Årsmelding 2010. Styring, engasjement, tillit og service

Årsmelding 2010 Styring, engasjement, tillit og service

Kva skal årsmeldinga fortelje deg: kva vi planla å gjere i 2010. kvifor dette var viktig å gjere. kva det kosta. korleis vi finansierte dette. kva resultat vi har oppnådd. Fjell kommune Fjell kommune er eit moderne og pulserande øysamfunn rett vestom Bergen, med om lag 22200 innbyggjarar. Etter storleik har kommunen ei av dei yngste befolkningane i landet; over 30% av er under 20 år. Utdanningsnivået er gjennomgåande høgt. Kommunen har stor innflytting, og positiv flyttebalanse kvart åri nemnde periode. Men utflyttinga er og relativt stor, primært på grunn av at bustadsmassen ikkje er godt nok tilpassa bustadbehov i ulike livsfasar. Kommunen har ein aktiv bustadpolitikk for å bøta på dette. Arealet på 147 km² er fordelt på nordre delen av Store Sotra, Bildøyna, Litlesotra og meir enn 500 store og små øyar, holmar og skjer. Kommunen har fastlandssamband til Bergen, stor tilflytting og eit ekspansivt næringsliv bygt på olje, teknologi og service. Kystbasen CCB og Ågotnes Industriområde er det viktigaste senteret i Vest-Noreg for service og forsyningstenester til oljeverksemder i Nordsjøen. Naturen i Fjell er forma av ver og vind. Lyngheiar og svaberg, blenkjande vatn og ope hav byr på gode opplevingar. Purpur og nyansar av grått, raudt og blått er sentralt i dei visuelle intrykka. Historia fortel om eit strevsamt liv her ute ved havet, prega av handlekraft og religiøs nøysemd. Bergensarane kalla folket for havstrilar. Strilane var dristige, handlekraftige og uthaldande. Den gamle strilekulturen er i dag eit stykke vestlandsk kulturhistorie av stor verdi. Dei kommunale tilboda er der folk bur. Vi har i dag 18 grunnskular, kulturskule, vaksenopplæring og vidaregåande skule. Våre to tusen barn under seks år kan velja mellom 11 kommunale og 25 private heildags- og korttidsbarnehagar. Helse- og omsorgstilbodet omfattar to store legesenter og moderne, lettstelte bustader for den som treng hjelp til det daglege. Eit mangfaldig foreinings- og kulturliv med idrettsanlegg, symjebasseng og fotballbaner, lokale kulturbygg, kystkultursenter og tre kyrkjer - legg til rette for kulturelle møtestader og sosiale nettverk. Oppgåvene til kommunen 1. For det første skal vi syte for at innbyggjarane i kommunen har det så godt som mogleg innanfor ramma av den norske velferdsstaten. 2. For det andre skal vi syte for at lokaldemokratiske avgjerder blir handsama effektivt og i tråd med intensjonane til kommunestyret. 3. For det tredje skal vi fungere som ein skule for demokratisk leiarskap, der politiske representantar lærer det politiske handverket og kvalifiserer seg vidare for posisjonar i fylkesting og Storting. Fjell kommunestyre er samansett av ordførar, varaordførar og 43 representantar frå åtte ulike politiske parti Hovudoppgåva er å vedta alle strategisk viktige saker for kommunen, som overordna planar, budsjett og økonomiske saker, interkommunale samanslutningar o.l. Kommunestyret har 8-10 møte i året. Sakslistene vert lagt ut på internettsidene til kommunen, og møta vert haldne for opne dører. I tillegg har Radio Sotra direktesending og opptak frå kvart møte. Kommunestyret har lagt det daglege politiske ansvaret for drifta av kommunen til tre politiske komitear, kvar med elleve medlemer. Komiteane deler på ansvar og arbeid etter type oppgåver. Dei valde representantane blir støtta i arbeidet av rådmannen og om lag 1500 kommunale medarbeidarar. Kvart år i desember gjennomgår kommunestyret den kommunale drifta og vedtek årsbudsjett, økonomiplan, handlingsprogram og planprogram for dei komande åra. Alle desse dokumenta har vore ute på offentleg høring før vedtaket, slik at den einskilde innbyggjar kan koma med innspel. Kvart år vert det utarbeid ei årsmelding (som den du no held i handa). Årsmeldinga er rådmannen sin rapport til kommunestyret om korleis han har klart å styre i høve til dei rammene som kommunestyret har vedteke. 2

Innhald Viktige hendingar 2010...4. Nøkkeltal 2010..5. Sjukefråvær 2010. 6. Måla til kommunen...6. Organisasjon...7. Ordførar 2010...8. Rådmannen 2010....10. Revisjonserklæring..13. Økonomi 2010. 15. Notar. 27. Tenestene i kommunen....48. Skulesjefen.....49. Omsorgssjefen..53. Helsesjefen.. 56. NAV-Fjell 59. Sosialsjefen.64. Barnehagesjefen...68. Stab- og støtteeiningar.. 72. Servicetorgsjefen...73. Plan- og utbyggingssjefen... 76. Eigedomssjefen.....79. Økonomissjefen.....81. Personalssjefen...82. IKTsjefen...84. Likestilling....85. Arbeidstakarorganisasjonane...93. 3

Viktige hendingar 2010 Januar 08.01.: Fjell kommune opprettar Kuldenaudtelefon. 12.01.: I januar vart dei første spadetaka for Øyane distriktspsykiatriske senter teke. 20.01.: Influensavaksinasjon (H1N1) vart avslutta, 46% av fjellsokningane vaksinert seg. Februar 01.02.: I februar starta Fjell kommune med ombygging og rehabilitering av Fjell sjukeheim. 08.02.: Intermediær avdeling ved Fjell sjukeheim fekk sine første pasientar i februar. Mars 15.03.: Gode Sirklar får topp karakterar i ein rapport frå Agderforskning. 22.03.: Bystyret vedtok å utvida planområdet for Sotrasambandet fram til Liavatnet. 25.03.: Kommunestyret vedtok utbygging på Hjelteryggen og Brattholmen skular. April 16.04.: NAV-kontoret i rådhuset passerte 10 tusen brukarar sidan opninga i nov. 2009 22.04.: I april kunne ordførar Lars Lie stå for den offisielle opninga av Knappskog skule. Mai 05.05.: Kommunane i region vest vel å samarbeide om lokalmedisinsk senter på Straume. 19.05.: Fjell ung. skule møtte leiarane for regjeringspartia på ei fellessamling i Grieghallen. 26.05.: Ein delegasjon på seks personar frå Krosno i Polen var på besøk i Fjell tre dagar. Juni 09.06.: Ordførar i Fjell, Lars Lie, døydde brått og uventa onsdag niande juni, 63 år gamal. 22.06.: Helse- og omsorgsministeren var i Fjell i juni og gav 1,25 mill. til samhandlingsprosj. 24.06.: Eli Årdal Berland vart vald til ny ordførar etter Lars Lie. Juli 02.07.: Områdereguleringsplan for Straume sentrum, vart i juni lagt ut til offisielt ettersyn. 08.07.: Miljøvernminister Erik Solheim krev svar på kvifor Fjell kommune hadde 72 rapporterte dispensasjonssaker for nye bygg i 100-metersbeltet i 2009. August 16.08.: Seks skular i Fjell fekk ny rektor ved skulestart i august. 30.08.: Region vest skal oppretta ein ny politisk møtestad; Tinget i Vest. 26.08.: Kommunestyret vedtok at Fjell kommune skal vera byggherre for ein ny fleirbrukshall i Straume idrettspark. September 06.09.: Fjell kommune; terningkast seks på Kommunal Rapport sitt kommunebarometer. 13.09.: For første gong samla kulturadministrasjonen i kommunane i vest samla seg for å drøfta kultursamarbeid mellom kommunane Askøy, Fjell, Sund og Øygarden. Oktober 22.10.: Fjell kommune vart kåra til Årets kulturskulekommune 2010. 28.10.: Tranevågen ungdomsskule vart teken i bruk ved skulestart hausten 2010, men vart offisielt opna i slutten av oktober av CCB-gründer Peter B. Namtvedt. November 09.11.: Familie- og kulturkomitéen på Stortinget var på besøk i Fjell i november og fekk mellom anna omvisning på Fjell festning. 15.11.: Fjell kommune passerte tusen delegerte saker hjå Plan- og utbyggingssjefen. 22.11.: I november var det på same dag offisiell opning av dialysesatelliten i Straume bu- og servicesenter og nedlegging av grunnsteinen for Øyane Distriktspsykiatrisk senter lokalisert i helseområdet på Straume. Desember 01.12.: Sjukefråværet gjekk ned med 16 prosent på eitt år i 2010 (januar-november). 07.12. og 17.12.: I desember var det opning av to nyopprusta vegar; vegen til Foldnes kyrkje, Austre Skiftedalsvegen og vegen mellom Storskaret og Brattholmen skule. 16.12.: Helsedirektoratet tildelte Samhandlingsprisen 2010 for Hordaland til Fjell kommune med tiltaket "Jordmor Heim i Fjell". 16.12.: Fjell kommunestyre vedtok i midten av desember budsjettet for 2011, økonomiplanen og handlingsprogrammet for 2011-2014. 4

Nøkkeltal 2010 Økonomiske nøkkeltal for perioden 2004-2010 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 Vekst i brutto driftsinntekter i mill. kr 58,2 81,7 81,9 67,5 94,4 24,4 78,5 Vekst i brutto driftsinntekter i % 5,7 % 8,8 % 9,6 % 8,6 % 13,7 % 3,7 % 13,4 % Vekst i brutto driftsutgifter, mill kr 86,1 69,0 105,4 72,4 87,40 38,1 72,7 Vekst i brutto driftsutgifter, % 8,4 % 7,3 % 12,5 % 9,4 % 12,7 % 5,9 % 12,7 % Brutto driftsresultat i % av driftsinntektene -3,2% -0,6% -2,1% 0,50 % 1,2 % 0,3 % 2,4 % Finansutgifter i % av drifstinntektene 5,9 % 4,8 % 6,0 % 5,3 % 4,0 % 2,9 % 4,1 % Netto driftsresultat i % av driftsinntektene -1,6% 3,0 % -0,36% 2,40 % 4,8 % 5,4 % 5,5 % Langsiktig gjeld (eks pensjonsforp.) pr. innb. 53801 43388 35408 33395 27379 25818 18480 Langsiktig gjeld i % av driftsinntektene 111,5 % 93,4 % 81,4 % 83,2 % 72,7 % 75,2 % 55,7 % Fond i % av driftsinntektene 29,2 % 32,1 % 35,7 % 40,3 % 42,8 % 47,9 % 44,8 % Gj.snittleg nedbetalingstid for gjeld, tal år 49,8 49,8 42,1 47,1 37,9 51,8 20,1 Likvid grad 1; Oml.midlar/korts. gjeld 3,1 2,6 2,5 4,1 4,0 4,4 2,9 Skattedekn grad; Skatteinntekt/driftsutg 45,6 % 45,9 % 46,3 % 48,7 % 49,4 % 50,4 % 50,2 % Eigenkapitalgrad; EK/TK 20,7 % 23,4 % 26,1 % 28,0 % 30,3 % 33,2 % 39,4 % Kjelde: Fjell kommune Demografiske nøkkeltal Fjell kommune 2004-2010 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Folketal 1. januar 19613 20043 20392 20791 21207 21507 21823 Føtte 298 275 282 277 325 292 307 Døde 105 97 110 109 106 120 96 Fødselsoverskott 193 178 172 168 219 172 211 Netto flytting (utland) 29 66 106 121 104 132 109 Netto flytting (innanlandsk) 225 110 112 125-23 13 81 Nettoflytting inkl. inn- og utvandring 254 176 218 246 81 145 190 Folketilvekst 447 349 399 416 300 316 397 Folketal ved utg. av året 20060 20392 20791 21207 21507 21823 22220 Kjelde: SSB Resultat sektorrekneskapen - tenestene 2010 Buds(end) 2010 Rekneskap 2010 Avvik(per.) beløp Avvik % SKULESJEFEN 292 488 000,00 292 010 030,00 477 970,00 0,2 % BARNEHAGESJEFEN 2 068 000,00 2 068 000,00-0,0 % SOSIALSJEFEN 41 622 000,00 41 620 373,00 1 627,00 0,0 % NAV 25 983 000,00 29 229 158,00-3 246 158,00-12,5 % HELSESJEFEN 46 865 000,00 46 012 994,00 852 006,00 1,8 % OMSORGSSJEFEN 130 924 000,00 128 945 742,00 1 978 258,00 1,5 % Kjelde: Fjell kommune 5

Sjukefråvær 2010 Kvinner Menn Totalt Stabsavdelingane 4,0 4,9 4,5 Servicetorgsjefens område 5,8 4,0 5,1 Skulesjefens område 7,8 5,4 7,2 Barnehagesjefens område 12,1 3,2 11,5 Sosialsjefens område 8,6 1,6 7,8 NAV-leiar (kommunale tilsette) 7,0 2,9 6,0 Helsesjefens område 4,6 2,3 4,3 Omsorgssjefens område 10,8 3,0 10,5 Plan- og utbyggingssjefen 9,5 3,8 6,3 Eigedomssjefens område 14,8 3,9 10,8 SUM FJELL KOMMUNE 9,1 4,3 8,1 Kjelde: Fjell kommune Måla til kommunen Fjell kommune har arbeidd aktivt over mange år, både politisk og administrativt, med å bygge og synleggjere eigen identitet og plattform. Arbeidet har vore rotfesta i den tradisjonelle kulturen - strilekulturen, og ein har søkt å kombinere nøysemd og handlekraft med utviklingstrekk i det moderne samfunnet som Fjell er ein del av. Som eit resultat av dette har kommunestyret (januar 2004) formulert mål for kommuneorganisasjonen som vist nedanfor: Mål for organisasjonen Fjell kommune: Engasjement Fjell kommune skal vere ein engasjerande og motiverande organisasjon å arbeide i, både for politikarar og tilsette. Tillit Fjell kommune skal vere ein organisasjon som er basert på tillit både internt og i høve innbyggjarar, brukarar og andre. Styring Fjell kommune skal vere ein rasjonell og effektiv organisasjon, med klåre ansvarstilhøve, tydeleg oppgåvedeling og korte kommandoliner Service Fjell kommune skal vere ein organisasjon som har ord på seg for å yta god service. 6

Organisasjon Kommunestyret i Fjell Kontrollutval Revisjon Andre Nemder, råd og utval Formannskapet i Fjell Kommunale Selskap og stiftingar Komitè for Drift Komitè for Finans og forvaltning Komitè for Plan og utbygging Sotra brannvern IKS Stab-og støttefunksjonar Rådmannen Driftsfunksjonar Fjell VAR a/s Plan- og utbyggingssjefen Verneteneste og Arbeidtakarorg. Skulesjefen Gode Sirklar a/s Fjell kommunale pensjonskasse Eigedomssjefen Tryggleik og beredskap Omsorgssjefen Andre stiftingar Servicetorgsjefen Kultursjef Barnehagesjefen Personalsjefen Helsesjefen IKT -sjefen Sosialsjefen Økonomisjefen 7

Ordførar 2010 2010 var eit år som romma hendingar som på den eine sida var veldig triste for oss som til dagen arbeidar med politikk, og på den andre sida vart prega av glede over dei resultata kommuneorganisasjonen klarar å få til. Veldig trist var det då Ordførar Lars Lie døydde uventa 9. Juni. Lars var ein kjær og varm person som vil bli sakna i Fjellpolitikken. Det er med stor respekt og audmjukskap at eg har teke over arbeidet som ordførar etter han. Berre nokre månader etterpå, gikk Albrigt Sangolt bort, vår kjære partikollega og ordførar i nabokommunen Sund. Begge var markante politikarar som vil bli sårt sakna i det politiske liv. På den positive sida har Fjell i 2010 ytterlegare styrka sitt omdøme som ein nyskapande og veldriven kommune. Det har vore særs stor merksemd mot det framifrå arbeidet kommunen har drive innafor helseområdet med samhandlingsreforma. Samarbeidet med Sund og Øygarden, og seinare med Askøy i region vest, har ført til at regionen står fram som eit førebilete for andre når det gjeld desentraliseringa av statlege og regionale tenester. Utbygginga av Straume som eit regionalt helseområde er eit godt døme på dette arbeidet. Vi er komme godt i gang med utbygginga av tilbodet innafor psykiatrien. Bygginga av det nye DPS-bygget, og samordninga av dei statlege, regionale og kommunale tilboda vil styrke denne tenesta for lang tid framover, ikkje berre for Fjell kommune men for regionen som heilskap. Opninga av ei eige dialyseavdeling på Straume sikrar at brukarar frå regionen slepp og reise heilt til Haukeland universitetssjukehus for å få nødvendig behandling. At vi også har fått ei eige intermedier eining som gjer det mogleg for pasientar å komme seg til hektene etter at dei er skriven ut frå sjukehus, berre understrekar kor viktig vi synes omsorga for innbyggjarane er. I tillegg kan eg jo nemne at terapibassenget på Straume er blitt eit veldig bra tilbod, som alle kan dra nytte av. I 2010 fikk kommunen pris som den beste samhandlingskommunen i Hordaland for Jordmor-heim prosjektet. Dette er eit særs vellukka tilbod som mange av våre yngste innbyggjarar og deira mødrer allereie har hatt stor nytte av. 2010 hadde og ein sjeldan kald vinter, noko som vart ei utfordring for ein kommune som er van med nedbør i anna og langt våtare form. Opprettinga av kuldenaudtelefonen, og samarbeidet med frivillige frå Tremorkirka, bidrog til at vi klarte å gje den hjelpa det var trong for. Opninga av Tranevågen ungdomsskule, og Knappskog barneskule, markerte eit førebels høgdepunkt i satsinga på skulesektoren. Skulane framstår som praktbygg i skulesamanheng, og mange delegasjonar utanfrå har vore på besøk for å sjå korleis skulane fungerar. Oppstart av moderniseringsarbeidet på Brattholmen og Hjelteryggen skular synar at dette området står høgt på prioriteringslista til kommunestyret. 2010 var nok eit år med høgt trykk på arbeidet med å få til nye sambandsløysingar på Sotra og mellom Sotra og fastlandet. Eit godt og tett samarbeid i regionen, saman med staten er eit føremon for å få til løysingar som alle kan vere nøgde med. 8

Særs gledelig var og tilsettinga av ny kultursjef i mars, noko som og markerte ei styrking i satsinga på kulturfeltet. Styrkinga av reiselivssatsinga, det regionale kultursamarbeidet, og lokalkulturelle tiltak som til dømes fiskarbondens marknad, synar at vi har fått ein aktiv og engasjert kultursjef. Fjell kommune er heldig som har mange flinke og ressurssterke entreprenørar busette i kommunen. Planane knytt til utviklinga av Straume by, Kystbyen på Bildøyna, og utviklinga på Storesotra, er gode døme på kor viktig det er for ein kommune å ha visjonære innbyggjarar med stor vilje til gjennomføring. Utviklinga innafor dei oljerelaterte tenestene, og servicenæringane er formidabel, og er med på å gjere Fjell til ein sterk regional utviklingsaktør. Fjell er og ein av dei kommunane i landet som har den største veksten i tal arbeidsplassar dei seinare åra. Noko som synar kor attraktiv kommunen er som etablerarområde. Sjølv om utviklinga i Fjell blir sett på som positiv både nasjonalt, regionalt og lokalt, må ein samstundes ta seg tid til å lytte til dei røystene som har innvendingar til den særs raske ekspansjonen områda har vore gjennom. Eli Å. Berland Ordførar Rådmann 2010 9

Året 2010 var for Fjell kommune prega av både store gledelege hendingar og sorgtunge opplevingar. Ordførar Lars Lie døydde brått og uventa 9 juni, berre 63 år gamal. Nokre månader seinare gjekk ordføraren i Sund, Albrigt Sangolt, bort. Men livet går vidare. I etterkant er Eli Årdal Berland valt til ordførar i Fjell og Ove Trellevik i Sund. Av dei positive hendingane kan nemnast at Tranevågen ungdomsskule på Ågotnes opna dørene for elevar ved skulestart hausten 2010. Fleire nye tiltak i tråd med samhandlingsreforma starta også opp, mellom anna intermediær avdeling ved Fjell sjukeheim og dialyseavdelinga ved Straume bu- og servicesenter. I 2010 vart Fjell kåra til beste kulturskulekommunen i landet. Kulturskulen er eit samarbeid mellom Fjell, Sund og Øygarden. I januar vart Regionrådet Vest formelt etablert, etter eit år med førebuing. På mange måtar representerer 2010 ein milepæl i regionalt samarbeid. Askøy, Sund, Øygarden og Fjell er ein region med 60000 innbyggjarar og med kraftig vekst i innbyggjartal, næringsliv og arbeidsplassar. Dei fire kommunane har i drift meir enn 60 samarbeidstiltak, nokre mellom to kommunar, andre mellom tre eller fire. Rekneskapen for 2010 viser at aktivitetsnivået i Fjell kommune er for høgt i høve til inntektsgrunnlaget. Tilboda til innbyggjarane er for mange og for omfattande med dei inntektene kommunen har. Dette gapet må korrigerast på kort sikt. Brutto driftsresultat var i 2010-34,3 mill, eller 0,5 mill betre enn budsjettert. Netto driftsresultat vart -17,1 mill, mot budsjettert -13,8. Desse resultata representerte ei klår forverring i høve til året før, der tala var høvesvis -6,5 mill og +30,4 mill. Resultatet viser eit meirforbruk i høve budsjett på 3,3 mill. Budsjettet er forklårt av eit netto meirforbruk på drift (8,0 mill), meirinntekter frå skatt og rammetilskot (8,2 mill) og netto meireutgifter frå finans (3,5 mill). Meirforbruket på drift kan tilskrivast meirutbetaling til dei private barnehagane i høve revidert budsjett på 13,4 mill. Av dette igjen var om lag 7 mill etterskotsbetaling etter rekneskapsavrekninga for 2009. Rådmannen vil visa til at Stortinget i samband med barnehageforliket har gjort vedtak om at alle nye utgifter til barnehagesektoren etter 2003 og fram til 2011 skal dekkast av staten gjennom skjønnsmidlar. Staten si finansiering i perioden 2004-2010 viser ei underdekning på 30,2 mill for Fjell sitt vedkomande. Av dette er 24,8 mill oppstått i 2010. Fleire andre kommunar har ein tilsvarande status. Alle analyser, både interne og eksterne, viser at barnehagesektoren i Fjell er særs kostnadseffektiv. Årsaka til underdekninga ligg såleis ikkje her. Det har ikkje lukkast rådmannen å finna ei god forklåring på gapet. Staten sine utrekningar av skjønnsmidlar er ikkje tilgjengelege. Alle sektorar i Fjell kommune leverte sterke økonomiske resultat i 2010. Dette er heilt i tråd med tradisjon og forventningar om god budsjettdisiplin. Bokførte pensjonsutgifter har over år hatt større avvik frå faktisk innbetalte pensjonspremiar. Premieavviket i 2010 var på 15,7 mill, noko som råker likviditeten utan at det kjem fram i driftsresultatet. I 2009 trakk premieavviket andre vegen, med 7,7 mill. Summen av amortisert premieavvik er no på 4,5 mill. Fjell kommune har sidan 1970-talet bygd ut tenestetilbodet stein på stein og ved løpande påbyggingar. Dei fleste skulane er bygde med mange byggjesteg og Straume helsesenter har til 10

dømes 5 byggjesteg. Dei siste par-tre åra har Fjell kommunestyre forsert utbyggingstakten og vedteke bygging av heilt nye og fullverdige skular, barnehagar og helsebygg. Dette har ført til ein monaleg vekst i investeringstakten og i kommunen si langsiktige lånegjeld. Investeringsutgiftene var 145,0 mill i 2007, 153,3 mill i 2008, 218,3 mill i 2009 og 218,7 mill i 2010. Dermed får kommunen sine innbyggjarar betre tenester mykje raskare enn før, men samstundes vert driftsbudsjettet meir pressa i ein periode. Dette fortel mykje om Fjell kommune sine ambisjonar. Forseringa av investeringar må til ein viss grad også sjåast i samanheng med finanskrisa og uroa i byggjemarknaden, noko som har gitt gunstige byggjeprisar og låge renter, både flytande og på binding. Langsiktig lånegjeld (eksklusiv pensjonsforpliktingar) er gått opp frå 369,6 mill i 2004 til 1195,4 mill i 2010. Gjeld pr innbyggjar er på same tid gått opp frå kr 18.480 til kr 53.801. Gjelda i prosent av inntektene er auka frå 55,7% til 111,5%. Delar av gjelda er knytt opp mot særs langsiktige leigeavtalar med til dømes Helse Vest/Helse Bergen, og om lag 90 mill er ordinære etableringslån. Gjeldsgraden er likevel høg og vil veksa også i 2011 og 2012. Så store låneopptak som Fjell har gjort dei siste 5-6 åra kan berre gjennomførast i avgrensa tidsperiodar. På kort sikt vil det vera eit mål å stabilisera gjeldsgraden for deretter å redusera han ned mot 60-70%. Situasjonen er førebels ikkje dramatisk. For å redusera risikoen på rentesida, er 800 mill av gjelda bunde på langsiktige avtalar og gunstige vilkår. Fjell kommune har dermed ikkje nytt særleg godt av det ekstremt låge rentenivået dei aller siste åra, men har heller nytta høvet til å gardera seg mot ein renteoppgang som er venta i løpet av nokre år. Fjell kommune har solide fond. Disposisjonsfondet er ved utgangen av 2010 på i alt 164,5 mill. Årets rekneskapsmessige mindreforbruk (netto driftsresultat pluss sum avsetningar) på 23,4 mill kan tilleggjast disposisjonsfondet, som då vil utgjera 187,9 mill. Ubundne kapitalfond er på same tid 123,7 mill. Rådmannen vil på dette grunnlaget slå fast at Fjell kommune har ein rimeleg robust økonomi, med høg gjeld, men også med solide fond. Drifta er effektiv og under god styring, men omfanget av tenester er større enn driftsinntektene skulle tilseia og til ein viss grad basert på finanssida sine høge bidrag. Dette er bevisste val som er gjort med bakgrunn i ein vekstkommune sine behov og med tanke på innbyggjarane si velferd. Fjell har over mange år halde fast på sin langsiktige strategi om å spara i gode år og bruka av reservane i magre tider for på den måten å halda tenesteleveringa på eit stabilt, høgt nivå. Det vil i komande år likevel vera heilt naudsynt å korrigera utgiftsnivået noko nedover, eventuelt justera inntektsnivået oppover. Delar av Fjell kommune si verksemd er lagt til eigne selskap og stiftingar. Dette gjeld FjellVAR (vatn, avlaup og renovasjon), Fjell bustadstifting (alle bustader og nye barnehagar), Sotra Brannvern IKS (samarbeid med Sund kommune), Fjell kommunale Pensjonskasse, Gode Sirklar (næring, tettstad og kultur samarbeid med Sund og Øygarden kommunar), Fjell festning (historisk), Galleri Haganes og Langøy Kystkultursenter. Selskapa legg fram eigne rekneskap og årsmeldingar. Fjell kommune si drift har i 2010 vore gjennomført godt innanfor budsjett og i tråd med vedtekne handlingsplanar. Tenesteproduksjonen har vore høg og stabil. Det kan ikkje meldast om uventa hendingar eller større avvik. Turnover var låg, medan sjukefråveret var høgt, men sterkt fallande i høve til 2009. Det vart sett inn fleire nye tiltak, i tillegg til dei løpande tiltaka innanfor IA-avtalen. 11

KOSTRA-tal, kvalitetskommuneprogrammet og andre arenaer der Fjell kommune vert samanlikna med andre kommunar, syner at vi leverer kostnadseffektive tenester av høg kvalitet. Brukarundersøkingar, som vert gjennomførte jamleg for alle hovudtenester, stadfester dette. Det er i årsmeldinga gjort greie for utvikling og resultat for alle stabs- og tenesteeiningar. Kommunen har elles ikkje vore involvert i store negative samfunnsmessige hendingar som har kravd innsats frå kriseleiinga. Det har i 2010 vore gjort mykje godt arbeid for å betra likestillinga, men på alle område er det noko att til full likeløn mellom kjønna i organisasjonen. Utviklinga i 2010 har på dette området dessverre vore negativ. Rådmannen legg fram rekneskapen for 2010 med grunnlag i lover og forskrifter og i tråd med retningslinjer for god kommunal rekneskapsskikk. Steinar Nesse Rådmann i Fjell kommune Revisjonserklæringar 12

13

14

15

16

Økonomi 2010 17

Hovudoversikt drift Driftsinntekter Regnskap 2010 Rev. Budsj. 2010 Regnskap 2009 Brukerbetalinger 39644235 39777000 39341688 Andre salgs- og leieinntekter 29280866 30952000 26890316 Overføringer med krav til motytelse 196711924 149493000 195682916 Rammetilskudd 182236989 177059000 170602633 Andre statlige overføringer 119576950 126279000 112938303 Andre overføringer 376010 230000 244711 Skatt på inntekt og formue 504025896 501000000 467931341 Eiendomsskatt - - - Andre direkte og indirekte skatter - - - Sum driftsinntekter 1 071 852 869 1 024 790 000 1 013 631 907 Driftsutgifter Lønnsutgifter 584279130 564640000 543413014 Sosiale utgifter 139334610 160068000 137064257 Kjøp av varer og tj som inngår i tj.produksjon 129700161 122418000 120296049 Kjøp av tjenester som erstatter tj.produksjon 91581916 73461000 66237766 Overføringer 126348367 103751000 123732578 Avskrivninger 34921057 35300000 29361348 Fordelte utgifter - - - Sum driftsutgifter 1 106 165 241 1 059 638 000 1 020 105 012 Brutto driftsresultat -34 312 372-34 848 000-6 473 105 Finansinntekter Renteinntekter, utbytte og eieruttak 20762679 40500000 29589055 Gevinst på finansielle instrumenter (omløpsmidler) 24358502 10250000 26697451 Mottatte avdrag på utlån - - - Sum eksterne finansinntekter 45 121 181 50 750 000 56 286 506 Finansutgifter Renteutgifter, provisjoner og andre fin.utg. 38902372 41000000 29742639 Tap på finanselle instrumenter (omløpsmidler) - - - Avdragsutgifter 24001800 24000000 19000000 Utlån - - - Sum eksterne finansutgifter 62 904 172 65 000 000 48 742 639 Resultat eksterne finanstransaksjoner -17782992-14250000 7543867 Motpost avskrivninger 34921057 35300000 29361348 Netto driftsresultat -17 174 307-13 798 000 30 432 110 Interne finanstransaksjoner Bruk av tidligere års regnsk.m. mindreforbruk 37076051 - - Bruk av disposisjonsfond 44048607 13798000 1546225 Bruk av bundne fond -4754466-8128857 Bruk av likviditetsreserve - - - Sum bruk av avsetninger 76 370 192 13 798 000 9 675 082 Overført til investeringsregnskapet 5066860 - - Dekning av tidligere års regnsk.m. merforbruk - - - Avsetninger til disposisjonsfond 37176051-516434 Avsetninger til bundne fond 3030826-2514707 Avsetninger til likviditetsreserven - - - Sum avsetninger 45273738-3031141 Regnskapsmessig mer/mindreforbruk 13 922 148-37 076 051 18

Hovudoversikt investeringar Regnskap Reg. budsjett Oppr.budsjett Regnskap i fjor Inntekter Salg av driftsmidler og fast eiendom 4721742,00 - - 266788,00 Andre salgsinntekter - - - - Overføringer med krav til motytelse 8163238,01 6825000,00 6825000,00 17297132,08 Statlige overføringer - - - - Andre overføringer - - - - Renteinntekter, utbytte og eieruttak 9450000,00 - - 4161538,00 Sum inntekter 22334980,01 6825000,00 6825000,00 21725458,08 Utgifter Lønnsutgifter 2703280,43 - - 2515855,07 Sosiale utgifter 818437,88 - - 734685,61 Kjøp av varer og tj som inngår i tj.produksjon 188368189,25 193157000,00 137657000,00 177323227,06 Kjøp av tjenester som erstatter tj.produksjon - - - - Overføringer 26856303,22 250000,00 250000,00 37719790,77 Renteutgifter, provisjoner og andre fin.utg. 7027,68 - - 25741,31 Fordelte utgifter - - - - Sum utgifter 218753238,46 193407000,00 137907000,00 218319299,82 Finanstransaksjoner Avdragsutgifter 8585504,18 - - 5534890,61 Utlån 15369950,00 25000000,00 25000000,00 18076187,00 Kjøp av aksjer og andeler 5249353,00 - - 187396,00 Dekning av tidligere års udekket 47237268,00 - - 63442564,18 Avsetninger til ubundne investeringsfond - - - - Avsetninger til bundne fond - - - - Avsetninger til likviditetsreserve - - - - Sum finansieringstransaksjoner 76442075,18 25000000,00 25000000,00 87241037,79 Finansieringsbehov 272860333,63 211582000,00 156082000,00 283834879,53 Dekket slik: Bruk av lån 235961273,83 201182000,00 149682000,00 208267433,17 Mottatte avdrag på utlån 9197615,39 - - 22330179,36 Salg av aksjer og andeler - - - - Bruk av tidligere års udisponert - - - - Overføringer fra driftsregnskapet 5066860,00 - - - Bruk av disposisjonsfond 4000000,00 4000000,00 - - Bruk av ubundne investeringsfond 8954910,00 6400000,00 6400000,00 6000000,00 Bruk av bundne fond - - - - Bruk av likviditetsreserve - - - - Sum finansiering 263180659,22 211582000,00 156082000,00 236597612,53 Udekket/udisponert -9679674,41 - - -47237267,00 19

Driftsrekneskapen Tabell: Oversyn driftsrekneskapen 2005 2010 2005 2006 2007 2008 2009 2010 % endring 09-10 + Driftsinntekter 688 203 782 588 849 993 931 942 1 013 632 1 071 853 5,74 % - Driftsutgifter (inkl. avskrivningar) 685 952 773 298 845 673 951 098 1 020 105 1 106 165 8,44 % = Brutto driftsresultat 2 251 9 290 4 320-19 156-6 473-34 312 430,08 % + Finansinntekter 32 830 34 735 35 151 44 736 56 287 45 121-19,84 % - Finansutgifter 19 792 31 351 45 246 56 205 48 743 62 904 29,05 % + Motpost avskrivingar 21 792 24 676 26 008 27 231 29 361 34 921 18,94 % = Netto driftsresultat 37 081 37 350 20 232-3 394 30 432-17 174-156,44 % Brukt slik: + Sum bruk av avsetningar 4 725 1 844 5 088 50 778 9 675 76 370 - Avsetning til fond/likviditetsreserven 41 805 39 194 25 320 47 384 3 031 45 274 Rekneskapsmessig meir/mindreforbruk - - - - 37 076 13 922 Kjelde: Fjell kommune Figur: Utviklinga av netto driftsresultat i % av driftsinntektene 2004-2010 6,00 % 5,00 % 5,44 % 5,39 % 4,77 % 4,00 % 3,00 % 2,00 % 2,38 % 3,00 % 1,00 % 0,00 % -1,00 % -2,00 % 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-0,36 % -1,60 % Kjelde: Fjell kommune 20

Figur: Utviklinga av driftsinntektene 2004-2010 1 200 000 1000000 800000 663 796 688 203 782 588 849 993 931 942 1 013 632 1 071 853 600 000 400 000 200 000-2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kjelde: Fjell kommune Figur: Utviklinga av driftsutgiftene 2004-2010 1 200 000 1 106 165 1 000 000 951 098 1 020 105 800 000 647 871 685 952 773 298 845 673 600 000 400 000 200 000-2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kjelde: Fjell kommune 21

Figur: Fordeling av brutto driftsutgifter per sektor 2010 2 % 11 % 15 % 5 % 4 % 4 % 9 % 5 % 14 % 32 % STAB SERVICETORGSJEFEN SKULESJEFEN BARNEHAGESJEFEN SOSIALSJEFEN NAV HELSESJEFEN OMSORGSSJEFEN PLAN- OG UTBYGGINGSSJEFEN EIGEDOMSSJEFEN Kjelde: Fjell kommune Figur: Fordeling av netto driftsutgifter per sektor 2010 2 % 1 % 1 % 2 % 11 % 7 % PERSONALSJEFEN 18 % ØKONOMISJEFEN IKT-SJEFEN SERVICETORGSJEFEN SKULESJEFEN BARNEHAGESJEFEN SOSIALSJEFEN NAV 41 % HELSESJEFEN 7 % OMSORGSSJEFEN 4 % PLAN- OG UTBYGGINGSSJEFEN 6 % EIGEDOMSSJEFEN 0 % Kjelde: Fjell kommune 22

