INNHALD VISJON 2019 INNLEIING VOSSEBANEN I DAG HOVUDUTFORDRINGAR NYE VOSSEBANEN - TILTAK. Innan 2019 har Nye Vossebanen... 3

Transkript

1 NYE VOSSEBANEN MODERNISERING OG REVITALISERING AV VOSSEBANEN FRAM MOT 2019

2 INNHALD VISJON 2019 Innan 2019 har Nye Vossebanen... 3 INNLEIING Vossebanen - del av eit framtidsretta transportsystem 4 Kvifor satsing på Vossebanen? 4 VOSSEBANEN I DAG Funksjon 6 Rutetilbod og materiell 6 Trafikk 8 Reisetid 8 Omland 9 Reisetypar og konkurranseflater 10 Arbeidreiser 11 Fritidsreiser 12 Turistreiser 13 Godstransport 14 Kva vil kommunane med Vossebanen? 14 HOVUDUTFORDRINGAR Samfunnsutvikling, regionbygging og miljø 16 Den effektive, trygge og gode reisa 17 NYE VOSSEBANEN - TILTAK Banenett / infrastruktur 18 Materiell 18 Drift og ruteopplegg 19 Takst- og billetteringssystem 19 Stasjons- og knutepunktsutvikling 19 Informasjon, marknadsføring og merkevarebygging 19 Foto og illustrasjonar: Bergen kommune: side 15 plankart Flåm Utvikling AS: side 10,12,13 Hordaland Reiselivslag/Rolf M. Sørensen: side 7 (Bergensbanen) Jernbaneverket: side 14 Norconsult: side 2,5,6,7,8,9,10,16 Rallarvegen.com: side 12 Stasjonsdatabasen, NJK Forsk.: side 7 (historisk Voss stasjon) Vaksdal kommune: side 5,7,14 Tettanes vest og Vaksdal, 15 Voss kommune: side 5,6,14 kart Nyrefeltet Vaksdal kommune Voss kommune

3 VISJON 2019 Ein bane Ein region Førstevalet for alle Innan 2019 har Nye Vossebanen: Reisetid på under 1 time med lokaltog mellom Bergen og Voss 1 million reisande med lokaltog Bergen - Voss per år 1,5 millionar reisande med lokaltog Bergen - Arna per år Styrka posisjonen som reiselivsbanen til både Flåmsbana og Bergensbanen Stive rutetider der rutetabellen er lett å hugse Avgang kvar time mellom Voss og Bergen, med halvtimes avgang i rushtida Fire tog i timen mellom Arna og Bergen, fem/seks medrekna tog til/frå Voss Moderne og universelt utforma stasjonar og togsett Billettsystem som sikrar saumlause reiser med tog, buss, bybane, og båt Løyst kapasitetsproblema og medverka til innkorting av Bergensbanen Eit attraktivt tilbod for alle grupper reisande

4 INNLEIING Vossebanen, jernbanestrekninga Bergen-Arna-Voss-Myrdal, er den vestlege delen av Bergensbanen. Vossebanen er ei hovudåre i kommunikasjonsnettet i Hordaland og regionen aust for Bergen. Nye Vossebanen - del av eit framtidsretta transportsystem Eit felles løft Hordaland fylkeskommune, Bergen kommune, Vaksdal kommune, Voss kommune, Jernbaneverket, NSB, og Flåm Utvikling AS, ser på utvikling av Vossebanen som ei særs viktig langsiktig satsing. Dette gjeld både omsynet til dei reisande, til Bergensbanen, og til regionen og enkeltstadene Vossebanen tener. Gjennom dette dokumentet vil ein markere eit felles initiativ for å utvikle Nye Vossebanen innan år Utgreiinga tek mål av seg til å svare på: Bergen Voss Myrdal - Kvifor skal vi satse på modernisering og revitalisering av Vossebanen? - Kva er situasjonen og utfordringane for Vossebanen og regionen? - Korleis kan vi skape den nye og vitale Vossebanen? Kvifor satsing på Vossebanen? Utviklinga har stagnert Etter over hundre år i teneste, med stegvise innkortingar og moderniseringar, er Vossebanen eit oppegåande transportsystem med ei stabil trafikkutvikling. Likevel har manglande løyvingar og utvikling dei siste tiåra bidrege til at Vossebanen og kvaliteten på tilbodet har stagnert. Dette er eit problem i første rekkje for regionen og byområdet Vossebanen tener, men også for heile Bergensbanen. Det er samansette årsaker til at Vossebanen i dag ikkje framstår som eit moderne og effektivt transportsystem. Kapasitetsproblem, materiell, reisetid, komfort, frekvens, og fleire andre forhold gjer at banen ikkje maktar å hevde seg i konkurransen mot andre transportmiddel og vere ei drivkraft i samfunnsutviklinga i regionen. Større og utvida bu- og arbeidsmarknadsregionar med auka transportbehov og krav til mobilitet, er i dag i første rekkje basert på kraftig vekst i privatbilismen. Satsing på Vossebanen er godt politisk forankra på alle nivå Det er både lokale, regionale, nasjonale og globale grunnar for ei modernisering og revitalisering av Vossebanen. Oppsummert vil dei viktigaste grunnane vere: Felles bu-, arbeids- og serviceregion for Bergensområdet og regionen aust for Bergen Utvikling av Vossebanen som forstadbane til Bergen og Bergensområdet kan i langt større grad utnyttast som ei drivkraft for utvikling og vekst i kommunane og regionen aust for Bergen. Utvikling av gods- og persontransporten på Bergensbanen Utvikling av Vossebanen sikrar kapasitetsauke, oppgradering og innkorting av Bergensbanen; eit viktig bidrag til meir overføring av gods frå veg til bane, og vesentleg redusert reisetid Oslo-Bergen. Styrking av Vossebanen som reiselivsbanen Vossebanen og Bergensbanen, i samarbeid med Flåmsbana, er nøkkel til vidare utløysing av eit stort internasjonalt reiselivspotensial. Vossebanen er samtidig utfartsbanen for Bergensområdet. Miljøriktig transport, og løysing av lokale transport- og miljøproblem i Bergen Miljø- og klimautviklinga understrekar at framtidas transportsystem i langt større grad må baserast på kollektive løysingar utan bruk av fossilt brensel og utslepp av klimagassar. Kollektiv nærtrafikk med jernbane, samankopla med bybane og øvrig kollektivsatsing, er avgjerande for å løyse trafikk- og miljøproblema som etterkvart hopar seg opp i Bergen. 4

