«Skya» har landa. DIGITAL VERD: I dag er nesten alt du gjer innom ei datamaskin. Men kvar er desse datamaskinene? Firda har besøkt «Skya».

Transkript

1 13 GOD LOKALKOKKEN Møt Kari Støfringsdal SIDE FRISPARK Av Knut Magnussen SIDE 20 SKRIVEKLØE av Ingvild R. Myklebust SIDE 21 BLIKKET av Bent Are Iversen SIDE 21 FOTO : BENT ARE IVERSEN «Skya» har landa DIGITAL VERD: I dag er nesten alt du gjer innom ei datamaskin. Men kvar er desse datamaskinene? Firda har besøkt «Skya». SIDE 14 TIL 17

2 14 FIRDA SNART KLARE: Dagleg leiar i Bluefjords, Edvin Brun, står her saman med salssjef i Serit Fjordane IT, Harald Gil Sætre, og dagleg leiar i same firma, Dagmunn Fauske. Dei slår snart på straumen i det nye datasenteret. Om lag seks kilometer frå Gaupne, oppover Jostedalen, ligg der eit lite blått bygg. Det er ein usannsynleg stad for eit kontor. Eigentleg også for eit lagerbygg. Langt frå det meste som treng lagring. Men det er eit lager. Og det som er lagra der har lite med Jostedalen å gjere. Ikkje kan du ta på det heller, sjølv om det er alt frå vaskefiller, musikk, flyreiser og kartposisjonar, til bedriftsløyndommar og kanskje din helseinformasjon. For eigentleg er det berre nullar og eitt-tal på rekke og rad, i store svarte boksar. Tal som lagar system, held oversikt og utfører oppgåver. REPORTASJE TEKST: Frode Grimelid FOTO: Bent Are Iversen «I SKYA», blir det sagt. Alt blir sendt til, og henta frå, skya. Og det skjer så raskt, at det nesten er som om alt ligg inne i telefonen eller pc-en din. Større og større datamengder, går fram og tilbake mellom dingsane våre og «skya». Truleg er det få som tenker mykje på kvar ho er, denne skya. Men somme brukar svært mykje tankekraft på akkurat det. Mange av kundane våre er opptekne av å vite kvar verdiane deira er, seier Dagmunn Fauske, dagleg leiar i Serit Fjordane IT, som lagrar data for ei rekke bedrifter. I dag har dei to datarom. Eitt i Førde og eitt i Gaupne. No vil dei ha plass til å vekse. Kapasiteten er sprengd. Kundane krev dessutan meir og meir av dei. Driftsstopp er ikkje akseptabelt. Alt må vere tilgjeng eleg. Døgnet rundt. Kvart einaste sekund. Og med lysets hastigheit. NOR TEKSTIL-SJÅFØREN hoppar ut av bilen og går inn på bensinstasjonen. Han bøyer seg ned, plukkar opp golvmatta ved døra og tar ho med seg tilbake til bilen. Slike matter, vaskefiller, dukar og serviettar finst på butikkar, kontor, hotell over heile landet. Det blir nokre millionar gjenstandar, som selskapet helst må ha god kontroll på. På vaskeriet blir alt registrert, før det går gjennom vaskemaskinene og ut igjen i bilane i andre enden, på veg tilbake dit dei kom frå. Nor Tekstil er ei av vestlandets største bedrifter, med hovudkontor i Florø og 17 vaskeri over heile landet. Informasjonen, som held styr på alt, ligg på nokre harddiskar i Førde. Snart skal dei flyttast til Jostedalen i Luster. Kvifor? Fordi her er det sikkert. Om systemet ikkje fungerer, blir det ganske kritisk. Vi kan klare oss ein time, men etter det, begynner det å balle på seg, seier Dag Atle Bøe, som jobbar med IT i Nor Tekstil. Er systemet nede over lenger tid, får dei ikkje fakturert og heller ikkje tatt nye bestillingar. Alt stoppar opp. SERIT FJORDANE IT og Enivest har investert, og eig til saman 35 prosent, av selskapet Bluefjords. Og det er Blue-

