RISIKOVURDERINGAR I ALLMENNMEDISIN

Transkript

1 RISIKOVURDERINGAR I ALLMENNMEDISIN FOLKEHELSE Eit tema meg kald matematikk NYE OG og STYRKA mange varme OPPGÅVER aktørar FOR FOLKEVALDE OG Grunnkurs ADMINISTRASJON C Stavanger 15. april 2013 Folkevaldopplæring 8.febr Eivind Eivind Vestbø Vestbø, Finnøy legekontor

2 RISIKOBEGREPET DEN KALDE MATEMATIKKEN DEI VARME AKTØRANE

3 RISIKOBEGREPET KVANTITATIV DEL DEN KALDE MATEMATIKKEN Sannsynligheit NORMATIV DEL DEI VARME AKTØRANE Kva er farleg? Kor stor sannsynlighet skal til før noko farleg - er farleg?

4 RISIKOBEGREPET DEN KALDE MATEMATIKKEN DEI VARME AKTØRANE

5 DEN KALDE MATEMATIKKEN DIAGNOSEVERKTØYET Anamnese Kliniske funn Parakliniske funn DIAGNOSANE Diagnoselister POPULASJONEN Prevalens av nåverande sjukdom Prevalens av framtidig sjukdom

6 DEN KALDE MATEMATIKKEN DIAGNOSEVERKTØYET Anamnese Kliniske funn Parakliniske funn DIAGNOSANE Diagnoselister POPULASJONEN Prevalens av nåverande sjukdom Prevalens av framtidig sjukdom

7 DEN KALDE MATEMATIKKEN DIAGNOSEVERKTØYET Anamnese Kliniske funn Parakliniske funn

8 KVALITETEN PÅ DIAGNOSEVERKTØYET REPETERBARHET (reliabilitet, reproduserbarhet, pålitelighet) VALIDITET sensitivitet spesifisitet

9 REPETERBARHET OG VALIDITET AV ICD10 FOR DEPRESJON Deprimerte. Diagnosepos. Populasjonen

10 SENSITIVITET OG SPESIFISITET TIL AGARINKUBASJONSMETODEN 1000 individer undersøkt Gullstandardmetode viser 22 pos FRISKE 22 Sjuke 1 21 Sensitivitet 21/22=0, Spesifisitet 929/978=0,95

11 PREDIKTIVE VERDIAR NÅR AGARINKUBASJONS METODEN BLIR BRUKT KLINISK SPESIFISITET 95 % SENSITIVITET 95 % PREVALENS 2,2 % TEST POS. 1 TEST NEG Prediktiv verdi: Prediktiv verdi: 21/70= 0,3 929/930= 0,998

12 DEN KALDE MATEMATIKKEN DIAGNOSEVERKTØYET Anamnese Kliniske funn Parakliniske funn DIAGNOSANE Diagnoselister

13 DØME PÅ DIAGNOSE DIABETES TYPE Fastande blodsukker Diabetes 0 Risikant Diabetikar?

14 DEN KALDE MATEMATIKKEN DIAGNOSEVERKTØYET Anamnese Kliniske funn Parakliniske funn DIAGNOSANE Diagnoselister POPULASJONEN Prevalens av nåverande sjukdom Prevalens av framtidig sjukdom

15 POPULASJONEN Karakterisert med så som alder, kjønn, slekt, livsstil, nærmiljø, yrke, symptomer, testresultat, funn, pågåande behandling Alder og kjønn livsstil slekt incidens prevalens frisk/død

16 POPULASJONEN OG DIAGNOSTIKK I ALLMENNPRAKSIS Syke Friske Prevalens 10 % Sensitivitet 90 % Spesifisitet 90 % Falske Pos. Test positive Ekte pos. Ekte negative Test negative Falske negative

17 POPULASJONEN OG DIAGNOSTIKK I INDREMEDISIN Syke Friske Falske pos. Prevalens 50 % Sensitivitet 90 % Spesifisitet 90 % Falske negative Ekte pos. Test positive Ekte negative Test negative

18 KLINISK EPIDEMIOLOGI- ELLER POPULASJONENS ROLLE I DIAGNOSTIKKEN DEN DIAGNOSTISKE TUNNELL slekt arbeids sosial tidl. miljø klasse sjukd. Kjønn alder livsstil nærmiljø tidl. Behandl sympt