5 Regional utvikling i Hordaland MYRDAL UPSETE VIEREN ØRNEBERGET LJOSABOTN I Hordaland fylkeskommune sin visjon for miljø, areal- og transportpolitikken står det følgjande: Hordaland skal utvikle levedyktige regionar og attraktive lokalsamfunn, med eit nett av vekstkraftige sentra og Bergen som landsdelssenter. Eit heilskapleg og samanhengande transportsystem skal byggjast ut med tilfredsstillande standard, Universell utforming skal leggjast til grunn. Hordaland fylkeskommune seier om transporttilbodet i Hordaland at det skal: - Medverke til ei positiv verdiskaping og sikra robuste bustad-og arbeidsmarknadsregionar. - Medverke til å oppnå viktige miljøpolitiske målsettingar. Det vert vidare streka under at transportknutepunkt med overgang mellom ulike transportformer skal utviklast vidare for å sikre gode overgangar for dei reisande. MJØLFJELL EGGJAREID VOLLI REIMEGREND SKIPLE ØYEFLATEN URDLAND KLØVE YGRE GJERDÅKER VOSS BULKEN SEIMSGREND EVANGER JØRNEVIK Nasjonal satsing på jernbane Frå Soria Moria erklæringa: Jernbanen skal være en attraktiv, tidsmessig, miljøriktig og god transportløsning for personer og gods. For å utløse det potensialet som ligger i denne transportformen må det en betydelig styrking til. Dette medfører at dagens skinnegang rustes opp og utbygging av dobbeltspor, særlig rundt de største byene, prioriteres. St.meld. nr. 24 ( ) Nasjonal transportplan trekkjer opp mål og strategiar for transportpolitikken. Hovudmålet er å utvikle eit meir effektivt transportsystem i alle deler av landet innan ramma av regjeringa sine mål om høg trafikktryggleik og omsyn til miljøet. Eit effektivt transportsystem skal mellom anna: - Bidra til å nå overordna velferdsmål og sikre busetjing og utvikling av eit livskraftig næringsliv i alle delar av landet - Fremje utvikling av vekstkraftige regionar gjennom betra framkome og redusert reisetid - Medverke til at fleire vel kollektivtransport framfor bruk av bil i storbyområda av omsyn til helse, miljø og arealbruk Jernbaneverket vil prioritere å oppgradere heile strekningar, inklusive stasjonar/terminalar og service, tilgjenge og informasjon til dei reisande. BOLSTADØYRI DALE STANGHELLE VAKSDAL BOGEGREND TRENGEREID TAKVAM ARNA BERGEN Er det nokon samanheng mellom Kyoto og Myrdal...? Gjennom Kyoto-avtalen har Noreg forplikta seg til å ta klimatrusselen på alvor og redusere utslepp av klimagassar. Transportsektoren står idag for omlag ein tredel av CO2-utsleppa i Noreg, og klimautviklinga i det siste understrekar behovet for ei snarleg kursendring i transportpolitikken. Jernbanetransport basert på rein vasskraft er her eit satsingsområde. Særleg flytransporten men også privatbilismen kan truleg vente kraftig auka miljøavgifter framover. Negative virkemiddel er likevel ikkje nok. Oppgradering av Vossebanen og Bergensbanen til eit moderne og effektivt transportalternativ, vil vere eit bidrag til å oppnå ønska endringar i folk sine daglege val av reisemiddel.

6 VOSSEBANEN I DAG Funksjon Tener by og land i arbeid og fritid Vossebanen manglar mykje på å vere eit moderne kollektivsystem, men er likefullt ein trufast slitar som har mange viktige funksjonar: Vossebanen tener by og land, og er viktig for integrasjon og utvikling langs banen aust for Bergen sentrum, i Arna, i Vaksdal og Voss. Vossebanen mellom Arna og Bergen er ein arbeidshest som årleg har over arbeids- og fritidsreiser til og frå sentrum. Dette tilsvarar rundt reisande per dag. Vossebanen er ein viktig del av Bergensbanen. Mange av dei flottaste partia av Bergensbanen ligg her, men også mange av problema og utfordringane som er felles for Vossebanen og Bergensbanen. Vossebanen er utfartstoget for rekreasjon og fritidsreiser, særleg for Bergensområdet i retning Voss og Raundalen. Vossebanen er opplevings- og turisttoget som fraktar turistar til og frå den spektakulære Flåmsbana i rundreisa Norway in a Nutshell. Banen er også ein del av rundreiser for turistmål i Hardanger. Fakta Vossebanen Strekninga mellom Bergen og Voss er 86 kilometer lang, med 12 mellomliggjande stasjonar. Køyretid er omlag 1:05 med ekspresstog og 1:15 med lokaltog. Vidare frå Voss til Myrdal er det 50 km, med 16 mellomliggjande stasjonar. Passasjertrafikken mellom Bergen og Arna er vel reisande per år. Mellom Bergen og Voss er det tilsvarande opp mot , og mellom Voss og Myrdal rundt reisande. Bergensbanen, med regiontog mellom Bergen og Oslo, har omlag passasjerar som årleg passerer Finse. Rutetilbod og materiell Tilfredsstiller ikkje moderne krav Mellom Bergen og Voss er det dagleg rundt 15 avgangar i kvar retning. Strekninga Bergen - Arna, som er den mest trafikerte einspora jernbanestrekninga i Nord-Europa, har dagleg 48 avgangar i kvar retning. Rutetilbodet er ikkje optimalt, har ikkje fullt ut stive ruter, og vert avgrensa av kapasitetsproblem. Det manglar også ein del på optimal samordning med annan kollektivtrafikk, der rutetider ikkje klaffar for overgang mellom tog og buss. Også rutetilbodet på kvelds- og nattestid, og i helgene, kunne vore betre. Vossebanen har ein gunstig retningsbalanse mellom arbeidsreiser og fritidsreiser. Dei fleste arbeidsreisene går i retning Bergen om morgonen og Voss om ettermiddagen. For fritids- og utfartsreisene er det motsett. Vognmateriellet er gamalt og ikkje tilpassa dagens behov i forhold til ulike reisetypar. 6

7 Vik Aurland Modalen Masfjorden Flåm Austrheim Fedje Radøy Øygarden Voss Lindås Manger Meland Ev Bo Jørn an lst ev ge Sei ad ik ms Bulk r øy gre en ri nd Osterøy Frekhaug Askøy Åsane Kleppestø Bergen sentrum Straume DA LE ST Vaksdal AN GH EL LE VA KS DA Bo ge L gr Knarvik Fjell AR BE Ta kv a NA RG m en Tr en d EN ge rei Kvam Øystese Norheimsund Ullensvang Nesttun Fusa Os Jondal Eikelandsosen Osøyro Storebø Austevoll Kvinnherad Tysnes Odda Fitjar Husnes Svortland Stord Bømlo Leirvik Etne Sveio Blant verdas vakraste... Lang og innhaldsrik historie... Bergensbanen ligg øvst på Chicago Tribune si liste over verdas vakraste togreiser. I 2005 rangerte reiselivseksperten Gary Warner frå California sine ti favoritt-togruter i Chicago Tribune. Han reiser mykje med tog og har gjort ei grundig vurdering av strekningane. Her vert vurdert alt frå fart og høgteknologi til naturopplevingar og komfort, og Bergensbanen kjem best ut. Vossebanen vart opna som ein smalspora jernbane 10.juli Femten år seinare vart storsatsinga med bygging av Bergensbanen vedteken, og Vossebanen vart etter dette ombygd til breidspora bane. Strekninga Voss - Myrdal vart teken i bruk sommaren 1906, og den 27. november 1909 vart Bergensbanen offisielt opna, eit anlegg som kosta meir enn eit norsk statsbudsjett. Det var på det meste mann som arbeidde med bygging av Bergensbanen, og det var i alt over mann innom anlegget. Vossebanen vart bygd om til elektrisk drift i 1954, og heile Bergensbanen var ferdig omlagt til elektrisk drift i Samstundes vart det gjennomført store og viktige lineomleggingar ved at Ulrikstunnelen og Arnanipatunnelen vart tekne i bruk. - Dette er kjempehyggeleg, seier kommunikasjonsdirektør i NSB, Arne Wam. Han peikar på at det ikkje er første gongen at Bergensbanen får internasjonal heider. - Vi hadde ei tilsvarende kåring for eit par-tre år sidan der Bergensbanen vart kåra til verdas mest spennande togrute. lo Eidfjord Bergen Sund Os Granvin d Samnanger MY U RD Ljo Ø Vie pset sa rne re e AL E Mj Vo ggj ølfje botn ber n R ge Ur Øy Ski eim lli are ll t Klø dla efl ple eg id ren ve nd ate n d Y Ulvik G gre VO jerdåk SS er

