Økonomiutvalet sitt forslag til budsjett 2012/HP 2012-2015. Foto: Svein Oftedal

Økonomiutvalet sitt forslag til budsjett 2012/HP 2012-2015 Foto: Svein Oftedal ~1~

INNHALD side Forord av ordførar 3 Målkart 4 Forslag til budsjett 2012 og handlingsplan 2012-2015 - rammetillegg, rammeauke 2011-2012, m.v. Forslag driftsrammer 2012 og retningsgjevande rammer 2012-2015 Forslag investeringsbudsjett 2012-2015 - kommentarar 14 Forslag investeringsbudsjett 2012-2015 taldel 21 Netto driftsresultat 26 Økonomiutvalet si innstilling til vedtak 27 Grunnlag og premissar for handlingsplanen Folketalsutviklinga 29 Statsbudsjettet 2012 og kommunane 30 Fellesinntekter/-utgifter Finansutgifter/-inntekter Andre fellesinntekter/-utgifter Oppsummering/saldering fellesinntekter/-utgifter Nærare om tillegg/endringar i innbyggjartilskotet Nærare om pensjonsutgifter og premieavvik ETATSDEL Sentraladministrasjonen 43 Etat for skule og barnehage 47 Etat for helse, sosial og omsorg 50 Etat for lokal utvikling inkl. VA 61 Klepp kyrkjelege fellesråd 67 9 12 31 37 38 39 40 41 VEDLEGG Budsjettskjema: Økonomisk oversikt drift og investeringar Særutskrift møtebok frå møte i formannskapet/økonomiutvalet 14.11.2011, sak 89/11 Budsjettforslag frå kontrollutvalet 72 76 83 ~ 2 ~

Ordførar Ane Mari Braut Nese FORORD Handlingsplanen er den viktigaste saka kvar haust. Arbeidet starta så snart det nye kommunestyret var konstituert. Det betyr ei bratt læringskurve for dei nye politikarane. Samtidig er det ei grundig og brei innføring i alle område som kommunen steller med. Når handlingsplanen er vel i hamn, er me godt informerte om stoda i kommunen. Foto: Svein Tore Åtland Økonomiutvalet har arbeidd godt med målkart, investeringsbudsjett og driftsbudsjett i tre møter. Det har vore god takhøgde for å stille spørsmål, lufte idear og kome med forslag. Økonomiutvalet vil takke administrasjonen for stor velvilje, tolmod og raske svar. Det har vore stor spenning knytt til drifta av den nye sjukeheimen, Sirkelen. Dei siste åra har politikarane vore samla om å prioritera oppstart og drift av Sirkelen, og sett av pengar til det når ein kunne. Då statsbudsjettet vart lagt fram, løyste resten av kabalen seg. Den største investeringa i perioden 2012 2015, er ny skule på Tu. For kyrkja er den største investeringa utviding av kyrkja på Bore. Denne var det også semje i økonomiutvalet om å framskunde, slik at utvidinga kan setjast i gang allereie i 2012. Det er peikt på store udekka behov i dei ulike etatane, og spesielt innanfor spesialundervisning, språkopplæring og heimetenesta. Det var ikkje mykje att å fordele for å møte behova. Likevel pustar ein letta ut over at me ikkje er i same situasjon som mange andre kommunar rundt oss. Me har pengar til å utvide tilbodet til innbyggjarane, medan mange andre må kutte i drifta. No vert budsjett 2012/handlingsplan 2012 2015 sendt ut til høyring. Formannskapet skal behandle planen i møtet 5. desember. Formannskapet gjer si tilråding til kommunestyret, som vedtek planen 19. desember. For økonomiutvalet Ane Mari Braut Nese ordførar ~ 3 ~

1. MÅL-KART INNBYGG- JARAR Kommunemål Indikatorar Metode Resultat 2010 Mål 2012 God service overfor publikum Innbyggjarane skal oppleve å bli tatt på alvor i møte med kommunen sine tilsette. BU (1 6) 5,0 Publikum er nøgde med tenester og bruk av heimesida til Klepp kommune KD 100 % på bra eller svært bra Barn og unge skal ha trygge oppvekstvilkår Ungdommen si oppleving av psykiske helse skal vera på fylkessnittet eller betre 0-toleranse for mobbing i skulane Ungdomsundersøking Statistikk 25 % - opplevde vanskar 20 % i 2012 0 Trivsel, fagleg rettleiing, elevdemokrati og fysisk læringsmiljø over landsgj snitt Elevundersøkinga gj snitt av 7. og 10. steg undersøkinga Trivsel: 4,3 Elevdem: 3,4 Fysisk læringsmiljø: 2,8 Rettleiing: 3,4 Trivsel: 4,5 Elevdem: 3,5 Fysisk læringsmiljø: 3,1 Rettleiing: 3,3 Alle nyfødte skal fortsatt få besøk av helsesøster innan 14 dagar Statistikk 100% 100% God kvalitet og tilgjenge på tenestene Fristane i undersøkingssaker barnevern skal haldast Elevutbyttet skal vera over landsgjennomsnittet Statistikk Testar i lesing 1-3,rekning 1-2 Nasjonale prøver (N p) og Eksamen (Eks) snitt av faga eng, no, matem. 92% Lesing: 12,5 % under grense Rekning: 17,5 % under gr N p 5. steg: 2,0 N p 8. steg: 3,0 Eks: 3,3 (2011) 100% Lesing: 15 % under grense Rekning: 17,5 % under gr 5. steg: 2,1 8. steg: 3,2 Eks: 3,4 Det skal vere tilstrekkeleg med heildøgnsplassar KD, statistikk 6-8 på venteliste 100% dekning ~ 4 ~

Innbyggjarane er i stand til å bu heime, trass store hjelpebehov Ressursbruk pr. brukar i heimetenesten 3,6 tim. pr.veke Min. 3,6 tim. pr.veke Brukarundersøking Gjennomførast 2013 Det skal vera eige dagtilbod for demente KD Ingen eigne plassar 8 plassar Aktivitet og arbeid framfor sosialhjelp Det skal ikkje mangla bustader for vanskeligsstilte Kvalifiseringsprogram i NAV skal nyttast aktivt Fleire skal koma ut i arbeidslivet etter endt kvalifiseringsprogram Venteliste Statistikk Statistikk 10 på venteliste ( Kleppetunet og pensjonatet ikkje medrekna) 14 i gj.snitt 29 i des. Har ikkje tal 5 nye bustader 28 personar 30% (nasjonalt mål) Oppfølgingkommunen sitt ansvar i samhandlingsreform en Ein trygg kommune Snu i døra Alle utskrivingsklare pasientar skal tas imot frå første dag Nye, førebyggande tiltak skal setjast i verk Tal på kommunale tiltak som skal redusera skader og ulukker Redusera vald i nære relasjonar Statistikk KD KD KD 29 liggedøgn pr 1000 innb. (totalt 489) 751 innleggingar og konsultasjonar pr. 1000 innb. 5 0 på ventelista 0 liggedøgn Nedgang (mindre enn 751 pr.1000 innb. Min 5 Plan skal vera vedteken Betre trafikktryggleiken, jf plan for trafikktryggleik PD Gj.sn 10 år 31,6 skadde/år 0 drepte Halvera skadde Ein bærekraftig folketilvekst Kommunen skal ha ein folketilvekst som muleggjer at tenestetilbod og tenestenivå vert oppretthalde SSB, statistikk KD = Kommunale data BU = Brukarundersøking PD = Politiets data politirapporterte trafikkulykker ~ 5 ~

MEDAR- BEIDARAR Kommunemål Indikatorar Metode Resultat 2010 Mål 2012 Klepp kommune skal vera ein attraktiv arbeidsplass som rekrutterer kompetente medarbeidarar Kompetente medarbeidarar Nøgd med innhald i jobben Samarbeid og trivsel kollega Stolt over eigen arbeidsplass Sjukefråver (Blir rapportert pr.tertial) Fagpersonell i alle fagstillingar Fagleg og personleg utvikling Medarbeidarkartlegging Statistikk Statistikk Medarbeider- Kartlegging 4,9 5 4,7 6,7 % 4,5 5 5 4,8 Under 6 % 100 % 4,6 Auke i talet på lærlingar KD 50 % auke i løpet av 4-års-perioden 2012-2015 ~ 6 ~

