referanse 2017/ Dykkar referanse 17/3002 Kvinnherad kommune Rosendalsvegen Rosendal Kvinnherad - Gnr 143 Bnr 1 - Dispensasjon for deling grunneigedom Vi viser til brev av , dykkar ref. 2017/3002, med uttalefrist Saka gjeld søknad om dispensasjon frå arealføremålet landbruk-, natur- og friluftsområde i kommunedelplan for Husnesområdet for å utvide areal for kommunal driftsbase, samt å opparbeide parkeringsplassar for turgåarar. Vurdering Den planlagde tomtegrensa går nær Hellandselva. Eit samtykke frå Fylkesmannen etter vassressurslova (vrl.) 11 er dermed eit vilkår for at det kan gjevast dispensasjon for frådeling og seinare byggesaker etter plan- og bygningslova. Planlagd tomtegrense har ikkje same avstand til Hellandselva som planlagt arealføremål i forslag til ny kommuneplan. Fylkesmannen finn det difor naudsynt at det vert sikra eit naturleg vegetasjonsbelte som skal motverke avrenning og som gje levestad for plantar og dyr innanfor den omsøkte tomta. Vi har ikkje vore på synfaring i området, og ber difor kommunen om å fastsette breidda på vegetasjonsbeltet som vilkår i denne dispensasjonssaka, jf. vrl. 11 andre ledd. Vi rår frå å opne for seinare utbygging nærare elvestrengen enn 10 meter. Med helsing Egil Hauge seksjonsleiar Christian Johan Alstad seniorrådgjevar Brevet er godkjent elektronisk og har derfor inga underskrift. Kopi til: NVE - Norges vassdrags- og energidirektorat Postboks 5091 Majorstua 0301 OSLO Fylkesmannen i Hordaland Postadresse: Postboks 7310, 5020 Bergen Besøksadresse: Statens hus, Kaigaten 9, Bergen Telefon: Kommunal- og samfunnsplanavdelinga Kontakt: Nettside: Org.nr:

10 Kvinnherad kommune Rådhuset 5470 ROSENDAL Vår dato: Vår ref.: Arkiv: 323 Dykkar dato: Dykkar ref.: 2017/ Sakshandsamar: Toralf Otnes 1 Fråsegn til søknad om dispensasjon frå kommuneplanens arealdel for deling av grunneigedom - GBnr 143/1 - Kvinnherad kommune Vi syner til brev datert Saka gjeld søknad om dispensasjon frå kommuneplanens arealdel for deling av grunneigedom frå GBnr 143/1. Føremålet med delinga er at kommunen skal erverve areal til parkeringsplass for turgåarar, og areal til offentleg eller privat tenesteyting. Arealet til parkeringsplass for turgåarar ligg i god avstand frå Hellandselva. NVE har ingen merknader til den delen av arealet. Arealet som skal nyttast til offentleg eller privat tenesteyting ligg sør for ein veg og nær Hellandselva. Det står i saksutgreiinga at den delen ikkje kan byggast på før ev. flaumfare og naturkvalitetar er utgreidd. Det står og at rådmannen ikkje vurderer tiltaket til å vere i konflikt med vrl. 11. Kravet i PBL 28-1 om sikker byggegrunn gjeld ikkje berre ved bygging, men og ved oppretting og endring av eigedom. NVE meiner difor at det ikkje kan gjevast dispensasjon, og gjennomførast deling, før flaumfare er utgreidd, og ein har funne at tomta kan nyttast til det tiltenkte føremålet. Vi legg ved brev frå Kommunal- og moderniseringsdepartementet til Ørsta kommune datert og syner særleg til avsnittet 2.5. Fareutgreiinga må og omfatte erosjon. Dersom elvebreidda er erosjonsutsett må avstanden frå toppen av elveskråninga til framtidige bygg vere minst 20 m. Det er etter vårt syn for tidleg å konkludere med at tiltaket ikkje er i konflikt med vrl. 11 då ein enno ikkje veit om ei utbygging i området kan medføre trong for erosjonssikring mot elva. NVE rår frå å gi dispensasjon for frådeling sør for vegen før flaum- og erosjonsfare er utgreidd. Med helsing Svein Arne Vågane fung. regionsjef Toralf Otnes senioringeniør E-post: nve@nve.no, Postboks 5091, Majorstuen, 0301 OSLO, Telefon: 09575, Internett: Org.nr.: NO MVA Bankkonto: Hovedkontor Region Midt-Norge Region Nord Region Sør Region Vest Region Øst Middelthunsgate 29 Vestre Rosten 81 Kongens gate Anton Jenssensgate 7 Naustdalsvegen. 1B Vangsveien 73 Postboks 5091, Majorstuen Postboks 2124 Postboks OSLO 7075 TILLER 8514 NARVIK 3103 TØNSBERG 6800 FØRDE 2307 HAMAR

11 Side 2 Dokumentet vert sendt utan underskrift. Det er godkjent etter interne rutinar. Kopi til: Fylkesmannen i Hordaland

12 Ørsta kommune Dalevegen ØRSTA Dykkar ref Vår ref Dato 2015/ / Fråsegn om plan- og bygningslova 28-1 fyrste ledd - Søknad om frådeling til bustad i fareområde Departementet syner til brev av 26. juni 2015 frå Ørsta kommune. Kommunen har oppmoda om ei prinsipiell vurdering av problemstillingar knytt til plan- og bygningslova (pbl.) Brevet har si bakgrunn i handsaminga av to søknader om dispensasjon frå kommuneplanen sin arealdel (LNF) for frådeling av tomt omkring eksisterande bustad som ligg i eit skredfarleg område. Slik vi forstår det, er kommunen og Fylkesmannen i Møre og Romsdal samde om at pbl fyrste ledd gjeld både på tidspunktet for bygging og frådeling. Kommunen har lagt til grunn at ved frådeling må det dokumenterast at tryggleiken er tilstrekkeleg i høve det føremål det vert frådelt til. Det syns derimot å vere usemje mellom kommunen og Fylkesmannen om pbl fyrste ledd gjeld ved frådeling av tomt omkring eksisterande bustad. Kommunen meiner at ein ikkje legg til rette for ny utbygging ut over det som allereie vil gjelde for bygget som står der. Etter deira oppfatning stadfestar såleis løyve til frådeling berre eksisterande situasjon. Presisering av problemstillinga i saka Slik vi forstår kommunen er det i fyrste rekkje spørsmålet om pbl fyrste ledd gjeld ved frådeling av tomt omkring eksisterande bustad som ligg i eit skredfarleg område, kommunen ynskjer svar på. Postadresse Kontoradresse Telefon* Bolig- og Saksbehandler Postboks 8112 Dep Akersg bygningsavdelingen Else-Karin Øvernes NO-0032 Oslo Org no postmottak@kmd.dep.no