8 Trafikk Stabil utvikling Vossebanen har ei stabil trafikkutvikling dei siste åra. Det er registrert ein moderat vekst, særleg for strekningane Bergen- Arna og Voss-Myrdal. Totalt har Vossebanen i dag nær 1,5 millionar reisande per år. Regiontogtrafikken Bergen- Oslo som også trafikkerer strekninga, er då ikkje medrekna. Størst trafikk er det mellom Arna og Bergen, der det i gjennomsnitt er reisande med Arnalokalen per døgn. I tillegg er det rundt reisande mellom Bergen og Arna som nyttar lokaltoga som går til/frå Voss. Mellom Bergen og Voss er det i gjennomsnitt rundt 1100 reisande, og mellom Voss og Myrdal rundt 400 reisande per døgn med Vossebanen. oppgitt i 1000 passasjerar NSB Bergen - Arna - Bergen ("Arnalokalen") 900 NSB Bergen - Voss - Bergen * NSB Voss - Myrdal - Voss Figur 1 Trafikkutviklinga på Vossebanen. I statistikken for lokaltog Bergen-Voss- Bergen (*) gjeld noko av trafikken passasjerar som nyttar desse toga til å reise mellom Arna og Bergen. Utfrå teljingar som er gjort, stipulerer NSB denne andelen til ca reisande per år. Det må også presiserast at statistikken for Vossebanen ikkje omfattar reisande som nyttar regiontog (Oslo-Bergen). Kjelde: NSB Reisetid Det raskaste alternativet Reisetid er eitt moment i folk sine daglege val av reisemiddel. Samanlikna med bil og buss, er Vossebanen allereie i dag det klart raskaste transporttilbodet mellom Bergen sentrum og Voss, med reisetid på ein time og eit kvarter. Mykje av skilnaden i reisetid kjem av at strekninga Bergen- Arna går vesentleg raskare med tog. Vossebanen, særleg Bergen-Arna, har dei siste åra også utmerka seg positivt ved å vere punktleg. Redusert reisetid viktig for konkurransekrafta Val av reisemiddel er likevel også svært avhengig av ei rekkje andre faktorar enn reisetid; knytt til utgangspunkt og mål for reisa, kostnader, reiseføremål og liknande. For Vossebanen, og oppfylling av transport- og miljøpolitiske mål, er det difor svært avgjerande å sikre redusert reisetid for å styrke konkurransekrafta i første rekkje mot privatbil. Med ei satsing og modernisering av banen, vil reisetida mellom Bergen og Voss kome ned i under 1 time med lokaltog. Dette er heilt avgjerande for nytt rutetilbod med timesfrekvens og reduserte kostnader ved innkjøp av nytt vognmateriell. minutt Bergen Buss Privatbil Lokaltog Lokaltog i Arna Trengereid Vaksdal Dale Evanger Voss Figur 2 Reisetider med buss, bil og tog i minuttar frå Bergen sentrum. Det er også vist stipulert reisetid med tog når Vossebanen er ferdig modernisert. Kjelder: Rutetabellar, Visveg.no, Jernbaneverket 8

9 Omland Stort omland og potensial Både arbeids- og fritidsreiser med Vossebanen er naturleg nok viktige i dei tre primærkommunane Bergen, Vaksdal og Voss. For folk i tilgrensande kommunar som Osterøy, Samnanger, Fusa og Kvam, er særleg strekninga Arna-Bergen, med parkering i Arna, eit alternativ for arbeids- og fritidsreiser til og frå Bergen sentrum. Tilsvarande gjeld også kommunane i Hardanger og Sogn, der Voss er eit aktuelt omstigingspunkt for reiser til Bergen. Ein modernisert Vossebane saman med nye og betra kommunikasjonar som Hardangerbrua, ny Rv13 Granvin-Voss, og ny tunnel under Vikafjellet, vil bidra til at regionen aust i fylket kan utvikle ein felles arbeidsmarknad med Bergensområdet. For fritidsreiser er omlandet med aktuelle reisande ikkje så lett å avgrense. Som utfartstog frå Bergensområdet er Vossebanen eit godt alternativ for folk i dei næraste nabokommunane til Bergen i vest, der ein har gode busstilbod til Bergen sentrum og jernbanestasjonen. For kommunane i indre Hardanger, heilt inn til Odda, vert Vossebanen nytta i fritidsreiser til og frå Bergen. Totalt bur det i dag rundt i dei kommunane der både arbeids- og fritidsreiser med Vossebanen er mest aktuelt. Totalt innbyggjartal aukar til rundt om ein tek med kommunane der Vossebanen i første rekkje er eit alternativ for fritidsreiser. For heile området er forventa ein folketalsvekst på vel 11 prosent fram mot år Innanfor primærområdet til banen er det særleg venta folkeauke i Bergen med Arna bydel, og i Voss kommune. Kommunar Innbyggjarar 2006 Bergen herav Arna bydel Vaksdal Voss Innbyggjarar Arbeidspl Osterøy, Samnanger, Fusa, Kvam, Granvin, Ulvik, Aurland, Vik Os, Askøy, Sund, Fjell, Meland, Eidfjord, Ullensvang, Odda Sum primærkommunar: Totalt for alle kommunane: Arbeids- og fritidsreiser - primærkommunar Bergen, Vaksdal, Voss Vik Arbeids- og fritidsreiser - øvrige kommunar Aurland Modalen Fritidsreiser - øvrige kommunar Masfjorden Flåm Austrheim Fedje MY R Radøy Øygarden Voss Lindås Manger Bo Meland Frekhaug Askøy Osterøy Åsane Kleppestø Bergen sentrum Straume Fjell DA LE ST Vaksdal AN GH EL LE VA KS DA Bo ge L gr Knarvik AR Ta kv a NA BE RG m en Tr en EN ge rei d d Samnanger Jø rne Eva lst ng S vik ad er eim Bu øy sg lken ri ren d Kvam Øystese Norheimsund Ullensvang Fusa Jondal Eikelandsosen Osøyro Odda Figur 3 Inndeling av det viktigaste omlandet som har Vossebanen som transporttilbod. Storebø Austevoll Tysnes Fitjar Os lo Eidfjord Nesttun Os DA L Granvin Bergen Sund U Ljo Ø Vie pset sa rne ren e E Mjø bo be R V gg lfj tn rge Ur Øy Ski eim olli jare ell t Klø dla efl ple eg id ren ve nd ate n d Yg Ulvik re Gj e VO rdåk SS er Kvinnherad 9

