Kompetanseutvikling i bibliotek Spørjeundersøking i Hordaland Analyse, utgreiing og dokumentasjon (AUD) AUD-rapport nr

Transkript

1 Kompetanseutvikling i bibliotek Spørjeundersøking i Hordaland 2010 Analyse, utgreiing og dokumentasjon (AUD) AUD-rapport nr

2 Bakgrunn og metode Undersøkinga er utført av Analyse, utgreiing og dokumentasjon (AUD) på oppdrag frå Kultur- og idrettsavdelinga ved Fylkesbiblioteket. Datainnsamlinga vart gjort elektronisk. Det vart sendt ut spørjeskjema på e-post til følgjande grupper tilsette: Folkebibliotek i alle kommunar (unntatt Bergen) Fylkesbiblioteket Bibliotek i vidaregåande skular Høgskular i Hordaland I tillegg vart undersøkinga gjort tilgjengeleg via link på internett for tilsette ved Universitetet i Bergen og Bergen kommune. Totalt har 207 respondentar svara på spørjeskjema. 178 har svara pr e-post, og 109 har svara via link. Svarprosenten blant dei som har svara pr e-post er 55 %.

3 Bakgrunn: Type bibliotek Nesten halvparten av bibliotektilsette i denne undersøkinga, 47 %, er tilsett i folkebibliotek. 20 % arbeider i skulebibliotek i vidaregåande skule, mens til saman 25 % arbeider på universitets- eller høgskulebibliotek 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % 3 % 47 % 20 % Fylkesbibliotek Folkebibliotek Bibliotek i vidaregåande skule 17 % 8 % 2 % 3 % Universitetsbibliotek Høgskulebibliotek Fagbibliotek Anna

4 Bakgrunn: Type stilling Det er stor variasjon når det gjeld kva type stilling respondentane har. Den største gruppa er likevel bibliotekar med 27 %. 40 % 35 % 30 % 17 % er leiarar med personalansvar. 25 % 27 % 15 % har svara anna på dette spørsmålet. Ein god del av desse har kombinerte stillingar til dømes på skular. 20 % 15 % 10 % 15 % 17 % 16 % 15 % 5 % 6 % 5 % 0 % Bibliotekar Kontorfagleg tilsett Leiar, med personalansvar Leiar, uten personalansvar Fagreferent Spesialbibliotekar - rådgjevar Anna

5 Bakgrunn: Stillingsprosent Den største delen, 62 %, har full stilling, mens til saman 39 % har ei eller anna form for deltidsstilling. Det er ein større del av dei som er utdanna bibliotekar (85 %) som har 100 % stilling enn blant dei som ikkje har bibliotekarutdanning (46 %), og delvis bibliotekarutdanning (32 %). Det er fleire deltidstilsette i skulebiblioteka enn i dei andre biblioteka 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % 62 % 20 % 16 % 3 % 0 % 1-19 % % % 100 % Ikkje sikker

6 Bakgrunn: Tilsettingsforhold Det er berre 9 % av respondentane som ikkje er tilsett i fast stilling. 100 % 90 % 80 % 70 % 91 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % 4 % 3 % 2 % Fast stilling Vikariat Midlertidig tilsett/engasjem ent Anna/Ikkje sikker

7 Bakgrunn: Alder Den største delen av bibliotekarane, 37 %, er mellom år. 24 % er mellom 41 og 50 år. Berre 3 % er under 30 år. Det er ein noko høgare del av dei tilsette som er over 50 år i folkebiblioteka (55 %) og biblioteka i vidaregåande skule (53 %) enn i dei andre biblioteka. 50 % 45 % 40 % 35 % 30 % 25 % 20 % 15 % 10 % 5 % 0 % 37 % 24 % 21 % 14 % 3 % Under 30 år år år år Over 60 år

8 Bakgrunn: Andelen bibliotekarutdanna 48 % av respondentane er utdanna bibliotekar, mens 18 % er delvis bibliotekarutdanna. 34 % har ikkje bibliotekarutdanning. Det er ein lågare del av dei som er år ( 40 %) og dei som er over 60 år (36 %) som har bibliotekarutdanning enn i dei andre aldersgruppene. 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % 48 % 34 % 18 % Utdanna bibliotekar Delvis bibliotekarutdanning Nei

9 Bakgrunn: Fagområde - høgare utdanning Totalt 72 % av respondentane har anna høgare utdanning enn bibliotekarutdanning. Humanistiske og estetiske fag 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 65 % Det er ein høgare del av dei mellom 30 og 40 år (80 %) som har anna høgare utdanning enn av dei over 60 år (61 %). Samfunnsfag, juridiske fag og psykologi. Lærarutdanningar og utdanningar innan pedagogikk 21 % 25 % Det er ein lågare del av dei som er tilsette i folkebiblioteka (61 %) som har anna høgare utdanning enn i dei andre biblioteka. Anna Naturvitenskapelege og teknologiske fag 9 % 8 % Det er innan humanistiske og estetiske fag at flest har anna høgare utdanning (65 %). Medisin, odontologi og helsefag. 1 %

10 Bakgrunn: Utdanningsnivå på anna høgare utdanning Dei fleste som har tilleggsutdanning har denne på bachelor/cand.mag nivå (29 %). Bachelor/ cand.mag Mindre enn bachelor/ cand.mag Meir enn bachelor, mindre enn mastergrad/ hovudfag 0 % 5 % 10 % 15 % 20 % 25 % 30 % 35 % 20 % 20 % 29 % Det er 19 % som har høgare utdanning på master/hovudfagsnivå. Mastergrad/ hovudfag Meir enn mastergrad/ hovudfag, mindre enn doktorgrad 6 % 19 % Doktorgrad 3 % Anna 3 %

11 Kompetansevurdering: Generell Når det gjeld generell bibliotekskompetanse er det flest som oppgjev at dei har god kompetanse i service og kundebehandling (95 %), tett etterfølgt av informasjonssøk/gjenfinning (90 %) og rettleiing (86%). 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Service og kundebehandling 39 % 56 % Informasjonssøk og gjenfinning 21 % 69 % Rettleiing 19 % 67 % Litteraturkunnskap Biblioteketikk 13 % 13 % 66 % 57 % På botnen av lista finn vi spesialfelt som skule (40 %)- og barnebibliotekarbeid (34 %), men og meir generelle område som opphavsrett (41 %) og universell utforming (37%). Det er ein tendens til at dei som har biblioteksutdanning i større grad oppgjev at dei har god kompetanse på desse områda enn dei som ikkje har/delvis har denne utdanninga. Referansehandtering, sitering, kjeldebruk Kunnskapsorganisering Samlingsutvikling Prosjektarbeid/prosjektleiing Opphavsrett Skulebibliotekarbeid Universell utforming Barnebibliotekarbeid 18 % 11 % 11 % 7 % 9 % 8 % 6 % 7 % 40 % 32 % 32 % 31 % 27 % 48 % 57 % 51 % Svært god Ganske god Figuren viser delen som oppgjev svært eller ganske god kompetanse på feltet

12 Generell På kva område ønskjer ein kompetanseheving Det er klart flest som ønskjer seg kompetanseheving innan informasjonssøk og gjenfinning (53 %). 45 % kunne tenke seg kompetanseheving innan litteraturkunnskap, og 35 % innan referansehandtering, sitering og kjeldebruk. På botnen av lista ligg rettleiing (20 %) og barnebibliotekarbeid (14 %). Informasjonssøk og gjenfinning Litteraturkunnskap Referansehandtering, sitering, kjeldebruk Opphavsrett Samlingsutvikling Prosjektarbeid/prosjektleiing Kunnskapsorganisering (katalogisering og klassifisering) Skulebibliotekarbeid Biblioteketikk Service og kundebehandling Universell utforming Rettleiing 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 23 % 22 % 22 % 20 % 26 % 26 % 31 % 35 % 34 % 33 % 45 % 53 % Barnebibliotekarbeid 14 % Anna 10 % Ingen Ikkje sikker 3 % 3 %

13 Kompetansevurdering: Leiing/leiingsutvikling (for leiarar) Delen av leiarane som oppgjev at dei har god eller svært god kompetanse innan leiing/leiingsutvikling, varierar frå 48 % til 80 %. Det er 21 % som svarar at dei har svært god kompetanse på økonomistyring/prioritering. Det er flest leiarar som har god kompetanse i personalarbeid/leiing (80 %), og færrast som seier at dei har god kompetanse knytt til synleggjering av biblioteket i samfunnet/samfunnsdebatten (40 %). Personalarbeid/-leiing Økonomistyring/-prioritering Synleggjering/posisjonering av bibl.ovanfor leiing i institusjonen/ kommunen Initiere og styre prosessar og utnytte tilgjengelege ressursar Strategi og leiing Ekstern kommunikasjon Prosjektleiing /-utvikling Endringsleiing Synleggjering av biblioteket i samfunnet /samfunnsdebatten 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 11 % 8 % 6 % 11 % 11 % 11 % 8 % 11 % 21 % 37 % 56 % 53 % 56 % 55 % 53 % 68 % 69 % 58 % Svært god Ganske god

14 Leiing/leiingsutvikling På kva område ønskjer ein kompetanseheving På dette feltet er det ein klar samanheng mellom det området ein vurderer kompetansen til å vere låg, og kva ein ønskjer seg kompetanseheving innan. 53 % av leiarane seier at dei ønskjer seg kompetanseheving innan synleggjering av biblioteket samfunnet/samfunnsdebatten. Økonomistyring/prioritering er det området der færrast leiarar seier at dei ønskjer kompetanseheving. Synleggjering av biblioteket i samfunnet /samfunnsdebatten Endringsleiing Initiere og styre prosessar og utnytte tilgjengelege ressursar Strategi og leiing Personalarbeid/-leiing Synleggjering/posisjonering av biblioteket ovanfor leiing i institusjonen/ kommunen Prosjektleiing /-utvikling Ekstern kommunikasjon Økonomistyring/-prioritering Ingen Ikkje sikker Anna 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 3 % 5 % 8 % 21 % 29 % 37 % 37 % 40 % 40 % 42 % 45 % 53 %

15 Kompetansevurdering: Marknadsføring/kommunikasjon (alle) På dette punktet er det størst del som seier at dei har god kompetanse når det gjeld kjennskap til brukargruppene sine behov og motivasjon, til saman 83 %. Det er 47 % som har god kompetanse i aktiv marknadsføring av biblioteket sine tenester. Kjennskap til brukergruppene sine behov og motivasjon 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 11 % 72 % På den andre sida er det berre 24 % som oppgjev at dei har svært eller ganske god kompetanse i høve til å setje biblioteket på agendaen i media. Den største delen av dei som oppgjev god kompetanse i å setje biblioteket på agendaen finn vi i folkebiblioteka. Aktiv kommunisering og marknadsføring av biblioteket sine tenester Kunne setje biblioteket på agendaen i media 4 % 4 % 20 % 43 % Svært god Ganske god

16 Marknadsføring/kommunikasjon På kva område ønskjer ein kompetanseheving Når det gjeld marknadsføring/ kommunikasjon, er det slik at det området kompetansen er lågast, å kunne setje biblioteket på agendaen i media, og er det området som minst del ønskjer seg kompetanseheving på. Aktiv kommunisering og marknadsføring av biblioteket sine tenester Kjennskap til brukergruppene sine behov og motivasjon Kunne setje biblioteket på agendaen i media 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 35 % 44 % 65 % Ikkje sikker 11 % Det som flest kunne tenke seg auka kompetanse innan, er aktiv kommunisering og marknadsføring av biblioteket sine tenester. Ingen Anna 2 % 9 %

17 Kompetansevurdering: Formidling Nesten 8 av 10 seier at dei har god kompetanse på formidling av kunnskap og informasjon. 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % Til saman 58 % oppgjev at dei har svært eller ganske god kompetanse på kultur- og litteraturformidling. Formidling av kunnskap og informasjon 11 % 67 % Innan dette feltet er det minst del, til saman 41 % som seier at dei har god kompetanse innan formidlingsmetodar og metodikk. Kultur- og litteraturformidling 10 % 48 % Svært god Ganske god Når det gjeld kultur og litteraturformidling og formidling av kunnskap og informasjon, er det ein større del av dei som er biblioteksutdanna som oppgjev at dei har god kompetanse enn det er blant dei som ikkje har utdanninga/delvis har utdanninga. Formidlingsmetodar og metodikk 5 % 36 %

18 Formidling : På kva område ønskjer ein kompetanseheving Når det gjeld formidling er det ein klar samanheng mellom det området ein vurderer kompetansen til å vere låg, og kva ein ønskjer seg kompetanseheving innan. 62 % seier at dei ønskjer seg kompetanseheving innan formidlingsmetodar og metodikk. Formidlingsmetodar og metodikk Formidling av kunnskap og informasjon Kultur- og litteraturformidling Ikkje sikker 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 8 % 43 % 56 % 62 % Ingen 7 % Anna: 1 %

19 Kompetansevurdering: Digital kompetanse Delen som oppgjev at dei har god eller svært god kompetanse på desse felta, varierer frå til saman 6 % til 87% Nesten 9 av 10 meiner at dei har god grunnleggjande digital kompetanse. På botnen av lista ligg programmering. Det er ingen som oppgjev at dei har svært god kompetanse på dette feltet, mens 6 % har ganske god kompetanse. Den digitale kompetansen synker med alder. Det er ein klar tendens til at dei som har biblioteksutdanning har betre digital kompetanse enn dei andre, sjølv om dette ikkje gjeld alle felta. Det er og ein tendens til at dei som er tilsett i folkebiblioteka i mindre grad oppgjev god kompetanse på desse felta enn dei som er til sett i dei andre biblioteka. Grunnleggjande digital kompetanse Fagspesifikk kompetanse Digital kompetanse Rettleiing i bruk og forståing av digitale informasjonsressursar Strukturere og formidle informasjon på nett Bruke sosiale media og nettsamfunn Identifisere behov og utvikle idear til digitale ressursar 4 % 8 % 18 % 19 % 14 % 12 % Digital samlingsutvikling 2 % 8 % Formidlingskompetanse på 2 % 6 % dataspel Programmering 0 % 6 % 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % 15 % 30 % 35 % 29 % 44 % 56 % 54 % 57 % Svært god Ganske god

20 Digital kompetanse På kva område ønskjer ein kompetanseheving Det største behovet for kompetanseheving på dette feltet finn vi når det gjelder å strukturere og formidle informasjon på nett. 52 % ønskjer kompetanseheving på dette området. Strukturere og formidle informasjon på nett Finne, bruke og formidle tilgjengelege digitale ressursar Bruke sosiale media og nettsamfunn, både lokalt og fagleg Rettleiing i bruk og forståing av digitale informasjonsressursar Digital samlingsutvikling Fagspesifikk kompetanse Identifisere behov og utvikle idear til digitale ressursar 43 % 41 % 40 % 39 % 36 % 33 % 52 % Formidlingskompetanse på dataspel 28 % På botnen av lista ligg dei to kompetanseområde som dei bibliotekstilsette har høgast (grunnleggjande digital kompetanse) og lågast kompetanse innan (programmering). Programmering 17 % Grunnleggjande digital kompetanse 16 % Ikkje sikker 8 % Anna 2 % Ingen 2 % 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 %

21 Kompetansevurdering: Biblioteket som læringsarena 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % Til saman 77 % seier at dei har god informasjonskompetanse. Informasjonskompetanse 14 % 63 % 53 % oppgjev at dei har god kompetanse når det gjeld kunnskap om brukarkommunikasjon og rettleiingsmetodar, og 42 % har god kunnskap om pedagogikk og læringsmetodikk. Kunnskap om brukarkommunikasjon og rettleiingsmetodar 6 % 47 % Svært god Ganske god Kunnskap om pedagogikk og læringsmetodikk 11 % 31 %

22 Biblioteket som læringsarena På kva område ønskjer ein kompetanseheving I likskap med kompetansevurderinga, er kompetansebehova også ganske jamne på området biblioteket som læringsarena. Dei varierar frå 61 % (kunnskap om brukarkommunikasjon og retleiing) og 48 % (informasjonskompetanse og kunnskap om pedagogikk læringsmetodikk) Kunnskap om brukarkommunikasjon og rettleiingsmetodar Informasjonskompetanse Kunnskap om pedagogikk og læringsmetodikk Ikkje sikker Ingen 7 % 9 % 48 % 48 % 61 % Anna 0 % 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 %

23 Kompetansevurdering: Kulturelt mangfald På dette feltet er den eigenvurderte kompetansen størst når det gjeld å møte minoritetsspråklege brukarar på ein profesjonell måte (til saman 64 %). Møte minoritetsspråklege brukarar på ein profesjonell måte Biblioteket sin rolle for inkludering og integrering 7 % 5 % 38 % 57 % Svært god Kompetansen er lågast i høve til å tilrettelegge tenester for minoritetsspråklege (til saman 26 %) Biblioteket som ein fleirkulturell møtestad 7 % 35 % Ganske god Tilrettelegging av tenester for minoritetsspråklege 3 % 23 % 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 %

24 Kulturelt mangfald På kva område ønskjer ein kompetanseheving Innan kulturelt mangfald er det flest som ønskjer meir kompetanse på feltet: biblioteket sin rolle for inkludering og integrering (44 %). På den andre sida er det færrast (31 %) som ønskjer meir kompetanse når det gjeld å møte minoritetsspråklege brukarar på ein profesjonell måte. Variasjonen i ønskje om kompetanseheving er imidlertid relativt låg mellom dei ulike områda. Biblioteket sin rolle for inkludering og integrering Tilrettelegging av tenester for minoritetsspråklege Biblioteket som ein fleirkulturell møtestad Møte minoritetsspråklege brukarar på ein profesjonell måte Ingen Ikkje sikker Anna 1 % 12 % 14 % 0 % 5 % 10 % 15 % 20 % 25 % 30 % 35 % 40 % 45 % 50 % 31 % 39 % 42 % 44 %

25 Kor ofte deltek ein på kurs/konferansar i dag? Den største delen, 41 %, oppgjev at dei deltek på kurs/konfersanser noen gonger i året. 17 % deltek på kurs/koferansar sjeldnare enn ein gong i året. 45 % 40 % 35 % 30 % 41 % Dei som jobbar i folkebiblioteka er sjeldnare på kurs/konferanser og konferansar enn dei som jobbar andre i dei andre biblioteka (51 % deltek oftare enn årleg). 25 % 20 % 15 % 10 % 5 % 3 % 17 % 21 % 17 % Andelen som deltek på kurs/konferanser oftare en årleg, er høgast blant dei som er tilsette på Universitetsbiblioteket (80 % deltek oftare enn årleg). 0 % Om lag månadleg eller oftare 1 % Noen gonger i halvåret Noen gonger i året Omlag ein gong i året Sjeldnare Ikkje sikker

26 Kva form bør kompetansehevinga ha? Det er helit klart flest bibliotekstilsette som føretrekk kurs med kort varigheit når det gjeld form på kompetansehevinga. 80 % 70 % 60 % 50 % 47 % 76 % 47 % Om lag halvparten føretrekk også etter- og vidareutdanning og nettbaserte studiar. 40 % 30 % 20 % 34 % 21 % 35 % 40 % 10 % 9 % 0 % Grunnutdanning Etter- og vidareutdanning (som gjev studiepoeng) Kurs med kort varighet Nettbasert studie / fjernundervisning Hospitering i andre bibliotek Mentorprogram Kollegabasert veiledning Deltaking i utviklingarbeid (t.d. prosjekt)

27 Hindringar for deltaking i kompetansehevingstiltak Behovet for økonomisk større vert sett på som den største hindringa for kompetansehevingstiltak (44 %). Men også behov for studiepermisjon (34 %) og vanskar med å få vikar (33 %), vert framheva. 50 % 45 % 40 % 35 % 30 % 25 % 20 % 31 % 33 % 44 % 34 % 22 % 15 % 10 % 12 % 9 % 5 % 0 % Reiseavstand Vanskar med å få vikar Behov for økonomisk støtte Behov for studiepermisjon Private årsaker Anna Ikkje sikker

28 Spisskompetanse og andre kommentarar 57 % av dei bibliotekstilsette seier at dei har tilegna seg spisskompetanse på eit eller fleire felt gjennom utdanning eller arbeid. Innhaldet i denne kompetansen er svært variert. Respondentane vart til slutt i undersøkinga spurde om dei hadde andre kommentarar til temaet. Her vert ulike forhold trekt fram, men den viktigaste bodskapen er at ein treng tid/ressursar, både til å utvikle biblioteket og til kompetanseheving.

29 Oppsummering Undersøkinga viser at kompetansen til dei bibliotekstilsette varierer både mellom dei ulike kompetanseområda, og innan kvart område. Tabellen under oppsummerer delen som oppgjev god kompetanse; topp og bunn for dei ulike kompetanseområda i udersøkinga. Område: Høgast kompetanse Lågast kompetanse Generell bibliotekskompetanse Service og kundebehanding (95 %) Barnebiblioteksarbeid (34 %) Leiing/leiingsutvikling Marknadsføring/kommunikasjon Formidling Digital kompetanse Biblioteket som læringsarena Personalarbeid/leiing ( 80 %) Kjennskap til brukargruppene sine behov og motivasjon (83 %) Formidling av kunnskap og informasjon (78 %) Grunnleggjande digital kompetanse (87 %) Informasjonskompetanse (77 %) Synleggjering av biblioteketet i samfunnet /samfunnsdebatten (48 %) Setje biblioteket på agendaen i media (24 %) Formidlingsmetodar og metodikk (41 %) Programmering (6 %) Kunnskap om pedagogikk og læringsmetodikk (42 %) Kulturelt mangfald Møte minoritetsgrupper på ein profesjonell måte (64 %) Tilrettelegging av tenester for minoritetsspråklege (26 %)

30 Oppsummering Samanhengen mellom den kompetansen ein har i dag, og på kva område ein ønskjer kompetanseheving kan gå i ulike retningar: Låg kompetanse - ikkje ønskje om kompetanseheving Døme: Kunne setje biblioteket på agendaen i media (under marknadsføring og kommunikasjon) Programmering (under digital kompetanse) Høg kompetanse - men framleis ønskje om kompetanseheving Døme: Informasjonssøk og gjenfinning (under generell bibliotekskompetanse) Litteraturkunnskap (under generell bibliotekskompetanse) Låg kompetanse - ønskje om kompetanseheving: Døme: Synleggjering av biblioteket i samfunnet/samfunnsdebatten (under leiing/leiingsutvikling) Formidlingsmetodar og metodikk (under formidling)