13 Vi vil óg kommentere øvrige merknader frå kommunen, medrekna om pbl kan ha tilbakeverkande kraft ved frådeling, sjå punkt 2.6, og i kva grad omsynet til verditap er relevant å leggje vekt på, sjå punkt 3.2. DEPARTEMENTET SI VURDERING Departementet gjer kort merksam på at omgrepet "frådeling" er erstatta med "oppretting og endring av eigedom", sjå til dømes pbl. 1-6 fyrste ledd, 20-1 fyrste ledd bokstav m, 26-1 og 28-1 fyrste ledd. Årsaka til dette er endringar i lov om eigedomsregistrering. Endringa inneber likevel ikkje noko realitetsendring. Vi vil difor nytte omgrepet frådeling i svaret vårt. 1. FRÅDELING ER AVHENGIG AV LØYVE OG MÅ IKKJE VERE I STRID MED LOV, FORSKRIFT ELLER PLAN Frådeling eller endring av eigedom er avhengig av søknad og løyve etter pbl jf fyrste ledd bokstav m. Føremålet med å krevje søknad er mellom anna å gje kommunen høve til å kontrollere at deling ikke kjem i strid med plan- og bygningslova eller føresegn som er gitt i medhald av lova (forskrift og plan), jf. pbl Kommunen får óg høve til å sjå til at det ikkje blir oppretta tomter som ikkje er eigna for å byggjast på som følgje av storleik, form eller plassering. Det er fleire materielle krav som vil gjelde ved frådeling, til dømes: om bortleiing av avløpsvatn, krav om sikra lovleg atkomst til veg som er open for alminneleg ferdsel, om høgde til bygning og avstand til nabogrense, fyrste ledd som krev at det er tilstrekkeleg tryggleik mot fare eller vesentleg ulempe som følgje av natur- eller miljøtilhøve og andre ledd om krav til uteareal. Avslag på søknad om frådeling kan altså berre bli gjeve om eit løyve vil føre til at det oppstår tilhøve som er i strid mot plan- og bygningslova, forskrift eller plan, jf. pbl Løyve til frådeling vil då vere avhengig av dispensasjon. 2. NÆRARE OM TILHØVE TIL PLAN 2.1 Kort om status for området Dei to tomtene det er søkt om frådeling for ligg i eit område som i kommuneplanen er avsatt til LNF. Kommunen har eit faresonekart frå 1989 som syner at store deler av Ørsta kommune er vurdert som potensielt skredfarleg. Kommunen har opplyst at dei ikkje har oversikt over kor mange bygningar som ligg i potensielt skredfarleg område. Som del av nasjonal skredfarekartlegging i Ørsta, som nyleg er avslutta, er detaljerte faresoner fastsett for fire område. I desse områda seier kommunen at det ligg om lag 300 bustadhus innanfor tryggingsklasse 2. Dette betyr at for nye bygg (til dømes einebustad, fritidsbustad, driftsbygg) skal største nominelle årlege sjanse for skred vere mindre enn 1/1000, altså mindre enn eit skred i løpet av tusen år. Side 2

14 2.2 Kommunene har eit særskilt ansvar for å ta omsyn til tryggleik mot naturskade i arealplanlegginga Kommunene har ansvar for å ta omsyn til tryggleik mot naturskade i arealplanlegging og ved handsaminga av byggjesaker. Departementet vil understreke at det er viktig å vere føre-var når det gjeld å forebyggje mot flaum eller skred. Der tidlegare godkjent plan har opna for bygging i fareområde, bør kommunen ta planen opp til revisjon. Kommunen kan omregulere eller gje planføresegner for å minske faren. 2.3 Frådeling og bruksendring i strid med plan krev dispensasjon Slik vi forstår det, er det søkt om dispensasjon fra føremål "LNF" til føremål "bustad". Løyve til frådeling av tomt med eksisterande bygningar i LNF-område er som utgangspunkt betinga av at både tomta og bygningen er meint brukt til drift som ligg innanfor LNF-omgrepet. Å frådele tomt til annan bruk, til dømes bustad eller fritidsbustad, vil stride mot LNF-føremålet. Det vil då vere naudsynt å søke dispensasjon frå planføremålet, jf. pbl. 19-2, eventuelt må kommunen endre planføremålet. Det er uklart for departementet om bustaden som står på tomta det er søkt om frådeling for, i si tid blei søkt om og ført opp som våningshus/kårbustad eller som vanleg bustad. Frådeling av våningshus/kårbustad, vil kunne opne for fritt salg og at bustaden blir nytta av andre enn dei som driv garden. Vi gjer kommunen merksam på at endring av bruken til bustad for andre enn dei som driv garden, vil vere ei bruksendring i strid med plan. Slik endring vil krevje både søknad om bruksendring og dispensasjon frå plan, sjå til dømes side 74 i T-1491 Kommuneplanens arealdel: "Fradeling av bygninger i landbruket Fradeling av bygninger og formål som ledd i landbruk er i samsvar med planen. Slike fradelinger kan likevel gå inn under jordloven 12. Fradeling av byggetomter til annet formål enn landbruk vil være i strid med planen. Også deling av bebygde tomter er i strid med LNF(R)- formålet i arealdelen når delingen forutsetter eller fremstår som ledd i bruksendring til annet formål. For eksempel vil fradeling av tomt med eksisterende landbruksbebyggelse, for eksempel kårbolig, seterhus og lignende til annen bruk, være i strid med LNF(R)-formålet." (vår understreking) Vi har lagt ved ei nyare fråsegn som gjeld dispensasjon for frådeling og bygging i LNFområde til orientering. 2.4 Plan- og bygningslova 28-1 fyrste ledd famnar vidt Plan- og bygningslova 28-1 fyrste ledd lyd: "Grunn kan bare bebygges, eller eiendom opprettes eller endres, dersom det er tilstrekkelig sikkerhet mot fare eller vesentlig ulempe som følge av natur- eller miljøforhold. Det samme gjelder for grunn som utsettes for fare eller vesentlig ulempe som følge av tiltak." Plan- og bygningslova 28-1 er nærare presisert i byggteknisk forskrift (TEK10) kapittel 7. Hovudføremålet med 28-1 er å sikre mot tap av liv/skade på menneske, men skal óg hindre større materielle tap. Plan- og bygningslova 28-1 gjeld generelt og famnar vidt: Side 3