10 Reisetypar og konkurranseflater Dei reisande har ulike behov Pendlaren: nyttar toget dagleg for å kome til og frå arbeid eller skule. Pendlaren krev tidseffektive og praktiske transport-løysingar mellom heim og arbeidsplass, løysingar som gir ei sikker reisetid og som ikkje er for kostnadskrevjande. Ho eller han er samtidig følsomme for tidstap og ulemper ved byte av reisemiddel, og bruk av eigen bil er gjerne alternativet til tog. Eit ynskje frå mange pendlarar vil vere å kunne nytte reisetida til arbeid. Her vil Vossebanen kunne ha ein fordel om vognmateriellet vert betre tilrettelagt for det. Fritidsreisaren: nyttar toget av og til i samband med handleturar, fjellturar, opplevingsturar, og andre fritidsaktivitetar. Fritidsreisaren ynskjer at toget går når ho eller han skal reise; anten dette er ein tur til hytta på Reimegrend eller at det går eit tog attende til Voss seint om kvelden ein kan ta etter restaurant- og teaterbesøk i Bergen. Tilrettelegging for transport av ski og sykkel er viktig. Turisten: nyttar toget i samband med ferie- og cruiseopphald i Noreg, og er ofte svært målretta i sine reiser. Vossebanen er saman med Flåmsbana eit internasjonalt reiselivsprodukt der arrangerte rundreiser for større reiselag dominerer. I tillegg kjem nordmenn og utanlandske turistar som kjøper og gjennomfører slike rundreiser på eiga hand. Turisten set pris på komfort, men set kan hende utsikt og reiseinformasjon høgare. Arbeids- og fritidsreiser mellom Bergen og Arna Dei reisande med Arnalokalen er alle i kategorien arbeids-/ skulereiser eller fritidsreiser. Utfrå reisevaneundersøkinga RVU2000 for Bergensområdet kan ein grovt lese at andelen arbeids-/skulereiser blant dei togreisande er omlag 50 prosent. Utvalet er her likevel lågt. Ei spørjeundersøking i 2002 indikerer ein noko høgare andel. Talet på faste brukarar av månadskort og ungdomskort er vanskeleg å få ut på strekning fordi det er ulike aktørar som sel og forvaltar desse ordningane (NSBkort, kombikort tog/buss, ungdomskort). Bergen - Voss - Bergen Turistreiser - rundtur, arrangert Turistreiser - rundtur, enkeltbillett Fritidsreiser - skitogpakke Arbeids- og fritidsreiser øvrig % % Ein fjerdedel turistreiser på lokaltoga Bergen - Voss Av omlag reisande med lokaltog Bergen-Voss er det rundt turistreiser (rundreiser). Talet på arbeids- eller fritidsreiser er dermed rundt Omlag av desse gjeld likevel reisande Bergen-Arna som nyttar lokaltoga til Voss. Turistreisene dominerer strekninga Voss - Myrdal Av omlag reisande med lokaltoget mellom Voss og Myrdal, vil rundt vere turistreiser. Hyttetrafikk i helgene til og frå Raundalen vert av NSB grovt vurdert til reisande i året. I tillegg vil det vere ein del arbeids- og fritidsreiser for dei fastbuande på strekninga % Voss - Myrdal - Voss Turistreiser - rundtur, arrangert Turistreiser - rundtur, enkeltbillett Arbeids- og fritidsreiser % Rammeavtalen mellom staten og NSB om jernbaneproduksjon går fram til utgangen av Bergensområdet får rundt 70 millionar i statsstøtte til lokaltrafikk, fordelt med 19,1 millionar kroner til Bergen-Arna, og 50,7 millionar kroner vidare til Voss. Lokaltrafikken i Oslo-området får til samanlikning 603 millionar. (BT ) Figur 4 Reisetypar 10

11 Opptil ein firedel av bilbrukarane kan bli kollektivreisande I samband med konsekvensutgreiing (KU) for dobbeltspor Arna-Fløen, vart det over ein dag i november 2002 gjennomført ei undersøking blant bilistar, buss- og togpassasjerar i eit snitt mellom Arna og Voss (SCC). I tillegg vart alle togbrukarar mellom Arna og Bergen inkludert. Det vart spurt etter føremål med reisa, fakta om sjøve turen, årsak til val av transportmiddel, og kva endringar som måtte til for å velje kollektivt. Materialet er usikkert, men kan likevel indikere noko om konkurranseflater mellom ulike reisemiddel i Vossebanen sitt influensområde. Blant dei togreisande denne dagen utgjorde arbeids- og skulereiser 62 prosent. Det er usikkert korleis dette fordeler seg på passasjerar mellom Arna-Bergen og Voss-Bergen. Tilsvarande andel arbeids- og skulereiser for bil var 33 prosent i snittet mellom Voss og Arna. 73 prosent av dei togreisande hadde Bergenhus bydel som målpunkt. Bilistane har i større grad område utanfor sentrum som mål. Opptil 25 prosent av bilistane har likevel svart slik at potensialet for overføring til kollektivtrafikk er tilstades. Arna har svært gode føresetnader for kollektivsatsing Samla kollektivandel mellom Arna og sentrale bydeler i Bergen er i dag på 40 prosent, og mellom Arna og Bergenhus bydel er kollektivandelen 47 prosent. Dette er dei høgaste kollektivandelene i heile byområdet, og kan i stor grad tilskrivast den korte reisetida på 8 minutt til sentrum med Vossebanen. Med vesentleg betra tilbod og frekvens er målet å auke denne andelen ytterlegare. Ein forventa folkeauke i Arna på 27 prosent fram mot år 2019 vil byggje opp under potensialet for kraftig vekst i lokaltrafikken mellom Bergen og Arna. Konsekvensutgreiinga for nytt dobbeltspor gjennom Ulriken viser at 15 min frekvens (utan andre tiltak) kan gi ein vekst i lokaltogtrafikken mellom Bergen og Arna opp mot 50 prosent fram til Transportmodellen som er nytta er likevel usikker, og det er grunn til å tru at vekstpotensialet fram mot 2019 vil vere større om det samtidig også vert gjennomført ei rekkje andre moderniseringstiltak. Arbeidsreiser Pendling mellom kommunane Pendlingsstatistikken (SSB) viser at rundt 800 av innbyggjarane i Voss og Vaksdal i dag har arbeid i Bergen kommune. Bergen er også ein svært viktig arbeidsstad for folk i mange av dei øvrige kommunane i omlandet til Vossebanen. Frå Bergen er det rundt 300 som pendlar til kommunane Vaksdal eller Voss. Det er også ei viss utveksling av arbeidstakarar mellom Voss og Vaksdal, omlag kvar veg. Kritiske faktorar for arbeidsreiser med Vossebanen Dei mest mest kritiske faktorane for arbeidsreiser og pendling med Vossebanen kan i dag oppsummerast som: For lang reisetid mellom Bergen og Voss For låg frekvens mellom Bergen og Arna Saman med andre moderniseringstiltak vil særleg innkorta reisetid til under ein time mellom Voss og Bergen auke potensialet for pendling, med Vossebanen som transportåre i ein felles bu- arbeids- og serviceregion. 45 minuttar reisetid er ei normal grense for vilje til arbeidspendling, men med eit høgstandard skinnegåande tilbod aukar denne grensa iallefall opp til ein time. Mellom Arna og Bergen vil dobla frekvens gjere banen og strekninga meir attraktiv også for folk i nabokommunar som Osterøy, Samnanger, Fusa og Kvam. PENDLING Bustad Arbeidsstad Bergen Vaksdal Voss Osterøy Samn. Fusa Kvam Ulvik Granvin Vik Bergen Vaksdal Voss Figur 5 Pendlingsmatrise med utgangspunkt i arbeidsstad i primærkommunane til Vossebanen, 2005 (SSB). 11

