Volda Kommune Årsbudsjett 2013 Økonomiplan

Transkript

1 Volda Kommune Årsbudsjett 2013 Økonomiplan Rådmannen sitt budsjettframlegg til Formannskapet

2 Innhold 1 INNLEIING ØKONOMISKE RAMMEVILKÅR FINANS FONDSMIDLAR NETTO DRIFTSRESULTAT OG RESULTATGRAD STATSBUDSJETTET FOR FRIE INNTEKTER GENERELLE STATSTILSKOTT KOSTRA (Volda kommune samanlikna med andre kommunar) FOLKETALSUTVIKLING STRATEGIAR FOR Å SKAPE BEREKRAFTIG ØKONOMI MÅL OG RAMMESTYRING INNLEIING BUDSJETTRAMMER SAMORDNING OG UTVIKLINGSSTABEN LØN OG PERSONALSTABEN ØKONOMISTABEN SERVICEKONTORET SKULEAVDELINGA BARNEHAGEAVDELINGA HELSEAVDELINGA NAV BARNEVERNSAVDELINGA PLEIE OG OMSORGSAVDELINGA (PLO) EIGEDOMSAVDELINGA LANDBRUKSAVDELINGA KULTUR- OG NÆRINGSAVDELINGA KOMMUNALTEKNISK KART, OPPMÅLING OG BYGGESAK BRANN OG REDNING ANSVARSOMRÅDE 80 (FELLES UTGIFTER OG INNTEKTER) INVESTERINGAR

3 1 INNLEIING Komande økonomiplanperiode vil for alvor synleggjere at kommunen må gjere tiltak for å skape økonomisk berekraft. Volda kommune yter i dag gode tenester. Kommunen skal også i åra framover yte tilfredsstillande tenester, men da til ein lågare kostnad og til ein standard som er god nok. Økonomiplanen skisserer eit strategiprogram for balanse i økonomien samtidig med eit høgt investeringsnivå med Øyra skule som den største enkeltinvesteringa. Kommunestyret har bedt rådmannen frigjere 1 % av brutto budsjett for avsetjing til driftsfond i 2013 (ca 6 mill). Tanken er god, men med bakgrunn i den faktiske situasjonen så vil dette ikkje vere realistisk å kunne få til på så kort tidshorisont. Det ville resultere i kuttforslag som ikkje er realistiske, og som ville skape stor utryggheit og reaksjonar frå innbyggjarane, brukarane og pårørande, og som i alle høve måtte trekkjast ut att i den vidare handsaminga. Det er foreslått innføring av økonomiske handlingsreglar for å styre mot ein sunnare økonomi. Det er også foreslått å setje av ressursar til å gjennomføre omstilling. Røynsler med vellukka omstillingsprosessar syner at effektuttak er avhengig av innsatsressursar kombinert med mål og evaluering av resultat. I dei 4 komande åra må Volda kommune frigjere 91,7 millionar kroner. Kommunen må i denne perioden konsentrere seg om primærtenestene. Kommunen har høgare dekningsgrad på omsorgsbustader og sjukeheimsplassar enn gjennomsnittet og høgare enn anbefalt norm. Kommunen treng derfor ikkje å bruke ressursar på å auke kapasiteten på omsorgsbustader i eldreomsorga. Det er kombinasjonen høg gjeld, dyr tenestestruktur i delar av tenesta, minsteinntektskommune og reduserte inntekter som er hovudårsaka til kommunen sin vanskelege økonomi. Til tross for at regjeringa presenterer realvekst i dei frie inntektene, så vil det for Volda verte ein realnedgang i 2013 når vi tek omsyn til dei faktorane som bind opp dei frie inntektene. Rådmannen har forståing for at rammevilkåra vert opplevd som vanskeleg. Det er mykje meir interessant å vere politikar og innbyggjar når ein kan ha forventingar om ny aktivitet og vekst. Tydeleggjering av dei økonomiske rammevilkåra synest å ha gått inn hos den enkelte. Det er ei pedagogisk utfordring også å førebu innbyggjarane på den faktiske situasjonen etter at det har vore ei forventing om at Volda kommune skulle makte å byggje og drive eit kulturhus som ville utløyse fleire millionar i årlege drifts- og kapitalutgifter. Situasjonen vart forverra da tilstandsrapporten for Øyra skule rådde til at skulebygget bør komdemnerast, og kommunen fekk derfor ei stor nyinvestering. Volda kommune må leve med historia og innrette seg på framtida. Tenestestrukturen og gjeldsbelastninga gjer at kommunen ikkje kjem unna eigedomsskatt dersom kommunen skal kunne dekkje sine utgifter, gi eit tilfredsstillande tenestetilbod etter lovverket og unngå å kome i ROBEK-registeret. Kommunestyre har til no ikkje villa gjort vedtak om utgreiing av eigedomsskatt. Rådmannen ville primært ha unngått eigedomsskatt dersom det hadde vore mogleg. Sjølv med optimal utnytting av alle andre tiltak som kutt i tenester, effektivisering og omstilling, så vil eigedomsskatt uansett vere tvingande nødvendig for å balansere økonomiplanen med dei utfordringane som kommunen står overfor. Utset kommunestyret å innføre denne 2

4 inntektskjelda, vil situasjonen akkumulere seg og det vil ta lenger tid å kunne skape det handlingsrommet som må til for å drive tenestene forsvarleg og samtidig utvikle kommunen. Det er lagt inn eigedomsskatt på verker og bruk allereie i 2013 og føreset at takseringa er gjort i løpet av første halvår. I 2014 er det lagt inn 2 promille på bustader og fritidseigedomar, og er auka til 4 promille frå og med Tabellen under viser kor mykje som er budsjettert i eigedomsskatt i økonomiplanperioden. Rådmannen gjer merksam på at dette er usikre tal. Tronge rammevilkår utfordrar samtidig kreativiteten, nytenking og felles innsats. Kommunen sit på store ressursar i form av politisk kunnskap og vilje, dyktige tilsette og handlingskompetanse i næringsliv, offentleg institusjonar og frivillige organisasjonar i samfunnet. Det vert viktig å mobilisere ressursar gjennom samarbeid og felles retning for å lyfte Volda som samfunn. I budsjettdokumentet er det utarbeidd målkart for kommunen, samt målkart for den enkelte tenesteavdeling. Dette skal byggjast ut til å inngå i eit samla styringssystem for kommunen. Malen skal forenkle og systematisere rapporteringa og oppfølging av leiing. Tabellen under viser eit samandrag av framlegget til årsbudsjett 2013/økonomplan (det justerte budsjettet for 2012 er også med). Budsjettår Frie inntekter Eigedomsskatt Generelle statstilskott Parkeringsavgift =Sum frie disponible inntekter Renteutgifter Avdragsutgifter Utbytte Tussa/verdiauke aksjer Verdiauke aksjar og obligasjonar Renteinntekter =Netto finanskostnader Økonomisk ramme før fond Avsett til Kulturhusfond Bruk av disposisjonsfond Bruk av pensjonsfond = Økonomisk ramme Netto løyving avdelingane =Resultat Det er lagt opp til investeringar på kr i økonomiplanperioden, og føreset innføring av eigedomsskat for å finansiere kapitalkostnadane (renter og avdrag) investeringane fører med seg. Investeringane i perioden er relativt høge sett i høve til kommunen sine økonomiske rammevilkår. Investeringane som er lagt inn vert sett på som nødvendige for å kunne gi tilfredsstillande tenester. Det er ei utfordring at dette er investeringar som ikkje utløyser rasjonalisering i tenester og reduserte driftsutgifter. Det er lagt inn midlar for å utgreie eit tenestesenter med sikte på å avløyse leigde lokale og utløyse 3

5 driftssynergiar. Nærare konkretisering av løysing vert å innarbeide i neste rullering av økonomiplanen. Rehabilterings- og ENØK-tiltak vil også gi gevinst på drifta av bygg. Dei tyngste investeringane er i skulebygg med rehabilitering av Volda ungdomsskule og bygging av ny Øyra skule. Øyra skule gjer at vi får eit toppår i investeringar i 2014 (kr 230 mill). Den nest største satsinga er bygging av omsorgsbustader (erstatningsbustader for Mork bustader) og omsorgsbustader tilrettelagt for brukarar med særskilte behov. Administrasjonsbygg har relativt høg prioritet med rådhus og ombygging av Gjersdalsbygget til brannstasjon. Hovuddelen av rådhusinvesteringa er oppattbygging etter brannen. Tabellen under viser fordelinga på kvart enkelt år og på investeringskategori: Byggefelt og industriområde Vatn og avlaup området Andre investeringar Totalt inkl mva Investeringane er finansiert slik som tabellen under viser: Tilskot Forsikringsoppgjer rådhuset Momskompensasjon Sum finansiering ekskl lån Låneopptak Sum finansiering Volda kommune si ordinære langsiktige gjeld vil pr utgjere kr Basert på føresetnadene i budsjett/økonomiplan- framlegget, så vil den langsiktige lånegjelda vere ca 916,3 mill kr ved utgangen av komande økonomiplanperiode. Det er usikkert kor lenge det ekstremt låge rentenivået vil vare. For 2012 er det utarbeidd prognose som indikerer at finanskostnadane vert over 40 mill kr i år (renteutgifter på 21,5 mill og avdragsutgifter på 19,7 mill kr). Den første tabellen i innleiingskapittelet viser finanskostnader på 57,8 mill kr (der renteutgiftene utgjer ca 30 mill kr) i Vi har pr 4.kvartal 2012 ei gjennomsnittleg rente på ca 3,07% på vår langsiktige gjeld. Dersom rentenivået normaliserer seg (som til dømes ei auke på ca 2%) mot slutten av økonomiplanperioden, så vil renteutgiftene auke med ytterlegare 18 mill kr i høve til det som er lagt inn i 2016! I 2.tertialrappot 2012 (PS 131/12) meldte avdelingane eit samla netto meirforbruk på ca 19,5 mill kr. Ved korrigering av budsjett 2. halvår 2012 (PS 132/12) så vart ramma til pleie og omsorg styrka med ca 2,5 mill kr. Når ein tek høgde for det, så vert prognosen redusert til eit forventa meirforbruk på ca 17 mill kr. Kvar krone avdelingane går med meirforbruk, forverrar rekneskapsresultatet tilsvarande. Det er også fleire andre faktorar som er sentrale med omsyn til det kva det endelege rekneskapsresultatet vert i Spesielt desse 2 momenta er viktige: 4

6 Pensjonskostnad/premieavvik Verdien av vår plasseringar i finansmarknaden pr Kommunen sitt disposisjonsfond (ca 13,6 mill kr) er disponert på budsjettet for I 2013 er budsjettet saldert med bruk av pensjonsfondet. Dette inneber at alle ubundne fondsmidlar er disponert. Prioriteringar på drifta 2013-budsjettet Dei viktigaste prioriteringane er prega av å få realistisk budsjettering som samsvarar med behova. Dette gjeld særleg ramma til pleie og omsorg som har vore underbudsjettert, og som no vert styrka med kr 10 mill inklusive bortfall av øyremerka tilskot til rusarbeid (kr ) Styrkinga av ramma aukar ikkje aktiviteten. Ekstraordinære utgifter knytt til ressurskrevjande brukarar vil ikkje vere fullt oppdekt, og pleie- og omsorg må gjere vesentlege tiltak for å redusere drifta. Slike tiltak vert sett i verk i 2013, men ein må bruke åra i økonomiplanperioden på å byggje ned aktivitetsnivået. Barnehage har også fått auka ramme for å dekkje opp tilskot til private barnehagar. Dette er heller ingen aktivitetsvekst. Statlege prioriteringar i skulen frå hausten 2013 (valfag 9. trinn og innføring av kulturskuletilbod i skule/sfo) er innarbeidd i ramma for skuleavdelinga. Ramma for skuleavdelinga er også styrka i samband med etablering av SFO ved Austefjord skule. Det er utover dette innarbeidd ein reduksjon ramma til skuleavdelinga på kr 3,25 mill. Det er lagt inn midlar for å gjennomføre eit større omstillingsprogram. Ein større innsats på dette er heilt nødvendig dersom ein skal omstille drifta i praksis og ta ut effekt. Ved å setje av ein kommunal eigenandel er det mogleg å få tilskotsmidlar til å gjennomføre eit større prosjekt. Omorganisering og leiarutvikling er ein del av den obligatoriske omstillinga. For å skape berekraft i helse- og omsorgstenestene vert det teke sikte på å initiere prosessar for å dreie tenestekjeda inn mot tidleg innsats og rehabilitering for å redusere utgiftsbehovet og tyngre pleiebehov. Dette vil også gi auka livskvalitet ved å utsetje redusert fysisk og kognitiv funksjonssvikt. Samla sett er det ein aktivitetsreduksjon i Det er avgrensingar i effekt på aktivitetsreduserande tiltak på eitt budsjettår, og det er derfor budsjettert med inntektsføring av pensjonsfondsmidlane for å unngå ein for brå og urealistisk overgang i reduserte tenester. Økonomiplanen Budsjettåret 2013 er oppbunde i drifta av primæroppgåvene og finansutgiftene. Det ligg såleis faktiske avgrensingar i kor mykje ein kan gjere av endringar i løpet av eitt budsjettår. Økonomiplanen gir meir rom for å leggje politikken for politiske prioriteringar. Inntektssystemet sin måte å finansiere kommunesektoren utfordrar den desentraliserte tenestestrukturen i Volda kommune. Dette er konfliktfullt og vil resultere i sentralisering av tenester i strid med det som har vore politisk prioritert i Volda kommune. Dette er vanskeleg i ein situasjon der bygdene har stor fråflytting. Under pressa rammevilkår er det kommunen sitt beste ut frå eit heilskapsomsyn som må leggjast til grunn. Det inneber overordna prioriteringar som kan opplevast som nedprioritering for bygdene. Lokale 5

7 prioriteringskonflikter vil i denne samanheng vere eit utslag av dei rammevilkåra som regjering og Storting har sett for finansieringa av kommunen. Det er i gang ein prosess på bygdeutvikling. Den politiske handsaminga av innstillinga frå arbeidsgruppa vil danne grunnlag for prioriteringar i samband med rullering av økonomiplanen for På samfunnsutviklingssida er det lagt inn investeringsmidlar i vegutbygging, vatn- og avlaupsprogrammet, utvikling av Volda sentrum, utbygging av øvre Rotset næringsområde og utbygging av bustadfelt. Kyrkja Kyrkja er ein sjølvstendig juridisk organisasjon som er ansvarleg for si drift innanfor dei tilskota som vert ytt frå kommunen. Dette er følgt opp med ei budsjetteknisk omlegging der tilskotet til Kyrkja vert budsjettert som ei driftsoverføring frå kommunebudsjettet. Det er lagt opp til same aktivitet på drifta som i 2012 korrigert for pris- og lønsutvikling. Når det gjeld investeringar i Kyrkja, så dekkjer driftsoverføringa frå kommunen Kyrkja sine kapitalkostnader med det som har vore budsjettert i Dette er prosjekt som ikkje fullt er gjennomført (mellom anna Kyrkjegardsutbygging) Ny organisasjonsstruktur Det er på gang prosess for endring av den administrative strukturen for kommunen. Budsjettet vert bygd opp etter den gamle organiseringa. Ein kjem attende til tilpassing av budsjettkontostruktur til den nye organiseringa når rådmannen har gjort vedtak om korleis den administrative hovudstrukturen skal verte. 6

8 2 ØKONOMISKE RAMMEVILKÅR Vi skal i dette kapitelet sjå på faktorar som er avgjerande for den økonomiske handlefridomen vår: Finans Fondsmidlar Statsbudsjettet 2013 Frie inntekter Generelle statstilskott Folketalsutvikling Vi skal i tillegg sjå på Volda kommune i høve til andre kommunar ( KOSTRA). 2.1 FINANS Volda kommune har ei slik samansetjing av langsiktig lånegjeld pr : Langsiktig gjeld Pensjonsforpliktingar Lånegjeld Sum langsiktig gjeld Dei kommunale rekneskapsreglane vedkommande pensjon blei endra i Som eit resultat av dette er pensjonsforpliktingar nå definert som langsiktig gjeld i balanserekneskapen til kommunen, jfr tabellen ovanfor. Ein kan grovt sagt seie at den langsiktige lånegjelda til kommunesektoren kan delast inn i 2 kategoriar, sjå tabellen under. Vi har ordinære lån som vert nytta til å finansiere investeringane til kommunen. Desse utgjorde ca 637 mill kr ved pr Den andre kategorien er formidlingslån, og er Husbanklån som etter bestemte vilkår blir lånt ut vidare til innbyggjarane. Avdrag og renteutgifter vi betaler til Husbanken skal i prinsippet vere lik avdrag og renter vi mottar frå låntakarane. Volda kommune si langsiktige gjeld til låneinstitusjonar er som vist i tabellen under: Langsiktig lånegjeld ordinære lån Formidlingslån Sum langsiktig lånegjeld

9 Ved utgangen av 2011 utgjorde Volda kommunes låneportefølje kr KLP/Kommunekreditt er valt bort som långjevar frå desember 2010, etter at dei auka marginen på sine lån. Vi har no heile vår ordinære lånemasse i Kommunalbanken. Det er ikkje heile den ordinære langsiktige lånegjelda som belastar økonomien til kommunen. Vi kan vise det ved å ta utgangspunkt i tabellen under: Ordinære langsiktig lånegjeld Omsorgssatsing VAR-området Grunnskolereform Kyrkjebygg Investering i skulebygg (2001) Lån som belaster kommunens økonomi Sum Det er abonnentane som gjennom avgiftene betaler finanskostnadene innanfor VAR.området. 54,3 mill kr av den ordinære lånegjelda er knytt til VAR (Vann, Avløp Renovasjon)- lån. Fram til 2017 vil vi få over 6 mill kr i rentekompensasjon frå staten vedkomande investeringar (kr ) i samband med grunnskulereforma 97. Dei neste 30 åra vil vi få tilskott på ca 51 mill kr (+ renter) frå staten i samband med investeringar i omsorgsbustader og omsorgssenteret. I tillegg får vi rentekompensasjon i 20 år (på grunnlag av et eit beløp opphavleg 24,6 mill kr) vedkomande investeringar i skulebygg (ordninga vart innført i 2001). Tabellen under viser låneopptak i perioden Inneverande år er også med: År Beløp Kommentar Redusert låneopptak Inkluderer kr i ikke oppttatte lån fra Inkluderer kr i ikke opptatte lån fra Sum Tabellen under viser korleis den langsiktige gjelda vil utvikle seg i neste økonomiplanperiode dersom rådmannen sitt forslag til investeringar i perioden vert vedteken Ordinær lånegjeld pr 1 januar Planlagte ordinære låneopptak Minimumsavdrag Korrigering avdrag = Estimert lånegjeld pr 31. desember Gjennomsnittlig rentesats 3,36 % 3,05 % 3,14 % 2,90 % 3,22 % Renteutgifter

10 Tabellen ovanfor viser berre kommunen sine ordinære lån som er med talgrunnlaget t tabellen ovanfor. Startlåna frå Husbanken er ikkje med. Det er berre 40 mill kr av årets låneopptak som er gjennomført. Finansutgifter 2012(*) Renter investeringslån Renter formidlingslån Sum renter Avdrag investeringslån Sum finansutgifter (*) = Renteutgiftene for 2012 er prognose, og er mindre enn det budsjetterte beløpet Renteutgifter Kommunens samla låneportefølje vil vere på kr pr november Heile lånemassen er i Kommunalbanken. Dei ulike låna har forskjellig løpetid og kjem til forfall slik: Saldo Utløpsdato Kommunalbanken 3 mnd NIBOR desember 2025 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR desember 2025 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR desember 2025 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR juni 2030 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR september 2022 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR mars 2031 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR desember 2036 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR september 2037 Sum Låneportefølja er bygd opp av lån med flytande rente basert på 3M nibor. Denne renta vert lagt til eller trekt frå ein margin etter avtale med långjevar. Hausten 2012 er marginen på låna pluss 0,20 prosentpoeng. Når det gjeld fastrenter er desse etablert som rentebytteavtaler (renteswapper). Desse er slik at kommunen mottar flytande rente lik 3M nibor frå motparten (banken) og betaler den faste, avtalte renta tilbake (til banken). Dette gir kommunen lågare fastrentekostnad, samanlikna med ordinære fastrentelån. Renteswappene har eit omfang som gjer at forholdet mellom lån med fast- og flytande rente er 38/62 ved utløpet av

11 Volda kommune har 2 aktive rentebytteavtaler (renteswapper) : Volda kommune inngikk ei rentebytteavtale med DNB Nor i Startdato var Volda kommune betaler fast rente på 4,54% til banken (av eit beløp på 50 mill kr). Banken betaler flytande rente (3 mnd Nibor) av eit beløp på 50 mill kr til Volda kommune. Denne rentebytteavtalen har sluttdato Volda kommune inngikk ei rentebytteavtale med DNB Nor i Startdato var Volda kommune betaler fast rente på 4,25% til banken (av eit beløp på 200 mill kr). Banken betaler flytande rente (3 mnd Nibor) av eit beløp på 200 mill kr til Volda kommune. Denne rentebytteavtalen har sluttdato Sommaren 2011 inngikk Volda kommune 2 framtidige rentebytteavtaler: Volda kommune inngikk ei rentebytteavtale med Sparebank 1 SMN i juli Starttidspunkt er desember Volda kommune betaler fast rente på 4,33% til banken (av eit beløp på 50 mill kr). Banken betaler flytande rente (3 mnd Nibor) av eit beløp på 50 mill kr til Volda kommune. Denne rentebytteavtalen har slutttidspunkt desember Volda kommune inngikk ei rentebytteavtale med DNB NOR i august Starttidspunkt er desember Volda kommune betaler fast rente på 4,47% til banken (av eit beløp på 50 mill kr). Banken betaler flytande rente (3 mnd Nibor) av eit beløp på 50 mill kr til Volda kommune. Denne rentebytteavtalen har slutttidspunkt juni I tillegg har kommunen kjøpt FRA-kontraktar som sikrar rentenivået ca 1/4 av den flytande lånemassen for perioden mars 2012 til desember 2012 (9 av 12 månader i budsjettåret). Handelen bidrog til å redusere usikkerheita på rentekostnader for denne perioden. Men denne kontrakten har altså utgått frå og med budsjettåret Kommunens renteutgifter i økonomiplanperioden avhenger også av nivået på den flytande renta. Kommunen nytter forwardkurven (FRA- framtidig renteavtale) for å anslå framtidig flytande rente. FRA ene viser kva nivå man faktisk kan sikre den framtidige flytande renta på. Såleis illustrerer forwardkurven den samla forventning til framtidig kortrente hos aktørane i marknaden, både långjevarar og låntakarar. Kommunen si låneportefølje har i 4. kvartal 2012 ei gjennomsnittsrente på 3,07%. Denne rentesatsen fremkommer som eit veid gjennomsnitt mellom prisen på flytande lån (basert på 3M niborrente - pt 2,13% inkludert margin) og eksisterende fastrenter (hovedsakelig på 4- tallet). I økonomiplanen er det lagt til grunn en "hold-til-forfall"-strategi for eksisterande fastrenter. De gjeldende fastrentene er følgelig videreført i som kostnad økonomiplanen - heilt frem til dei har forfall. 10

12 Kostnaden på lån med flytande rente er rekna ut frå markedets prising av fremtidig nivå på 3M niborrente. Grafen nedenfor illustrerer markedets prising av fremtidig korterente i kurven kalt "3 mnd fwd rente". I tillegg fremgår Norges Bank sitt siste anslag (31. oktober) på utviklingen i fremtid 3M niborrente i kurven kalt "Norges Bank PPR3 2012". I tillegg til niborrenten betaler kommunen ein margin, som i haust har auka til +0,20 prosentpoeng. Denne marginen har ikkje vore høgare tidligare, men er på grunn av gjeldande marknadsforhold lagt til grunn som eit anslag for hele økonomiplanperioden. Grafen illustrerer forventninger om eit relativt lågt rentenivå i første del av økonomiplanperioden. Forwardkurven er foretrekt som grunnlag for framtidig kostnadsnivå på flytande lån (fremfor anslag fra f.eks. Norges Bank) fordi den representer eit prisnivå kommunen faktisk kan velje å foreta sikringsforretninger på. Kommunane formidlar Startlån frå Husbanken. Renta kommunen betalar til Husbanken er noko høgare enn det låntakarane betalar til kommunen. Renteutgiftene er difor budsjettert kr høgare enn renteinntektene (sjå neste tabell). Avdrag investeringslån Volda kommune budsjetterer med minimumsavdrag på sine langsiktige lån. Verdien av anleggsmidlane (bygningar, transportmidlar etc) og levetida til desse, er avgjerande for kor mykje vi må betale i årlege avdrag. Minimumsavdrag kan bli rekna ut ved 2 ulike metodar, forenkla metode og avansert metode. Volda kommune nyttar metoden som gir den lågaste avdragsbelastninga pr år (avansert metode). Det endelege talet vil først vere klart ved 11

13 avslutning av rekneskapen for det enkelte år. Minimumsavdraget vart kr i 2011, og er budsjettert med 19,7 mill kr i Minimumsavdraga aukar sterk i komande økonomiplanperiode. Finansinntekter Tabellen under viser dei budsjetterte finansinntektene for dei neste 4 åra: Renteinntekter formidlingslån Ordinære renteinntekter Utbytte Tussa Nomimell verdiauke aksjar/obligasjonar Sum Renteinntekter Startlån (Husbanken) Renteinntektene er det låntakarane betalar i renter. Dette skal samsvare nokolunde med det kommunen har i renteutgifter til Husbanken. Men det viser seg at renteinntektene har vore lågare enn renteutgiftene. Ordinære renteinntekter Det er budsjettert med 2,1 mill kr i renteinntekter i 2013 og Tilsvarende tal for 2014 og 215 er 2,7 mill kr pr år. Utbytte Tussa I 2011 fekk Volda kommune kr (kr pr aksje) i utbytte frå Tussa. I 2012 ser det ut til at vi vil få eit utbytte på (kr pr aksje). I 2013 er det budsjettert med eit utbytte på kr (kr pr aksje). Utbytte frå Tussa er lagt inn med kr pr aksje kvart år i dei 3 siste åra i økonomiperioden (kr ). Dette er gjort med bakgrunn i styret sine tidlegare signal om langsiktig utbyttestrategi der ein legg til grunn det høgaste av kr pr aksje eller 60 % av overskot etter skatt. Det vert arbeidd med eigarstrategi for Tussa som også bør leie til ny aksjonæravtale. På noverande tidspunkt kan overslaget over utbytte vere usikkert.. Aktiva (plasseringar i aksjefond, obligasjonsfond og pengemarknadsfond) Verdiauken har vært veldig stor i perioden I 2008 måtte vi utgiftsføre ein verdireduksjon på 7,7 mill kr på våre plasseringar i aksjar, obligasjonar og pengemarknadsfond. I 2009 snudde det igjen, og vi kunne inntektsføre ei verdiauke på ca 8,3 mill kr. I 2010 var avkastninga ennå større (ca 11,5 mill kr). I 2011 måtte vi på nytt bokføre eit tap (3.3 mill kr). 12

14 Det har vore veldig ustabilt på Oslo Børs i kvartal var veldig bra, men så gjekk det dårlegare i 2. kvartal. Forklaringane til det er fleire. Men det er i all hovudsak knytt til oppblomstring av eurokrisa, og usikkerheit rundt den økonomiske veksten i Europa, USA og Kina.) Det var ei positiv utvikling i 3. kvartal. Indeksen på børsen er i skrivande stund (8 november kl.13.50) ca 438(var ca 385 ved siste årsskiftet). Det er budsjettert med ei årleg avkastning på 4,25 mill kroner på våre plasseringar i aksje, pengemarknad og obligasjonsmarknaden for kvart år i neste 4 års periode. Dette er 2 mill kr mindre enn i det opphavlege budsjettet for 2012 (kr , men justert ned til 0 i løpet av året). Det er 2 hovudforklaringar på at rådmannen tilrår å redusere den budsjetterte årlege avkastninga: Vi har som omtalt ovanfor stor global usikkerheit i finansmarknadane. Likviditeten vert strammare framover, og vi må vekte oss ned i plasseringane (vi hadde plasseringar på ca 100 mill kr ved siste årsskifte). Ved inngangen til 2012 var våre plasseringar verdsett til 99,4 mill kr. Frå og med 26. januar 2012 er Volda kommunes portefølje delt mellom Storebrand og DNB. Ved utgangen av andre tertial 2012 var fordelinga på de ulike aktivaklassene / de to delporteføljane slik: Totalporteføljen Aktiva Verdi pr * Andel Sum aksjefond ,90 % Sum obligasjonsfond ,17 % Sum pengemarknadsfond ,20 % Sum eigedom og alternative investeringar ,73 % Sum totalt ,00 % * Marknadsverdi pr

15 Storebrand Aktiva Verdi pr * Andel Storebrand Vekst ,66 % Delphi Global (Delphi Verden) ,54 % Storebrand Verdi ,94 % Sum aksjefond ,14 % Storebrand Global Obligasjon A ,01 % Storebrand Norsk Kreditt IG ,27 % Storebrand Stat A ,81 % Storebrand Obligasjon ,50 % Sum obligasjonsfond ,59 % Storebrand Likviditet ,09 % Storebrand Rente ,80 % Sum pengemarknadsfond ,89 % Storebrand Agfix class A ,62 % Storebrand Eiendomsfond Norge KS ,77 % Sum totalt ,00 % * Marknadsverdi ekskl. valutaterminkontraktar og bankbehaldningar. DNB Aktiva Verdi pr * Andel DnB Norge Selektiv (II) ,24 % DnB Global (III) ,82 % DNB Nordic Technology ,72 % DNB USA ,82 % Sum aksjefond ,61 % DnB Obligasjon (III) ,19 % Sum obligasjonsfond ,19 % DnB Likviditet (IV) ,64 % Sum pengemarknadsfond ,64 % Sum rentefond ,82 % DNB TMT Absolute Return NOK ,57 % Sum totalt ,00 % * Marknadsverdi per eksklusiv opptjent rente norske rentefond 14

16 Formålet med de to delporteføljane er å diversifisere våre investeringar (det vil sei etablere ein bredt samansatt verdipapirportefølje) og ha moglegheit for å samanlikne dei to forvaltaranes resultat over tid. For å kunne evaluere forvaltarane si avkastning i forhold til marknaden elles, er det etablert eit sett av førehandsdefinerte referanseindeksar. Ein referanseindeks gir uttrykk for en veid samansetning av verdipapira (f.eks. aksjar) i ein marknad. Endringar i indeksens verdi viser marknadens utvikling i gjennomsnitt. Storebrand har levert ein totalavkastning på 5,66 % mot indeks 4,46 % hittil i år det vil sei ei meiravkastning på 1,20 %. DNBs totalavkastning er 2,28 % mot indeks 2,53 %, ei mindreavkastning på 0,25 %. Sistnemntes avkastning må sjåast i lys av at delporteføljen først ble etablert FONDSMIDLAR Volda kommune hadde ved utgangen av 2011 over 146,5 mill kr på ulike fond: Ubundne driftsfond Bundne driftsfond Ubundne investeringsfond Bundne investeringsfond Sum Det er 4 ulike fond i kommunerekneskapen: Bundne driftsfond Ubundne driftsfond (inkludert disposisjonsfond) Ubundne investeringsfond Bundne investeringsfond Bundne driftsfond Bundne driftsfond kan berre brukast til bestemte formål i driftsrekneskapen. Pr hadde Volda kommune ca 33,4 mill kr i bundne driftsfond (fordelt på 114 ulike fond). Dei store fonda her er: Sjølvkost området kloakk er på 6,3 mill kr. Fond for kompensasjonsmidlar for næringslivet i Volda (auka arbeidsgjevaravgift) utgjorde litt over 4,35 mill kr. Konsesjonsfond for kraftfondet utgjer i underkant av 1,2,mill kr. Samordning og utviklingsstaben har over 8,1 mill kr i bunde driftsfond knytt til integrering av flyktningar. 15

17 Ubundne driftsfond Ubundne driftsfond er sett saman slik: Fond ungdomsrådet Pensjonsfond Disposisjonsfond Sum Disposisjonsfond Disposisjonsfond kan nyttast fritt på både investering og driftsbudsjettet. Eit viktig føremål til disposisjonsfondet er å kunne møte svingingar på børsen. I 2001 og 2002 var det generell verdinedgang på desse marknadene, medan det i tidsrommet var vore sterk oppgang var som kjent eit år med stor nedgang. I 2009 klarte vi å ta igjen verdireduksjonen frå Oppgangen fortsatte i 2010, men måtte på nytt bokføre ein verdireduksjon i 2011 (ca 3,3 mill kr) Volda kommune har ved årsskiftet verdiar for ca 100 mill kr i obligasjonar, aksjar og andre verdipapir. I tillegg til framtidige svingingar på børsen, bør disposisjonsfondet også vere ein støtdempar mot framtidig renteoppgang. Volda kommune ligg langt over alle gjennomsnittstal for lånemasse pr. innbyggar i kommune- Noreg. 1 %-poeng renteoppgang inneber ca 6,5 mill kr. i meirutgifter for Volda kommune sine innlån. Eit bufferfond for oppgang av lånerente bør med dagens rentenivå vere minimum 1 %-poeng av samla lånemasse. Disposisjonsfond utgjorde kr ved inngangen til Ved avslutning av rekneskapen for 2011 var det rom for å gjennomføre styrking av disposisjonsfondet med ca 3,7 mill kr. Disposisjonsfondet er på kr pr Heile disposisjonsfondet er vedtatt brukt i Pensjonsfond Pensjonsfondet referer seg til premieavvik på pensjonsområdet. Avviket mellom aktuaren (hos pensjonsleverandøren) sine tal og betalt beløp gjennom året vert definert som premieavvik. Positivt premieavvik er når betalt premie gjennom året er større enn pensjonskostnad utrekna av aktuar. Dette avviket vert ført som ei inntekt i rekneskapen (same beløp skal førast som ei utgift med like store beløp dei neste 15 åra). Negativt premieavvik har vi når pensjonskostnaden er større enn betalt premie gjennom året, og vert ført som ei utgift i rekneskapen (same beløp skal førast som ei inntekt med like store beløp dei neste 15 åra). Ved utgangen av 2011 har Volda kommune ca 49,3 mill kr i akkumulert premieavvik som skal utgiftsførast over dei neste 15 åra. Vi har klart å sette av kr for å møte desse framtidige utgiftene, dvs nesten 38,4 mill kr mindre enn det som er akkumulert premieavvik pr I rådmannen sitt budsjettframlegg er det foreslått å bruke heile pensjonsfondet i

18 41% av fondet går med til å finansiere amortisering av tidlegare års premieavvik (4,5 mill kr), slik som var intensjonen ved oppretting av fondet. Resten av fondet går med til å saldere driftsbudsjettet for Ubundne investeringsfond Ubundne investeringsfond kan nyttast til eigen- eller del finansiering av kommunale investerings prosjekt. Dei ubundne investeringsfonda til Volda kommune skriv seg i hovudsak frå sal av Volda kommunale el-verk og Tussa-aksjar. Fonda utgjer samla 70,3 mill kr ved Ved eventuell bruk av investeringsfonda til å finansiere investeringar må plasseringa i obligasjon - og aksjemarknaden bli tilsvarande redusert. Momskompensasjon (generert frå investeringar) er eit av dei ubunde investeringsfonda. Dette fondet auka med ca 4,9 mill kr i Bundne investeringsfond Bundne investeringsfond kan berre brukast til bestemte formål i investeringsrekneskapen, og er på kr ved utgangen av 2011 Dette er ei auke nesten 17 mill kr i høve til Den store auken har si forklaring i erstatningsoppgjeret etter rådhusbrannen. Gjennoppbygging av rådhuset har ikkje starta, og mottatt erstatningsoppgjer frå KLP Skadeforsikring vert ståande på bunde investeringsfond fram til arbeidet byrjar. 2.3 NETTO DRIFTSRESULTAT OG RESULTATGRAD Netto resultatgrad År Netto driftsresultat ( ) Sum driftsinntekter Netto resultatgrad 2,08 3,25% 0,96 % -4,17 % 2,61 % 3,11 % Netto resultatgrad illustrerer kor stor del av driftsinntektene som kan bli brukt til finansiering av investeringar og avsetningar. Vi får netto resultatgrad ved å sjå netto driftsresultat i % av driftsinntektene. Netto resultatgrad er ein god indikator når ein skal vurdere den økonomiske situasjonen til ein kommune. Tabellen over viser netto resultatgrad for Fylkesmannen tilrår at netto resultatgrad bør vere positiv med 3-5%, blant anna for å ha noko eigenfinansiering av investeringar, og for å kunne møte hendingar som ein ikkje har tatt høgde for (auka renter, nedgang på børsen, dyrare lønsoppgjer enn kva som var føresetnaden etc). I 2006 var netto driftsresultat 3,1%, og vart redusert til 2,61% i var et svært dårleg år. Volda kommune hadde eit negativt netto driftsresultat på 18,4 mill kr (minus 4,2% av driftsinntektene). Netto meirforbruk på avdelingane (9,4 mill kr), verdireduksjon på våre 17

19 plasseringar i finansmarknaden (7,7 mill kr), og akkumulerte utgifter over 10 år vedkomande bygdebokprosjektet (6,5 mill kr) var hovudforklaringane på det svært dårlege resultatet. I 2009 var netto driftsresultat positivt igjen, og utgjorde ca 1% av driftsinntektene. Men dette var vesentleg dårlegare enn samanliknbare kommunar og landsgjennomsnittet. I 2010 hadde Volda kommune eit godt år. Netto driftsresultatet utgjorde 3,25% av sum driftsinntekter, og er dermed innanfor intervallet som Fylkesmannen anbefalar. Stor avkastning på våre plasseringar (11,3 mill kr), høg momskompensasjon frå investeringar (bygging av ny Dalsfjord skule i 2011) var med å bidra til at 2011 vart eit godt år. Volda kommune sitt netto driftsresultat for 2011 vart positivt (kr ), og tilsvarte ca 2,08% av driftsinntektene. Hovudforklaringa på så vidt positivt brutto og netto driftsresultat i 2011 er høgt premieavvik (11,1 mill) og momskompensasjon i drift frå store investeringar (7,2 mill). Korrigert for desse forholda ville netto driftsresultat vore negativt med ca kr 6 mill. Både inneverande år (2012) og 2013 er saldert med bruk av fondsmidlar, og resultatgraden er difor negativ i begge åra ( i underkant av 2%). 2.4 STATSBUDSJETTET FOR 2013 Regjeringa la fram forslaget til statsbudsjett 8. oktober. Sitatet under er henta frå statsbudsjettet: Kommunesektoren må forvalte ressursene på best mulig måte, slik at innbyggerne kan tilbys tjenester av høy kvalitet. Arbeidet med omstilling og effektivisering av den kommunale virksomheten må fortsatt prioriteres. Kommuner og fylkeskommuner må ha god økonomistyring og tilpasse aktivitetsnivået til inntektsrammene. Her er kort om hovudpunkta i statsbudsjettet: Prisvekst Prisveksten er anslått til å bli 3,3% i 2013 for kommunesektoren samla. Samla inntekter Realveksten i kommunesektorens samla inntekter i 2013 vert anslått i forslaget til statsbudsjett til 6,8 mrd. kroner, tilsvarande 1,8 pst. Av veksten er 5 mrd. kroner frie inntekter, fordelt med 4,2 mrd. på kommunane og 0,8 mrd. på fylkeskommunane. Det tilsvarer ein realvekst i frie inntekter på 1,7 pst. Veksten er vanlig måte rekna frå anslått inntektsnivå i 2012 i revidert nasjonalbudsjett

20 Frie inntekter Den nominelle veksten i kommunesektorens frie inntekter vert anslått til 4,1 pst. i 2013, rekna frå anslag på rekneskap for Med anslått prisvekst i kommunesektoren i 2013 på 3,3 pst. tilsvarer det ein realvekst på 0,8 pst. Dette utgjer om lag 2,3 mrd. kroner. Det er då tatt omsyn til at skatteinntektene for 2012 er oppjustert med vel 2,6 mrd. kroner. Deflator (forventa løn og prisauke) I presentasjonen av kommuneopplegget i kommuneproposisjonen/statsbudsjettet fokuserast det på reelle endringar i kommunesektorens inntekter. Dette inneberer at man i statsbudsjettet prisjusterar kommunesektorens inntekter for anslått lønnsvekst og anslått prisvekst på varer/tenester før man legger til realveksten. Deflatoren for kommunesektoren utarbeidast i Finansdepartementet i samband med statsbudsjettet. Deflator består av en delindeks for lønnsvekst og en delindeks for kjøp av varer og tenester. Lønnsvekst teller knapt 2/3 av deflatoren. Andelen har vore stabil over tid. I kommuneopplegget for 2013 er deflatoren anslått til 3,3 pst. I dette anslaget ligg det inne ein anslått lønnsvekst på 4 prosent. Kommunesektoren er som vanlig kompensert for anslått prisog lønnsvekst innanfor dei føreslåtte inntektsrammer for Realvekst definerast da som vekst utover denne lønns- og priskompensasjonen. Dette vert ikkje dekt av deflatoren (kompensasjonen kommunane får som kompensasjon for løn og prisauke): Demografi. Den delen av kommunesektorens meirutgifter knytt til befolkningsutviklinga som må dekkast av de frie inntektene vert anslått til over 3 mrd. kroner. Pensjonskostnader. I 2013 vil kommunesektorens pensjonskostnader å auke med om lag 1,4 mrd. kroner utover det som kompenserast gjennom deflatoren. Dei auka kostnadene må dekkast av dei frie inntektene. Høg lønnsvekst og lågt rentenivå har over tid bidrege til auka pensjonskostnader. Kommunesektoren har samtidig betydelig gjeld, og har dermed også fordelar av det låge rentenivået. Det må understrekast at kommunar og fylkeskommunar har eit sjølvstendig ansvar både for pensjon, som er en del av lønns- og avtalevilkår i kommunesektoren, og for sine låneopptak. Det skal då etter Regjeringas syn være rom for vekst i kommunale tenester etter at demografi og pensjonskostnadar er dekka. Det er også viktig å minne om at kommuneøkonomien i 2012 er betydelig styrka etter at statsbudsjettet ble vedtatt. Skatteinntektene ble oppjustert med 2,3 mrd. kroner i samband med RNB Desse inntektene vidareførast i I statsbudsjettet er skatteinntektene for 2012 oppjustert med ytterligare 2,6 mrd. kroner (eingongsinntekt). Pris- og lønnsvekst (deflator) for 2012 er på same nivå som i saldert budsjett I tillegg er det eit potensial for betre ressursutnytting i kommunane som kan gi rom for ytterligare vekst i tenestene. 19

21 Rentekostnader Rentenivået er ikkje forventa å auke i 2013, men gjelda vert større. Auke i rentekostnader må kommunane dekke sjølv innan veksten av frie inntekter. Kapittel 2.5 omhandlar frie inntekter i meir detaljert form. Samhandlingsreforma I 2012 ble det lagt inn vel 5 mrd. kr til kommunal medfinansiering og 560 mill. kr til utskrivingsklare pasientar. Desse midlane ligg innanfor rammetilskotet til kommunane og er prisjustert i Den særskilte kompensasjonen på 305 mill. kr til kommunar som tapte på reforma, er prisjustert i Fordelinga mellom kommunane er den same som i Det er varsla at kompensasjonen skal ligge fast i tre år ( ). Det øyremerka tilskotet til etablering og drift av augeblikkeleg hjelp-tilbod som kom i 2012 trappast vidare opp. Budsjettet i 2012 er 131 mill. kr, og aukast til 270 mill. kr i Finansieringa av tilbodet skjer ved halvparten frå det øyremerka tilskotet, den andre halvparten er midlar frå regionalt helseføretak etter ein samarbeidsavtale mellom kommune og helseføretaket. Utbygginga av tilbodet, med tilsvarande opptrapping av tilskot, er planlagt over fireårsperioden Kommunanes utgifter til etablering og drift av fullt utbygd tilbod er anslått til vel 1 mrd kr. I 2016 blir tilbodet ei plikt for kommunane, samtidig som pengane innlemmast i rammetilskotet. Etter kvart som augeblikkeleg hjelp-tilbodet trappast opp, inneberer det ei avlastning av kommunanes medfinansiering av spesialisthelsetenesta. For at kommunane ikkje skal dobbeltfinansierast, trekkast det i 2013 ut 83 mill. kr av rammetilskotet. Skule Valfag i ungdomsskulen Kunnskapsdepartementet la våren 2011 fram Meld. St. 22 ( ) Motivasjon Mestring Muligheter. Meldinga legger opp til at opplæringa på ungdomstrinnet skal vere meir praktisk, variert og utfordrande. I meldinga ble det varsla at det vert tatt sikte på å innføre valfag på ungdomstrinnet gradvis over tre år. Valfag på 8. trinn ble innført hausten Kunnskapsdepartementet føreslår å innføre valfag på 9. trinn frå hausten I statsbudsjettet for 2013 blir kommunane kompensert for heilårsverknaden av endringa i 2012 med 92,7 mill (kr til Volda kommune), og halvårsverknaden av endringa i 2013 med 66,1 mill (kr til Volda kommune). 20

22 Tilskot til auka lærartettheit i ungdomsskolen fireårig forsøk Regjeringa føreslår å løyve 157 mill. kroner i 2013 til etablering av ei fireårig tilskotsordning som eit forsøk med styrka lærartettheit i ungdomsskulen frå skuleåret Kommunar som har ungdomsskular med både grunnskulepoeng under gjennomsnittet og gruppestørrelse over 20 elever per lærar, vert tilbytt å vere med i prosjektet. Desse kommunane kan søke om midlar årlig over fire år til nye lærarårsverk gradert etter elevtal ved gjeldande skular. Det vert vist til nærare omtale i Kunnskapsdepartementets budsjettproposisjon. Innføring av kulturskuletilbod i skole/sfo Regjeringa føreslår at det innførast éin veketime frivillig og gratis kulturskuletilbod i skule eller SFO-tida på barnetrinnet (1.-4. trinn) frå hausten Eit gratis og kvalitativt godt kulturskuletilbod vil nå ut til alle elevar som ønskjer det, og vil kunne medvirke til auka mangfald og inkludering, blant anna ved at fleire minoritetselevar får ulike uttrykks- og språkarenaer. Kommunanes meirutgifter for hausten 2013 er berekna til om lag 72 mill. kroner. Dette kompenserast ved ei auke i rammetilskotet ( kr til Volda kommune). Trekk statlege og private skular Som følgje av at elevtalet i statlige og private skular aukar reduserast kommunanes rammetilskot med 23,3 mill. kr. Dette utgjer eit trekk på kr for Volda kommune. Rentekompensasjon for skule- og symjeanlegg I statsbudsjettet for 2009 ble ordninga med rentekompensasjon for rehabilitering av og investering i skule- og symjeanlegg utvida med sikte på å innfase ei investeringsramme på 15 mrd. kroner over ei åtteårsperiode. Frå 2009 til 2012 er til saman 9 mrd. kroner fasa inn i budsjettet. For 2013 foreslår regjeringa ei investeringsramme på 1 mrd. kroner med ein budsjetteffekt på 20 mill. kroner. Ordninga forvaltast av Husbanken Barnehage Maksimal foreldrebetaling i barnehage Stortinget vedtok ved handsaminga av statsbudsjettet for 2011 å vidareføre maksimalgrensa for foreldrebetaling i barnehage på same nominelle nivå som i I statsbudsjettet for 2013 blir kommunane kompenserte for heilårsverknaden av tiltaket med 62,6 mill kr. Det er eit mål for regjeringa at foreldrebetalinga i barnehagen skal være så låg at alle som ønskjer det, skal ha råd til å betale for ein barnehageplass. Kunnskapsdepartementet føreslår å vidareføre maksimalgrensa for foreldrebetaling på same nominelle nivå som i Det vert føreslått å auke rammetilskotet med om lag 273 mill. kroner i 2013 knytt til dette formålet. 21