15 Den gjeld alle typer tiltak óg dei som er unntatt krav om søknad Kravet til tryggleik gjeld uavhengig av om tiltaket er søknadspliktig eller unntatt frå krav om søknad. Omgrepet "bebygges" som blir nytta i pbl fyrste ledd gjeld eitkvart tiltak etter plan- og bygningslova, til dømes tilbygg, påbygg, garasje, driftsbygningar, kaianlegg med meir, sjå punkt 4.2 i rundskriv T-5/97 Fareområder. Frådeling av eigedom er særskild nemnt i pbl fyrste ledd. Alle tiltak må uavhengig av storleik og sakstype vere i samsvar med krav i plan- og bygningslova, medrekna kravet til tilstrekkeleg trygg byggjegrunn. Den gjeld for tiltak på bygg i etablerte byggjeområde Plan-og bygningslova 28-1 fyrste ledd gjeld óg for søknadspliktige tiltak på eksisterande bygg, til dømes tilbygg, påbygg, vesentleg reparasjon/hovudombygging og bruksendring 1, jf. pbl jf Departementet gjer merksam på at hovudombygging er vurdert på lik linje som nyoppføring av bygg. Bruksendring av til dømes naust til fritidsbustad likeså. Kommunen kan på visse vilkår fråvike tekniske krav, jf. pbl fjerde ledd. Den gjeld uavhengig av om området er regulert eller uregulert Plan- og bygningslova 28-1 fyrste ledd gjeld uavhengig av om området er regulert eller uregulert, og uavhengig av om tomta er bygd ut eller ikkje. Ligg det føre ny kunnskap om fare for skred eller flaum, el.l., kan ikkje tiltakshavar gjere planen gjeldande som grunnlag for å utføre tiltak i strid med pbl Kommunen si plikt til å vurdere pbl fyrste ledd slår inn når dei får inn søknad om tiltak Når kommunen får ein søknad om tiltak har dei plikt til å vurdere pbl fyrste ledd. Det går klart fram av pbl fyrste ledd at dette óg gjeld ved søknad om frådeling. Dersom kommunen har konkret kunnskap om fare eller ulempe som er omfatta av 28-1 fyrste ledd, skal dei krevje sikringstiltak, eller avslå søknad om løvye viss sikring ikkje er mogleg. Det er tiltakshavar som har ansvar for å dokumentere at det likevel ikkje ligg føre fare, eller at det er mogleg å motverke faren gjennom sikringstiltak, jf. SAK nr. 1 og nr. 3 bokstav g jf. pbl fyrste ledd. Det er naudsynt for kommunen å få inn denne dokumentasjonen ved einkvar søknad om løyve, jf. pbl fyrste ledd og 21-4 fyrste ledd. Vi syner til kommunen si plikt til å sørgje for at ein sak er så godt opplyst som mogleg, jf. forvaltningslova 17. Det er ikkje heimel til å sjå bort frå eller dispensere frå kravet til dokumentasjon. Får ikkje kommunen denne dokumentasjonen, kan dei heller ikkje handsame søknaden eller gje løyve. Departementet syner til sak 05/ som gjaldt klage på oppheving av løyve til frådeling av bustadtomt: 1 Sjå til dømes punkt 4.2 i rundskriv T-5/97 2 Tilgjengeleg på Side 4

16 "En tillatelse til fradeling på vilkår av at det foreligger uttalelse fra geoteknisk sakkyndig før oppmåling kan finne sted, innebærer ikke en avklaring av de sikkerhetshensyn som bestemmelsen skal ivareta. Når det, som i dette tilfellet, er grunn til å tro at et område er utsatt for naturbetinget fare, må kommunen etter departementets mening påse at det er innhentet fagkyndige uttalelser om faren før fradeling av en boligtomt tillates. Det er viktige sikkerhetshensyn som ligger bak forutsetningene for deling etter 68, og som ikke er oppfylt i dette tilfellet. Det følger av kommunens vedtak at det er gitt delingstillatelse i et område hvor det er fare for at det ikke er tilstrekkelig stabilitet i forhold til rasfarlig grunn. Departementet mener at de materielle krav som stilles i 68 ikke er oppfylt i dette tilfellet, og at vedtaket på denne bakgrunn må anses ugyldig." (vår understreking) 2.6 Plan- og bygningslova 28-1 er ikkje til hinder for framleis bruk som er lovleg Slik vi les kommunen sitt brev, kan det sjå ut som om kommunen trur at byggteknisk forskrift får tilbakeverkande kraft ved søknad om frådeling av tomt omkring eit eksisterande, lovleg bygg. Departementet vil understreke at plan- og bygningslova ikkje er til hinder for at lovleg bruk held fram. Dette gjeld sjølv for bygg eller verksemd som ligg i eit skredfarleg område 3. Kommunen har såleis ikkje heimel i plan- og bygningslova til å krevje at bygg ikkje lenger kan bli nytta til sitt føremål eller at det må bli fjerna. Utan at det ligg føre søknad om tiltak, kan heller ikkje kommunen krevje at eigar av ein eksisterande bustad må setje i verk sikringstiltak. Heller ikkje eigar har krav på at kommunen set i verk tiltak for å sikre eksisterande bygg, sjå LE : "Når det konstateres rasfare etter at en eiendom er bebygd, vil det være grunneiers ansvar å iverksette og bekoste nødvendige sikringstiltak. Kommunen har ikke noe ansvar etter naturskadeloven for å gjennomføre slike tiltak. Naturskadeloven er ingen rettighetslov i den forstand at den gir rettssubjekter rettskrav på kontantytelser eller tilskudd til sikringstiltak fra kommunen. Dersom kommunen velger å gjennomføre sikringstiltak, kan kommunen etter naturskadeloven 24 kreve refundert fra berørte grunneiere den verdiøkning tiltaket har tilført deres eiendommer. Kommunen kan også nedlegge bruksforbud inntil grunneier har gjennomført nødvendige sikringstiltak." (vår understreking) Har kommunen fått ny kunnskap om at det ligg føre fare for skred eller flaum i eit område, kan det derimot vere at kommunen må vurdere om det er naudsynt med byggje- og deleforbod, jf. pbl annet ledd. Dette er noko kommunen kan gjere uavhengig av om dei har motteke søknad om løyve. For å summere opp: Utan at det ligg føre søknad om tiltak er det ikkje heimel i plan- og bygningslova til å stille nye og strengare krav til eksisterande bustad. Plan- og bygningslova 28-1 fyrste ledd gjeld 3 Sjå til dømes Rt avsnitt 31 Side 5