3 15 ANONYMT: Dei færraste vil gjette kva dei køyrer forbi om dei tek turen opp i Jostedalen, men her ligg det fleire hundre tusen songar, millionar av tekstmeldingar og informasjon om nesten alle vaskefiller i heile Norge. Ved foten av fjellet, inne i ein dal, der vatnet og krafta ein gong la grunnlaget for annan industri. No startar der eit nytt eventyr... BLUEFJORDS Selskapet Bluefjords AS er eigd av ei rekke investorar. Største investor er Serit Fjordane IT AS, med kring ein fjerdedel av aksjane. Elles er Enivest AS, som nettopp har kjøpt seg inn med ti prosent, ein stor eigar. Andre investorar er Aaberge Invest AS, Bach AS, Arne Myklebust AS og Sand Hill Service. Bluefjords har investert 35 millionar i datasenteret i Jostedalen. Det inkluderer ikkje datautstyret, som dei som leiger plass stiller med. Serit Fjordane IT er blant leigetakarane, som tek med seg mange bedrifter inn i datasenteret. Senteret skal vere klart for opning i løpet av mars i år. fjords som eig datasenteret i Jostedalen. Fjordane IT og Enivest er også mellom selskapa som skal leige hybel for datautstyret sitt i det vesle blå lagerbygget. I dag står det 66 hyblar i bygget. Ein slik hybel, eller eit stort svart høgskap, kan lagre all informasjonen i ein heil kommune. Innanfor dei fire brannsikre veggane, i dei 66 hyblane, kan all informasjon frå alle bedrifter og offentlege institusjonar i heile fylket få plass. Det trur Fauske at fleire og fleire vil nytte seg av. SJØLV OM datasenteret kan romme eit heilt fylke, er det lite i sin klasse. Likevel er alt bygd i full skala, for målet er å utvide. Hundre mål er tilgjengeleg for utbygging. Bluefjordssjef Edvin Brun håpar i alle fall på eitt lagerbygg til. Det får han, om utviklinga held fram, og fleire vel å plassere informasjonen sin hos han, framfor hos seg sjølve. Kommunane i Sunnfjord har allereie samla alt utstyret ein stad, det er berre første steg på vegen, meiner Fauske. I Bluefjords trur dei både offentlege etatar og private bedrifter vil slite med å halde eige utstyr. Dei trur det blir billegare og sikrare å lagre informasjonen i datasenter, framfor eigne datarom. Her bygger vi med heilt anna utstyr, og med ein heilt annan kvalitet, enn om ein skal bygge eit datarom på seks kvadratmeter, seier Brun. SYS-IKT ER eit samarbeid mellom ni kommunar. Åge Klausen er sjef for datatrafikken til desse ni kommunane, og har passa på å lagre informasjonen to stader. Utfordringa er tryggleik.