12 Fritidsreiser Tilgang til fritids- og servicetilbod i regionale og lokale sentra Vossebanen gir transporttilbod til overordna fritids- og servicetilbod i Bergen sentrum for eit stort omland. I tillegg er banen viktig for tilbodet internt i kommunane og tilgang til sentra som Voss, Dale, Vaksdal og Arna. God tilgang til sentra og fritidsaktivitetar er kvalitetar som er viktige for busetnad og utvikling for dei mindre stadene langs banen. Skibillett, alt i eitt Vossebanen er utfartstoget for heile Bergensområdet. Skibillett til Voss har her i mange år vore eit velbrukt tilbod. Dette er eit skreddarsydd samarbeid mellom NSB, Tide, og skiheisane på Voss. Volumet er svært avhengig av sesong og snø-tilhøva, men trafikken er normalt mellom og reisande per år. Fører til Rallarvegen Vossebanen / Bergensbanen er også ei avgjerande transportåre for friluftsaktivitetar på fjellet. Sykling langs Rallarvegen mellom Finse og Myrdal er blitt ein stor attraksjon. I løpet av hektiske 5-6 veker frå midten av juli, fraktar NSB årleg kring syklistar med sykkeltoget mellom Bergen og Geilo, mange av desse frå vest. Enda fleire syklistar langs Rallarvegen føreset at ein strekkjer sesongen, noko jernbanen må prøve å følgje opp. Vossebanen sikrar hytteutfarten Helgeutfart til hytteområda langs Vossebanen har lange tradisjonar. Særleg i periodar om vinteren vil toget vere det sikraste transportmiddelet til område som Raundalen/Mjølfjell. I samarbeid med busselskap kan Vossebanen også bli eit kollektivt reisealternativ til nyutvikla ski- og hytteområde som Myrkdalen. Kapasitetsproblem i samband med spesielle arrangement Særleg på Voss er det fleire store årlege arrangement av ulikt slag der potensialet for transport med Vossebanen er stort. Situasjonen i dag er likevel at Vossebanen ikkje har kapasitet til å løyse transportbehovet ved eit arrangement som Voss Cup der fotballspelarar og leiarar pluss familie og vener dominerer Voss og skapar køar og trafikkaos heilt til Arna. Per i dag er det ikkje mogleg å kjøpe gruppereiser på toget i samband med cupen. Etter modell frå skibilletten har NSB prøvd å lage jazzbillett på Vossabanen under Vossajazz. Dette har så langt ikkje vore suksess, men det er opplagt eit trafikkpotensial for banen også ved større arrangement som Vossajazz og Ekstremsportveko. 12

13 Turistreiser Vossebanen er reiselivsbanen Reiselivsnæringa er eit svært viktig satsingsområde for Noreg. Reiselivet er ei av dei aller viktigaste kjeldene til verdiskaping i omlandet til Vossebanen, noko talet på overnattingsdøgn, omsetjing og sysselsette i næringa viser. Flåmsbana og rundreisa Norway in a nutshell er blitt eit omgrep som er kjent i heile verda. Den nye årsrekorden for Flåmsbana er passasjerar. Vossebanen fraktar i dag omlag turistar til/frå Myrdal og Flåmsbana. Med betre tilrettelegging og utviding av sesongen er potensialet langt større. Det vert satsa hardt på Bergen som innfallsport for utanlandske turistar som også vil oppleve den spesielle nøtteturen som inkluderer Vossebanen. Unike reisemål i verdsmålestokk Potensialet for vekst i reiselivsnæringa og for Vossebanen vert understreka av stor internasjonal merksemd omkring dei vestnorske fjordane. I 2005 vart Nærøyfjorden saman med Geirangerfjorden ført opp på UNESCO si verdsarvliste som dei villaste og mest storslagne fjordane i verda. I 2006 vart dette ytterlegare styrka ved at National Geographics og 491 internasjonale reiselivsekspertar rangerte desse på topp som dei best bevarte og unike verdsarvlokalitetane i heile verda, framfor både pyramidar og den kinesiske mur. Statusen forpliktar, og veksten framover må leggjast tilrette med utviding av sesongen for Flåmsbana og Vossebanen. Nye område tek Vossebanen i bruk Hardanger og Eidfjord med ny cruisehamn, legg no tilrette for tilsvarande rundreiser der Vossebanen / Bergensbanen fraktar turistane mellom Voss og Geilo. Viktige vegtiltak som bygging av Hardangerbrua og utbetring av Rv13 Granvin-Voss vil byggje opp under denne satsinga og utvide omlandet for Vossebanen. Flåmsbane-rekord knust igjen Den som trudde at trafikkrekorden på Flåmsbana i fjor var uslåeleg, må tru om att. I år passerer passasjertalet Auken frå 2005 er formidable og vel så det, eller om lag 13 prosent. I løpet av dei ni siste åra har trafikken vakse med meir enn reisande. Nominasjonen til UNESCO si verdsarvliste har gjort området rundt Flåm og Nærøyfjorden meir vidkjent enn nokon gong. I år har ein hausta frukter av at området faktisk fekk plass på denne prestisjetunge lista, og at ekspertpanelet til National Geographic Traveller to gonger har stemt Vestlandsfjordane til topps. Togselskapet Flåm Utvikling har også lykkast med å utvida sesongen til vår og haust, og kanalisera litt av trafikken til morgon og kveld. Både Flåmsbana og rundturen «Norway in a nutshell» går heile året, men det er midt på dagen om sommaren toga er fylt til trengsel. Trafikken på Flåmsbana låg i overkant av reisande frå 1950 til seint på 60-talet. Med rundturen som «motor» dobla passasjertalet seg i løpet av 70-talet. Falklandskrigen gav ein stygg svikt i 1982, men så gjekk kurven rett til vêrs fram mot OL på Lillehammer i Det året reiste med Flåmsbana. Deretter gjekk det unnabakke til banestrekninga vart privatisert i Sidan har det gått brattare oppover enn nokon gong, frå i 1997 til tett oppunder i Saksa frå Bergens Tidende