17 derimot ved nye tiltak, mellom anna frådeling, som er tilfellet i denne saka. Departementet vil understreke at det berre er i høve til sjølve søknaden om frådeling at kommunen må vurdere pbl fyrste ledd jf. pbl Er det i tillegg naudsynt med bruksendring av bustaden som står på tomta, til dømes frå kårbustad til vanleg bustad, vil pbl fyrste ledd gjelde, jf. pbl Vi syner til rundskriv T-5/97 punkt 4.2: "Ved bruksendring vil tiltaket måtte vurderes i forhold til 68 og TEK 7-3. Skal f.eks. et lagerbygg ominnredes som produksjonshall, må bygningsmyndigheten vurdere om den nye bruken kan tillates, sett hen til at man vil få en mer permanent tilstedeværelse av mennesker i bygningen. Dersom kravene ikke kan oppfylles må søknaden avslås." 3. ER DET MOGLEG Å TOLKE PLAN- OG BYGNINGSLOVA 28-1 FYRSTE LEDD SLIK AT DET GJELD EIT UNNTAK FOR FRÅDELING AV TOMT MED EKSISTERENDA BYGGVERK? 3.1 Kan kommunen uavhengig av pbl fyrste ledd gje løyve til frådeling av tomt omkring bestående bustad? Vi forstår kommunen slik at dei meiner at pbl fyrste ledd ikkje er til hinder for frådeling av tomt omkring eksisterande bustad. Kommunen si grunngjeving for dette går fram av side 2 i brevet: "Når det gjeld frådeling av tomt omkring eksisterande bustadhus, har kommunen lagt til grunn at ein ikkje legg til rette for ny utbygging ut over det som allereie vil gjelde for bygget. Tilbygg o.s.v må tilfredsstille gjeldande tryggleikskrav anten eigedomen vert frådelt eller ikkje. Frådelinga stadfestar såleis eksisterande situasjon, der bygget må oppfattast som lovleg oppført i samsvar med dei krav som gjaldt på tidspunktet for bygging." Ved frådeling av tomter som skal byggjast på, legg derimot kommunen til grunn at pbl fyrste ledd gjeld fullt ut Det er ikkje avgjerande ved frådeling om det er aktuelt eller ikkje med ny utbygging Kommunen meiner at frådeling ikkje legg til rette for ny utbygging. Departementet vil peike på at det avgjerande ved frådeling av tomt er kva arealet er eigna for, sjå Ot. prp. nr. 56 ( ) side 53: "Dersom fradelingen gjelder areal som mest naturlig fremstår som byggetomt, er det dette som må legges til grunn, selv om det på nåværende tidspunkt ikke er aktuelt å bebygge arealet." Er arealet eigna for tiltak som ikkje er lovleg etter plan, skal kommunen avslå søknaden sjølv om det på tidspunkt for søknad om frådeling ikkje ligg føre planar om tiltak. Alternativt må kommunen gje dispensasjon. Departementet gjer merksam på at omgrepet "bebygges" i pbl fyrste ledd famner vidare enn det å byggje nye bustader, sjå punkt 3.1 ovanfor. Å føre opp til dømes eit nytt tilbygg er såleis omfatta av omgrepet "bebygges" i pbl fyrste ledd. Vi syner óg til punkt 2.4 ovanfor. Side 6

18 Uavhengig av dette vil eit argument om at det ikkje skal byggjast på arealet som skal frådelast, ikkje vere avgjerande så lenge frådelinga skjer til eit anna føremål enn det som er lovleg etter planen, jf. pbl andre ledd og 12-4 andre ledd Det er ikkje eit generelt unntak etter plan- og bygningslova 28-1 for frådeling av tomt omkring eksisterande bustad Etter pbl fyrste ledd er det ikkje høve til å opprette (frådele) eller endre eigedom i område der det ikkje ligg føre tilstrekkeleg tryggleik mot fare som følgje av natur- eller miljøtilhøve. Tiltakshavar må ved søknad om løyve til frådeling dokumentere at det ikkje ligg føre fare, til dømes gjennom ROS-analyse eller geoteknisk undersøking, eller at faren kan motverkast gjennom sikringstiltak, sjå punkt 2.5 ovanfor. Som kommunen sjølv har påpeika i brevet så er det ikkje fastsett spesifikke krav til frådeling i TEK10 kapittel 7. Det er då utgangspunktet i pbl fyrste ledd som gjeld. Etter ordlyden i pbl fyrste ledd og føremålet med føresegna, er det etter vår vurdering ikkje heimel til å innfortolke at det gjeld eit generelt unntak for frådeling av tomt omkring eksisterande bustad, sjå punkt ovanfor. Departementet kan sjå at forståinga av regelverket som vi legg til grunn vil bli oppfatta som streng av kommuner. Vi vil få peike på at pbl er streng og den er meint å bli håndheva strengt, serleg av omsyn til tryggleik. 3.2 Kva er relevant å leggje vekt på etter pbl fyrste ledd? Kommunen meiner at frådeling fyrst og fremst vil leggje til rette for sal av eigedom, og at eigedomstilhøva er privatrettslege tilhøve som ikkje verkar inn på tryggleiksspørsmålet. Ut frå ei vurdering av tryggleiken, meiner kommunen at det vil vere uvesentleg om dei som bur i eit hus t.d. er knytt til eit gardsbruk, eller er knytt til ein sjølvstendig eigedom. Kommunen meiner såleis at det er urimeleg at det gjennom handsaming av søknader om frådeling skal vere eit mål å hindre elles lovleg sal av slike eigedomar Verditap eller fare for at eigedom ikkje kan bli selt, er ikkje relevante moment etter pbl Noko forenkla forklart er det etter pbl fyrste ledd to spørsmål kommunen må vurdere i samband med søknad om løyve: 1) Ligg det føre fare som er omfatta av pbl fyrste ledd? Er svaret ja, så er neste spørsmål 2) Er det er mogleg å oppnå tilstrekkeleg tryggleik gjennom sikringstiltak? Er svaret ja, kan kommunen gje løyve med vilkår om at tiltakshavar gjennomfører sikring. Er svaret nei, så følgjer det av pbl fyrste ledd at kommunen ikkje har adgang til å gje løyve. Omsynet til mogleg verditap eller fare for at ein eigedom ikkje kan bli selt, er ikkje relevant ved vurderinga av om det ligg føre tilstekkelig tryggleik mot fare eller vesentleg ulempe etter 4 Sjå side 362 i Plan- og bygningsrett (2. utg) av Pedersen, Sandvik m.fl. Side 7

