1 Tal og mengd + ØV MEIR

Transkript

1 Tal og mengd + ØV MEIR. OVERSLAGSREKNING Oppgåve.0 Otto er på ferie i Istanbul, og han kjøper ei skinnjakke til 00 tyrkiske lire og ei veske til 00 tyrkiske lire. Ein tyrkisk lire kostar,0 norske kroner. Gjer eit overslag over kor mykje Otto betaler i alt i norske kroner. Oppgåve. Du er i butikken og har desse varene i handlekorga di:, liter lettmjølk,0 kr Tomatsuppe,90 kr Ertestuing 9,90 kr Kveitemjøl 6,90 kr Bananar 9, kr Du har berre 00 kr. Bruk overslagsrekning og finn ut om du kan kjøpe alle desse varene. a) Du reknar med å køyre i 68 km/h. Kor mange timar tek det å køyre til hytta? b) Du reknar med at bilen bruker 0,8 L bensin per mil. Omtrent kor mange liter bensin må du minst ha på tanken for at du skal sleppe å fylle bensin på turen? Oppgåve. Du skal leggje nye lister rundt golvet i stova. Stova er rektangulær. Du veit at stova er,80 m lang og 6,0 m brei. Vidare reknar du med at det går bort 60 cm for kvar av tre dører. Bruk overslagsrekning og finn omtrent kor mange meter list du bør kjøpe. Oppgåve. Bruk overslagsrekning. Du skal reise med bil frå Oslo til hytta på Gol. Avstanden er mil. Oppgåve. Lene pussar opp huset sitt. Ho reknar med at ho treng minst 0 liter måling. Målinga er berre å få i spann på liter, og eit spann kostar 98 kr. I tillegg kjøper ho 0 m med fliser til ein pris på 89,90 kr per kvadratmeter. Gjer eit overslag over kva dette vil koste Lene. 9 Book Sinus P-Y-nyn.indb :09:

2 Oppgåve. Live skal kjøpe nye gardiner. Ho treng 6 gardinlengder à,90 m. Gardinstoffet ho ynskjer å kjøpe, er berre å få i ferdige pakkar på m. Prisen på ein gardinpakke er 69 kr. I tillegg treng ho gardinstenger, og prisen er 99 kr per stk. Gjer eit overslag over kva handelen vil koste Live.. EININGAR FOR MENGD Oppgåve.0 Bruk tabell og gjer om til gram (g). a) 0,00 kg b), kg c) 0,800 kg d) 0,06 kg Oppgåve. Bruk tabell og gjer om til kilogram (kg). a) 80 g b) g c) g d), tonn Oppgåve. Bruk tabell og gjer om til hektogram (hg). a) 0 g b) g c) g d) kg Oppgåve. Bruk tabell og gjer om til liter (L). a) dl b) 80 cl c) 00 ml Oppgåve. Bruk tabell og gjer om til desiliter (dl). a),9 L b) 6 cl c) 60 ml Oppgåve. Bruk tabell og gjer om til milliliter (ml). a) 0, cl b) 0, dl c) 0,0 L Oppgåve.6 a) Kor mange gram er, kg? b) Kor mange gram er 000 mg? c) Kor mange hektogram er, kg? d) Kor mange kilogram er 00 g? e) Kor mange kilogram er, tonn? Oppgåve. a) Kor mange milligram er g? b) Kor mange milligram er 0,008 g? c) Kor mange hektogram er 0 g? d) Kor mange tonn er 000 kg? e) Kor mange tonn er 00 kg?? Oppgåve.8 a) Kor mange milligram er, g? b) Kor mange gram er hg? c) Kor mange hektogram er 60 g? d) Kor mange kilogram er 600 g? e) Kor mange tonn er kg? Oppgåve.9 a) Kor mange centiliter er dl? b) Kor mange desiliter er 0 ml? c) Kor mange liter er 60 cl? d) Kor mange liter er 8000 ml? 9 Sinus P-Y > Tal og mengd Book Sinus P-Y-nyn.indb :09:

3 . SUMMERING AV MENGDER Oppgåve.0 Trekk saman. a),8 kg + 0, kg +, kg b) 0,6 kg + 8 hg +,6 kg c) 0 g + 60 g + 0,08 kg d) g + 8 g + 0,0 kg Oppgåve. Trekk saman. a), L + dl +, L + 6 dl b), dl + 0, L +, dl + 0,80 L c) 0 cl + dl + 0 cl + dl d) 9 dl + 80 cl + dl + 0 cl Oppgåve. Maj O. Nes er i butikken og handlar. I handlekorga ligg: 0 g pizzadeig, kg kveitemjøl hg kjøtpålegg 0, kg brød 0 g gjær Kor mange kilogram veg varene? Oppgåve. I ein kasse ligg det noko verktøy: Hammar: 0,0 kg Høvel: 80 g Syl: g Bor: g Dor: g Skrutrekkjar: 0, kg Kor mange kilogram veg verktøyet til saman? Oppgåve. Trekk saman. a), kg +, hg + 0 g b) 0 g + 0, hg +,0 hg + 0,80 kg c) dl +,0 L + 0 cl + 0,0 L d) cl +, dl + 0, dl + 0,60 L Oppgåve. a) Gjer om til liter og legg saman. 8, dl + cl + 0 ml + 0,06 L b) Gjer om til kilogram og legg saman. 80 g +,6 hg + 0, kg mg Oppgåve.6 Til middag åt han Dag 0, kg kjøt, 60 g poteter, 0 g grønsaker og ml (= g) saus. I tillegg drakk han 0, L vatn. Kor mykje meir vog han Dag etter denne middagen? Oppgåve. Her er ei oppskrift på åtte grove horn: 0, L (= 0, kg) mjølk 0 g gjær 0 g salt, hg sammale grovt kveitemjøl, hg kveitemjøl Kor mykje veg deigen til saman? Oppgåve.8 Ei oppskrift på 0 kveitebollar er slik: kg kveitemjøl ts kardemomme 00 g smør 00 g farin pakkar à 0 g gjær dl (= 0, kg) mjølk dl vatn Kor mykje veg deigen til saman? Oppgåve.9 Set mg, g eller kg bak tala slik at utrekninga stemmer , = g 9 Book Sinus P-Y-nyn.indb :09:6

4 . DESIMALTAL OG BRØKAR Oppgåve.0 Skriv desse tala som desimaltal. a) b) c) d) e) f) Oppgåve. Skriv desse tala som desimaltal. a) b) c) 0 0 Oppgåve. Skriv desse tala som desimaltal. a) b) 8 9 c) d) 0 0 Oppgåve. Skriv desse tala som desimaltal. a) b) 6 c) d) Oppgåve. Robert bruker denne oppskrifta når han baker brød: L lettmjølk L kefir dl vatn kg rugmjøl kg sammale kveitemjøl kg kveitemjøl ts salt hg gjær Skriv denne oppskrifta og bruk då desimaltal i staden for brøkar.. STØRST OG MINST Oppgåve.0 Skriv tala i stigande rekkjefølgje. a),0,0,0,09,0 b),,,,,0 c) 0,8 0,9 0,09 0,0 0, Oppgåve. Finn kva for ein brøk som er størst, ved å skrive tala som desimaltal. a) eller b) eller c) 8 eller d) 9 9 eller 0 Oppgåve. Skriv tala i stigande rekkjefølgje. a) 0,0 0, 0,9 b) 0,0 0, 0,0 c) 0,9 0,09 d) 0 0,06 0, Oppgåve. Kva for ein brøk er størst? a) eller b) eller 8 Oppgåve. Ulf er røyrleggjar. Han har eit røyr som er tomme tjukt, og eit røyr som er tomme tjukt. 8 Kva for eit av dei to røyra er tjukkast? 96 Sinus P-Y > Tal og mengd Book Sinus P-Y-nyn.indb :09:

5 .6 BRØKREKNING Oppgåve.60 Forkort brøkane utan lommereknar. a) b) 6 c) d) 0 e) 8 f) 80 0 Oppgåve.6 Bruk lommereknar og rekn ut. a) b) c) + d) + Oppgåve.6 Bruk lommereknar og rekn ut. a) 6 b) 9 : 8 c) d) + 0 Oppgåve.6 Bruk lommereknar og rekn ut. a) b) + Oppgåve.6 Forkort brøkane både utan og med lommereknar. a) b) 0 c) 8 6 d) e) 9 8 f) 00 Oppgåve.66 Bruk lommereknar og rekn ut. a) b) : c) d) + : Oppgåve.6 Even skal bake ei kake. Det går med liter heilmjølk, 6 liter kefir og liter vatn. Kor mykje væske brukte han i alt? Oppgåve.68 Du treng liter vatn for å lage suppe av ein suppepose. Kor mykje vatn treng du til suppepose? c) d) : Oppgåve.6 Ein konditor lagar tre kakedeigar. Dei inneheld desse mengdene sukker: 0, kg, kg og 0, kg. Kor mykje sukker treng konditoren?. BRØKDELEN AV EIT TAL Oppgåve.0 Rekn ut. a) av b) av 0 c) 6 av d) av Oppgåve. Guri og Petter skal dele 00 kr. Guri skal ha av pengane og Petter resten. Kor mange kroner får Guri, og kor mange kroner får Petter? 9 Book Sinus P-Y-nyn.indb :09:

6 Oppgåve. Bilen til Kåre Kakse bruker til vanleg liter bensin per mil. Kor mykje bensin brukte bilen på 6 mil? Oppgåve. I ein klasse med 0 elevar er av elevane gutar. a) Kor mange gutar er det i klassen? b) Kor mange jenter er det i klassen? c) Kor stor brøkdel av klassen er jenter? Oppgåve. I ei kanne saftogvatn er det dl saft og,8 L vatn. a) Kor mykje saftogvatn er det på kanna? b) Kor stor brøkdel av innhaldet er saft? Oppgåve. I ein klasse er det 8 jenter og 8 gutar. a) Kor stor brøkdel av elevane er jenter? b) Kor stor brøkdel av elevane er gutar? Oppgåve.6 a) kg appelsinar kostar kr. Kva kostar kg? b) kg druer kostar kr. Kva kostar kg? Oppgåve. Ari, Jari, Kari og Mari skal dele 000 kr. Ari skal ha og Jari, medan Kari og 6 8 Mari skal dele resten likt. a) Kor stor del skal Kari og Mari ha kvar av dei 000 kr? b) Kor mange kroner skal Kari og Mari ha kvar? Oppgåve.8 På ein skidag kunne elevane ved ein vidaregåande skule velje mellom slalåm, aking og langrenn. av elevane valde slalåm, og valde aking. a) Kor stor del av elevane valde anten slalåm eller aking? b) Alle elevane var med på ein av dei tre aktivitetane. Kor stor del av elevane valde langrenn? c) Det var 0 elevar som valde aking. Kor mange elevar var med på skidagen? UTAN HJELPEMIDDEL Oppgåve.00 Anne-Gry kjøpte bensin for 00 kr. Gjer overslag og finn ut kor mange liter bensin ho fylte når prisen per liter var,99 kr. Oppgåve.0 Snikkar Hammar kjøper 6 bord (material). I enden av kvart bord står det eit tal som fortel kor mange centimeter bordet er. På borda står det: 9, 09,, 0, 06, 0. Gjer overslag og finn ut omtrent kor mykje Hammar må betale når borda kostar 9,9 kr per meter. 98 Sinus P-Y > Tal og mengd Book Sinus P-Y-nyn.indb :09:8