14 Godstransport Sterk vekst Situasjonen for Vossebanen heng nøye saman med utvikling for heile Bergensbanen. Bergensbanen er særs viktig for godstransporten mellom Austlandet og Vestlandet. I dag har tog ein marknadsandel for gods mellom Oslo og Bergen på om lag 60 prosent. Det går dagleg seks godstog kvar veg over fjellet. Eit sjuande er planlagt frå sommaren 2007 i følgje CargoNet. Godstrafikken aukar heile prosent årleg og det er grunn til å tru at veksten i godstrafikk vil halde fram. I målsetjinga for Bergensbanen er det lagt opp til at banen skal kunne avvikle ei tredobling av dagens godsvolum mellom Oslo og Bergen. Dette vil ha store verknader for Vossebanen. Manglande kryssingsspor Slik stoda er i dag med manglande kryssingskapasitet, vil meir overføring av gods og prioritering av godstrafikk særleg gå ut over lokaltogtrafikken. Godstrafikken er i større grad enn persontrafikken avhenging av lange kryssingsspor. Det er i dag for få kryssingsspor av tilstrekkeleg lengde mellom Myrdal og Bergen. Dette fører til konflikt mellom gods- og persontog, og i neste omgang til forseinkingar for persontoga. I 2005 frakta Bergensbanen transporteiningar (containerar, TEU). Dette tilsvarar vogntog! Kva vil kommunane med Vossebanen? Bustadbygging og fortetting langs banen Vossebanen har ein viktig plass i alle dei tre primærkommunane sine overordna planar. Ein ny, rask og moderne Vossebane kan styrkje grunnlaget for busetjing, næringsliv, og bynært bygdeliv i Vaksdal og Voss. For Bergen er banen spesielt viktig for utviklinga i Arna bydel. Alle kommunane har betydleg potensial for bustadbygging og fortetting i nærleiken av Vossebanen. I Voss kommune legg ein no tilrette for meir sentrumsnær bustadbygging i den nye kommuneplanen. I det største enkeltområdet, Nyrefeltet, er det planlagt over 300 bustader. Totalt er det tilgjengeleg byggeareal for inntil 700 bustader i heile kommunen i planperioden. Voss har i tillegg rundt 2500 fritidsbustader, og per idag rundt 500 ledige tomter. Gjennomsnittleg vert det godkjent rundt 80 nye fritidsbustader i året. Vaksdal kommune ser utvikling av Vossebanen som ein moderne bybane som skal gjere det attraktivt å busetje seg i kommunen. Størst potensial for bustadbygging finn ein i Stanghelle, der ein arbeider med planar for rundt 200 bustader på Tettanes Vest ved fjorden. I Vaksdal sentrum har ein to reguleringsplanar under utarbeiding. I Arna viser prognosane vesentleg auke i folketalet. Bergen kommune har i framlegg til ny arealdel lagt inn feltutbygging med rundt 900 nye bustader i bydelen i planperioden. Eit stort potensial i fortettingsområde og sentrumsområde kjem i tillegg. 14

15 Bergen kommune - frå framlegg til ny arealdel i kommuneplanen Planen følgjer opp Bergen kommune sin overordna strategi for knutepunktsutvikling med sentrumsområde med høg utnytting og nye bustadområde i nær tilknyting til sentrum. Eit eige strategikart viser dobbeltspor Bergen- Arna og ein strategi med felles bu- og arbeidsmarknad austover. Arna - Det er venta ein kraftig vekst i folketalet i bydelen, frå om lag i dag til nær i år Tidlegare byggeområde for bustader vert oppretthalde, og nokre nye framtidige område er lagt inn i planen. - Kommunedelplan for Indre Arna (2001) legg opp til fortetting og knutepunktsutvikling rundt Arna stasjon. Vaksdal kommune - bynært bygdeliv - frå kommuneplan Strategidelen, underkapittel Kommunikasjonar : - Ein av dei viktigaste føresetnadane for å lukkast med eit Bynært bygdeliv er at kommunikasjonane er gode. - Kommunen skal arbeida aktivt for at kommunikasjonane mot Bergen vert betre, med kortare reisetid og lågare kostnader. - Kommunen skal ha ei aktiv rolle for at det vert eit teneleg kollektivtilbod med jernbane og bussar gjennom kommunen. - Vaksdal kommune skal aktivt arbeida for å verta ein del av attraktive buområde i omlandet til Bergen, med bybane og gode vegløysingar er vesentlege føresetnader til stades. Voss kommune - frå utkast til kommuneplan Regionsenter og kommunesenter skal utviklast vidare på Vossevangen. Avgrensing av sentrum og sentrumskjernen skal avklarast i reguleringsplan for Vangen. Innanfor sentrum skal det ikkje lokaliserast tilbod med plasskrevjande varer. Jernbanestasjonen er kollektivknutepunkt. Kollektivtransport med rutetilpassing og tilrettelegging skal fremja bruk av kollektivtrafikk til og frå sentrumsområdet, og internt med pendelruter. Jarnbane NSB er inne i ei omstillingstid med krav til effektivisering og kostnadskutt. Voss stasjon vert i perioden rusta opp med ny perrong mellom spora og tilkomst til denne via kulvert frå dagens perrong. I første omgang vert kulvert bygd fram til perrong mellom spora. Denne skal seinare lengast til Gullfjordungssida. På sikt vil sjølve stasjonsområdet bli utvida mot Evangervegen. Kommunen skal arbeide aktivt mot Jernbaneverket for at planane for skysstasjon blir gjennomført så raskt som råd. For å få ned reisetida mot Oslo er det viktig at Ringeriksbanen vert bygd. Det skal kontinuerleg arbeidast med å sikre eit best mogeleg tilbod for lokaltrafikken mellom Voss og Bergen. Tiltak Vidareutvikla samarbeidet mellom kommune, busselskap og NSB for snarast mogeleg å få til skysstasjon. - Ein føreset at skysstasjon ved NSB skal innehalda både busshaldeplass (stasjon) og drosjestasjon. - Prioritera gode løysningar for kollektivtrafikken i reguleringsplan for Vangen Vest. - Leggja til rette for sentrale og tenlege oppstillingsplassar for turistbussar. - Oppretta fleire busskur i sentrum og i distrikta (samarbeid mellom kommune og busselskap). - Leggja tilhøva til rette for at NSB kan gjennomføra opprusting og utbygging av stasjonen, inkludert gode parkeringsløysningar og betre tilrettelegging for funksjonshemma.