23 Maksimal foreldrebetaling i barnehage gjer ein samla kompensasjon på kr gjennom rammetilskotet. Opptrapping av minimumstilskotet til ikkje-kommunale barnehagar Stortinget vedtok ved handsaminga av statsbudsjettet for 2012 å auke minimumstilskotet til ikkje kommunale barnehagar frå 91 til 92%. Frå 1. august I stasbudsjettet for 2012 blir kommunane kompensert heilårsverknaden av tiltaket med 41,3 mill kr. Regjeringa vil sikre ikkje-kommunale barnehagar gode driftsvilkår i ein rammefinansiert sektor. Kunnskapsdepartementet føreslår derfor å auke minimumstilskotet til ikkjekommunale barnehagar frå 92 til 94 pst. av det de kommunale barnehagane i gjennomsnitt får i offentlig finansiering frå 1. august Det er føreslått å løyve 58 mill. kroner over rammetilskotet til formålet i 2013 (halvårsverknad). Volda kommune får et tillegg i rammetilskotet på kr som følgje av punktet om opptrapping av minimumstilskotet til ikkje kommunale barnehagar. Auken vil legge til rette for å utjamne forskjellane i lønns- og arbeidsvilkår mellom tilsette i kommunale og ikkje-kommunale barnehagar. Driftstilskot Driftstilskotet til barnehagar blei innlemma i rammetilskotet til kommunane i For å ta høgde for utbetalingar knytt til etterslep og klagesaker vart det løyvd midlar til driftstilskotet også i 2011 og Gjenverande løyving på 10,3 mill. kr blir overført til rammetilskotet til kommunane i Volda kommune sitt rammetilskot er auka med kr som følgje av dette. Kontantstøtte Kontantstøtteordninga blei lagt om med verknad frå 1. august Som kompensasjon for auka etterspurnad etter barnehageplassar er det lagt inn 308,8 mill kr i rammetilskotet til kommunane (kr til Volda kommune). Tilskot ressurskrevjande tenester Ingen reelle endringar i regelverket. Kompensasjonsgraden vidareførast på 80 pst. Innslagspunktet vert prisjustert til kr (med da effekt for rekneskapsført inntekt i 2012). Budsjetterte utgifter aukar med 500 mill. kr til mill. kr. pga. forventa vekst i antal brukara og vekst i utgifter per bruker. I budsjetteringa av inntektene for 2013 vil det være naturlig å legge til grunn eit innslagspunkt på kr (= kr x forventa årslønnsvekst for 2013 på 4 %). 22

24 Kommunalt barnevern Regjeringa føreslår å styrke det kommunale barnevernet med ytterligare 205 mill. kroner i Kommunane skal kunne søkje om midlar til stillingar, kompetansetiltak og etablering av interkommunale samarbeid. Fylkesmannsembeta behandlar søknadane frå kommunane. Saman med satsinga i 2011 og 2012 vil til saman om lag 500 mill. kroner vere øyremerka det kommunale barnevernet i Tilskot til kommunane for etablering av dagtilbod til menneske med demens Regjeringa oppretta i 2012 et øyremerka stimuleringstilskot til kommunane for etablering av dagtilbod til menneske med demens. Målet er å innlemme tilskotet i inntektssystemet og å innføre ei lovfesta plikt for kommunane til å tilby dagaktivitetstilbod til personar med demens når tilbodet er bygd vidare ut. Det vert føreslått å auke tilskotet med 100 mill. kroner i Nødvendig opptrapping av årsverk knytt til dagaktivitetsplassane er dekka innanfor veksten i frie inntekter, og er innanfor måltalet om årsverk innan 2015 i Omsorgsplan Investeringstilskot til kommunane til heildøgns omsorgsplassar Regjeringa vil gi investeringstilskot til bygging og fornying av heildøgns omsorgsplassar innan utgangen av 2015, og vil utvide rammene ytterligare dersom søknadsinngangen frå kommunane tilseier det. For å legge til rette for fortsatt sterk kommunal satsing, vert det føreslått 87,5 mill. kroner til 1750 heildøgns plassar i Det vert også føreslått å auke grensene for maksimal anleggskostnad for berekning av tilskot frå 2,29 mill. kroner til 2,8 mill. kroner. De maksimale tilskotssatsane hevast dermed for omsorgsbustader til kr og for sjukeheimsplassar til kr Endring i finansiering - innlemming av tilskot til kommunalt rusarbeid i rammetilskotet Ved Stortingets behandling av St. prp. nr. 67 ( ) Kommuneproposisjonen 2008 ble det beslutta at tilskot til kommunalt rusarbeid skulle innlemmast i kommunanes inntektssystem frå I 2010 vedtok regjeringa å forlenge virketida til Opptrappingsplanen for rusfeltet ut 2012, og det ble vedtatt å vidareføre tilskot til kommunalt rusarbeid ut opptrappingsplanens planperiode. Regjeringa føreslår å innlemme 333 mill. kroner av dagens tilskot til kommunalt rusarbeid i rammetilskota til kommunane frå Samtidig ønskjer regjeringa å styrke kompetansen og utvikle gode samhandlingsmodellar gjennom å omdisponere og vidareføre 100 mill. kroner av dagens tilskot til kommunalt rusarbeid til følgjande formål: auka rekruttering av psykologar i kommunane (20 mill. kroner ) vidareføring og styrking av dagens stimuleringstilskot til etter- og vidareutdanning (25 mill. kr) utprøving av samhandlingsmodellar samt vidareføring av tilskot til sprøyterommet (55 mill. kroner ). 23