19 pbl fyrste ledd. Det er derimot eit omsyn som kan vere relevant ved søknad om dispensasjon Økonomiske omsyn kan vere relevant ved dispensasjon Økonomiske omsyn vil kunne inngå som eit av fleire moment i vurderinga av dispensasjon etter pbl Vi vil likevel få peike på at det ikkje vil vere tilstrekkeleg kun å vurdere omsynet til mogleg sal/ikkje sal eller mogleg verditap for den som har søkt om løyve til frådeling. Løyve til frådeling i eit område som er skredutsatt kan óg få store økonomiske følgjer for eventuell framtidig eigar og for samfunnet elles. Vi vil illustrere dette nærare med eit eksempel: Kommunen er kjend med at ligg føre fare for skred/flaum. På tross av dette gjev kommunen løyve til frådeling omkring eksisterande bygg. Det går så eit skred eller kjem ein flaum. Bustaden får skade slik at det vil vere naudsynt med vesentleg reparasjon/hovudombygging. Dette er eit tiltak som vil vere i strid med pbl fyrste ledd med mindre tiltakshavar kan dokumentere at det ligg føre tilstrekkeleg tryggleik mot fare. Kan ikkje tiltakshavar dokumentere dette eller at det er mogleg å oppnå tilstrekkeleg tryggleik gjennom naudsynte sikringstiltak, er kommunen forplikta til å avslå søknaden, jf. pbl fyrste ledd. Kommunen må óg vurdere om det er naudsynt å leggje ned byggje- og deleforbod, jf annet ledd. Om skaden på bustaden er over 60 % vil eigar etter naturskadeforsikringslova kunne få dekka kostnadene for å byggje opp bustaden sin ein annan stad. Eigar får derimot ikkje dekka kostnadene for ny tomt. Eigar står då att med eit relativt betydeleg økonomisk tap. Vi berre nemner at i RG blei ein kommune gitt skadebotansvar for løyve til frådeling i eit skredutsatt område Departementet kan ikkje tilrå dispensasjon frå plan- og bygningslova 28-1 Det er mogleg for kommunen å gje dispensasjon frå pbl og TEK10 7-3, jf Departementet vil ikkje tilrå dispensasjon. Etter vår vurdering er det svært tvilsamt om det vil vere fagleg forsvarleg å dispensere frå krava i og med at dette vil kunne auke faren for tap av/skade på menneskeliv eller skade på eigedom. Omsynet til sal og mogleg verditap vil i høve til tryggleik vere av underordna betydning. Vi syner til dom i Frostating lagmannsrett (LF ). Ørskog kommune måtte betale skadebot som følgje av at dei ga dispensasjon og byggjeløyve i eit område som kommunen var klar over var registrert som faresone for oppskyljing ved skred med påfølgjande flodbølgje frå Åkneset. 3.3 Unntak for frådeling av tomt omkring eksisterande bustad vil krevje endring av regelverket Etter vår vurdering vil den forståinga som kommunen legg til grunn for frådeling av tomt omkring eksisterande bustad i skredfarleg område, krevje endring av regelverket. Side 8

20 Det er viktig for departementet å leggje til rette for ei fornuftig og ikkje minst forsvarleg utvikling av område. Det er imidlertid naudsynt at dette skjer på rett måte. I 2009 endra vi byggteknisk forskrift slik at det, under svært strenge føresetnader, blei opna for å tillate bygging i område med fare for skred med påfølgjande flodbølgje, jf. TEK jf. pbl tredje ledd. Vi har óg nyleg hatt på høyring forslag til mindre endringar i byggteknisk forskrift som vil kunne opne for einskilde mindre tiltak i fareområde, jf. pbl fjerde ledd. Felles for desse endringane er at dei blei til etter grundige avveiningar og i tråd med formelle prosessar. For å kunne endre regelverket for å opne for frådeling av tomt omkring eksisterande bustad, er det naudsynt med ein forsvarleg prosess. Til dømes må vi sjå nærare på heimelsgrunnlaget og kva konsekvensane av ei eventuell endring vil vere, medrekna om ei slik endring vil vere forsvarleg og kva dei økonomiske konsekvensane vil vere. Ikkje minst vil det vere naudsynt å fastleggje kva for føresetnader som eventuelt skal gjelde for å kunne frådele omkring eksisterande bustad. Vi vil ta med oss problemstillinga som kommunen tek opp i samband med framtidig revisjon av regelverket. Med helsing Ole Molnes (e.f.) avdelingsdirektør Else-Karin Øvernes seniorrådgjevar Dette dokumentet er elektronisk godkjent og blir sendt utan signatur Kopi til: Direktoratet for byggkvalitet Postboks OSLO Youngstorget Fylkesmannen i Møre og Romsdal Fylkeshuset 6404 MOLDE Side 9

21 Kvinnherad kommune 5470 ROSENDAL Behandlande eining: Sakshandsamar/telefon: Vår referanse: Dykkar referanse: Vår dato: Region vest Guri Finne Sognnæs / / / Statens vegvesen sin uttale til særutskrift - Frådeling gnr. 143 bnr. 1 - Husnes i Kvinnherad Syner til dykkar oversending motteke Statens vegvesen uttaler seg med bakgrunn i rolla som vegadministrasjon for fylkeskommune i fylkesvegsaker, samt statleg fagorgan med sektoransvar for samordna areal- og transportplanlegging, trafikktryggleik, kollektivtrafikk, tilrettelegging for mjuke trafikantar, universell utforming og miljøulemper knytt til veg- og vegtrafikk. Statens vegvesen uttaler seg til dispensasjon frå arealføremålet landbruk-, natur- og friluftsområde i arealdelen til kommuneplanen, slik at planlagt deling av eigedom og bygging av parkeringsplass kan omsøkjast og handsamast i samsvar med plan- og bygningslova kap. 20 og tilhøyrande bestemmelsar. Statens vegvesen sine hovudinteresser er knytt til fylkesveg (fv.) 48, men kjem også med råd knytt til våre sektoransvar (sjå avsnitt over). Våre merknadar: Statens vegvesen er positive til at det vert etablert ein midlertidig parkeringsplass for turgåarar, som erstattar eksisterande parkeringsplass ved Hellandskrysset. Ved etablering av den midlertidige parkeringsplassen må ein forventa ei auke av trafikk i avkøyrsla inn til vassbehandlingsanlegget. Me ber difor om at siktsonene i avkøyrsla vert oppretthaldt. Syner til figur 1. I det markerte området må det sikrast at det ikkje vert parkert køyretøy eller andre gjenstandar som er høgare enn 0,5 m. Me føreslår at området vert stengt av med rekkverk eller jordvollar. Postadresse Telefon: Kontoradresse Fakturaadresse Statens vegvesen Flyplassvegen Statens vegvesen Region vest firmapost-vest@vegvesen.no 5705 VOSS Regnskap Postboks 43 Postboks LEIKANGER Org.nr: Vadsø