16 HOVUDUTFORDRINGAR Samfunnsutvikling, regionbygging og miljø Drivkraft i utviklinga for regionen Ei hovudutfordring for Vossebanen vil vere å fremje ei positiv samfunnsutvikling i regionen aust for Bergen, i første rekkje som ei drivkraft for utvikling og vekst i kommunane Voss og Vaksdal, og for Bergen og bydelen Arna. Ei sentral oppgåve er å leggje tilrette for ein velfungerande felles arbeids- bustad- og serviceregion mellom Bergensområdet og dei austlege delane av Hordaland. Nye Vossebanen må her tilby vesentleg betra tilhøve for arbeidspendling og fritidsreiser. Det har vore mykje fokus på tilhøva for arbeidsreiser, men også for fritidsreisene må det utviklast eit togtilbod som i langt større grad er tilpassa ynskjet om eit godt bynært bygdeliv. I tillegg til felles arbeidsmarknad, er også god tilgang til kultur-, service-, og aktivitetstilbod i Bergen ein veldig viktig faktor for utviklinga i nabokommunane og i bydelen Arna. Fritidsreiser andre vegen, det vil seie Vossebanen som utfartstog og tilbod for Bergensområdet, er også særs viktig for næringsliv og arbeidsplassar i Voss, Ulvik og også i kommunane vidare austover i Hallingdal. Målet er at nye Vossebanen kan bidra til ein oppturspiral for regionen, og at ein oppgradert bane også skal gi positive verknader og betra transporttilbod for omlandskommunar som Osterøy, Aurland, Vik i Sogn, Granvin, Ulvik, Eidfjord, Ullensvang og andre. Sentralt i satsinga på Vossebanen må også vere auka verdiskaping innan reiselivsnæringa. Det store potensialet for reiselivsbanen må utnyttast. Løysing av storbyproblema i Bergen Transportutviklinga i Bergen har store kapasitets- og miljøutfordringar i forhold til den kraftig aukande bilbruken. Veksten har vore særleg stor i og mellom dei ytre bydelene. Kollektivtrafikk med bygging av bybane er eit viktig satsingsområde, og ein modernisert Vossebane vil her kunne utgjere stammen i eit høgverdig kollektivsystem til Arna og vidare austover. Ei utfording for Vossebanen vil vere å sikre fullgod kvalitet og samordning med det øvrige kollektivsystemet i Bergen og Hordaland i forhold til rutetider, frekvens, takstsystem, billettering osb. Nye føresetnader for Bergensbanen Ut over det lokale og regionale perspektivet i Hordaland, vil satsing på Vossebanen kunne bidra sterkt til å løyse utfordringane for Bergensbanen. Dette gjeld ikkje minst kapasitetsauke og utbetring av flaskehalsar/ kryssingsspor, noko som vil fjerne konfliktane mellom persontrafikken og godstrafikken og som vil gjere det mogleg å overføre enda vesentleg meir gods frå veg til bane. Bygging av Ringeriksbanen er det viktigaste tiltaket for innkorting og ein mogleg reisetidsreduksjon frå 6,5 timar til om lag 4,5 timar med krengetog mellom Oslo og Bergen. Potensialet ved utvikling av Vossebanen er om lag 20 minutt redusert reisetid mellom Bergen og Voss. Modernisering og opprusting av Vossebanen og Bergensbanen vil ikkje stå i motsetnad til ideen om utvikling av høgfartsbane i Sør-Noreg. Persontransport på Nye Vossebanen og godstransport på Bergensbanen vil i alle høve vere sentralt i eit framtidig transportsystem. 16

17 Den effektive, trygge, og gode reisa for alle reisande Arbeidsreisene Pendling og arbeidsreiser er særleg følsomme for reisetid. 45 minutt vert gjerne rekna som ei vanleg grense for pendlingsomland, men noko meir er også akseptabelt for mange om kvaliteten på tilbodet er høg. For at strekninga Voss - Bergen skal bli eit høgverdig tilbod for arbeidsreiser, må reisetida ned til under ein time. Det vil vidare vere viktig å kunne tilby materiell og komfort som andre reisemiddel ikkje kan tilby, til dømes internetttilkobling for dei som ynskjer å utnytte reisetida til jobb. I tillegg til sjølve togreisa må det fokuserast sterkt på heile reisekjeda mellom heim og jobb/skule, det vil seie mest mogleg saumlause reiser med gode knutepunkt, samordning av ruter og felles billettering og takstsystem ved overgang mellom tog og buss/bybane, park&ride (bil/sykkel), god frekvens morgon og ettermiddag, og eit stivt ruteopplegg. Fritidsreisene For fritidsreisene vil god frekvens, kvelds- og nattilbod, enkle rutetider, og reisetid, vere suksessfaktorar som Vossebanen må tilfredsstille. Ein del av desse vil også gjelde vidareutvikling av Vossebanen (og Bergensbanen) som utfartstog og tilbod for Bergensområdet. Her vil også nytt og tilpassa materiell vere viktig for ulike konsepttilbod for skisport, sykkelaktivitet på Rallarvegen, og liknande. Vossebanen har ein gunstig retningsbalanse mellom arbeidsreiser og fritidsreiser, og betra kapasitet og auka frekvens vil også kunne gi større høve til å differensiere tilbodet med stopp på dei mindre stoppestadene. Dette er særleg viktig for fritidsaktivitetar og utfart til hytteområda på fjellet. Turistreisene For turisttrafikken er reiseopplevingane meir avgjerande enn for andre typar reiser. Ein ny og modernisert Vossebane må framleis kunne by på unike naturopplevingar frå togvindauget. Komfort, god informasjon, og høg standard på materiell vil vere andre kvalitetetar som kjenneteiknar den gode reisa for turisten. Til inspirasjon... Jærbanen - banen som vart vekt til nytt liv Jærbanen er eit eksempel på ei suksesshistorie innan utvikling av kollektiv nærtrafikk med tog. Etter målretta satsing har den litt slitne jernbanestrekninga mellom Egersund og Stavanger fått eit heilt nytt liv og ein eventyrleg oppsving som forstadbane til Stavanger. Sjølv om tilhøva ikkje direkte kan samanliknast, vil målet med Nye Vossebanen vere å utløyse liknande positive effektar for regionen. Tiltaka som er gjennomført på Jærbanen: - Nye togsett med høgare toppfart og større akselerasjonsevne. - Ny rekordstram ruteplan, samordning med busstilbodet, samordning om takstar og periodekort. - Optimalisering av stoppmønster og køyretid. - Offensiv marknadsføring over lang tid av det nye tilbodet med tilpassa busstilbod. - Mindre, men viktige, utbetringstiltak på infrastrukturen (straum, signal, sporvekslarar mv.). - Justert driftsopplegg med nye rutinar for vedlikehald og reinhald av togmateriell og haldeplassar. Effektane: prosent trafikkauke frå 1991 til Banen har prosent av arbeidsreisene mellom Sør- og Nord-Jæren. - Lokaltoget har vunne nye kundar til kollektivtrafikken. - Jæren har fått ein meir integrert arbeidsmarknad. - Satsinga har og gitt impulsar til meir baneorientert arealutvikling i kommunane langs Jærbanen. - Ei bedriftsøkonomisk lønsam omlegging av drifta har gitt betydeleg auka kollektivtrafikk. - Positive ringverknadar for folk, næringsliv og byutvikling i regionen. 17

18 NYE VOSSEBANEN - TILTAK Realisering av Nye Vossebanen vil vere summen av ei heil rekkje ulike typar tiltak. Mykje kan løysast på relativt kort sikt, medan andre tiltak vil ta noko lenger tid. Ein føresetnad for å gjennomføre tiltak for nytt drifts- og ruteopplegg med redusert reisetid frå Bergen til Voss, er at tiltak ved banenettet er gjennomført. Dette gjeld kapasitetsauke, fjerning av flaskehalsar, reisetid, og tryggleik. Særleg flaskehalsen Bergen-Arna, dårleg kurvatur, og manglande eller korte kryssingsspor, er kritisk i forhold til kapasitet for person- og godstrafikken og for køyretider mellom dei ulike stasjonane. Dei ulike tiltaka for å realisere Nye Vossebanen kan delast inn slik: Banenettet/infrastruktur Materiell Drift og ruteopplegg Takst- og billetteringssystem Stasjons- og knutepunktsutvikling Informasjon, marknadsføring og merkevarebygging Bergen Voss Myrdal A. Banenett / infrastruktur Vossebanen har i dag for få kryssingspunkt, spesielt dårleg sporkapasitet mellom Arna og Bergen, dårleg skinnegang og kurvatur fleire stader, rasutsette strekningar, utrygge planovergangar, og gamle signalanlegg. Tiltak på banenettet er ein grunnleggjande føresetnad for å realisere Nye Vossebanen. Dei viktigaste tiltaka er utbetring Trengreid-Takvam, dobbeltspor Bergen-Fløen, forlenga kryssingsspor i Arna, og dobbeltspor gjennom Ulriken. Gjennomføring av dei tre prosjekta som til saman gir dobbeltspor Arna-Bergen, vil gi ein sterk kapasitetsauke for nærtrafikken i Bergensområdet. Frekvens for Arnalokalen kan aukast frå 2 til 4 tog i timen i kvar retning. Tiltaka vil gi inntil 30 minutt spart tid for godstog. Samla infrastrukturtiltak mellom Bergen og Voss er kostnadsrekna til om lag 2,0 mrd kroner. I tillegg til alle driftsmessige fordeler gir desse også reisetid under 1 time. Tiltak Ca. kostnad Kommentar A1 Trengereid -Takvam 500 mill.kr. linjeutretting på strekning der farten i dag er 30km/t A2 Rassikring/rasvarsling 30 mill.kr. færre driftsavbrot og auka tryggleik A3 Dobbeltspor Bergen-Fløen 150 mill.kr. reduserer tidslukene mellom etterfølgjande tog vesentleg A4 Forlenge kryssingsspor i Arna 200 mill.kr. legg til rette for at lange godstog kan krysse A5 Dobbeltspor Ulrikstunnel 750 mill.kr. gir rømningsvegar, og mogleg 15 min. frekvens til/frå Arna A6 Sporomlegging Voss stasjon 80 mill.kr. reduserer tidstap A7 Samtidig innkøyring på 7 stasjonar 120 mill.kr. reduserer tidstap A8 Sikring av planovergangar 10 mill.kr. auka tryggleik for fastbuande langs banen A9 Forlenge Dale, Bolstadøyri og Vaksdal 120 mill.kr. alle kryssingsspor må vere 600 meter lange A10 Linjeomlegging Fossmark 40 mill.kr. SUM Vossebanen Bergen-Voss 2000 mill.kr. (eks. mva.) B. Materiell Skal Vossebanen konkurrere med bil og buss, må strekninga få moderne vognsett som tilbyr dei reisande komfort, arbeidsplass på toget med full mobildekning, god informasjon, og universell utforming. Materiellet og tilbodet må ha felles design, vere fleksibelt og kunne tilpassast ulike behov, reisetypar, reiselengder og målgrupper, inkludert barn og eldre. Vognene må utformast for å gi god reiseoppleving. Tiltak Kommentar B1 Nytt moderne vognmateriell vognmateriellet gir identitet for banen, og bør ha einsarta design B2 Konsept-tilpassa tilbod og materiell eit godt tilbod for arbeidsplass på toget, ski- og sykkeltransport mv. 18

19 C. Drift og ruteopplegg Eit kraftig betra drifts- og ruteopplegg vil vere ein av dei viktigaste suksessfaktorane for Nye Vossebanen. Dette er også heilt avhengig av tiltak på banenettet. Rutetider, frekvens, kvelds- og nattilbod, samordning med bussruter, ulike konsept-tilbod som ski- og sykkeltog, vil alle vere viktige moment i eit nytt og betra ruteopplegg. Tiltak Kommentar C1 Stive rutetider og høgare frekvens rutetabellen må vere enkel og konsekvent C2 Redusert køyretid til under 1 time B-V krev gjennomførte tiltak på banenettet C3 15 min. frekvens Bergen - Arna krev kryssingsspor og dobbeltspor C4 30 min. frekvens Bergen-Voss gjeld morgon og ettermiddag (rushtid) C5 1 time frekvens Bergen-Voss gjeld dag- og kveldstid C6 Samtidig innkøyring på kryssingsspor alle kryssingsspor må vere 600 meter lange C7 Rutesamordning med buss/flåmsbana viktig for tilrettelegging av saumlause reiser C8 Vidareutvikle konsept-tilbod fritidsreiser ski, sykkel osb. D. Takst- og billetteringssystem Saman med nytt drifts- og ruteopplegg, må Vossebanen sikrast samordna takst- og billetteringssystem med øvrig kollektivtilbod i fylket og evt. på tvers av fylkesgrenser. Målet er mest mogleg saumlause reiser med enkel og tidssparande overgang mellom tog, buss, bybane, og båt. Tiltak Kommentar D1 Samordna takstsystem skal gi eit enklare og meir attraktivt kollektivsystem D2 Samordna billetteringssystem enkel og tidssparande overgang mellom ulike kollektive reisemiddel E. Stasjons- og knutepunktsutvikling Stasjonane på Vossebanen skal vere tilpassa alle grupper av reisande; arbeidsreiser, fritidsreiser og turistar. Om lag 20 prosent av oss har vanskar med å nytte kollektivtransport grunna manglande tilgjenge. Det er ei nasjonal målsetting at universell utforming skal vere integrert i all norsk samferdselspolitikk. Stasjonane og haldeplassane langs Vossebanen er i dag ikkje spesielt tilrettelagde med tanke på universell utforming. Dei viktigaste stasjonane må også sikrast svært gode overgangstilbod; til/frå buss, og bil/sykkel ( park&ride ). Langsiktig er det viktig med ein kommunal arealpolitikk som byggjer opp under grunnlaget for Vossebanen. Tiltak Kommentar E1 Universell utforming, 10 stasjonar forprosjekt viser totalkostnad på om lag 16 mill.kr. (Rambøll) E2 Sanntidsinformasjon i eit høgverdig kollektivtilbod vert ein informert om ventetid til neste tog E3 Vidareutvikle overgangstilbod god busstilkomst og park&ride må vidareutviklast på større stasjonar E4 Fortetting rundt banen og stasjonane kommunane sin arealpolitikk/kommuneplan må byggje opp undertilbodet F. Informasjon, marknadsføring og merkevarebygging God og oppdatert informasjon til alle typar reisande er viktig i eit moderne kollektivsystem. I tillegg til sanntidsinformasjon på stasjonane, må Vossebanen sikre god informasjon ombord i toga, også om Vossebanen i samhandling med øvrig kollektivtilbod. Marknadsføring og merkevarebygging er likeeins ein svært viktig del av det å skape identitet og vekst for Vossebanen. Tiltak Kommentar F1 God og oppdatert informasjon på stasjonar og undervegs på toget F2 Utvikle reiseopplevinga til dømes bruk av interaktive media til informasjon F3 Satsing på marknadsføring Vossebanen må utviklast som merkevare 19

20 Vaksdal kommune Voss kommune Voss - Myrdal - Voss Bergen - Voss - Bergen Bergen - Arna - Bergen