SAMFUNN/ MILJØ Kommunemål Indikatorar Metode Resultat 2010 Mål 2012 Kleppe sentrum skal vera levande heile veka Opparbeide uteplassar/grøne område Plan for meieriområdet Sentrumsplanen Eigen plan Oppstart plan Følgje vedteken plan Vedteken plan i 2013 Deltaking i lokalsamfunnet for alle Klepp skal vera attraktiv for allsidige og arbeidsintensive næringsetableringar Tal bygningar og fellesområde tilrettelagt for alle Tal tilrettelagde kultur- og fritidstilbod Leggje til rette for nyetableringar, særleg for miljø- og teknologibaserte verksemder. Auke talet på arbeidsplasser i Klepp mellom anna for å redusere omfanget av arbeidsreiser KD KD Evaluering Statistikk SSB Greater Stavanger Areal reg. til næring som ikkje er utbygd: Ca. 390 da. 7125 arbeidsplasser (2010) Tiltak i 5 bygg/område Ta initiativ til 4 nye tilbod Kunna dekka etterspurnad for prioriterte verksemder Auka talet på arbeidsplassar i Klepp med 500 i løpet av 4 år. Levande landskap Redusert omdisponert naturareal Statistikk (markslag) (daa) Omd. 2010: 10 da. Mindre enn 50 da Redusert avgang jordbruksjord Redusert klimagassutslepp Statistikk (daa) CO 2 -ekv. (tonn) Jfr. Klimaplanen Omd. 2010: 25 da. 141600 Mindre enn 100 da 134520 Godt utbygd turvegnett Km turvegar pr. 10000 innb 19 20 ~ 7 ~

ØKONOMI Kommunemål Indikatorar Metode Resultat 2010 Mål 2012 Sunn kommuneøkonomi som sikrar handlingsrom Ta vare på kommunen sine eigedomar Revisor skal finna internkontrollen/- rutinane tilfredsstillande Innkjøpsrutinane skal sikra at kommunen får varer og tenester med rett kvalitet, pris og kostnad E-handelsystemet blir nytta Netto driftsresultat minimum 3 % av driftsinntektene Gjennomføra vedlikehaldet slik at kvaliteten på bygg og anlegg blir i samsvar med gjeldande regelverk og kommunale vedtak Økonomiske ressursar brukt til vedlikehald/vaktmeister pr. m2 KD/revisjonsrapport Statistikk/KD KD Rekneskap Evaluering Merknadar frå revisjon vedr.: Moms-komp Tilskot ressurskrevj. brukarar Finansreglem. Innkjøpsrutiner m.v. under vurdering. Mangler kapasitet Oppstart e-handelsprosjekt 2,7 % Rekneskap 143 Unngå nye rutinesvikt/ feilfunn Ferdigstille revidert innkjøpshåndbok Innfase mottak av e-faktura Min. 2 % Pålegg og kjende manglar skal vera konsekvensvurderte og evt. utbetra innan 12 månader. 150 KD = Kommunale data BU = Brukarundersøking ~ 8 ~

2. ØKONOMIUTVALET SITT FORSLAG TIL BUDSJETT/ HANDLINGSPLAN 2012-2015 Driftsrammer og investeringsbudsjett 2.1. Innleiing Målkartet i førre avsnitt gir eit bilde på kva slags område økonomiutvalet ønskjer å ha særleg målfokus på, og kor ein vil leggja lista i høve til omfang og kvalitet på dei aktuelle tenestene. Økonomiutvalet er opptatt av at det etablerte tenestetilbodet i kommunen skal kunne oppretthaldast. Ambisjonen er vidare å kunne styrke dei områda som treng det mest. Økonomiutvalet ser at dette blir vanskeleg å oppnå, særleg i åra etter 2012. Pressa økonomi, store folketalsendringar og nye oppgaver jf. m.a. samhandlingsreformen - skaper store utfordringar for kommunesektoren i åra framover. Klepp kommune kom relativt godt ut av statsbudsjettet 2012 til liks med 2011. I 2012 vart det ein realauke i dei frie inntektene (skatt og rammetilskot) på om lag 2 ½ % sett i høve til året før. Realauken er i stor grad ein kompensasjon frå staten for dei demografiske endringane, dvs. folketalsutviklinga. Klepp kommune treng definitivt denne kompensasjonen. I perioden 2005-2010 var årleg folketilvekst i Klepp i gjennomsnitt 3,3 %, noko som er ein svært høg auke både i regionen og på landsbasis. Ein reknar med ei utflating av den totale folketalsveksten i Klepp, men talet på eldre over 67 år kjem til å auke kraftig i åra framover i heile landet. Den politisk vedtekne folketalsauken i Klepp er på 1,5 % årleg frå 2013. Det er her verdt å merke seg at folketalsveksten pr. 3.kvartal 2011 ligg på 1,3 %! Dette peikar mot ein årsvekst i 2011 godt under to prosent, noko som er realtivt lite i høve til føregåande år. Om dette er ein tilfeldig blaff eller ein varig tendens gjenstår å sjå. Økonomiutvalet rekner uansett med at regjering og Storting kompenserer for eldrebølgen. I økonomiutvalet sitt forslag til handlingsplan for åra 2013-2015 er det lagt inn forventning om årleg realauke i dei frie inntektene på 1 ½ - 2 %. Dette utgjer mellom 10 og 14 mill. pr. år (faste 2012-kroner). Denne forventa realauken i 2012 og utover gjer at ein i stor grad kan oppretthalde aktivitetsnivået - og samstundes demme opp noko for auka etterspurnad etter kommunale tenester men langt frå nok. Jf. omtale av tiltak utanfor ramma nedanfor. 2.2. Forslag til rammestyrking Følgjande område er tilgodesett med friske midler i HP-perioden: Teneste/tiltak mill.kr 2012 2013 2014 2015 Drift sjukeheimar: Pleie/omsorg 4,5 6,5 6,5 12,5 Drift Sirkelen: Vedl.h,energi, renh. m.v. 3,5 3,5 3,5 3,5 Drift nye barnehagar 8,0 11,0 15,0 17,0 Bygningsmessig vedlikehald 2,0 1,0 0,0 1,5 Gen. rammetillegg skule og barnehage 1,0 1,0 1,0 1,0 Gen. rammetillegg helse, sos., omsorg 0,9 0,9 0,9 0,9 Tilskot idrettslag (ramme lokal utvikling) 0,9 Avsetting disp.fondet 0,1 0,1 Sum 20,8 23,9 27,0 36,5 ~ 9 ~ Side 9

Økonomiutvalet har følgjande å merka til desse tillegga: Drift sjukeheimar (Kleppheimen og Sirkelen) er basert på 16 nye plassar i løpet av 2012. Oppstart av ytterlegare 8 nye plassar er skjøven ut til 2015. Det er grunn til å tru at denne framdrifta vil dekkje faktisk behov. Drift nye barnehagar er redusert med 2 mill. pr. år frå 2013 sett i høve til tidlegare tal ein har operert med. Ny oppjustering må vurderast ved neste korsveg, dvs. i HP 2013-2016. I tillegg er det ut frå føringar i statsbudsjettet avsett friske, øyremerka frie midlar til: Teneste/tiltak mill.kr 2012 2013 2014 2015 Skule og barnehage: 8 ulike tiltak 2,3 2,3 2,3 2,3 Helse, sos. og omsorg: Samhandl.reformen 14,9 14,9 14,9 14,9 Sum 17,2 17,2 17,2 17,2 For nærare omtale av desse tillegga viser ein til side 40 nedanfor. Økonomiutvalet ønskjer at innkjøpsfunksjonen i kommunen vert styrka, og tilrår at at det vert oppretta stilling som innkjøpsleiar frå 2012. Økonomiutvalet forutset at etatane bidreg med ein del kvar (kr 150.000) til delvis dekning av desse lønsutgiftene. Økonomiutvalet viser elles til omtale av pensjonsutgifter og premieavvik nedanfor sjå side 41. Vi står i ein situasjon kor vi mangler dekning i budsjettet for forventa pensjonspremie i 2012 ein manko på opp mot 15-20 mill. Føringsreglane for premieavvik bidreg til å oppvega denne mankoen. Resultatet er imidlertid ei stadig aukande pensjonsgjeld til oss sjølv, som vi veltar over på framtidige budsjett i 10-15 år framover. 2.3. Forslag til netto driftsrammer Inkl. foran nemnde tillegg vert det gitt følgjande netto driftsrammer i perioden: Etat/rammeområde mill.kr 2012 2013 2014 2015 Sentraladministrasjonen 33,4 33,8 33,4 33,9 Etat for skule og barnehage 370,0 371,7 377,0 379,0 Etat for helse, sosial og omsorg 258,1 263,6 264,4 270,4 Etat for lokal utvikling 70,4 68,3 67,5 69,0 Kyrkja 7,6 7,6 7,6 7,6 Sum 739,5 745,0 749,9 759,9 Netto driftsrammer 2012 : 739,5 mill. fordelt i prosent pr. rammeområde 34,9 9,5 1,0 4,5 Sentraladm. 50,0 Etat for skule og barnehage Etat for helse, sosial og omsorg Etat for lokal utvikling Kyrkja ~ 10 ~

2.4. Rammeauke 2011-2012 Tabellen viser at det er gitt ei samla realauke i netto driftsrammer frå 2011 til 2012 på 3,3 %. Beløp i mill.kr Korr.rammer Korr. rammer Nom. Real- 2011 2012 auke i % auke i % Sentraladministrasjonen 31,7 33,3 5,2 1,7 Etat for skule og barnehage 346,1 367,7 6,3 2,6 Etat for helse, sosial og omsorg 225,6 243,2 7,8 4,0 Etat for lokal utvikling 62,2 67,5 8,5 5,0 Kyrkja 7,3 7,6 3,5 0,0 Sum 673,0 719,4 6,9 3,3 Tala er korrigert for eingongsløyvingar og særskilde rammeauke, herunder midlar til val (2011), øyremerka frie inntekter (2012), midlar til ekstraordinært vedlikehald (2011 og 2012) og midlar til ekstraordinært tilskot til idrettslag (2012). 2.5. Tiltak utanfor ramma Teneste/tiltak mill.kr 2012 2013 2014 2015 Sentraladministrasjonen 1,1 1,3 1,4 1,4 Etat for skule og barnehage 5,9 9,5 9,5 9,5 Etat for helse, sosial og omsorg 5,0 5,0 5,0 5,0 Etat for lokal utvikling 1,0 0,7 0,7 0,7 Kyrkja 0,2 0,2 0,2 0,2 Sum 13,2 16,7 16,8 16,8 Skule og barnehage: Ekskl. "må-tiltak" Helse, sosial og omsorg: Ekskl. drift Sirkelen/Kleppheimen Lokal utvikling: Ekskl. drift Sirkelen og styrking vedlikehald Etatane sine forslag/ ønskje om friske midler utanfor ramma er oppsummert i tabell på neste side. Dei tyngste styrkingstiltaka som inngår i ønskjelista er 12 årsverk til tilpassa opplæring og spesialundervisning og 3 årsverk til særskild norskopplæring. Etat for skule og barnehage har her bede om 4,4 mill. i 2012, og 8 mill. i året frå 2013. Etat for helse, sosial og omsorg har bede om 3 mill. årleg til styrking av barnevernet frå 2012. Økonomiutvalet har ikkje funne økonomisk rom for å leggja inn dedikerte, øyremerka midlar til desse tiltaka. Det er likevel foreslått ei generell styrking av rammene til dei to største etatane med ca. 1 mill. pr.år. I h.t. økonomiregelementet har hovudutvala disposisjonsfullmakt for dei netto driftsrammer som vert vedtatt av kommunestyret. Økonomiutvalet forutsetter at dei respektive hovudutvala foretar nødvendig disponering/budsjettregulering på nyåret. Sentraladministrasjonen har ikkje fått generell rammestyrking. Kontrollutvalet sitt framlegg om auka midlar (+ kr. 100.000) til forvaltningsrevisjon i 2012 vert likevel fulgt opp av rådmannen innanfor sentraladministrasjonen sin tildelte ramme. Kontrollutvalet sitt budsjettforslag følgjer saka som vedlegg sjå side 83. 2.6. Driftsrammer 2012/retningsgjevande driftsrammer 2013-2015 ~ 11 ~

DRIFTSRAMMER 2012/RETN.GJEVANDE DRIFTSRAMMER 2013-2015 oekpl-2012-2015/rev.rammer Beløp i 1000 kr 2012-priser 2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 Pris-/lønsjusteringsfaktor 2012: Tillegg/ JUST. Tillegg/ JUST. Tillegg/ JUST. Tillegg/ JUST. Tillegg/ JUST. 3,50 Øvrige rammer RAMME Pris/ endringer RAMME Pris/ endringer RAMME Pris/ endringer RAMME Pris/ endringer RAMME Pris/ endringer 3,70 Skule og barnehage K.SAK lønns- v/politisk RAMME K.SAK lønns- v/politisk RAMME K.SAK lønns- v/politisk RAMME K.SAK lønns- v/politisk RAMME K.SAK lønns- v/politisk RAMME 3,80 Helse,sos og omsorg 72/10 just. behandl. 72/10 just. behandl. 72/10 just. behandl. 72/10 just. behandl. inkl.val-15 just. behandl. SENTRALADM. 32 119 32 119 31 606 31 606 32 075 32 075 31 606 31 606 32 106 32 106 Rammetillegg v/1.tertial-11 90 90 90 90 90 90 90 90 90 90 31 696 32 165 31 696 32 196 Pris- og lønsjustering 2012 1 109 1 109 1 126 1 126 1 109 1 109 1 127 1 127 Overføring frå etatane til innkjøpsleiar 450 450 450 450 SUM SENTRALADM. 32 119 0 90 32 209 31 606 1 109 90 33 345 32 075 1 126 90 33 831 31 606 1 109 90 33 345 32 106 1 127 90 33 863 SKULE OG BARNEHAGAR 344 390 344 390 344 390 344 390 343 164 343 164 344 390 344 390 344 390 344 390 Rammetillegg v/1.tertial-11 1 700 1 700 1 700 1 700 1 700 1 700 1 700 1 700 1 700 1 700 346 090 344 864 346 090 346 090 Pris- og lønnsjustering 2012 12 805 12 805 12 760 12 760 12 805 12 805 12 805 12 805 Rammetillegg øremerka frie inntekter 2 300 2 300 2 300 2 300 Rammetilleggg drift nye barnehagar 8 000 11 000 15 000 17 000 Generell rammestyrking 1 000 1 000 1 000 1 000 Overført til sentraladm. Innkjøpsleiar -150-150 -150-150 SUM SKULAR OG BARNEHAGAR 344 390 1 700 346 090 344 390 12 805 1 700 370 045 343 164 12 760 1 700 371 774 344 390 12 805 1 700 377 045 344 390 12 805 1 700 379 045 HELSE OG OMSORG 224 487 224 487 228 177 228 177 231 501 231 501 232 309 232 309 232 309 232 309 Rammetillegg v/1.tertial-11 1 090 1 090 1 090 1 090 1 090 1 090 1 090 1 090 1 090 1 090 229 267 232 591 233 399 233 399 Pris- og lønnsjustering 2012 8 712 8 712 8 838 8 838 8 869 8 869 8 869 8 869 Rammetillegg Samhandl.ref.-SHB 14 900 14 900 14 900 14 900 Rammetillegg drift sjukeheimar 4 500 6 500 6 500 12 500 Generell rammestyrking 900 900 900 900 Overført til sentraladm. Innkjøpsleiar -150-150 -150-150 SUM HELSE,SOSIAL,OMSORG 224 487 1 090 225 577 228 177 8 712 1 090 258 129 231 501 8 838 1 090 263 579 232 309 8 869 1 090 264 418 232 309 8 869 1 090 270 418 LOKAL UTVIKLING 65 918 65 918 61 712 61 712 61 489 61 489 61 702 61 702 61 702 61 702 Frå reserv.till.løyv. Til Bybåndet sør 50 Rammetillegg v/1.tertial-11 270 270 270 270 270 270 270 270 270 270 66 238 61 982 61 759 61 972 61 972 Pris- og lønnsjustering 2012 2 169 2 169 2 162 2 162 2 169 2 169 2 169 2 169 Rammetillegg drift Sirkelen 3 500 3 500 3 500 3 500 Rammetillegg bygn.mess.vedlikehold 2 000 1 000 0 1 500 Styrking tilskot idrettslag 900 Overført til sentraladm. Innkjøpsleiar -150-150 -150-150 SUM LU 65 918 0 270 66 238 61 712 2 169 270 70 401 61 489 2 162 270 68 271 61 702 2 169 270 67 491 61 702 2 169 270 68 991 KYRKJA 7 287 7 287 7 287 7 287 7 261 7 261 7 287 7 287 7 287 7 287 Rammetillegg v/1.tertial-11 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50 7 337 7 311 7 337 7 337 Pris- og lønnsjustering 2012 257 257 256 256 255 255 255 255 ~ 12 ~ SUM KYRKJA 7 287 0 50 7 337 7 287 257 50 7 594 7 261 256 50 7 567 7 287 255 50 7 592 7 287 255 50 7 592 SUM TOTAL 674 201 0 3 200 677 451 673 172 25 053 3 200 739 515 675 490 25 142 3 200 745 022 677 294 25 208 3 200 749 892 677 794 25 225 3 200 759 909 Side 12

2.7. Investeringsbudsjett 2012-2015 Totalt vert det budsjettert med 449 mill. i investeringar i perioden. Økonomiutvalet viser til brei omtale av investeringane nedanfor. Investeringane krev eit samla låneopptak på 298 mill. Dette inneber ein låneandel på ca. 66 %, noko som er relativt lite. Dette skuldast i første rekkje at investeringstilskotet til Sirkelen på ca. 38 mill. vert bokført i 2012 (siste hovuddel av kostnadane for Sirkelen vert belasta 2011-rekneskapen). INVESTERINGAR 2012-2015 mill.kr IT/telefoni/arkiv 19,7 Bustader 31,0 Skule 215,9 Tomter 1,0 Barnehage 47,2 Helse og omsorg 11,4 Kyrkje/gravplasser 16,2 Samferdsel/teknisk 68,3 Vatn og avløp 38,7 SUM 449,4 Grafen nedanfor viser årleg budsjettert investeringsutgifter og låneandel i mill.kr. 160 140 120 100 80 141 74 135 96 Investeringer 100 75 Låneopptak 449 mill. 298 mill. 73 60 53 40 20 0 2012 2013 2014 2015 2.8. Total omsetning 2012 Det er budsjettert med ei total omsetning i 2012 på vel 1,2 mrd. kr. I diagramma nedanfor er inntekts- og utgiftssida grovfordelt i %: BRUK AV LÅN 7 % RENTE- INNT. UTBYTTE 3 % MOTT.AV- DRAG/ KAP.INNT. 6 % Herav 766 mill. skatt og rammetilskot BRUK AV FOND 2 % DRIFTS- INN - TEKTER 82 % RENTE- /AVDRAGS- UTG. 5 % INVESTER- INGAR 12 % AVSETTING ER/OVERF. 2 % UTLÅN/AV- DRAG STARTLÅN 2 % DRIFTSUT -GIFTER 79 % Herav 650 mill. løn/ sosiale utgifter ~ 13 ~

3. INVESTERINGSBUDSJETT 2012-2015 3.1. Innleiing Økonomiutvalet sitt forslag til investeringsbudsjett i perioden 2012-2015 utgjer 449 mill., inkl. VA-sektoren. Det økonomisk tyngste prosjektet dei siste åra; Sirkelen er no ute av budsjettet. I inneverande periode er det nye Tu skule som dominerer med 142 mill. Dei største einskildprosjekta utanom Tu skule er ny barnehage med 43,5 mill., rehabilitering Engelsvoll skule med 33,5 mill. (+ 1,5 mill. løyvd i 2009), kjøp meieriet med 18,5 mill., 11 mill. til rehabilitering Orre skule og 7,4 mill. til utviding Bore kyrkje. I tillegg kjem 17 mill. til sekkeposten IKT-investeringar, om lag same beløp til utbygging av gang- og sykkelstiar samt 38,7 mill. til diverse VAprosjekt. I sistnemnde ligg (forskottering av) VA-anlegg til reiselivsanlegget på Bore. Tabell og graf som viser investeringsbudsjett 2012-2015 fordelt på hovudformål. INVESTERINGAR 2012-2015 mill.kr. SENTRALADM./IT 19,7 BUSTADER 31,0 TOMTER 1,0 SKULE 215,9 BARNEHAGE 47,2 HELSE/OMSORG 11,4 KYRKJE/GRAVPLASSER 16,2 SAMF./GANGVEGER/TEKN. 68,3 VATN/AVLØP 38,7 SUM 449,4 SAMF./GANG- VEGER/TEKN. 15 % KYRKJE/ GRAVPLASSER 4 % HELSE/ OMSORG 2,5 % BARNEHAGE 10,5% TOTALE INVESTERINGAR 2012-2015 FORDELT I % PÅ HOVUDFØREMÅL SENTRAL- VATN/AVLØP BUSTADER ADM./IT 9 % 7 % 4 % SKULE 48 % Av dei 449 mill. er 297,5 mill., eller 66 % forutsatt finansiert med lån. Graf og tabell som viser fordelt finansiering av investeringar 2012-2015 TILSKOT 12 % MOMSKOMP. 16 % AVDRAG LYSE/KLEPP ENERGI 4 % ANLEGGS- BIDRAG 1 % SAL AV TOMTER 0,5 % LÅN 66 % mill.kr LÅN 297,5 MOMSKOMP. 71,3 TILSKOT 52,3 AVDRAG LYSE/KLEPP ENERGI 19,6 ANLEGGSBIDRAG 6,7 SAL AV TOMTER 2,0 SUM FINANSIERING 449,4 ~ 14 ~

I tilskotsdelen ingår m.a. det statlege investeringstilskotet til bygging av Sirkelen, som vi forventer blir utbetalt i 2012. Tilskotet som er no berekna etter forhøya tilskotssats på kr 800.000 pr. sjukeheimsplass utgjer 38,4 mill. Dvs. 8,4 mill. meir enn tidlegare berekna. Forøvrig vil ein sjekke opp om auken i kostnadane ved rehabilitering av Orre gamle kyrkje (ca. 3,5 mill.) også vil kunne gje auka statstilskot. Dette er så langt ikkje tatt inn i finansieringsplanen. Graf: Brutto lånegjeld (ekskl. START-lån) i % av driftsinntektene R 2010, B 2011 og HP 2012-2015. Prognose brutto lånegjeld i % av driftsinntektene - ekskl. START-lån (gjeldsgrad) 76 74 72 70 68 66 64 62 60 58 74 75 73 70 69 64 2 010 2 011 2 012 2 013 2 014 2 015 Økonomiutvalet viser også til kommentarar under avsnitt Finansutgifter/-inntekter nedanfor. Frå 2011 til 2015 auke dei årlege utgiftene til renter og avdrag med ca. 30 % 3.2. Sentraladministrasjonen Klepp kommune har eit omfattande og komplisert IT-system, med mange program i bruk. Den daglege drifta av kommunen er heilt avhengig av at dette fungerer. Det er eit kontinuerleg behov for oppgraderingar, nye versjonar og fleire lisensar. Forbetring og sikring av infrastrukturen Oppbygging av datanettverket som kommunen nytter i dag, ble påbegynt i 1999 som førebuing til årtusenskiftet. Mykje av nettverkselektronikken (svitsjene) som er i bruk i dag blei anskaffa i det tidsrommet. I dag utgjer dette utstyret eit trugsmål mot stabiliteten i nettverket. Vi bør starte utskifting i 2012 og fullføre dette over ei tidsbegrensa periode. Parallelt bør vi skifte ut elektronikken i opplæringsnettverket (lærar/elev). Utstyret som vi anskaffar nå, vil klargjere nettverket for vidare utbygging av ny telefonløysning. Saman med servere og datalagringssystem er nettverket sjølve grunnmuren i kommunen si IT-løysning. Vi er no kome til eit punkt kor dette må prioriterast og forserast. Kostnaden utgjer ca. kr. 5,0 mill. og utskiftinga bør gjennomførast i perioden 2012-2013. ~ 15 ~

I tillegg til dette kjem Sikring av utstyr og data i serverrommet, mot vannlekkasje, brann og uforutsett straumbrot. Kjølinga må også forbetrast. Endre løysning for inndeling av nettverket i soner. Utviding av trådløse nett, særleg pga. stadig større behov for bærbart utstyr Servere: Det er behov for å auke kapasitet og å skifte ut ein del eldre utstyr med nye, meir effektive løysningar. Programvare og brukarsystem Ta i bruk omsorgssystemet på bærbare einingar, slik at heimetenesten kan ha tilgang til å oppdatere nødvendig informasjon når dei er heime hjå brukarane. Lovpålagte krav vedr. format for arkivering av data frå dei forskjellige fagsystema som vi nytte (NOARK5). ID-håndtering for elevar og lærarar (FEIDE) skal innførast. Vi ønskjer å sjå på løysing som også omfattar øvrige tilsette i kommunen. Ny løysing drift av epost/intranett/internett (Microsoft). 3.3. Flyktningebustader Bustader vanskelegstilte - Omsorgsbustader Økonomiutvalet sitt vedtak frå 2010 om å løyva 6 mill. kvart år i perioden til kjøp av flyktningbustadar blir ført vidare. Det er lagt til grunn om lag same årlege mottak av flyktningar som tidlegare år. Kjøp av bustad for vanskelegstilte i Heimdal er ført opp med 1,4 mill. i 2012. Det er lagt til grunn 25 % tilskotsfinansiering frå Husbanken i tillegg til lån både til bustader for vanskelegstilte og til flyktningbustader. Formannskapet har vedteke å starta planlegging av nye bustader for vanskelegstilte i Stasjonsvegen. Løyving til å byggje desse bustadene er ført opp i 2013/14. 3.4. Bustadtomter Det er avsett 1 mill. til opparbeiding av bustadtomter på Pollestad i 2012 jfr komunestyresak 22/11. 3.5. Etat for skule og barnehage Barnehagesektoren Til ombygging av Bore gamle skule er ført opp 3,7 mill. i 2012/13. I oppsettet frå etaten blir det vist til behov for ein ny stor barnehage i 2015. Lokalisering er ikkje avklart, men det er ønskje om betre barnehagedekning i området Klepp stasjon/ Engelsvoll. Til saman er det ført opp 43,5 mill til bygging utområde og inventar. ~ 16 ~

Skulesektoren Den største investeringa i denne handlingsplanen er ny skule på Tu som skal stå ferdig i 2014. Basert på investeringskalkylen er dette prosjektet ført opp med 145,4 mill kr i perioden 2012 14. Forprosjekt vil bli lagt fram til godkjenning i formannskapet våren 2012. Det er stort behov for rehabilitering av 67-bygget og 85-bygget ved Engelsvoll skule. Rehabiliteringa må omfatte bl.a. full fasaderehabilitering/etterisolering, nye ventilasjonsanlegg, heilt nytt garderobeanlegg til gymsalen og nye utvendige toalett. Samla kostnad for rehabilitering av desse 2 bygga er rekna til 35 mill kr, og blir foreslått gjennomført i 2012/13. Ubrukte midlar frå 2009 til utskifting av eternittak kan trekkjast frå = netto løyvingsbehov 33,5 mill. Ein tilrår samla byggjeprosess, men likevel trinnvis slik at skulen kan nyttast i byggjeperioden. Vi legg opp til å starta med 1985-bygget og garderobane. Deler av Orre skule er og i dårleg stand. Dette gjeld særleg 79-bygget med symjehallen og gymnastikksalen. Rådmannen gjer framlegg om å løyva 6 mill kr i 2012 til ei minimumsløysing som omfattar: - Renovering av tak ny takkonstruksjon og langvegg i symjehallen - Omtekking av tak på 22-bygget og nytt (sal)tak på 68-bygget. I tillegg er det vist behov for meir omfattande renovering av Orre skule med oppstartsløyving i 2015 med 5 mill kr. Den 3. skulen med betydelege rehabiliteringsbehov er Kleppe skule. Her er det lagt inn forslag om startløyving med 4 mill kr i 2015. For dette bygget er tilstand og kostnader berre delvis kjent, og vi tar sikte på å presentere klarare planar for renovering til neste handlingsplan. Rådmannen har i tillegg lagt inn 4 mill kr i åra 2012 og 13 til utbetring av ventilasjonsanlegg ved dei andre skulane. Dette byggjer på ein tilstandsrapport utarbeidd av Multikonsult, og omfattar naudsynte utbetringar for å sikre godt arbeids- og læringsmiljø. Det har i fleire år vore eigne investeringsmidlar til IKT i skular og barnehagar. Dette er ført opp med sam beløp som i år - 2 mill - kvart år i planperioden. Investeringane følgjer godkjend IKT-plan. Det er ført opp midlar til Horpestad skule utskifting eternitt-tak med 1 mill kr i 2012. Til ombygging av grendehuset på Orstad har økonomiutvalet ført opp 3,5 mill. i 2012. I denne omgangen gjeld det å rusta opp grendehuset i forhold til at kommunen nå har overtatt bygget. 3.6. Etat for helse, sosial og omsorg Kjøkkenet på Kleppheimen må utvidast for å kunne produsere mat til Kleppetunet II. Arbeidet er berekna å koste 2,3 mill., og vil bli gjennomført i 2011/12. Naudsynt opprusting og sprinkling av Kleppheimen er kostnadsrekna til 7,1 mill kr, og er ført opp i 2012. Intensjonen er at mest mogleg av arbeidet vert gjort i 2012, slik at lokala ev. kan nyttast til akuttfunksjon frå 2013. I prosjekt samhandling Jæren ser det nå ut til at Klepp peiker seg ut til å kunne bli vertskommune for et tilbod med øyeblikkelig hjelp/døgnstilbod. I ~ 17 ~

tillegg har det vore vist interesse frå Sandnes kommune om leie av areal til sjukeheimsplasser. Oppgraderinga bør utførast ein etasje om gangen, og vera utført før det er behov for å ta i bruk sjukeheimsplasser i begge etasjane. Kjøkken i dagsenteret på Kleppheimen er ført opp med 0,8 mill kr. For nærare grunngjeving sjå formannskapssak 35/11. Når Sirkelen er ferdig flyttar ein del funksjonar som er i Kleppetunet over i Sirkelen. Det er behov for ombygging av 3. etasje og NAV-kontoret for å tilpasse lokala til ny bruk. Samla løyving 1,8 mill kr for delt med 0,7 mill i 3. etasje og 1,1 mill i NAV-kontoret. Ombygging NAV-kontoret vil bli gjort under føresetnad om at 75 % av kostnadene blir dekka ved tilskot frå NAV. 3.7. Kyrkja Fellesrådet har sett opp følgjande tiltak i handlingsplanen: 2012: Utviding/ombygging Bore kyrkje. 7,3 mill. Div. lydsutstyr, energieffektivisering kyrkjene 0,3 mill. 2013: Kyrkjelydsal Orre.. 0,5 mill. Alle beløp ekskl. merverdiavgift. Økonomiutvalet følgjer opp Fellesrådet sitt forslag. I tillegg er det nødvendig å fullføre løyvingane til Frøyland/Orstad kyrkje i 2012, og setja av midlar til grunnerverv gravplass på Kleppe (2012) og Bore (1 ½ mill. 2013-2015). Vidare ser økonomiutvalet det som turvande å følgja opp rehabiliteringsprosjektet ved Orre gamle kyrkje kor det er varsla overskriding på om lag 3,5 mill. 3.8. Etat for lokal utvikling Gang- og sykkelvegar er prioritert i 4-årsperioden. Gang- og sykkelvegen langs Orrevegen forbi Horpestad skule vil bli bygd i 2012. Arbeida er nå ute på anbod, og sikrare kostnader vil liggje føre til budsjettbehandlinga. Så langt er sluttløyving på 8,3 mill ført opp i 2012. I reguleringsplanen for g/s-vegen langs Orrevegen låg inne rundkjøring i krysset Fv. 247/249. Dette var i første omgang ikkje med i denne utbygginga. Nå har vi fått signal om at fylkeskommunen vil dekke 50 % av desse kostnadene, og rundkjøringa er derfor lagt inn i budsjettforslaget. Samla kostnad for rundkjøringa er 2,5 mill kr der kommunen skal betale halvparten. Gang- og sykkelveg langs Grødalandsvegen er neste prosjekt på prioriteringslista, og dette prosjektet ligg inne med løyvingar på 9,3 mill kri 2013 og 14. Det er lagt inn 1 mill kr i året til transportplan Nord-Jæren. Av dette reknar ein med å få halvparten frå transportplanen sitt handlingsprogram (bompengar). Det er avtale om dette ut 2013, men vi reknar med at denne kan forlengast ut bompengeperioden (Jæren pakke 1) Det ligg og inne 400 000 kr til mindre trafikksikringstiltak kvart år. ~ 18 ~

Løyvinga til Parkvegen er ført opp med 1,2 mill kr i 2012. (1,5 mill er løyvt tidlegare.) Ut frå det vi ser i dag skal dette vera tilstrekkeleg. Løyvinga til maskinkjøp til teknisk og gartnar er slått saman. Samla løyving er på 2,4 mill kr i perioden. El-tavla i Klepphallen må skiftast. Det er sett opp kr. 500 000 til dette i 2012. Kostnadene med kjøp av meieriet er lagt inn i 2012 i samsvar med vedtak. Det er ikkje sett av midlar til bygningsmessige tiltak. Det er gjort framlegg om ein samlepost på 1 mill kr pr. år for ENØK/oppfølging av klimaplanen. Det er forventa at dette kan gi lågare energiutgifter på sikt, men løyvinga skal og gi rom for bidrag til prioriterte klimatiltak som ikkje gir direkte innsparing i drifta. I tillegg til midlar til veglys, turstiar og mindre grunnerverv om lag som før. Det er sett av 1 mill kr i året til sentrumstiltak/oppfølging sentrumsplanen i samsvar med gjeldande investeringsbudsjett/handlingsplan. Kostnadene med veg til Borestranda er teke med og fordelt på 2011/2012 i samsvar med godkjent utbyggingsavtale i k.sak 58/10 og tilleggsavtale i f.sak 83/11. Netto vegkostnader for kommunen er rekna til ca. 1,1 mill. (2,9 mill. minus anleggsbidrag 1,8 mill.) Sjå også omtale under VA-anlegg nedanfor. Nytt idrettsgolv i Klepphallen i er sett opp i 2013. Ved renovering av vannledningen Grude Bore har det vore arbeidd med ein turveg-trase på leidningen. Det er sett av eit mindre beløp til toppdekket, mens hovudkostnadene ligg inne i avlaupsprosjektet. Parkeringsplassen ved Engelsvoll barnehage blir opplevd som for liten, og derfor lite oversiktleg og trygg. Utviding er kostnadsrekna til 0,85 mill kr. Den kommunale vegen Kilehaugen (inn frå Fv. 505) har avgrensa breidde, og dei siste vintrane har det vore store vanskar med å få brøyta skikkeleg slik at dei som bur der kan koma fram. Dette gjeld særleg den ytre delen mot Fv. 505. Det bør makebytast areal og sikre betre trafikkforhold i vegen. Kostnad 0,7 mill kr.. (Dette prosjektet kan kanskje løysast utanom kommunen sitt budsjett gjennom utbyggingsavtale.) 3.9. VAR-sektoren Kloakkering Skas Avskjerande kloakkledning i nedslagsfeltet til Figgjoelva som del av kommunedelplanen for avløp. Kostnad for første etappe 6 mill kr er fordelt over 2012 og 13.. Prosjektet er et mogeleg samarbeid med Sandnes kommune. Neste etappe har tilsvarande kostnad. ~ 19 ~

Oppgradering av vannledning Åse Betre forsyningssikkerheten for drikkevatn i den sørvestlige delen av kommunen (område med fleire drivhus). Kostnad 5 mill kr er teke med i 2012. VA reiselivsanlegg Bore Utbyggingsavtale for Bore reiselivsanlegg vart godkjent av kommunestyret i sak 58/10. Ved tilleggsavtale som blei godkjent av formannskapet 14.11.2011 forskotterer Klepp kommune veg og VA-anlegg i 2012. Forskotteringa inneber at Klepp kommune løyver midler til VAdelen på 5,2 mill. og restløyving til vegen (brutto 2,9 mill.) i 2012. 6,7 mill. av dei tils. 8,1 mill. forutsettes refundert av utbyggjar i 2013. Vegprosjektet utløyse om lag 0,3 mill. i momskompensasjon, resterande 1,1 mill. må lånefinansierast. mill.kr Løyvingar Endeleg finansiering Reiselivsanlegg Brutto 2011 2012 2011 2012 2013 SUM Bore kostnad Driftsmidl. Moms- Anleggskomp/lån bidrag Vatn og avløp 5,2 5,2 0,3 4,9 5,2 Veg 2,9 0,5 2,4 0,5 0,6 1,8 2,9 SUM 8,1 0,5 7,6 0,5 0,9 6,7 8,1 Nye VA-prosjekt Samlepost med utbygging/oppgradering i samsvar med vedtekne kommunedelplanar for vatn og avløp. Endeleg prioritering skjer i hovudutvalet og gjennom behandling av handlingsplan/budsjett. ~ 20 ~

Investeringsbudsjett 2012-2015 - økonomiutvalet sitt forslag Driftskonsekvenser VERV: Vedlikehold, energi, renhold, vaktmester (LU) Rev.budsj. DRIFT: Lønnsutg., sos.utg, driftsutg. forøvrig Alle beløp i 1000 kr. 2 011 2 012 2 013 2 014 2 015 Sum 12-15 2012 2013 2014 2015 Sum 12-15 Sentraladm IT - felles 3 000 5 000 5 000 3 500 3 500 17 000 VERV: 0 PC-utstyr folkevalde 200 300 300 800 Telefoni/IP/kabling 500 500 500 0 Flytte arkiv frå tilfluktsrom 1 400 1 400 0 SUM SENTRALADM. 3 500 5 700 6 700 3 800 3 500 19 700 0 0 0 0 0 Bustader 0 Flyktningbustader 6 000 6 000 6 000 6 000 6 000 24 000 0 Utleigebustader Stasjonsvn. 3 000 2 600 5 600 Brannsikring omsorgsbustader 600 0 Bust.vanskeligst. Grønvegen/Heimdal 6 000 1 400 1 400 0 0 SUM BUSTADER 12 600 7 400 9 000 8 600 6 000 31 000 0 0 0 0 0 Tomter Pollestad 1 000 1 000 Orstad nr.14 0 SUM TOMTER 0 1 000 0 0 0 1 000 0 0 0 0 0 Skule 0 IKT - skular og barnehagar 2 000 2 000 2 000 2 000 2 000 8 000 100 100 200 400 Uteomr. skulane/søppelsikring 200 500 400 200 200 1 300 0 Ventilasjon skuler 4 000 4 000 8 000 Engelsvoll rehab. (ekskl. 2009 løyving) 18 000 15 500 33 500 Orre rehab 6 000 5 000 11 000 Kleppe rehab. 4 000 4 000 Bore ungd.skule - rehab. u-fløy 4 000 0 400 400 400 400 1 600 Horpestad - eternittak 1 000 1 000 0 Fasade/vinduer Engelsvoll sk. 1 000 0 0 Kleppe skule arbeidsrom 1 800 0 80 80 80 80 320 Kleppe skule arbeidsrom - inventar 200 200 Flytting modulbygg 2 500 0 250 250 250 250 1 000 Ny skule Tu 7 000 70 000 65 000 142 000 x x 0 Ny skule Tu - inventar 600 100 2 700 3 400 0 Orstad skule - grendahuset - ombygging 3 500 3 500 VERV: 200 200 200 200 800 SUM GRUNNSKULEN 11 500 42 800 97 000 69 ~ 900 21 ~ 6 200 215 900 930 1 030 1 030 1 130 4 120 Side 21

Driftskonsekvenser VERV: Vedlikehold, energi, renhold, vaktmester (LU) DRIFT: Lønnsutg., sos.utg, driftsutg. forøvrig Barnehagar 2 011 2 012 2 013 2 014 2 015 Sum 12-15 2012 2013 2014 2015 Sum 12-15 Borsheim barnhage - omb gamle 1 700 2 000 3 700 50 100 100 Ny barnehage 40 000 40 000 x Ny barnehage - uteområde 1 500 1 500 Ny barnehage - inventar 2 000 2 000 SUM BARNEHAGAR 0 1 700 2 000 0 43 500 47 200 0 50 100 100 250 Helse Kleppheimen omb.dagsenter - inventar 700 700 Kleppheimen utbedring 7 100 7 100 0 Ombygging Kleppetunet 3.etg. 700 700 0 Ombygging Kleppetunet NAV 1 100 1 100 Kjøkken dagsenter Kleppheimen (35/11) 800 800 0 P. Krohn 5, tilbygg mm 0 0 Alarm PK 5 og 27 400 0 0 Kleppheimen kjøkken 1 300 1 000 1 000 0 Bil dagsenteret 500 0 0 Ny sjukeheim, Sirkelen 90 000 0 VERV: 3 500 3 500 3500 3500 14 000 Ny sjukeheim, inventar 4 000 0 0 SUM HELSE 96 200 11 400 0 0 0 11 400 3 500 3 500 3 500 3 500 14 000 0 0 Kyrkja 2 011 2 012 2 013 2 014 2 015 Sum 12-15 2011 2012 2013 2014 Sum 12-15 Gravplass Bore og Kleppe 500 2 500 500 500 500 4 000 0 Lydutstyr - frekvensomlegg. kirkene 150 150 ENØK-tiltak kyrkjene 100 100 Ombygging kyrkjekontoret 200 0 0 Utviding Bore kyrkje 1 000 7 400 7 400 0 Uteområde/parkering Frøyl./Orstad krk. 700 0 0 Orre gamle kyrkje - rehab. 2 300 3 500 3 500 0 Orstad/Frøyland kyrkje 3 000 1 000 1 000 0 SUM KYRKJA 7 700 14 650 500 500 500 16 150 0 0 0 0 0 ~ 22 ~

Driftskonsekvenser Lokal utvikling 2 011 2 012 2 013 2 014 2 015 Sum 12-15 2012 2013 2014 2015 Sum 12-15 Trafikksikring 400 400 400 400 400 1 600 0 Sentrumsplanen 1 000 1 000 1 000 1 000 1 000 4 000 0 G/S til Salteskogen - sluttfin. 1 200 0 50 50 50 50 200 Gang- og sykkelveg, Horpestad 5 000 8 300 8 300 80 80 80 80 320 Rundkjøring, G/S Horpestad 2 500 2 500 Gang- og sykkelveg, Grødalandsvegen 5 300 4 000 9 300 50 100 150 Utvidelse komm.veg Kilehaugen 700 700 Utvidelse p.plass Engelsvoll s&bh 850 850 Turveg Grude 600 600 30 50 50 50 Transportplan Nord-Jæren 1 000 500 500 500 500 2 000 0 Klimaplan/ENØK 1 000 1 000 1 000 1 000 4 000 Ny el-tavle Klepphallen + utstyr 500 500 Kjøp av Meieriet 18 500 18 500 0 Diverse grunnerverv 3 000 2 000 1 500 1 500 1 500 6 500 Veglys 300 300 300 300 300 1 200 0 Parkvegen 1 000 1 200 1 200 0 Maskinkjøp LU 600 600 600 600 600 2 400 0 Turstiar/friluftsliv 200 200 200 200 200 800 0 Lys tursti Orstad-Gunnarsberget 2 800 0 100 100 100 100 400 Bru Figgjoelva - medfinansiering 2 000 0 0 Nytt idrettsgolv i Klepphallen 1 000 1 000 Veg Borestranda (reiselivsanl.) 500 2 400 2 400 0 Ombygging Rådhuset 1 000 0 0 SUM LOKAL UTVIKLING 20 000 41 550 11 800 9 500 5 500 68 350 260 280 330 380 1 250 Total investering (eks.var) 151 500 126 200 127 000 92 300 65 200 410 700 4 690 4 860 4 960 5 110 19 620 Innfriing lån Klepp Sparebank 3 300 SUM INVEST./KAP.UTGIFT 154 800 126 200 127 000 92 300 65 200 410 700 FINANSIERINGSPLAN: 2 011 2 012 2 013 2 014 2 015 Sum 12-15 Sal av tomter Sele 10 000 0 Sal av tomter Pollestad 2 000 2 000 Trafikksikkerhetsmidler, nye prosjekt 1 000 1 000 1 000 1 000 1 000 4 000 Rogaland fylkesk - Rundkj Horpestad 1 250 1 250 ~ 23 ~

Transportplan Nord-Jæren 500 0 Tilskot frå Husbanken flyktningbustader 1 500 1 500 1 500 1 500 1 500 6 000 Tilskot frå Husbanken utleigebustader 1 500 500 750 600 1 850 Tilskot fra NAV - ombygg.kleppetunet 800 800 Statstilskot Orre gml.kyrkje 4 400 0 Statstilskot Kleppetunet II 38 400 38 400 Avdrag frå Lyse 4 200 4 200 4 200 4 200 4 200 16 800 Avdrag frå Klepp Energi 700 700 700 700 2 800 Anleggsbidrag VEG reiselivsanl. Bore 1 800 1 800 Momskomp. Investeringer 28 160 17 010 24 400 17 460 12 440 71 310 Bruk av disp.fond 1 000 0 Sum salsinnt., refusjonar, tilskott, driftsmidlar 52 260 67 360 34 350 25 460 19 840 147 010 Låneopptak: Husbanklån flyktningbustader 4 500 4 500 4 500 4 500 4 500 18 000 Husbanklån utleigebust. Stasj.vegen 4 500 2 250 2 000 4 250 Bust.vanskeligst. Grønvegen/Heimdal 900 900 Ordinært låneopptak (*) 93 540 53 440 85 900 60 340 40 860 240 540 Sum låneopptak 102 540 58 840 92 650 66 840 45 360 263 690 Total finansiering (eks.var) 154 800 126 200 127 000 92 300 65 200 410 700 (*) Herav 2 100 bruk av tidl opptatte lån v/1.tert.-11 Driftskonsekvenser VA 2 011 2 012 2 013 2 014 2 015 Sum 12-15 2 012 2 013 2 014 2 015 Sum 12-15 Oppgradering vassledning Åse 5 500 5 500 0 Vatn næringsområde Tu 1 000 0 0 Stangeland 1 500 0 24 24 24 24 96 Kloakk Borsheim 500 0 136 136 136 136 544 Reiselivsanlegg Bore VA 5 200 5 200 Kloakk Skas 4 000 2 000 6 000 80 80 80 240 Nye VA-prosjekt 1 300 6 000 8 000 8 000 22 000 0 SUM VA 4 300 14 700 8 000 8 000 8 000 38 700 160 240 240 240 880 FINANSIERINGSPLAN VA: 0 0 Bruk av ubrukte VA-lån (2006-2008) 1 000 0 0 Anleggsbidrag VA reiselivsanl. Bore 4 900 4 900 (Nye) Låneopptak VA 3 300 14 700 3 100 8 000 8 000 33 800 0 SUM finansiering 4 300 14 700 8 000 8 000 8 000 38 700 0 0 0 0 0 ~ 24 ~ SUM LÅNEOPPTAK eks HUSB. INKL. VA 96 840 68 140 89 000 68 340 48 860 274 340 4 850 5 100 5 200 5 350 20 500

Beregning moms-komp. av investeringer Økonomiutvalet sitt forslag til budsjett 2012/HP 2012-2015 2 011 2 012 2 013 2 014 2 015 Sum 12-15 SUM INVESTERINGAR EKS. VA 151 500 126 200 127 000 92 300 65 200 410 700 SUM INVESTERINGAR VA 4 300 14 700 8 000 8 000 8 000 38 700 TOTALT 155 800 140 900 135 000 100 300 73 200 449 400 INVESTERINGAR UTEN MOMSREF. VAR-sektoren 14 700 8 000 8 000 8 000 38 700 Tomtekjøp Pollestad 1 000 1 000 Div. vegprosj./samferdsel uten mva.ref. 5 000 3 000 3 000 1 000 12 000 Investeringar (tilskot til) kyrkja 7 700 14 650 500 500 500 16 150 Diverse grunnerverv 3 000 2 000 1 500 1 500 1 500 6 500 Kjøp meieriet 3 300 18 500 18 500 Øvrige korr. vedr. 1.tert.-11 1 000 0 15 000 55 850 13 000 13 000 11 000 92 850 0 INVESTERINGAR MED MOMSREF. 140 800 85 050 122 000 87 300 62 200 356 550 MOMSKOMP. 28 160 17 010 24 400 17 460 12 440 71 310 28,2 17,0 24,4 17,5 12,4 71,3 ~ 25 ~