22 2 Figur 1 Statens vegvesen er kjent med at det er planlagt ei større utviding av parkeringsplassen til vassbehandlingsanlegget. I samband med denne utvidinga må avkøyrsla til området utbetrast i tråd ved Statens vegvesen sine handbøker. Dette gjeld også dersom den midlertidige parkeringsplassen for turgåarar vert permanent Statens vegvesen har ikkje fleire merknader. Me ynskjer å halda ein dialog med kommunen om den vidare utviklinga av området. Plan og forvaltning Voss og Hardanger Med helsing Carl-Erik Nielsen Seksjonssjef Guri Finne Sognnæs Dokumentet er godkjent elektronisk og har difor ingen handskrivne signaturar. Kopi Fylkesmannen i Hordaland, Postboks 7310, 5020 BERGEN Hordaland fylkeskommune, Postboks 7900, 5020 BERGEN Kvinnherad kommune, 5470 ROSENDAL

23 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: årsflom i Hellandselva ved Madalen Sammendrag/konklusjon I forbindelse med planlegging av utbygging i Madalen i Kvinnherad kommune er det utført en beregning av 200-årsflom og tilhørende 200-års flomvannstand for Hellandselva, som passerer utbyggingsområdet. 200-årsflommen i Hellandselva ved kote 50 er beregnet til 81 m 3 /s (inkludert 20 % klimapåslag). Flommen er deretter modellert med MIKE 21 og plottet på kart som vist under. Modelleringen viser at deler av planlagt utbyggingsområde, markert i rødt, er utsatt for flom. En analyse av erosjonsforholdene viser at elveleiet og strandsonene er utsatt for erosjon, slik at man ikke kan utelukke at elveleiet flytter seg under flom. Elveslettene er til en viss grad utsatt for erosjon og det er mulig at trær kan rives med av vannmassene. Hvilke deler av området som oversvømmes avhenger av hvordan området er planlagt utnyttet og eventuelle mottiltak. Broen nedstrøms har god kapasitet, men det kan ikke utelukkes at den kan få redusert kapasitet under flom grunnet tilstopping, med tilhørende høyere vannstand i det planlagte utbyggingsområdet årsflom i Hellandselva ved Madalen Jacob Friman og Jon Olav Stranden Øyvind Lier Endre Trovik Versjon Dato Beskrivelse Utarbeidet Fagkontrollert Godkjent Dette dokumentet er utarbeidet av Norconsult AS som del av det oppdraget som dokumentet omhandler. Opphavsretten tilhører Norconsult. Dokumentet må bare benyttes til det formål som oppdragsavtalen beskriver, og må ikke kopieres eller gjøres tilgjengelig på annen måte eller i større utstrekning enn formålet tilsier. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 1 av 15

24 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: 1 1 Bakgrunn I forbindelse med utbygging i Madalen like øst for Husnes i Kvinnherad kommune har NVE stilt krav om dokumentasjon på at utbyggingsområdet ikke berøres av flom eller erosjon langs Hellandselva. Hellandselva passerer like ved utbyggingsområdet. Denne rapporten dokumenterer grunnlaget for- og beregningene av 200-årsflom i Hellandselva, samt vurderinger knyttet til erosjonsfaren langs elva. 2 Innledning Et kart over utbyggingsplanen er vist i Figur 1. Hellandselva kommer fra Svartavatnet og fjellområder som går opp i ca moh (Figur 2). Området er av de mest nedbørrike i Norge, og i de høyestliggende områdene av nedbørfeltet er årsnedbøren på mm. Avrenningen i området er generelt høy hele høsten og vinteren. Flommer kan opptre hele året, men størst flommer opptrer på høsten og tidlig på vinteren. Om sommeren er vannføringen vanligvis relativt lav. Analysene legger til grunn et flomregime der flommer kan opptre hele året (årsflommer). I nedbørfeltet ligger det i dag ett mindre kraftverk (Madalen minikraftverk), samtidig som Onarheim kraftverk (9 MW) er planlagt. Det er en mindre regulering av Svartavatnet øverst i feltet, men denne reguleringen forventes ikke å ha noen nevneverdig innvirkning på storflommer i vassdraget. Figur 1 Kart over planlagt utbygging. 3 Beregning av 200-årsflom 3.1 Grunnlag for vurderingene I Tabell 1 er det vist nøkkeldata for det aktuelle nedbørfeltet i Hellandselva, som også kan finnes i Vedlegg 1. I tabellen er det også lagt inn data for fire nærliggende og små nedbørfelt hvor det ligger målestasjoner for vannføring (vannmerker). Djupevad er et noe større og litt mer lavtliggende felt, men som ligger rett øst for Hellandselva, og har tilsig fra det samme fjellområdet. Fjellhaugen ligger n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 2 av 15

25 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: 1 omtrent på samme medianhøyde som Hellandselva, men ca. 15 km mot øst. Baklihøl ligger ytterligere ca. 10 km lengre øst med et litt større feltareal og ligger litt høyere over havet. Dyrdalsvatn er et lite felt noe lengre nord, men med sammenlignbar høyde over- og avstand til havet. Ved både Djupevad, Baklihøl og Dyrdalsvatn er observert årsmiddeltilsig noe lavere enn NVEs avrenningskart tilsier, mens observert tilsig for Fjellhaugen er noe høyere enn i avrenningskartet. Vi velger å legge NVEs avrenningskart til grunn for Hellandselva, som tilsier en midlere vannføring ved kote 50 på ca. 1,9 m³/s. Tabell 1 Nøkkeldata. Areal km 2 Eff.sjø. % Høyde Min-med-max Skog % QN NVE61-90 l/(s*km 2 ) QN obs l/(s*km 2 ) Hellandselva k Djupevad Fjellhaugen Baklihøl Dyrdalsvatn Figur 2 Oversiktskart. Utbyggingsområdet er markert. Innfelt: Hellandselva (rød), Djupevad (lilla), Fjellhaugen (grønn) og Baklihøl (turkis). Dyrdalsvatn ligger ca. 60 km mot nord. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 3 av 15

26 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: Flomstørrelser ved nærliggende måleserier og fra nasjonalt formelverk I Tabell 2 er det vist 200-årsflom for Hellandselva og vannmerkene beregnet med nasjonalt formelverk for flommer i små felt (NIFS-formelverket [2]), samt fra frekvensanalyse på årsflommer med Gumbeltilpasning. Frekvenskurver er vedlagt i Vedlegg 2. Flomdata fra Fjellhaugen er dessverre meget usikre på grunn av dårlig oppmålt vannføringskurve på flom, det samme gjelder data fra Baklihøl før Djupevad og Dyrdalsvatn er derimot angitt å ha meget gode vannføringskurver på flom. Det er omregnet fra momentanverdi til døgnmiddelverdi ved hjelp av ligningen for høstflom i NVEs retningslinjer for flomberegninger for Hellandselva (se nedenfor). For vannmerkene er Qmom/Qdøgn beregnet fra frekvensanalyse på time- og døgndata for 200-årsflom for tilgjengelig periode med timedata. For tre av vannmerkene gir NIFS noe lavere verdier, mens for Baklihøl gir NIFS % høyere verdi enn frekvensanalysen tilsier. Høyeste døgnmiddelverdi fra frekvensanalyse er fra Fjellhaugen på hele 3200 l/(s*km²), mens de andre feltene har verdier på l/(s*km²). Verdien for Fjellhaugen vurderes kunstig høy, og vektlegges ikke fordi vannføringskurven er usikker. I henhold til NVEs avrenningskart er årsmiddeltilsiget i Hellandselva ca % høyere enn ved målestasjonene. For Hellandselva forventes derfor også en døgnmiddel 200-årsflom å være noe høyere enn ved målestasjonene. Maksimal flomstørrelse vil alltid være større enn døgnmiddelverdien. Forholdet mellom momentanflom og døgnmiddelflom kan beregnes i henhold til NVEs retningslinjer for flomberegninger for høstflom: Qmom/Qdøgn = 2,29-0,29*log(A)-0,27*ASE 0,5 Der A er feltareal og ASE effektiv sjøprosent. Forholdet Qmom/Qdøgn varierer lite mellom vannmerkene (1,79-1,86), og verdier beregnet med formelen fra NVEs retningslinjer stemmer brukbart med det som observasjonene tilsier. Qmom/Qdøgn for Hellandselva forventes derfor å være 1,8. Tabell 2 Observerte og beregnede 200-års spesifikke flomverdier. Areal km 2 Q200 obs. døgn l/(s*km²) Q200 NIFS døgn l/(s*km²) Q200 obs. mom. l/(s*km²) Q200 NIFS mom l/(s*km 2 ) Qmom/Qdøgn Formel Qmom/Qdøgn obs. Hellandselva k Djupevad Fjellhaugen Baklihøl Dyrdalsvatn Erfaringstall fra området Norconsult utførte i 2010 en flomberegning for Valedalsdammen i nabofeltet til Hellandselva. Konklusjonen i denne rapporten svarer til en 200-års døgnmiddelflom på l/(s*km²), beregnet med nedbør-avløpsmodell. 3.4 Endelig flomverdi med klimapåslag Vi legger til grunn en døgnmiddelverdi for 200-årsflom i Hellandselva ved kote 50 på 2700 l/(s*km²) Dette vurderes rimelig både i forhold til nærliggende målestasjoner i små felt ( l/(s*km²)), i forhold til NIFS-formelverket (2760 l/(s*km²), samt i forhold til flomberegninger fra det samme området n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 4 av 15

27 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: 1 ( l/(s*km²)). Med Qmom/Qdøgn = 1,8 svarer en døgnverdi på 2700 l/(s*km²) til en momentan 200-årsflom på 4860 l/(s*km²). I henhold til [3] anbefales et klimapåslag på «minst 20 %» i små felter mindre enn 100 km 2. Feltet til Hellandselva er ikke av de aller minste feltene, og har samtidig noen innsjøer/ vann som gjør at feltet ikke vil reagere spesielt raskt på styrtregn. Et klimapåslag på 20 % legges derfor til grunn for Hellandselva. Dette gir en momentan 200-årsflom inklusive klimapåslag for Hellandselva ved kote 50 på 81 m 3 /s. 4 Beregning av 200-års vannstand 200-års vannstand er beregnet ved hjelp av en 2D-beregning med modelleringsverktøyet Mike 21. Modellen beregner vannets strømning i 2 dimensjoner, der resultatet er beregnet vannhastighet og vannivå for et definert rutenett. En 2D-modell vil kunne illustrere hvordan vannet brer seg utover flomsletten bedre enn en vanlig 1D-modell. 4.1 Terrengmodell Til modelleringen er det utarbeidet en terrengmodell for området med en oppløsning på 1 x 1 m. Modelleringsrutenettet som er benyttet i Mike 21 er triangulert ut ifra terrengmodellen. Oppløsningen bestemmes av områdeinndelingen; i vannveien er oppløsningen på 1 x 1 m, i randsonen (strandkanten og et stykke opp på land) er oppløsningen 2 x 2 m, mens i terrenget forøvrig er et rutenett på 4 x 4 m. I Figur 3 er terrengmodellen i området vist. Terrengmodellen er basert på laserscanning med vannføring i elva, noe som gir et noe høyere nivå i vannveien og dermed en konservativ modellering. Nedre grense Øvre grense Figur 3 Kartutsnitt fra terrengmodellen i området, der Hellandselvas strandlinjer er markert i blått. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 5 av 15

28 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: Friksjonsforhold Elveleiet består i hovedsak av stor sten og blokker, noe som gir en høyere friksjonsfaktor. Her er en friksjonsfaktor på Manning s n=0,2 valgt (M=5). Elvebreddene er i dag skogbevokst, noe som erfaringsmessig har en friksjonsfaktor på omtrent n=0,067-0,133 (M=7,5-15). To modellkjøringer med n=0,067 og n=0,13 ble utført. Figur 4 Friksjonsforhold i elveleiet. 4.3 Grensebetingelser Nedstrøms grensebetingelse er satt til normaldybde, og er plassert like nedstrøms et parti der elva faller ca. 6 m over en strekning på ca. 100 m (jf. Figur 3). Oppstrøms grensebetingelse er satt til 200- årsflom med klimapåslag som utregnet i kapittel 3.4. Tidssteget i modellen varieres mellom 0,01 og 2 sekunder med sikte på å få modellstegene stabile. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 6 av 15

29 Vannstand [m] Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: Resultat Den beregnede utbredelsen av 200-årsflommen for Hellandselva er vist i Figur 5. Vannstand ved 200- årsflom med 20 % klimapåslag er beregnet til 54,84 m.o.h. i øvre del av utbyggingsområdet. Ved nedre del er vannstanden beregnet til ca. 43,86 m o.h. (NN2000). Vannstandene er gitt uten sikkerhetsmargin, som omtales nærmere i avsnitt 6 Usikkerheter. Figur 5 viser at området langs elva er flomutsatt, og at området sør for vannverket kan rammes av oversvømmelser. Den østre bygningen av vannverket ligger på grensen til det oversvømte området. Det er verd å merke seg at området langs fylkesvei 48 sør for broa også vil oversvømmes. Figur års flomutbredelse i Hellandselva basert på n2=0,067 (høyere friksjon på elveslettene). Elveleiet er markert med blå linjer langs vassdraget, pilen viser strømningsretningen fra høyre mot venstre B R O PLANLAGT UTBYGNINGSOMRÅDE Figur 6 Lengdeprofil av vannlinjen ved 200-års flom. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 7 av 15

30 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: 1 5 Vurdering av erosjon Området som vurderes for utbygging ligger nord om dagens elveleie. NGUs løsmassekart indikerer både at området i hovedsak ligger under marin grense og at det domineres av breelvavsetninger. Figur 7 I NGUs løsmassekart [4] er hele området indikert som breelvavsetning og ligger under marin grense. Breelvavsetninger er lagdelte og består særlig av grus og sand, mens områder under marin grense kan bestå av leire og sand. Som bildet ovenfor viser kan man se at det har skjedd en betydelig avsetning av større sten på elveslettene. Et tynt lag av humus overligger massene. Vegetasjonen ser ut til å være yngre blandingsskog, som kan indikere at det har vært større skadeflommer i området tidligere. Modelleringen gir vannhastighetene i 2 dimensjoner, som illustrert i Figur 8 nedenfor. De modellerte hastighetene i elveleiet er på rundt 4 m/s, mens det blir lavere i de skogsbekledte elveslettene. Figur 8 Vannhastigheter i Hellandselva ved 200-års vannføring. Strandlinjen er markert i blått. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 8 av 15

31 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: 1 Av figuren kan man også se hastigheter i planleggningsområdet på opp til 1,5 m/s. Faktorer som påvirker eroderbarhet av materiale er fraksjon, kohesjon, vanndyp, terrengets helning, dynamiske krefter, vegetasjon med mer. I de fleste tilfeller finnes dette underlaget ikke i tilstrekkelig grad, slik at man ofte benytter seg av empiriske forhold, som Hjulströms kurve. Figur 9 Hjulströms kurve. Empirisk forhold mellom eroderbar stenfraksjon og vannhastigheter. Ved å koble Hjulströms parametre med modellen kan vi plotte et forenklet eroderbarhetskart, som vist under. Figur 10 Eroderbarhet i området under en modellert 200-års flom, materialstørrelse erodert er basert på Hjulström. Grenseverdiene for grus er forenklet til diameter mellom 1-10 mm og sten mm. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 9 av 15

32 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: 1 Som man kan se av Figur 10 vil elveleiet eroderes under en 200-års flom, mens det initialt ikke kommer til å skje så mye mer en overflateerosjon på elveslettene. Basert på varigheten av flommen kan det derimot ikke utelukkes at elveleiet flytter seg ved å erodere i yttersvingene. I tillegg kan erosjonen forårsake at trær kan felles, med tilhørende endringer i vannstrømningene. 5.1 Bro og tilstopping Broen nedstrøms utbyggningsområdet er et kritisk punkt. Om kapasiteten i denne reduseres grunnet tilstopping kommer oversvømt areal øke betraktelig. Broens lysåpning er på 7,8 x 3,8 og 7,0 x 4,0 m. Av bildene fra området oppstrøms broen kan man se at det finnes godt med trær som er lengre enn 7 meter, noe som kan føre til at broens vannførende kapasitet reduseres. Figur 11 Broens profil. 6 Usikkerheter Det vil alltid være usikkerheter knyttet til denne typen beregninger. Registrering av flomdata ved målestasjoner vil alltid ha en usikkerhet. Denne er søkt redusert ved at analysene er basert på formler som er avledet fra regionale flomfrekvensanalyser på mange målestasjoner. Usikkerhetene i den hydrauliske modellen knytter seg i hovedsak til vurdering av friksjonsforhold og usikkerheten i størrelsen til flommene. Som vist ovenfor er elva masseførende på den aktuelle strekningen, slik at den vil endre seg etter hver større flomepisode. Det er derfor gjort en sensitivitetsanalyse der flomstørrelsen (inkludert klimapåslag) og friksjonen er oppskalert med 20 %. Dette gir et utslag på de beregnede vannstandene på 55,13 m.o.h i øvre del av utbyggingsområdet. På grunnlag av dette vurderer vi beregningen som lite sensitiv for forutsetningene, og anbefaler at en sikkerhetsmargin på 0,3 m legges på de beregnede vannstandene. Endringer i Mannings n utgjorde en større forskjell enn sikkerhetsmarginen. En endelig kartering bør tas frem basert på hvordan det ferdig regulerte området disponeres. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 10 av 15

33 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: 1 Figur 12 Oversvømt område med 30 cm sikkerhetsmargin markert i rødt. Tverrprofil med oppskalert flom indikert med rødt Broens kapasitet Modelleringen viser at broen over elva ligger tilstrekkelig høyt til at flommene skal kunne avledes uten problem fra vannmengdene. Merk risikoen for tilstopning, som diskutert ovenfor. Figur 13 Broprofil som viser vannlinjen for 200-års flommen, samt for 200-års flom med 20% påslag. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 11 av 15

34 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: 1 7 Referanser 1. Norconsult (2015). Harestuvannet, Sveselva og Klemma. Vannlinjeberegning. Oppdragsrapport D01 2. NVE (2015). Veileder for flomberegninger i små uregulerte felt. NVE-rapport NVE (2016). Klimaendring og fremtidige flommer i Norge. NVE-rapport NGU løsmassekartering WMS-tjeneste 8 Vedlegg 1. Utskrift fra Nevina 2. Flomfrekvenskurver n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 12 av 15

35 Oppdragsgiver: Kvinnherad kommune Oppdragsnr.: Dokumentnr.: Versjon: 1 Vedlegg 1. n:\517\05\ \4 resultatdokumenter\41 rapporter\ r årsflom i hellandselva.docx Side 13 av 15