7 Oppgåve.0 Rita var i Tyskland, og der kjøpte ho ei flott jakke som kosta 8 (euro). Prisen i norske kroner kunne Rita rekne ut ved å multiplisere med 8,. Bruk tabellen nedanfor, gjer overslag og finn ut kva for eit av dei fire alternativa som fortel kor mykje jakka om lag kosta i norske kroner. A B C D Pris (kr) ca. 00 ca. 000 ca. 00 ca. 000 Oppgåve.0 Audhild kjøper frukt i ei kolonialforretning. Ein laurdag kostar epla 9,90 kr per kg og appelsinane,90 kr per kg. Audhild veg opp,8 kg eple og,9 kg appelsin, men har berre 8 kr. Gjer eit overslag og finn ut om ho kan få kjøpt frukta. Oppgåve.0 Ein bil bruker i gjennomsnitt 0, liter bensin per mil. a) Kor mykje bensin bruker då bilen på 0 mil? b) Bensintanken tek 60 liter. Gjer eit overslag over omtrent kor langt bilen kan køyre på ein kvart tank. Oppgåve.0 Svein jobbar nokre dagar i veka ved sida av studium. Svein har ei timeløn på 0,80 kr. Ein månad jobba han 0, timar. Bruk tabellen nedanfor, gjer overslag og finn ut om Svein skal ha løn A, B eller C denne månaden. A B C Løn (kr) 09,0 9,0 9,0 Oppgåve.06 a) Kor mange kilogram er g? b) Kor mange gram er, hg? c) Kor mange milligram er, g? d) Kor mange tonn er kg?. Oppgåve.0 I handlekorga di ligg: 0 g salami, kg kveitemjøl hg leverpostei 0 g gjær Kor mange kilogram veg dei varene du har i korga? Oppgåve.08 Trekk saman. a) 0 g +,0 hg +,0 kg b) 0 cl + dl + 0, L Oppgåve.09 Trekk saman. a) 0 g +, hg + 0, kg b), L +, dl + 0 cl. Oppgåve.0 Skriv tala i stigande rekkjefølgje.,08,,,, Oppgåve. a) Skriv tala som desimaltal. ) ) 00 b) Finn kva for ein brøk som er størst. 9 eller Book Sinus P-Y-nyn.indb :09:9

8 Oppgåve. Teikn tallinja og plasser desse tala på rett stad på tallinja. 0, ,09 Oppgåve. a) Kor stor del av figuren er blå? 0 0, 0, 0, 0, 0, 0,6 0, 0,8 0,9. Oppgåve. Forkort brøkane. a) 9 b) 6 c) 6 8 Oppgåve. a) Kva for ein av brøkane og 6 er størst? b) Rekn ut..6,8 + Oppgåve. Kor stor del av sirkelen er borte? Hugs å forkorte svaret. b) Kor mange fleire delar måtte vere blå for at av figuren skulle vere blå? Oppgåve.8 Alf, Berit og Kristian skal dele 000 kr. Alf skal ha, Berit og Kristian resten. a) Kor mange kroner skal kvar av dei ha? b) Kor stor brøkdel får Kristian? Oppgåve.9 Linda, Britt og Jorunn sprang stafett. I alt sprang dei, km. Linda sprang, Britt og Jorunn resten. 6 a) Kor langt sprang Linda og Britt? b) Kor langt sprang Jorunn? c) Kor stor brøkdel sprang Jorunn?. MED HJELPEMIDDEL Oppgåve.6 a) Teikn figuren og fargelegg av han. b) Kor mange fleire ruter må fargeleggjast dersom av figuren ikkje skal vere fargelagde? Oppgåve.00 a) Gjer om til desiliter (dl) og legg saman., L cl ml b) Gjer om til liter (L) og legg saman. 8, dl + cl + 0 ml + 0,06 L 00 Sinus P-Y > Tal og mengd Book Sinus P-Y-nyn.indb :09:

9 Oppgåve.0 a) Gjer om til kilogram (kg) og legg saman., hg + 0 g mg b) Gjer om til hektogram (hg) og legg saman. 80 g +,6 hg + 0,6 kg mg Oppgåve.0 Her er ei oppskrift på fiskekaker: 0 hg reinska fisk matskeier ( g) salt 0 g potetmjøl g margarin,0 L (= kg) mjølk litt muskatblome Kva veg farsen?. Oppgåve.0 Forkort brøkane med eit digitalt hjelpemiddel. a) b) Oppgåve.0 Gå til Sinus-sidene for P-Y på Internett. Under kapittel finn du det ferdige reknearket «Desimaltal og brøk». Last ned dette reknearket og bruk det til å finne svaret på desse oppgåvene: a) Kva er størst av 8 og? b) Kva er størst av og? c) Skriv 0, som ein forkorta brøk. d) Skriv 0, som ein forkorta brøk. Oppgåve.0 Marit og Martin skal rydde i verkstaden og bestemmer seg for å sortere nokre øskjer med skruar i eit skap frå venstre mot høgre, etter aukande ytre diameter på skruane. Skruane er målte i tommar og har desse måla i tilfeldig rekkjefølgje: '' '' '' '' '',,,, og '' a) Sorter desse skruane etter stigande diameter frå venstre mot høgre. Då Marit og Martin var ferdige med denne sorteringa, var verksmeisteren så fornøgd at han spurde om dei òg kunne sortere og leggje inn i det same skapet nokre skruar med diametrar målte i millimeter. Det gjaldt skruar på 6, 8, 0,, 6 og 0 mm. Ein tomme er, cm. b) Sorter alle desse skruetypane etter stigande diameter frå venstre mot høgre.. Oppgåve.06 Læraren har kjøpt inn brus til klassen. Ved bord A sit det fem elevar. Dei får på deling to flasker med, L brus i kvar flaske. Ved bord B sit det tre elevar. Dei får på deling ei flaske som gjer at det blir 0, L på kvar. Ved bord C sit det fire elevar. Dei får på deling ei flaske med, L og to flasker med 0, L brus. a) Ved kva for eit bord er det mest brus per elev? Læraren har ei flaske på 0, L som han ikkje har delt ut.. b) Kva forandringar i fordelinga kan han gjere slik at alle elevane får like mykje brus når ingen av elevane skal byte plass? 0 Book Sinus P-Y-nyn.indb :09:

10 Oppgåve.0 Ein type potetgull har eit energiinnhald på 0 kj per 00 g. a) Kor mykje energi får du i deg dersom du et alt i ein pose som inneheld 0, kg potetgull? b) 00 g eple har eit energiinnhald på 9 kj. Kor mykje eple må du ete for å få i deg like mykje energi som det er i ein 0 g pose med potetgull? Oppgåve.08 Familien Sundt er oppteken av å ha eit sunt kosthald. Derfor tek dei tran. Anbefalt dagleg dose med tran er ml for både barn og vaksne. a) Kor mange daglege dosar er det i ei flaske på 0,00 liter? b) Det er personar i denne familien. Kor lenge varer ei flaske med tran? c) I tranen er det 0, mg A-vitamin per ml tran. Kor mange milligram A-vitamin er det i heile flaska? Oppgåve.09 Gå til kapittel på nettsidene til Sinus og last ned GeoGebra-fila «Multiplikasjon.ggb». Opne fila og bruk henne til å finne svar på oppgåvene nedanfor og øvst i høgre spalte. a) Kor mykje er av? 9 9 c) Bruk dei figurane du får når du flyttar saman kvadrata, til å forklare kvifor du må multiplisere teljar med teljar og nemnar med nemnar når du multipliserer to brøkar..6 Oppgåve.0 Jon, Ellen og Tora skal køyre bil saman til hytta. Dei skal dele på å køyre den 0 km lange vegen. Jon køyrer 80 km, medan Ellen og Tora køyrer like lange strekningar. a) Kor stor del av vegen køyrer Jon? b) Kor stor del av vegen køyrer kvar av dei to andre? Oppgåve. Vi skal blande mjøl og sukker. Blandinga skal innehalde mjøl og resten sukker. a) Kor mykje mjøl og kor mykje sukker må vi bruke til ei blanding på, kg? b) Kor mykje mjøl og kor mykje sukker må vi bruke til, kg blanding? c) Kor mykje sukker må vi bruke til, kg mjøl?. b) Kor mykje er av 8? 0 0 Sinus P-Y > Tal og mengd Book Sinus P-Y-nyn.indb :09: