Skredfare Sjekkliste Kva kan kommunane gjere sjølve Skredfareprosjektet Kvam Ulvik Eidfjord Ullensvang Fusa Vaksdal Osterøy Granvin Jondal Partnarskap for kommuneplanlegging
Bilete på framsida: Foto av snøskred (Foto: NGU/NGI) Foto av jordskred i Mundheim i 2005. Foto: Lauritz Eide (2007) Foto av steinsprang på Klyvevegen, Fykse i 2008. Foto: Tore Dolvik - 1 -
VURDERING AV SKREDFARE I KOMMUNANE Dette er eit forsøk på å lage ei sjekklister som sakshandsamarar kan bruke når dei vurderar om dei treng meir informasjon om skredfaren i ein søknad eller reguleringsplan. Skjemaet er bygd opp rundt byggesak, men kan òg brukast i plansaker og kommuneplannivå. Innhaldsliste Vurdering av skredfare i kommunane... 2 Forklaring av skjema... 3 Skjema: Innkomne søknader/reguleringsplan... 4 Skjema: Synfaring... 5 A) Kontor... 6 1 Aktsemdkart... 6 2-5 Kommunens eige arkiv... 7 2 Faresonekart... 7 3 Rapportar... 8 4 Skredhendingar... 8 5 Uromeldingar... 9 6-12 Merksemdkriteria... 10 13-14 Geologiske kart... 14 15-17 Tiltak på eksisterande bygg/tilbygg... 15 18 Topografisk kart... 16 19 Ortofoto... 16 B) Synfaring... 17 20 Tidlegare skredhendingar... 17 21 Menneskelege inngrep... 18 22 Vegetasjon... 19 23 Drenering... 20 24 Grunnforhold... 21 C) Geoteknisk rapport... 22 Innhald... 22 Kven kan lage ein rapport... 22 Liste over føretak som kan lage skredvurderingsrapportar... 23 Vedlegg... 24 Merksemdkriteria (Bergen Kommune)... 24 Temavegleiar HO-1/2008 Utbygging i fareområde frå Statens bygningstekniske etat (BE) kap. 4... 26 Skjema: Innkomne søknader/reguleringsplan... 28 Skjema: Synfaring... 29 Det er tatt med forslag til geoteknisk rapport, merksemdkriteria til Bergen kommune, som er sendt ut tidlegare og side 20 i temarettleiaren frå BE: HO-1/2008 Utbygging i fareområder. I aktsemdområde skal ein vere aktsemd, men dei fleste områda innanfor aktsemdkarta ligg ikkje i skredfarleg område. Målet på sikt er derfor at kommunen sjølv kan vurdere om når det trengs og når det ikkje trengs geoteknisk rapport òg innanfor aktsemdkartet. I følgje NVE kan kommunane sjølv vurdere om det trengs ta omsyn til aktsemdkartet, men ein må grunngi det godt om ein vurderer eit område som ikkje skredfarleg. Ein kan nok bruke merksemdkriteria til å finne område som ikkje er skredfarlege, men førebels vil eg ikkje rå nokon å gjøre det då kunnskapsnivået mitt og til sakshandsamarane truleg ikkje er god nok til at me kan ta ein slik vurdering ut frå dette skrivet. - 2 -
FORKLARING AV SKJEMA Skredfareprosjektet 2009 Sjekklisteskjema er bygd opp slik at først finn ein fram område som ein skal vurdere, om det gjeld eit tiltak på eit bygg, ein heil eigedom, eit reguleringsområde eller eit anna område i kommunen ein vil vurdere. Ein sjekkar så ut om ein bør vere aktsemd og spørje etter meir informasjon på søknaden (geoteknisk rapport), eller om søknaden er OK. Spørsmåla er liste opp etter tema som nemnd i tabellen under, og kapitla er òg prøvd å følgje denne malen. Spørsmål 2-5 antar ein oversikt over skredhendingar, rapportar, faresonekart og uromeldingar i kommunen, noko dei færraste kommunane har til dags dato. Om ein ikkje har laga ein slik oversikt, bør ein uansett sjekke spørsmål 4 og oversikta som ligg på skrednett. Spørsmål 13-14 kan hoppast over, men lausmassekartet kan grovt vise områder kor det ofte har gått skred (rasmateriale), og då mest steinsprang. Spørsmål Tema 1 Aktsemdkart 2-5 Kommunalt arkiv (faresonekart, rapportar, skredhendingar og uromeldingar), samt skrednett (skredhendingar) 6-12 Merksemdkriteria 13-14 Geologiske kart (berggrunn og lausmassekart) 15-17 Tiltak på eksisterande bygg/ ytterligare i strid (HO 1/2008 Utbygging i fareområder, kap 4) I JA-NEI kolonnane er det nokre tal og tekst. Til dømes ved eit ja på første spørsmål treng ein ikkje gå gjennom fleire spørsmål, men gå til spørsmål 15 om søknaden gjeld tilbygg og ikkje nybygg. Er svaret nei viser neste til neste spørsmål, altså spørsmål 2. JA/NEI Kommentar 15 Viser til spørsmål ein kan hoppe ned til (her spørsmål 15) Neste Ein kan hoppe ned til neste spørsmål OK Område er OK og ein trenger ikkje fylle ut resten av skjemaet Sikring Område MÅ sikrast før ein kan gje byggeløyve, ein treng ikkje fylle ut resten av skjemaet Rapport Ein bør vere aktsemd og bør vurdere å spørje etter meir informasjon (geoteknisk rapport). Om ein svarer ja på at område er i aktsemdområde kan det likevel vere lurt å ta resten av skjemaet. Om det elles ikkje er merknader til tiltaket er det større sjans at ein kan vurdere område som ikkje-skredfarleg sjølv om det ligg i aktsemdkartet. Ein bør likevel vere forsiktig med å frigje område i aktsemdkartet utan geoteknisk rapport, då kunnskapsnivået mitt ikkje er godt nok på dette tidspunkt til å gjøre dette. - 3 -
SKJEMA: INNKOMNE SØKNADER/REGULERINGSPLAN Dette er eit forsøk på å lage ei sjekkliste som sakshandsamarar kan bruke når dei vurderar om dei treng meir informasjon om skredfaren i ein søknad eller reguleringsplan. Finn fram område du vil sjekke ut (bustad, tomt, areal) Aktsemdkart (skrednett) JA NEI 1 Ligg område innanfor AKTSEMDKARTET? Stein Snø Gå til 15 Neste Kommunalt arkiv + skrednett 2 Er det FARESONEKART over område? TEK 7-32 Neste 3 4 5 Fins det GEOTEKNISK RAPPORT over område i arkivet/søknaden? Stettar rapporten TEK 7-32 (1/1000)? Er det registrert tidlegare SKREDHENDINGAR i nærområde (skrednett/arkiv/munnleg)? Er det registrert URO-/BEKYMRINGSMELDINGAR i nærområde? Relevans til skredfare (vatn, ustabile forhold)? Merksemdkriteria 6 7 Er tiltaket nær BERGSKRENTAR (over/under)? Veks det tre i eller på toppen av brattkant? Er tiltaket nær skråningar/fyllingar med HELLING større enn ca 27? Er det traktorveg eller andre tiltak i/over skråninga? Neste 4 OK Sikring 15 Neste Neste 15 6 Neste 15 Neste 15 Neste 8 Er tiltaket nær bekkar, vassig og SØKK i terrenget? 15 Neste 9 Er tiltaket nær grensa på FLAUMVASSNIVÅ/ SPRINGFLOD? 15 Neste 10 Krev tiltaket STORE FYLLINGAR, MURAR OG SKJERINGAR? 15 Neste 11 Krev tiltaket GRAVING i lausmassar? 15 Neste 12 Krev tiltaket FYLLING i myr, blaute jordartar eller i sjø/vatn? 15 Neste Geologiske kart 13 Berggrunnskartet viser at BERGGRUNNEN er:: 14 Lausmassekartet viser at LAUSMASSANE i område er: Er det skredmateriale i område? 15 OK Utbygging i fareområde (ytterlegare i strid) 15 Gjelder dette NYBYGG (ikkje tiltak på eksisterande bygg)? Rapport Neste 16 Vil tiltaket AUKE TALET PÅ BUEININGAR? Rapport Neste 17 Er tiltaket YTTERLEGARE I STRID med 68 i plan og byggingslova (HO-1/2008 frå BE) Rapport OK - 4 -
SKJEMA: SYNFARING Skredfareprosjektet 2009 Om ein etter at ein har fylt ut skjema1 er usikker på om ein skal godkjenne søknaden eller ikkje kan ein vurdere å synfare område. Her er eit forsøk på sjekkliste over kva ein kan sjå etter. Det er antatt at ein har fylt ut skjema 1 før ein drar på synfaring, og at ein har det med seg. Menneskelege inngrep og vegetasjon JA NEI 20 Er det spor etter tidlegare skred i område (ur, stein, søkk, skredtunge)? 20 Ligg det lause steinar i terrenget? 21 Er det gjort tiltak i nærleiken som kan ha auka skredfaren? 21 Er det traktorveg i nærheita? 21 Er det spor etter graving i botn/fyllingar på toppen av skråningar? 21 Er det oppsprukne/framoverbøygde murar i nærleiken? 22 Kva type vegetasjon er det i område? 22 Heller stammen på trea nedover eller oppover? 22 Er det hogstfelt i nærleiken? Merksemdkriteria 6 Er tiltaket nær BERGSKRENTAR (over/under)? 24 Er det oppsprukken fjell i bergskrent? 22 Veks det tre i eller på toppen av brattkant? 7 Er tiltaket nær skråningar/fyllingar med HELLING større enn ca 27? 8 Er tiltaket nær bekkar, vassig og SØKK i terrenget? 23 Er det fare for at desse kan tettar seg igjen (t.d. vegetasjon) 23 Er det spor etter vassdrukken jord i område? 9 Er tiltaket nær grensa på FLAUMVASSNIVÅ/SPRINGFLOD? 10 Krev tiltaket STORE FYLLINGAR, MURAR OG SKJERINGAR? 11 Krev tiltaket GRAVING i lausmassar? 24 Er det mykje lausmassar i område? 12 Krev tiltaket FYLLING i myr, blaute jordartar eller i sjø/vatn? - 5 -
A) KONTOR Skredfareprosjektet 2009 1 Aktsemdkart NVE har saman med NGU, NGI og andre distribuert aktsemdkart for enkelte skredtypar. Dei skal alle saman ligge offentleg på skrednett.no. Om det er fleire aktsemdkart tilgjengeleg for din kommune bør desse òg sjekkast ut (sjekk skrednett.no) Eit aktsemdkart er eit oversiktskart som viser område der det må visast aktsemd for skredfare, det betyr at det kan vere skredfare. Kartet viser område som må kartleggast i meir detalj ved ein eventuell utbygging. Område innanfor aktsemdkartet treng ikkje vere skredfarleg, og kommunane kan sjølv vurdere om det er skredfarleg eller ei. Om kommunen vurderar eit område innanfor aktsemdkartet som ikkje skredfarleg bør det grunngjevast. Spørsmålet er om kommunane kan gjøre det utan ein geoteknisk rapport som vurderar skredfaren i område. Målet er at kommunen sjølv kan vurdere når det trengs og når det ikkje trengs geoteknisk rapport sjølv innanfor aktsemdkartet utifrå merksemdkriteria, men i skrivande stund vil eg ikkje rå kommunane til å gjere dette, sidan merksemdkriteria er laga for å finne område som kan vere skredfarleg og ikkje område som ikkje er skredfarlege. 1a Aktsemdkart for steinsprang Skrednett: http://www.ngu.no/kart/skrednett/?map=steinsprang - aktsomhetskart WMS: http://www.ngu.no/wmsconnector/com.esri.wms.esrimap/skredsteinaktwms SOSI: Skredfareprosjektet har tinga SOSI-fil frå NGU som dekkar heile Hordaland. Ta kontakt. 1b Aktsemdkart for snø- og steinskred Skrednett: http://www.ngu.no/kart/skrednett/?map=stein- og snøskred - aktsomhetskart WMS: http://www.ngu.no/wmsconnector/com.esri.wms.esrimap/skredsnosteinwms SOSI: Skredfareprosjektet har tinga SOSI-fil frå NGU som dekkar heile Hordaland. Ta kontakt. Døme på aktsemdkart henta frå skrednett: Aktsemdkart for steinsprang (NGU) Aktsemdkart for snøskred og steinsprang (NGI) - 6 -
2-5 Kommunens eige arkiv Det kan ligge mykje informasjon om skred i det kommunale arkivet. Kommunen bør derfor samla informasjon om skredhendinga, rapportar, faresonekart og uro/bekymringsmeldingar frå arkiv. Døme på moglege søkeord kan vere: skred, ras, hending, fare, vurdering, stabilitet, grunn, undersøking, undersøkelse, rapport, notat, brev, risiko med meir. Ein kan òg spesifikk søke på gards- og bruksnummer for område ein skal vurdere. 2. Faresonekart I kommunalt arkiv kan det ligge faresonekart som skildrar skredfaren med dei nominelle sannsynsgrensene 1/1000 år, 1/333 år og 1/100 år (stettar TEK 7-32). Faresonekart kan ligge skjult i skredvurderingsrapportar vedlagt reguleringsplanar. 3. Rapportar I kommunalt arkiv kan det ligge gamle skredvurderingar, rapportar som skildrar byggegrunn eller andre rapportar som kan vere til hjelp i skredfarekartlegginga 4. Skredhendingar I kommunalt arkiv kan det ligge informasjon om tidlegare skredhendingar, anten som ein rapport, men det kan òg vere kommentert i byggesak eller andre saksdokument 5. Uromeldingar (bekymringsmeldingar) Om uromeldingar (bekymringsmeldingar) vert registrert i GIS, kan det gje informasjon som kan brukast i skredfarekartlegginga og førebygging av skred (sprekkar i fjell, innsynking i mark, overvatn, tette røyr, ustødige murar osb.) 2 Faresonekart Kommunen bør prøve å få ein oversikt over faresonekart i kommunen slik at ein raskt kan sjekke om søknaden/arealet er dekke av eit slikt kart. Førebels er det få kommunar som har faresonekart. Eit faresonekart er eit detaljert kart som viser skredfarlige områder med sannsyn (1/1000 år, 1/333 år, 1/100 år) (høy, middels, lav). Karta kan brukast direkte for å avgjøre byggesaker (stettar teknisk forskrift (TEK) 7-32). Døme på faresonekart: Faresonekart snøskred Hjelledalen, Stryn Faregrenser snøskred : - 1/100-1/333-1/1000 Figur er henta frå eit foredrag av NGU den 26/2-09 i Kvam. - 7 -
3 Rapportar Kommunen bør prøve å få ein oversikt over rapportar som skildrar til dømes skredfare, stabilitet og grunnforhold. I desse rapportane er det moglegvis vurdert sannsynet for skred for små eller større område, som kan vere aktuelle i vurderinga av andre område, men ver forsiktig å trekke linjene for langt då skredfaren kan variere mykje over små distansar. Rapportane kan skildre ein skredhending, vurdere skredfaren og moglege sikringstiltak, stabiliteten eller rapporten kan vere ein grunnundersøking. Det bør vurderast kor relevant rapporten har for område som vert vurdert. Det beste er om det er ein rapport som vurderer skredfaren og der teknisk forskrift 7-32 er stetta. Det vil si på nybygg at den nominelle sannsynet er mindre enn 1/1000 år, og om område er vurdert som skredfarleg er det skildra sikringstiltak som aukar sikkerheita slik at krava i TEK 7-32 er stetta (1/1000 år på nybygg). Det bør stillast krav til nye rapportar kva dei skal innehalda. Innhaldet er sjølvsagt avhengig av formålet med rapporten. Forslag til kva ein rapport bør innehalde er nemnd i kap C geoteknisk rapport. 4 Skredhendingar Har det gått skred før i område er det stor sannsyn for at det kan gå skred igjen. Det er derfor lurt å ha oversikt over skredhendingar i kommunen. Kommunens eige arkiv og lokal kunnskap er viktig i kartlegginga av skredfaren, men rutinane for å registrere skredhendinga har fram til no ikkje vore systematisert. Skrednett.no er derfor eit godt hjelpemiddel for å få ein oversikt over skredfaren. 4.1 Skrednett.no Skrednett: http://www.ngu.no/kart/skrednett/?map=skredhendelser - skredtype WMS: http://www.ngu.no/wmsconnector/com.esri.wms.esrimap/skredhendelserwms SOSI: Skredfareprosjektet har tinga SOSI-fil frå NGU som dekkar samarbeidande kommunar. Ta kontakt. Skrednett.no er ein nettportal til skredkart og annan informasjon om skred. Til dømes ein oversikt over skredhendingar. Det er to hovudtypar skred registrert i denne basen. a) Historiske skred. Astor Furseth (NGU) har samla inn informasjon om skredulukker i Noreg. Desse ulukkene er definert som skredhendingar som har ramma menneske eller gjort materiell skade. b) Skredhendingar mot samferdsel. Data frå Statens vegvesen og Jernbaneverket. Det er store sjansar for at det går fleire skred der det har gått skred før. HUSK å sjekke om skredhendinga er relevant ved å trykke på informasjonsknappen (i) og på skredhendinga. Ein del av registreringane er feilplasserte og nokre hendingar er truleg ikkje relevant for søknaden. - 8 -
4.2a Kommunens eige arkiv I kommunalt arkiv kan det ligge informasjon om tidlegare skredhendingar, anten som ein rapport, men det kan òg vere kommentert i byggesak eller andre saksdokument. Ved å søke på skred, ras, hending, fare, vurdering, stabilitet, grunn, undersøking, undersøkelse, rapport, notat, brev, risiko med meir kan det vere at det dukkar opp informasjon om skredhendingar om ein er heldig. NGU jobbar med å gjøre det mogleg for kommunane å legge inn skredhendingane i sin kommune ut på skrednett. På sikt skal det derfor vere mogleg å legge inn skredhendingane ein finn i det kommunale arkivet inn i skrednett. 4.2b Lokal kunnskap Mykje av informasjonen om skred ligg ikkje i arkiv, men i hovudet til dei som har jobba i kommunen eller dei som bur i område. Dialog er derfor viktig her for å få registrert hendingane. 5 Uromeldingar Uromeldingar (bekymringsmeldingar) kan vere ein pekepinn på stabiliteten i område. Det fins mange typar meldingar, men om dei nemner skredhendingar, sprekker i fjell eller jord, vassproblem som overvatn, tette røyr, ustødige murar eller annan uro som har med stabilitet av grunnen å gjøre, så kan dei vere ein peikepinn på skredfarlege område. Det er i skrivande stund usikkert om korleis ein kan få ein god oversikt over uromeldingar utan å bruke for mange ressursar. Eit nytt prosjekt skal blant anna sjå på om det er mogleg å få kartlagt slike hendingar på ein enkel og grei måte og om det har noko for seg å bruke desse data, eller om ein skal kutte det ut i skjemaet. 5.1a Kommunens eige arkiv Det ligg moglegvis nokre uromeldingar i det kommunale arkivet, men dei fleste uromeldingane er ikkje registrert, men er sjekka ut utan skriftleg dokumentasjon. Det kan derfor vere ein fordel å få til eit system som registrerar uromeldingane når dei kjem inn. 5.1b Lokal kunnskap Mykje av informasjonen om uromeldingane ligg i hovudet til dei som har jobba i kommunen, og er ikkje så lett å få tak i. Dialog er derfor viktig her for å få registrert hendingane. - 9 -
6-12 Merksemdkriteria Byggjer på merksemdkriteria til Bergen kommune (sjå vedlegg) Om det er ja på eit av desse spørsmåla bør ein vere merksam og vurdere om søknaden inneheld informasjonen ein trenger eller om ein treng meir informasjon. I mange tilfeller er det ikkje nødvendig med ein rapport, men då har ein i alle fall vert merksam og vurdert det til at det ikkje ser så farleg ut at ein treng ein rapport. Generelt: Uttak frå botnen av ein skråning eller fylling på toppen av ein skråning aukar hellinga og dermed skredfaren. VER MERKSEMD OM: 6. tiltaket er nær bergskrentar (over/under) - dess høgare ein bergskrent er, dess viktigare er plasseringa av bustad i forhold til skrenten. Rekkevidda til nedfall vil auke dess høgare skrenten og utløysingsområde er. Det er òg viktig å ikkje plassere bustaden for nær kanten til bergskrenten i tilfelle denne rasar ut. Kva er ein bergskrent? Ein bergskrent er eit stup eller fjell med meir enn 45 helling som er høgare enn 8-10 meter. Lågare brattkantar kan sjølvsagt gjøre skade om ein byggar for nær, men skadepotensialet og rekkevidda aukar mykje med høgda på skrenten. Kor nær er nær? Det kan vere vanskeleg å definere, men ein tommelfingerregel kan vere at om tiltaket kjem innanfor 1 gong høgda (det vil seie til dømes mindre enn 10 meter frå ein bergskrent som er 10 meter høgt) bør ein vere merksam. Rekkevidda er vanlegvis 1/3 til ½ av høgda, men det er avhengig av kvar ein losna stein kan treff. Rekkevidda er større om blokka treff fjell enn om det treff lausmassar som kan bremse energien til blokka. Hellinga under brattkanten har òg mykje å seie for rekkevidda til losna stein, og er det bratt nok kan den trille langt før den vert bremsa. Store fjellskred har en mykje større rekkevidde enn steinsprang. Har fjellet mange sprekker? Berggrunn som er sprokke opp har sjølvsagt fleire moglege flater å skli på, og vatn, is, trerøter og svelleleire kan bygge opp trykk i sprekkene og presse ut blokker. Kor skredfarleg område er kan vere avhengig av sprekkeretning og tilgang på vatn. Veks det tre i nærheita av brattkanter/fjellskjeringar? Rotsprenging er ein viktig agens når det gjeld steinsprang, og til ein viss grad for jordskred. Rotsprenging er mest aktiv på våren, men kan skje i heile vekseperioden. - 10 -
Bilete over viser ei tiltak som er for nært ein bergskrent. Her er det bolta i fjellet, så det moglegvis vore gjort geotekniske undersøkingar her før bygget vart bygd. Eit nybygg i område merka med raudt (figur til høgre) bør vurderast som mogleg skredfarleg, både med tanke på ein forlenging av aktsemdområde som ein ser nedst til høgre på figuren, men òg på grunn av merksemdkriteria som nær ein brattkant og naturforhold som sprekker i fjell og fare for rotsprenging i brattkant. 7. tiltaket er nær skråningar med helling over ca 27 - det vert sjeldan utløyst jordskred eller snøskred i skråningar mindre enn ca 27-30 (sjå kap 18. Topografiske kart). Jord med mykje glimmer eller leire, nær vasskjelder og/eller i nærleiken til vasslaup som i periodar med ekstremnedbør har stor vassføring, kan det løysast ut jordskred i skråningar lågare enn 27. Det har samanheng med friksjonen i lausmassedekket og bergoverflata, drenering/permeabilitet i lausmassane og terrengforma. Kor mykje er 27? Om ein skråning er 5 meter høg og 10 meter lang er den ca 27-30 gradar, det spørs om lengda er vinkelrett på høgda eller ein målar lengda frå foten av skråning til toppen av skråninga. Tommelfingerregel er at lengda er to gonger høgda. Kor nær er nær? Rekkevidda til eit snøskred eller jordskred er avhengig av lengda på skråning og for jordskred og kor vassmetta jorda kan bli. I skrivande stund har eg ikkje ein god tommelfingerregel. Bergskrent i skråninga? Om det er ein brattkant kor det kan kome steinsprang frå i skråninga vil steinsprang moglegvis ikkje bli bremsa ned noko særleg i skråninga, og rekkevidda for steinsprang vert større. - 11 -
Traktorveg eller andre menneskelege inngrep i skråninga? Tiltak i ei skråning kan auke skredfaren i skråninga. Det er mange jordskred som har starta frå ein traktorveg, då desse kan til dømes forandre dreneringa i skråninga 8. tiltaket er nær bekkar, vassig og søkk i terrenget - det er auke skredfare i nærleiken til bekkar og vassig, som i periodar med ekstremnedbør kan flaume over og gjøre stor skade. Søkk i terrenget og område som kan demme opp vatn kan auke faren for sørpeskred i ekstremtilfelle med masse snø og plutseleg vêromslag til mykje regn. Ein bør vere merksam på erosjon nær elvar Erosjon i elvas innersving kan føre til jordskred som vist på bilete over. Vassig og søkk i terrenget er som oftast dårleg byggegrunn og det er auka fare for vassog stabilitetsproblem og å bli treft av skred i søkk enn andre område. Eksempel på korleis eit søkk kan sjå ut på eit kart For små eller tildekka slukar og røyr og innsnevring av søkk/vassig/bekkar kan auke faren for oppdemming og dermed auke faren for flaum, nye dreneringsvegar og sørpeskred - 12 -
9. tiltaket er nær og om lag på same nivå som flaumvassnivået i elver/bekker eller springflod - om tomten er nær flaumvassnivået eller springflod er det auka fare for at tomten vert overflauma, noko som kan føre til erosjon, utrasing og annan skade på tomta. 10. tiltaket krev høge skjeringar, høge murar eller store fyllingar Etter skredulukka i Ålesund er ein meir obs på skred som følgje av menneskeskapte skjeringar. Ein bør og vere obs på gamle murar og store fyllingar 10.1 Høge skjeringar - område som i utgangspunktet er stabile, kan ved sprenging auke skredfaren. Sprenging av høge skjeringar kan blottlegge sprekkesystem og slepper som ikkje lar seg oppdage før sprenginga (jf. Ålesund 2008). Utfall frå skjeringa kan utgjere stor fare for bustader og det er viktig å ta omsyn til dette, både ved plassering av bustad og undersøkingar av den utsprengte skjeringar i etterkant. 10.2 Høge murar - det er viktig å vurdere om det lar seg gjennomføre og om det vil fungere over tid. Det er mange eldre murar som i dag er ein stor rasfare på grunn av manglande vedlikehald. Ved høge murar er det òg viktig å ta omsyn til dreneringsvegar og trykk frå massane i bakkant. 10.3 Store fyllingar - Store fyllingar bør sikrast slik at dei på sikt ikkje rasar ut eller på annan måte vert ustabile. I Kvam har det vore fleire jordskred der hagen (små fyllingar) har rasa ut på grunn av manglande sikring. Hagen er fylt ut framfor huset med for stor helling i front, og slik kan det stå i titals år før det plutseleg rasar ut. I store fyllingar kan konsekvensen vere mykje større enn ved små fyllingar. 11. tiltaket krev graving i lausmassar - ved graving i lausmassar bør det vurderast om det trengs ein geoteknisk vurdering av stabiliteten etter inngrepet, om inngrepet aukar skredfaren og om tiltaket kan sikrast. Her er det viktig å ta omsyn til vassvegar og annan drenering. Graving i botnen av ein skråning førar til at helling til skråninga vert høgare og stabiliteten kan verta svekka. Kan gravinga føre til forandring i dreneringa i skråninga og auke skredfaren? 12. tiltaket krev fylling i myr, blaute jordartar eller sjø/vatn - bygging i myr, på blaute jordartar, i sjø eller i vatn krev vurdering av stabiliteten etter tiltaket. Fyllinga bør sikrast mot utrasing før det vert bygt på tomta. - 13 -
13-14 Geologiske kart NGU distribuerer geologiske kart frå diverse områder av Noreg. Nokre områder er betre kartlagt enn andre og i ulike målestokk. Ein oversikt over kva for berggrunnskart og lausmassekart som er tilgjengeleg kan sjekkast ut på kart på http://www.ngu.no/kart/kartkatalog/ 13 Berggrunnskart Berggrunnen har mykje å seie for skredfaren, men ein kan ikkje ut i frå kart sjå om bergarten er skredfarleg eller ei. Til dømes har svakheitssoner i fjellet mykje å seie, men òg lokale svakheitar i berggrunnen kan ha mykje å seie. Karta vert dermed meir ein oversikt som ein ekspert kan bruke i ein skredvurdering. På nett kan ein velje mellom innskanna kart (raster), vektoriserte kart (vektor) og grovt kart over forkastingar og svakheitssoner i bergrunnen (lineamentskart) i målestokk 1:250 000. Papir: Kan tingast frå NGU (1:50 000) NGU.no: http://www.ngu.no/kart/bg250/ WMS: http://www.ngu.no/wmsconnector/com.esri.wms.esrimap/wms_berggrunn_n250v SOSI: Skredfareprosjektet har tinga SOSI-fil frå NGU som dekkar heile Hordaland. Ta kontakt. Det ein kan vere observant på er om det er markert ein forkastingssone eller bergartsskilje i nærleiken til det vurdere område. Det er auka skredfare i eller i nærleiken til forkastingar, og det kan vere ein svakheitssone nær skilje mellom to bergartar. Ein må huske på at berggrunnskartet og forkastingskartet er grove kart og missvisinga kan vere fleire hundre meter frå grensa markert i kartet. 14 Lausmassekart Lausmassedekket har mykje å seie for stabiliteten til grunnen og faren for jordskred, men det er ikkje lett å sjå skredfaren utifrå kartet. Det er meir eit hjelpemiddel for ein ekspert. På nett kan ein velje mellom fleire tema på kart. Papir: Kan tingast frå NGU (1:50 000) NGU.no: http://www.ngu.no/kart/losmasse/ WMS: http://www.ngu.no/wmsconnector/com.esri.wms.esrimap/losmasserwms SOSI: Skredfareprosjektet har tinga SOSI-fil frå NGU som dekkar heile Hordaland. Ta kontakt. Dei fleste lausmassane vil nok vere skredfarleg om det vert bratt nok, men det er større sannsyn for skred i forvitrings-, skred- og morenemateriale og marine sediment. Stabiliteten er avhengig av friksjonsvinkelen i jordmassane, noko som kan vere forskjellig ved normale vêrforhold og i ekstreme forhold som ekstremnedbør (blaut jord) og ekstrem tørke (tørr jord). Dei to siste er det viktige å ta omsyn til i ein vurdering av skredfaren. Kommunen sjølv kan bruke lausmassekartet til å finne område med skredavsetningar, noko som tyder på at det ofte går skred her. Som oftast er lausmassekartet så grovt at skredavsetningar ikkje er med på kartet. - 14 -
15-17 Tiltak på eksisterande bygg/tilbygg Statens bygningsteknisk etat (BE) har laga ein rettleiar, med tittel HO-1/2008 Utbygging i fareområder. I kapittel 4 i rettleiinga (side 20, sjå figur til høgre) handlar det om tiltak på beståande byggverk (eksisterande bygg). Ein kopi av side 20 er vedlagt. Ein kan òg laste ned temarettleiinga frå BE sine sider som zip-fil her. 15. Gjelder søknaden nybygg? TEK 7-32 er forholdsvis klar på kva krav som trengs på nybygg i fareområde. Eit nytt bustadhus skal ikkje byggast i område med nominell sannsyn for skred på 1/1000 år, og ligg det i eit aktsemdområde bør ein vurdere å spørje etter geoteknisk rapport. Det er ikkje så klart kva tiltak som er mogleg på eksisterande bygg som ligg i fareområde utan at det vert laga ein geoteknisk rapport. Statens byggteknisk etat (BE) har dermed laga ein rettleiing som skildrar tiltak som kan vere lov (HO-1/2008). Så lenge tiltaket ikkje er ytterlegare i strid med plan- og byggingslova 68 treng ein ikkje geoteknisk rapport, men kva ytterlegare i strid er, er ikkje så klart. 16. Vil tiltaket auke talet på bueiningar? - om tiltaket aukar talet på bueiningar og ligg i eit aktsemdområde, så er tiltaket ytterlegare i strid med 68 og ein treng ein geoteknisk rapport som viser at skredfaren er akseptabel eller skildrar sikringstiltak som reduserer risikoen for skred (HO-1/2008). 17. Er tiltaket i ytterlegare i strid? - Det er ikkje heilt klart i lova kva ein kommune kan gje løyve til i fareområde, men det er truleg opp til kommunen sjølv kva risiko dei kan ha for å gje løyve til tiltak i fareområde og kva omsyn dei skal ta til verdiane som ligg i aktsemdområde. - Rettleiaren HO-1/2008 seier at om tiltaket ikkje aukar talet på bueiningar eller på annan måte ikkje aukar personopphaldet er tiltaket truleg ikkje i ytterlegare i strid med 68 i plan- og byggingslova. Det kan dermed gje løyve til tiltaket utan geoteknisk rapport. - Det er usikkert om tiltak i sikkerheitsklasse 1 (nominell sannsyn på 1/100 år), som garasje, kan byggast i faresone utan geoteknisk rapport om dei ikkje er ytterlegare i strid med 68 i pbl. - Håpet er at dette vert meir klargjort i ein ny rettleiar som kjem med ny planlov, eller helst før. - 15 -
18 Topografisk kart Ein kan lese mykje ut ifrå eit topografisk kart, til dømes hellingsgrad og terrengform, som er to viktige parametrar for skredkartlegging. Det beste er å bruke eit GIS-program til å lage eit hellingskart, men ein kan òg gå ut ifrå tettheita til kotane på kartet. Dei fleste kommunar har god tilgang til gode topografiske data. Det er auka skredfare i område høgare enn ca 27-30 (for steinsprang over 40-45 ). Det kan i enkelte tilfelle gå skred i område med lågare helling. Sørpeskred og kvikkleireskred har andre kriteria. Om ein ikkje har eit hellingskart kan ein bruke linjal på kartet. Om høgda vert meir enn halvparten av lengda (rett linje frå høgaste til lågaste målte punkt) er hellinga over 27 (26,57 ), det vil seie om skråning rekk 10 meter inn og er høgare enn 5 meter eller om skråninga er 10 meter høg og lengda er mindre enn 20 meter er hellinga større enn 27. Det kan òg vere lurt å sjå kva terrengform kartleggingsområde har. Brattheng, søkk og område med trongt utlaup kan ha auka fare for skred. Dei to siste har samanheng med oppdemming og flaumfare. 19 Ortofoto Som med topografisk kart kan ortofoto være ein god måte å få eit overblikk over område rundt kartleggingsområde, noko som man ikkje får i felt. Det kan derfor vere lurt å ta med seg kopier av topografisk kart og ortofoto ut i felt. Flyfoto viser ein god oversikt over vegetasjonen i område, men kan òg vise steinur eller lause skredblokkar. Vegetasjon kan spele ein rolle når det gjeld skredfaren. Skog kan til dømes hindre snøskred og rekkevidda til skred kan bremsast av skog. I forhold til plan- og byggesak bør ein huske på at vegetasjonen kan forandre seg i løpet av eit bygg si levetid. Ein bør regne med at til dømes dyrka mark vert tilgrodd, skog vert hogd ned eller skog kan brenne opp, og ein bør derfor ta omsyn til dette, moglegvis med føresegner som hindrar at skredfaren vert høgare. - 16 -
B) SYNFARING Skredfareprosjektet 2009 Det er antatt at ein har fylt ut skjema 1 før ein drar på synfaring. Det betyr òg at det vert ein del gjentaking når det gjeld merksemdkriteria. Av og til kan det vere lurt å sjå ting med eigne auge, og her er det nemnd nokon punkt som ein kan sjå etter når ein skal vurdere om område er trygt. Er ein i tvil bør ein ta kontakt med ekspert. 20 Tidlegare skredhendingar Er det spor etter tidlegare skred i område (stein, søkk, skredtunge)? Store skredhendingar er ofte lette å sjå sidan dei moglegvis har etterlate seg eit tydeleg sår i terrenget (knekte tre, jord i dagen, tydeleg skredbane). Men etter nokre få år/tiår er skredhendingane ofte mykje vanskelegare å sjå på grunn av erosjon og vegetasjon. Mindre skredhendingar kan vere vanskelegare å sjå, og vert lettare skjult av vegetasjonen eller terrenget. Ein skredgrop er ofte skålforma og skredtunga ser ein liten forhøgning (ser ut som ein tunge om ein ser det ovanfrå. Bilete til høgre viser eit lite jordskred og spor etter mange lause steinheller. Noko som viser at me er i eit losneområde. Heldigvis har ikkje rekkevidda vert noko stor i desse tilfella. Ligg det lause steinar i terrenget? Ligg det lause steinar i terrenget kan det tyde på steinsprang. Stein frå steinskred er ofte kanta (knuste). Er blokkane avrunda eller runda kan dei vere gamle og avsett av breisen eller av elvar. Bør vurderast av ekspert om ein er i tvil. Bilete til høgre og over til høgre viser område med lause steinar i terrenget. På bilete til høgre er dei mykje eldre og er eit spor etter eit stort fjellskred. Det viser at det er skredfarleg i område, men ikkje kor ofte dei skjer. - 17 -
21 Menneskelege inngrep Er det noko som aukar skredfaren så er det menneskelege inngrep. Grunnen er som oftast endra drenering, graving i botn av ein skråning eller fylling på toppen av ein skråning. Er det gjort tiltak i nærleiken som kan ha auka skredfaren? Til dette spørsmålet er det fleire underspørsmål: - Er det traktorveg i nærheita? Traktorvegar har vist seg å vere eit område kor mange jordskred har losna frå. Traktorar er tunge og kan påverke stabiliteten av jordmassane. Vegen og traktorspora vil ofte øydelegge vegetasjonsdekket og dreneringa vert forandra, til dømes med meir overflatevatn eller at dreneringa tar eit anna løp. Det er derfor greitt å vere observant på om det ligg traktorvegar som ligg i så bratt terreng at det kan true område under. - Er det spor etter graving i botn/fyllingar på toppen av skråningar? Graving/sprenging i foten av ein skråning eller fylling på toppen av ein skråning aukar begge sannsynet for skred ved at skråninga vert brattare. Normalt sett er det trygt så lenge skråning er mindre bratt enn 20-25 etter inngrepet, men det er større sjans i område med inngrep enn naturlege skråningar. Vasserosjon langs ein traktorveg, mest truleg på grunn av for liten dimensjon på røyr under vegen. Litt lenger fremme hadde det gått eit jordskred frå same traktorveg (sjå bilete under - Er det oppsprukne/framoverbøygde murar i nærleiken? Murar held jordmassane på plass og er ein fordel, men da må dei vere stabile og ikkje demme opp vatn i bakkant slik at vasstrykket kan byggje seg opp. Det er mange gamle murar som no er eit problem. Er det spor etter deformasjon og ustabilitet i muren bør ein vurdere å sjekke dette nærmare. Deformasjon kan til dømes vere sprekker i muren eller at muren er framoverbøygd. - Hogstfelt? Sjå vegetasjon (neste side) - 18 -
22 Vegetasjon Vegetasjon har som oftast ein positiv effekt når ein skal vurdere skredfaren. Røter vil binde jorda, avrenninga vert mindre og går saktare, jorda vert mindre oppblauta, utløyste skred vert bremsa slik at rekkevidda vert mindre, mindre snø vil legge seg på bakken og vil smelte saktare. Men i enkelte tilfelle kan vegetasjonen auke skredfaren, som til dømes ved rotvelt, rotsprenging, tre vil tynge på jordmassane og gamle tre kan knekke og løyse ut eit skred. Ein anna ulempe med tett vegetasjon er at synfaringa vert mykje vanskelegare. Vegetasjonen skjuler spor etter skred og kan gjøre det vanskeleg å bevege seg i terrenget. Kva type vegetasjon er det i område? Utan vegetasjon: aukar sannsynet for erosjon og oppblauting av jorda. Stor skredfare. Oppdyrka mark: større fare for erosjon enn ved grasdekke Bar mark (gras): bind jorda, trekker vatn frå jorda og senkar avrenningshastigheita, noko som senkar sannsynet for jordskred, men ikkje for snøskred og sørpeskred. Vil ikkje redusere rekkevidda til skred så mykje. Busker og tre: bind jorda lenger ned enn gras, men tåler mindre strekk. Trekker truleg òg meir vatn frå jorda enn gras. Kan redusere rekkevidda til skred. Fare for rotvelte som kan auke sannsynet for erosjon. Skog: som for busker og tre. Reduserer sannsynet for snøskred og sørpeskred og reduserer rekkevidda til skred. Meir press på jordmassane på grunn av tyngda. Tett skog/kratt: vanskeleg å synfare og vedlikehalde. Kan skjule spor etter tidlegare skred. Snøskred er mindre sannsynleg når trea står tett enn i opne lende. Det er fleire grunnar til det. Mindre snø vil legge seg på bakken og skuggen frå trea vil senke snøsmeltinga. Trea vil òg redusere rekkevidda til skred som losnar lenger oppe. Det siste gjeld for dei fleste type skred. Det er òg sannsynleg at jordskred vert mindre sannsynleg i tett skog enn i open lende, men om trea vert for gamle eller store kan dei gjere meir skade enn vern. I mange av jordskreda i Kvam har det vore tre i skredet utan at det kan sjå ut som om det har hindra skredet nemneverdig, så det er usikkert om kor stor effekt trea har for å redusere eller auke skredfaren. Veks det tre/buskar i nærheita av brattkantar/fjellskjeringar? Rotsprenging, det vil seie presset frå røter som veks, kan presse ut blokkar og starta steinsprang. Rotsprenging er mest aktiv på vårparten, men kan skje i heile vekseperioden. Vind kan sette eit tre i rørsle som igjen kan sette rotsystemet i rørsle. Røter i sprekkar kan moglegvis jekke ut blokkar og eit steinsprang kan vere starta. Rotsystemet i rørsle kan moglegvis òg gjøre jorda ustabil og kan starte jordskred. Dette kan nok skje når som helst i - 19 -
året, men når det gjeld jordskred er det som oftast i kombinasjon med andre utløysningsfaktorar, og då mest ekstrem nedbør. Heller stammen på trea nedover eller oppover? Om stammen på trea står rett og fin kan det tyde på at grunnen er stabil, men om stammen heller kan dette tyde på at grunnen siger litt og kan vere skredfarleg. Om trea heller bakover er dette tydeleg spor på at det er kraftig sig i terrenget og skråninga er ikkje stabil. Er det hogstfelt i nærleiken? Snauhogst aukar som oftast skredfaren i område, og utløpsområde kan bli utvida. Greiner og stokkar som vert liggande igjen kan demme bekkar eller på andre måtar føre til at vatn tek nye vegar og dermed aukar skredfaren. 23 Drenering Det er viktig å få oversikt over dreneringa rundt kartleggingsområde. Vatn er ein viktig agens i skredfarevurderinga. Vatnet i seg sjølv kan erodere og undergrave lausmassar slik at desse vert ustabile. Auka vasstrykk i jord- og fjell er ofte ein utløysande årsak til skred. Er det elvar eller bekkar i nærheita? Skred skjer som oftast i nærleiken til elvar eller kjelder. Er det kummar i nærheita? Det er viktig å få oversikt over dreneringa, og kummar er ikkje like lett å få auge på, men er viktige for å vise dreneringa i område (høyr gjerne med VA-avdelinga i kommunen). Er det fare for at kummer, røyr og elvar tette seg igjen? Tette kummer, røyr, elvar, stikkrenner kan føre til at vatnet vil ta andre veger. Vatn på avveg kan føre til erosjon eller auka vasstrykk i jordmassar og fjellskråningar som dermed aukar sannsynet for skred. Er jorda vassdrukken sjølv etter lange periodar med tørrvêr? Dette kan tyde på at det er mykje finmateriale i jorda. Jord med mykje finmateriale holdar betre på vatnet og kan ofte være stabil sjølv ved bratt vinkel. Men om vasstrykket vert for høgt, til dømes i dagar med ekstrem nedbør eller ved utvasking i lang tid (kjelde, lekkasje), kan jordmassane bli ustabile og rase ut, og sannsynet er større i område som er brattare enn 25-30. - 20 -
Piplar det ut vatn i grunnen ved store nedbørsmengder? Dette kan tyde på tett drenering, noko som aukar sannsynet for at jorda vert overmetta på vatn og vasstrykket så stort at eit skred kan løysast ut. 24 Grunnforhold Ein ustabil grunn er ikkje bra. Berggrunnen og lausmassane oppå berggrunnen har sjølvsagt mykje å seie for stabiliteten, men det er ikkje så lett å vurdere skredfaren utifrå kart. Enkelte stadar kan bratte bergparti vere stabil (det er derfor dei enno er bratte), mens andre stadar losnar det kanskje fleire steinar i året. Ein bør derfor kontakte ekspertar om ein er i tvil og ikkje legge godviljen til. Er det brattkantar i område? Det er stor sannsyn for at det går skred frå ein brattkant. Frå brattkanten kan det losne steinsprang om forholda er dei riktige (oppsprukke fjell), og det er fare for at jordskred kan losne frå toppen (manglar støtte) eller frå botnen av brattkanten (opning for vatn, mangel på vegetasjon). Har fjellet mange sprekker? Berggrunn som er sprokke opp har sjølvsagt fleire moglege flater å skli på, og vasstrykk kan bygge seg opp i sprekkene og presse ut blokker. Kor skredfarleg område er kan vere avhengig av sprekkeretning og tilgang på vatn. Er det mykje jord i område? Lite jord i bratte skråningar (over 27 ) minkar sjølvsagt konsekvensane av eit skred, mens tjukke lausmassar som rasar ut vil sjølvsagt gjøre meir skade. Sannsynet for skred har truleg meir med moglege glideplan og svakheitsoner i lausmassane enn tjukkleiken til lausmassane (til dømes forvitring i det øvste meteren av lausmassane. Kva for type jord/lausmassetype er det? Tydelege sprekker i fjell, som kan tyde på at det er skredfarleg. Fjellveggen på bilete er no reinska og bolta. Er det mogleg å skildre jordtype? Mykje finstoff, glimmer? Glimmerrik jordsmonn kan vere ustabil i lågare helling enn 27. Det same kan gjelde jordsmonn med mykje fin materiale i (leir og silt). - 21 -
C) GEOTEKNISK RAPPORT Skredfareprosjektet 2009 Det er mange spørsmål angåande geotekniske rapportar. Til dømes kva dei bør innehalde og kven som kan gjøre ein vurdering. Under har eg prøvd å sette opp nokon krav til rapportane. På neste side har eg liste opp nokon føretak som moglegvis kan gjøre ein skredvurdering. Det fins ikkje no nokon rettingslinjer for skredfarekartlegging på dei ulike plannivåa, men NVE med bistand frå NGI jobbar med å utarbeide slike rettingslinjer for ulike skredtypar og er forventa klare i løpet av første halvår av 2010. Innhald Kva ein rapport skal innehalde er avhengig av formålet til rapporten. Til dømes vil det vere forskjell om det har gått eit skred, om det føreligg ei uromelding om skredfare eller om rapporten skal ligge ved ein søknad om byggeløyve eller reguleringsplan. Skredhending eller uro/bekymringsmelding Rapporten bør helst: Skildre skredhendinga eller område ein er uroa over Svare på om det er skredfarleg og om det kan gå nye skred i område. Om nødvendig skildre tiltak som kan redusere risikoen for skred (overvaking, stabilitetsmålingar, sikringstiltak) Søknad om byggeløyve/reguleringsplan I søknad om byggeløyve i eit aktsemdområde MÅ ein rapport: I sin konklusjon seie om tiltaket fell innanfor grenseverdiane i teknisk forskrift (TEK) 7-32. TEK 7-32 gjev grenseverdiar knytt til tryggleik mot naturpåkjenningar, og gjeld både uteområde og bygg (til dømes 1/1000 eller 1/100) Om tiltaket ikkje fell innanfor grenseverdiane i TEK 7-32 må det skildrast kva tiltak (prosjektering) som er naudsynt for at omsøkt tiltak skal oppnå god nok tryggleik i forhold til TEK 7-32 Kven kan lage ein rapport Ein geoteknisk rapport bør utførast av føretak med geoteknisk kompetanse om skred og stabilitet, og bør vite kva ein kan gjøre for å hindre skred. Dei bør òg ha kunnskap til grenseverdiane i teknisk forskrift (TEK) 7-32 og plan- og byggingslova. NVE anbefaler at dei som skal utføre skredfarekartlegging på reguleringsnivå har sentral godkjenning etter tiltaksklasse 3. For geoteknisk prosjektering i byggesak følgjer det direkte av godkjenningsordninga kva krav til godkjenning som gjelder. - 22 -
Liste over føretak som kan lage skredvurderingsrapportar Dette er ein ufullstendig liste over føretak som har den riktige kompetansen til å vurdere skredfaren eller prosjektere sikringstiltak. Det er ikkje tatt kontakt med føretaket for å kartlegge kompetansen eller sjekka om dei er sentralgodkjent eller kva for tiltaksklasse føretaket er klassifisert til. Nokon føretak gjør helst berre store oppdrag (t.d. reguleringsplanar), mens andre er mindre føretak som ikkje har sentral godkjenning, men kan gjøre ein god vurdering. På sikt hadde det vore bra med ein liste over tilgjengeleg føretak/personar som har den riktige kompetansen, lokalt og regionalt. Multiconsult SWECO Norge AS Rambøll Norge AS NGI (Noregs geotekniske Institutt) Cowi GeoBergen Hardanger Consult AS Norconsult GeoVest Haugland Universitet i Bergen (Helge Askvik, Haakon Fossen med fleire) NCC Vegteknisk kontor Andre (sjekk på internett, gule sider eller med BE) - 23 -
VEDLEGG Merksemdkriteria (Bergen Kommune) BERGEN KOMMUNE ETAT FOR BYGGESAK OG PRIVATE PLANER RUTINE FOR BYGGESØKNAD I POTENSIELLE SKREDFARLIGE OMRÅDER Nr 05-xx-xxxx Formål Utføres av Når Sikre at tiltaket med tilhørende uteområde oppfyller kravene til sikkerhet for ras i tråd med Plan og bygningsloven. saksbehandler. I forbindelse med byggesøknad Henvisninger Plan og bygningsloven 68 Teknisk forskrift til plan og bygningsloven Temaveiledning (2-2008) om utbygging i fareområder Hjelpemidler Dokumentasjon Gjennomføring Kartgrunnlag, ROS analyse med helningskart og rapport, fase I Rapport fra skredfarevurdering foretatt av foretak med geologisk/geologisk kompetanse 1) Kontrollere om det er forhold ved byggetomt i forhold til oppmerksomhetskriteriene listet under. Her er det viktig at en bruker skjønn i vurderingene, og at en får en overordnet oversikt a) om tomten er nær bergskrenter - til høyere bergskrenten er, desto viktigere blir passering av bolig i forhold til skrenten. Nedfall av steinsprangmateriale vil rekke lenger fra høyere utløsningsområder b) om tomten er nær skråninger med helning >20-25 - normalt blir det ikke utløst løsmasseskred i skråninger <27-30, men dersom det er områder i nærhet til vannløp, som i ekstremnedbørsperioder kan ha meget stor vannføring, kan det utløses ras i disse områdene. Dette er avhengig av friksjon i løsmassedekke og bergoverflate, drenering/permeabilitet i løsmassene og terrengformer c) tomter som krever høye skjæringer - områder som i utgangspunktet er stabile, kan ved utsprengning av byggegrunn få en betydelig økt rasfare. Ved utsprengning av høye skjæringer kan det bli blotlagt - 24 -
sprekkesystem og slepper, som ikke lar seg oppdage før sprengning. Utfall fra skjæringer kan utgjøre en stor fare for boliger, og det er viktig å ta hensyn til dette, både ved plassering av bolig (om det lar seg gjøre) og undersøkelser av utsprengte skjæringer. d) tomter som krever høye murer eller store fyllinger - viktig å vurdere om dette lar seg gjennomføre, og vil fungere over tid. Det er mange murer ved eldre bebyggelse, som i dag utgjør en stor rasfare på grunn av manglende vedlikehold. Ved høye murer er det også viktig å ta hensyn til dreneringsveier og trykk fra masser i bakkant. e) ved inngrep i løsmasser skal det vurderes om det trengs en geoteknisk vurdering av stabiliteten etter inngrep, om kan utgjøre en rasfare for fremtiden, og om det lar seg gjøre å utføre sikring. Her er det også viktig å ta hensyn til vannveier og drenering. f) tomter på flater der det kan være aktuelt å fylle på myr eller bløte jordarter eller fyllinger i sjø/vann g) tomter nær og om lag på samme nivå som flomvannsnivå i elver/bekker 2) Når det kommer inn en søknad i områder som kan være potensielt rasfarlige i henhold til oppmerksomhetskriteriene i sjekkliste ovenfor, men hvor forholdene ellers tilsier at tillatelse kan gies, skal det kun gies rammetillatelse på vilkår. Dette gjelder også om tiltaket i seg selv kan føre til økt rasfare, for eksempel. ved utsprengning av høye skjæringer. Vilkåret som settes i rammetillatelsen er at det skal foretas en rasfarevurdering utført av et foretak med geologisk/geoteknisk kompetanse for å undersøke om tiltaket kan gjennomføres som omsøkt. Dersom konklusjonen i rasfarevurderingen tilsier at sikringstiltak må gjennomføres for å opprettholde kravene i plan og bygningsloven, skal sikringstiltakene beskrives i rapporten. 3) Rapporten fra rasfarevurderingen skal senders kommunen. 4) Dersom sikringstiltak er nødvendig skal det kun gis igangsettingstillatelse for sikringsarbeidet og evt. grunnarbeidet. Dersom tomten krever høye skjæringer som kan utgjøre en rasfare, skal skjæringene undersøkes av et foretak med geologisk/geoteknisk kompetanse med evt. forslag til sikringstiltak. 5) Før det gis igangsettingstillatelse for det øvrige byggearbeidet skal de beskrevne sikringstiltaket være gjennomført og kontrollert av et foretak med geologisk/geoteknisk kompetanse. Dokumentasjonen for gjennomført kontroll skal foreligge kommunen før det gis igangsettingstillatelse for det resterende del av tiltaket. Ansvarlig for utarbeidelse: Bergen kommune, Etat for byggesak og private planer Godkjent av: Seksjonsleder Per Ove Askeland, Rev. nr: 01, Sist revidert: 1.6.2008 BKDOK nr.: Side X av Y - 25 -
Temavegleiar HO-1/2008 Utbygging i fareområde frå Statens bygningstekniske etat (BE) kap. 4-26 -
- 27 -
SKJEMA: INNKOMNE SØKNADER/REGULERINGSPLAN Dette er eit forsøk på å lage ei sjekkliste som sakshandsamarar kan bruke når dei vurderar om dei treng meir informasjon om skredfaren i ein søknad eller reguleringsplan. Finn fram område du vil sjekke ut (bustad, tomt, areal) Aktsemdkart (skrednett) JA NEI 1 Ligg område innanfor AKTSEMDKARTET? Stein Snø Gå til 15 Neste Kommunalt arkiv + skrednett 2 Er det FARESONEKART over område? TEK 7-32 Neste 3 4 5 Fins det GEOTEKNISK RAPPORT over område i arkivet/søknaden? Stettar rapporten TEK 7-32 (1/1000)? Er det registrert tidlegare SKREDHENDINGAR i nærområde (skrednett/arkiv/munnleg)? Er det registrert URO-/BEKYMRINGS-MELDINGAR i nærområde? Relevans til skredfare (vatn, ustabile forhold)? Merksemdkriteria 6 7 Er tiltaket nær BERGSKRENTAR (over/under)? Veks det tre i eller på toppen av brattkant? Er tiltaket nær skråningar/fyllingar med HELLING større enn ca 27? Er det traktorveg eller andre tiltak i/over skråninga? Neste 4 OK Sikring 15 Neste Neste 15 6 Neste 15 Neste 15 Neste 8 Er tiltaket nær bekkar, vassig og SØKK i terrenget? 15 Neste 9 Er tiltaket nær grensa på FLAUMVASSNIVÅ/SPRINGFLOD? 15 Neste 10 Krev tiltaket STORE FYLLINGAR, MURAR OG SKJERINGAR? 15 Neste 11 Krev tiltaket GRAVING i lausmassar? 15 Neste 12 Krev tiltaket FYLLING i myr, blaute jordartar eller i sjø/vatn? 15 Neste Geologiske kart 13 Berggrunnskartet viser at BERGGRUNNEN er:: 14 Lausmassekartet viser at LAUSMASSANE i område er: Er det skredmateriale i område? 15 OK Utbygging i fareområde (ytterlegare i strid) 15 Gjelder dette NYBYGG (ikkje tiltak på eksisterande bygg)? Rapport Neste 16 Vil tiltaket AUKE TALET PÅ BUEININGAR? Rapport Neste 17 Er tiltaket YTTERLEGARE I STRID med 68 i plan og byggingslova (HO-1/2008 frå BE) Rapport OK - 28 -
SKJEMA: SYNFARING Skredfareprosjektet 2009 Om ein etter at ein har fylt ut skjema1 er usikker på om ein skal godkjenne søknaden eller ikkje kan ein vurdere å synfare område. Her er eit forsøk på sjekkliste over kva ein kan sjå etter. Det er antatt at ein har fylt ut skjema 1 før ein drar på synfaring, og at ein har det med seg. Menneskelege inngrep og vegetasjon JA NEI 20 Er det spor etter tidlegare skred i område (ur, stein, søkk, skredtunge)? 20 Ligg det lause steinar i terrenget? 21 Er det gjort tiltak i nærleiken som kan ha auka skredfaren? 21 Er det traktorveg i nærheita? 21 Er det spor etter graving i botn/fyllingar på toppen av skråningar? 21 Er det oppsprukne/framoverbøygde murar i nærleiken? 22 Kva type vegetasjon er det i område? 22 Heller stammen på trea nedover eller oppover? 22 Er det hogstfelt i nærleiken? Merksemdkriteria 6 Er tiltaket nær BERGSKRENTAR (over/under)? 24 Er det oppsprukken fjell i bergskrent? 22 Veks det tre i eller på toppen av brattkant? 7 Er tiltaket nær skråningar/fyllingar med HELLING større enn ca 27? 8 Er tiltaket nær bekkar, vassig og SØKK i terrenget? 23 Er det fare for at desse kan tettar seg igjen (t.d. vegetasjon) 23 Er det spor etter vassdrukken jord i område? 9 Er tiltaket nær grensa på FLAUMVASSNIVÅ/SPRINGFLOD? 10 Krev tiltaket STORE FYLLINGAR, MURAR OG SKJERINGAR? 11 Krev tiltaket GRAVING i lausmassar? 24 Er det mykje lausmassar i område? 12 Krev tiltaket FYLLING i myr, blaute jordartar eller i sjø/vatn? - 29 -