19 RISIKOBEGREPET DEN KALDE MATEMATIKKEN DEI VARME AKTØRANE

20 RISIKOSAMFUNNET Filosof Arild Utaker: Eit trygt velferdssamfunn der små sannsynligheter for farlege hendingar likevel blir vurdert som farlege

21 RISIKOMEDISIN Mediamedisin Garantimedisin Jusmedisin

22 MEDIAMEDISIN Lita sansynlegheit for at noko som verkeleg farleg skal finna stad, blir framstilt som farleg

23 DØME PÅ MEDIAMEDISIN Dagbladet 11. juli 2002 Sjokkrapport om østrogen

24 SJOKKRAPPORTEN I TØRRE TAL WHI-studien ABSOLUTT RISIKO for hjerte-karsjukdom,brystkreft og hjerneslag pr pasientår HRT PLACEBO Hjerte og karsjukdommar 3,7 3,0 Hjerneslag 2,9 2,1 Brystkreft 3,8 3,0

25 GARANTIMEDISIN Ein klinisk praksis som legg hovedvekta på å ikkje oversjå sjukdom med lite vekt på dei negative konsekvensene dette har.

26 GARANTIMEDISINEN SINE KONSEKVENSAR Ein storarta positiv Overser sjeldnare sjukdom Mange negative Den falske positiviteten Medikalisering Beiting på falske pos. Store kostnader gir liten gevinst Leiting i lågprevalent landskap er eit etisk dilemma

27 GARANTIMEDISINEN SINE KONSEKVENSAR Ein storarta positiv Overser sjeldnare sjukdom Mange negative Den falske positiviteten

28 FALSK POSITIVITET DØME 1 Konsekvens av å ta 6 prøver med god spesifisitet på 0,95 av ein person som er frisk 0,95x0,95x0,95x0,95x0,95x0,95 = 0,76 1-0,76 = 0,26 Det er 26 % sjanse for at ein av prøvene er falsk positiv.

29 FALSK POSITIVITET DØME 2 Korrekte svar med ein test med sensitivitet og spesifisitet på 90 % ved prevalensar 1 til 10 av 1000 Prevalens pr Prosent ekte positive Eivind Vestbø,

30 GARANTIMEDISINEN SINE KONSEKVENSAR Ein storarta positiv Overser sjeldnare sjukdom Mange negative Den falske positiviteten Medikalisering

31 MEDIKALISERING Noceboeffekten Atribueringseffekten Langtidseffekten Kultureffekten

32 GARANTIMEDISINEN SINE KONSEKVENSAR Ein storarta positiv Overser sjeldnare sjukdom Mange negative Den falske positiviteten Medikalisering Beiting på falske pos. Store kostnader gir liten gevinst

33 BEITING PÅ FALSKE POSITIVE Freistande god inntening, liten risiko, nøgd pasient men Når indikasjonane for behandling eller testing blir å redusere ein utryggleik som vi sjølve har skapt, øver vi vald på vår eigen faglege intregitet. ( S.Hunskår) og alternativkostnaden er stor

34 GARANTIMEDISINEN SINE KONSEKVENSAR Ein storarta positiv Overser sjeldnare sjukdom Mange negative Den falske positiviteten Medikalisering Beiting på falske pos. Store kostnader gir liten gevinst Leiting i lågprevalent landskap er eit etisk dilemma

35 LEITING I LÅGPREVALENT LANSSKAP ER EIT ETISK DILEMMA Syke Friske Før test Test positive syke Test Test positive friske Test neg. syke Test positive Test negative Etter test

36 JUSMEDISIN Redsla for å bli saksøkt for å oversjå sjukdom Kvar ligg eigentleg faren? Vi kan gjera 5 typer feil der ein type er ein psevdofeil (kunnskapsfeil, logistikkfeil, kommunikasjonsfeil, journalfeil, og psevdofeil).

37 bilde4 Beine vegen mot soloppgangen fører ikkje fram i klinisk praksis. Beslutningsteorien kronglar det til. Vi må vita kvar vi er i landskapet for å koma trygt vidare. Lykke til med navigasjonen