4. NETTO DRIFTSRESULTAT Målsettinga for netto driftsresultat har i alle år vore 3 % av netto driftsinntekter. Dette er i samsvar med oppmodinga frå sentralt hald. Siktemålet med (min.) 3 % er at kommunane skal ha nok midlar til erstatte kapitalforringelse i sine bygg og midlar til dekkja uforutsette utgifter. Driftsresultatet fortel m.a.o. noko om kommunen sin handlefridom. Dei blå delene av søylene i diagrammet nedanfor viser det ordinære driftsresultatet. Her ser vi m.a. at rekneskapsresultatet for 2010 var i overkant av 2 ½ %. Dette er eit bra resultat. Her må ein imidlertid hugse at i rekneskapstal er det såkalte premieavviket tatt med. Trekkjer ein dette frå (5,2 mill.) så vert det ordinære driftsresultatet rundt 2 % i 2010. Premieavviket er forøvrig ikkje tatt med i analysen av di ingen har kunskap i dag om korleis dette vil bli i HPperioden. Graf: Netto driftsesultat i % av driftsinntektene. Rekneskap 2010. Budsjett 2011 og prognose HP 2012-2015 3 2,5 2 1,5 1 0,5 2,7 2,4 1,0 1,8 1,1 0,6 Dei raude delane av grafane viser netto driftsresultat eksklusiv momskompensasjon frå investeringar. Alle åra viser minus, og analysen fortel oss at vi er svært avhengig av denne momskompensasjonen for i det heile tatt å oppnå positivt driftsresultat. 0-0,5-1 -0,3-0,6-0,7-0,7-0,7-0,6 R 2010 B 2011 HP 2012 HP 2013 HP 2014 HP 2015 Ordinært driftsresultat Driftsresultat ekskl. momskomp.inv. Skilnaden nellom dei blå og raude grafane dvs. momskompensasjonen - utgjer følgjande i mill. kroner: R 2010 B 2011 HP 2012 HP 2013 HP 2014 HP 2014 26,3 28,2 17,0 24,4 17,5 12,4 Grafen og tala indikerer svekka handlefrihet. Med dette perspektivet meiner økonomiutvalet at målsettinga om 3 % ikkje er realistisk. Særleg frå 2014 når momskompensasjonen av investeringar ikkje lenger skal førast i drifta, men i investeringsrekneskapen. Økonomiutvalet sett difor målet (ordinært driftsresultat) ned til 2 %. Ein sentral årsak til det svekka driftsresultatet i perioden er auken i låneopptaket. Rente-og avdragsutgiftene auke frå ca. 50 mill. i 2010 til ca. 80 mill. i 2015. ~ 26 ~

5. ØKONOMIUTVALET SI INNSTILLING TIL VEDTAK 1. a Forslag til nettoramme for kvart rammeområde for 2012 og retningsgjevande rammer 2013-2015, slik det framgår av side 10 og 12, vert godkjent. b Forslag til investeringsbudsjett 2012 med tilhøyrande finansieringsplan, slik det framgår av side 21-25, vert godkjent. c Forslag til budsjett for 2012 for fellesinntekter/-utgifter (herunder skatt, rammetilskot, andre statstilskot, renter, avdrag, utbyte, avsetjingar og overføringar til kapitalrekneskapen og reserverte tilleggsløyvingar) side 39, vert godkjent. 2. a b Forskotsskatt og forskotstrekk på formue og inntekt vert rekna etter følgjande satsar: For personlege skatteytarar og dødsbu som vert likna etter 15-3 i skattelova: Skatt på inntekt (*) 11,6 % (*) Skatt på inntekt vert fastsett i h.t. det høgaste skatteøre som Stortinget vedtar. Skatt på formue 1 % Årleg marginavsetting vert sett til 9,5 % frå 2012 3. a Til finansiering av investeringar i 2012 vert det godkjent eit samla låneopptak på kr 73.540.000, som fordeler seg slik: - Ordinære investeringar... kr 53.440.000 - VAR-investeringar... kr 14.700.000 - Bustader vanskelegstilte (Husbanken)... kr 900.000 - Flyktningbustader (Husbanken) kr 4.500.000 b - Nedbetalingstid på lån 2012, ekskl. lån i Husbanken, skal ikkje overskride 25 år. - Nedbetalingstid på lån 2013-2015, ekskl. lån i Husbanken, skal ikkje overskride 20 år. - Nedbetalingstid på lån i Husbanken skal ikkje overskride 25 år. c Låneopptaka vert gjort i samsvar med retningslinjer og innanfor fullmakter i vedtatt finansreglement av 21.06.2010. 4. a For lån til vidare utlån frå Husbanken (Startlån) vert det i 2012 tatt opp inntil 15 mill.kr. b I medhald av retningslinjene frå Husbanken krev Klepp kommune inn eit administrasjonsgebyr på ¼ % pr. utlån. 5. a Framlegg til kommunemål, indikatorar og mål 2012 vert godkjent. b Under fokusområde økonomi vert lagt til grunn følgjande mål i % av driftsinntektene: - Netto driftsresultat: Minimum 2 %. - Likviditet: Arbeidskapital minimum 15 %. 6. For løyvingar til vedtekne prosjektet (investeringar) som ikkje er fullførte ved årsskiftet 2012/2013 kan resterande løyving førast opp i kapitalbudsjettet for 2013 eller seinare år ~ 27 ~

utan ny behandling i kommunestyret. 7. Kommunale avgifter/betalingssatsar vert auka slik i 2012: Foreldrebetaling barnehagar: Gjeldande makspris (følgjer retninglinjer frå sentralt hald) kr 2.330 pr.mnd. Eigenbetaling omsorgstenester 4 % Kulturskulen 4 % Foreldrebetaling SFO 4 % Husleige kommunale bustader 4 % Byggjesaksbehandlingsgebyr 10 % Eige sak Plangebyr 10 % Eige sak Oppmålingsgebyr 10 % Eige sak Kloakkavgift 5 % Eige sak Renovasjonsavgift 3 % Eige sak Vassavgift 10 % Eige sak Gebyr slam 5 % Eige sak Feieavgift 20 % Eige sak 8. Forslag til handlingsplan 2012-2015 for Klepp kommune vert godkjent. 9. Det blir foretatt gjennomgang av plan- og budsjettprosessen innan juni 2012. ~ 28 ~

6. GRUNNLAG OG PREMISSAR FOR BUDSJETTET OG HANDLINGSPLANEN 6.1. FOLKETALSUTVIKLINGA Folketalet i Klepp var 17 397 pr 01.01.2011. Folketalet auka med 479 personar i 2010. Dette utgjer ein folketilvekst på 2,8%. Folketilveksten har vore 2,3% i gjennomsnitt dei 10 siste åra. Tek vi for oss dei 5 siste åra har folketilveksten auka med 3,3% i gjennomsnitt, noko som er ein svært høg auke både i regionen og på landsbasis. I første halvår 2011 har folketalet auka til 17 586. Det er ein prosentvis vekst på 1,1%. Det er grunn til å rekna med ein folketilvekst på opp mot 2,4% for 2011. Det blei fødde 266 barn i Klepp i 2010. 1. halvår 2011 er det fødde 139 barn i Klepp. Det ser ut for at fødselstalet i år blir på nivå med fjoråret. Dei 10 siste åra er det fødde 229 barn i gjennomsnitt i året i kommunen. Netto innflytting var 288 i 2010. 1. halvår 2011 var netto innflytting 97 personar (1. kvartal 102 og 2. kvartal -5). Dette kan tyda på at netto innflytting vil bli ein god del mindre i 2011 enn i 2010. Folketalsutviklinga i dei komande fire åra er vanskeleg å forutsei. Vi ser at veksten er i ferd med å gå ned sett i høve til tidlegare år, og er forventa å liggja på knapt 2,5 % i 2011. I prognosen for veksttilskotet 2012-2015 er det lagt inn følgjande folketalsauke i %: 2012 2013 2014 2015 2,3 2,0 1,8 1,5 Ein har valt her å tilnærme seg den politisk vedtekne auken som er på 1,5 % frå 2013. Tida vil vise om det er/var realistisk å forvente veksttakt under 2 % årleg i perioden. Når det gjeld berekningar i forhold til øvrige element i budsjetteringa av frie inntekter så er det nytta folketal pr. 01.07.2011 og prognose pr. 01.01.2012 (skatt). ~ 29 ~