4 16 FIRDA KJØLING: Temperatur er vanlegvis ei stor utfordring og er svært energikrevjande. Her skal dei to kjølemaskinene gjere jobben på ned mot ti prosent av det totale energiforbruket. Det er difor ikkje utenkeleg for oss å finne fleire lagringsplassar i framtida, seier han. Det er mange ting som skal vurderast før ein bestemmer seg for kvar ein vil lagre informasjonen sin. Er det sikker straum? Er personopplysningar sikre? Det finst etter kvart mange tilbod, men vi har den ekstra utfordringa at personopplysningar må vere sikre. Då er det lettare innanlands. Eg kjenner ikkje tilbodet i Luster så godt, men dei har den store fordelen med mykje tilgjengeleg kraft, spørsmålet er kva som skjer om ei gravemaskin grev over datakabelen? VI er livredde for alt som berre er ein, seier Brun. To av alt og det beste av det beste. Det er filosofien i Bluefjords. Krava til sikker lagring, blir berre strengare og strengare. Bluefjords har difor grave ned sin eigen kraftleidning, direkte frå Leirdøla kraftverk, berre nokre hundre meter vekke. Eit punkt der tre ulike kraftverk matar inn straum. I tillegg er anlegget kopla på det vanlege straumnettet. Kvar av linjene er knytt til bygget med eigen trafo. Skulle det likevel gå gale, står det 80 batteri klare, som liknar bilbatteri. Dei kan ta over nokre minutt, medan dieselaggregatet startar opp. Bluefjords er kopla til resten av verda gjennom det vanlege fibernettet, men dei har også grave ned eigen fiber, som ikkje kjem i nærleiken av den andre. Dei går separate vegar heilt til Oslo. Inga gravemaskin på ville vegar, skal få stoppe Link mobility As Sender tekstmeldingar for bedrifter, kommunar, skular og liknande over heile landet. Mellom anna sender dei alle meldingane for Wideroe. Nor Tekstil Har kontor i Florø, Drammen, Ski, Oslo, Kristiansand, Skien, Sogndal, Bergen, Mongstad, Voss, Valen, Stavanger, Trondheim, Molde, Ålesund og Bodø. All datatrafikk skal gå til Luster. Pretre As Trevarebedrift med kontor i Stryn, Gausdal, Steinkjer, Tvedestrand. Airlift Kontor i Gaular, Kinsarvik og på Ljosland. dataflyten til og frå skya i Jostedalen. Det er eit stort ansvar, men eg søv godt om natta, seier Brun. "Det er eit stort ansvar, men eg søv godt om natta DAGMUNN FAUSKE Serit Fjordane IT KORTREIST STRAUM er den store fordelen. Det reduserer sjansen for utfall, fordi det er enkel tilgang og fleire koplingar. Det er også meir energieffektivt, for di ein slepp straumtapet på vegen. Pris er eit tredje moment. Fordi dei eig linja si sjølve, slepp dei unna ein del nettleige, om ikkje all. Vi kan dessutan garantere at straumen er grøn, fordi han ikkje er blanda med resten av straumnettet, seier Brun. Ein annan viktig ting, er fredelege tilhøve og lovverk, som vernar informasjonen. Det finst mange datasenter i verda, men skya må vere ein stad, og mange av dei største sentera ligg i USA. Eit land med eit anna regelverk enn Norge. No bygger teknologigiganten Apple eit stort datasenter i Danmark, basert på billeg straum frå Norge. Men som SYS- IKT, og andre som forvaltar persondata er svært merksame på, er også landegrenser viktig for kvar ein plasserer informasjonen sin. Her vil det også vere kundar som

5 17 STRAUM: To straumlinjer kjem inn i huset. Dei har kvar sin trafo og kjem inn gjennom kvart sitt rom. Her ser du ein av dei to straum-«leidningane». ikkje vil ha namnet sitt offentleg. Ingen skal vite kvar dei har sin intellektuelle kapital, seier Brun. Men namnet på Fjordane IT sine kundar får vi vite namnet på. Det er mellom andre Nor Tekstil, Firda Billag, Phonofile, Bach Technology, Link mobility og Airlift. Somme av desse bedriftene samlar og sender informasjon til og frå heile verda. Kartet viser eit utval av den informasjonsstraumen som no skal innom Jostedalen, og det er berre kundane til Fjordane IT som fyller nokre få av hyblane. Resten skal leigast ut til konkurrerande bedrifter. DU VANDRAR ned avgangshallen på Gardermoen, og i lomma tikkar det inn ei melding. Flyet heim att til Bringeland er forseinka. Du setter deg ned ved utgangen og tar fram mobilen igjen. Øyretelefonane kjem fram, og du spelar av ei låt av bandet «Highasakite». No har du allereie vore i kontakt med datasenteret i Jostedalen to gongar. Det er her tekstmeldinga kjem frå, og det er her musikken blir distribuert frå. Her finst det datamaskiner, som overvakar kva radiostasjonane spelar. Radiostasjonar som ligg så langt vekke som i Sør- Amerika. Datasenteret hentar allereie verda til Luster, så får vi sjå kven andre som vil ha plass oppe i dalen. "Her vil det også vere kundar som ikkje vil ha namnet sitt på trykk, ingen skal vite kvar dei har sin intellektuelle kapital EDVIN BRUN Bluefjords Bach Technology Hentar informasjon frå 4500 radiostasjonar i Europa, radiostasjonar i Nord-, Sør- og Mellom-Amerika og 1900 radiostasjonar i resten av verda. Phonofile Phonofile har avtalar med meir enn 1500 plateselskap over heile verda. Dei distribuerer over låtar for ulike artistar.