Brutto driftsinntekter auka med 58,2 mill frå 2009 til 2010, dvs 5,7%. Dei siste 5 åra har driftsinntektene auka med 383,7 mill. Auken frå 2009 kan i hovudsak forklarast med skatt og rammetilskot som auka med 47,7 mill. Andre inntekter har auka med til saman om lag 10,4 mill. Langsiktig gjeld pr innbyggjar har auka med om lag kr 10.400 pr. innbyggjar, og skuldast nytt låneopptak på 181,1 mill. i 2010. Det vert mellom anna gjort låneopptak til Tranevågen skule med 72,5 mill, Knappskog skule 20,4 mill, ombygging Brattholmen skule 32 mill og ombygging Hjelteryggen skule med 19,5 mill. Gjennomsnittleg nedbetalingstid for gjeld er på same nivå som i 2009, dvs 49,8 år. Brutto driftsutgifter auka med 86,1 mill, eller 8,4%. Veksten i utgiftene skuldast mellom anna auke i løn, pensjon og arbeidsgjevaravgift. I tillegg skuldast auken meirutbetalingar til barnehagar samt ekstrautgifter til brøyting. Finansutgiftene er auka grunna auka investeringar med tilhøyrande låneopptak. Vidare er minimumsavdraget auka grunna auka gjeld. 23

Investeringsrekneskapen Tabell : Investeringsrekneskapen 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 % endr. 09-10 + Investeringsutgifter 129 143 81 200 65 327 144 983 153 334 218 319 218 753 0,20 % - Investeringsinntekter 70 105 12 781 11 458 8 010 11 951 21 725 22 335 2,81 % + Sum finansieringstransaksjonar 39 409 117 019 79 276 37 647 53 990 87 241 76 442-12,38 % = Sum finansieringsbehov 129 113 185 438 133 145 174 619 195 373 283 835 272 860-3,87 % Dekket slik: Bruk av lån 19 323 158 003 81 748 139 341 111 296 208 268 235 961 Mottatte avdrag på lån 18 607 10 437 9 268 12 704 9 348 22 330 9 198 Salg av aksjer og andeler - - 4 327 160 5 400 - Bruk av tidligere års udisponert - - - - - - Overføringer fra driftsregnskapet - - 200 - - 5 067 Bruk av disposisjonsfond - - 20 591 - - 4 000 Bruk av ubundne investeringsf. 7 315 4 997 5 488 22 414 5 886 6 000 8 955 Bruk av bundne fond - - 11 523 - - - Bruk av likviditetsreserve - - - - - - Sum finansieringstransaksjoner 45245 173438 133145 174619 131 930 236598 263181 Udekket/udisponert 129 067 12 000 - - 63 443 47 237 9 680 Forklaring: Tal i heile tusen Kjelde: Fjell kommune Figur: Utviklinga av investeringsutgiftane 2004-2010 250 000 218 319 218 753 200 000 150 000 129 143 144 983 153 334 100 000 50 000 81 200 65 327-2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kjelde: Fjell kommune 24

Investeringsrekneskapen Investeringsrekneskapen inneheld opplysningar om utgifter til investeringar, kjøp av aksjar og andelar, utlån til andre, inntekter til dømes frå sal av eigedom, opplåning og andre finanstransaksjonar. Frå og med 2001 vart avdrag knytt til etableringslån ført her, medan renteutgiftene vart ført i driftsrekneskapen. Det er ikkje alltid ein naturleg og direkte samanheng mellom budsjett og forbruk på investeringssida, slik ein finn det på driftssida. Investering og utbygging går gjerne over fleire år, og fordelinga dei einskilde åra er vanskeleg å fastslå på førehand. I skjema 2 i rekneskapen kjem samanhengen over tid fram, jfr note 23. Avskrivingar Avskrivingstida varierer mellom 5 og 50 år i høve statlege forskrifter. Samla verdi for faste eigedomar, anlegg og utstyr pr 31.12.2010 er 1.246 mill, ein auke på 170 mill frå 2009. Avskrivingsbeløpet for 2010 er 34,9 mill. I rekneskapen er dette ført som ei utgift med tilsvarande motpost som inntekt før netto driftsresultat. Beløpet er meint som ei synleggjering av ein kostnad (kapitalslitet). Kommunar fører som kjend avdrag som ei utgift i driftsrekneskapen. 25

Balanserekneskapen Tabell: Balanserekneskapen, hovudoversikt med noter Oversikt - balanse Note Regnskap 2010 Regnskap 2009 EIENDELER Anleggsmidler 15 2445688879,04 2173194458,43 Faste eiendommer og anlegg 1225724608,49 1054243818,49 Utstyr, maskiner og transportmidler 20171134,39 22104719,39 Utlån 170620723,16 164448388,55 Aksjer og andeler 5 136756002,00 131506649,00 Pensjonsmidler 892416411,00 800890883,00 Omløpsmidler 1 532086737,29 514361747,69 Kortsiktige fordringer 18 64393096,34 64070083,07 Premieavvik 83147043,11 73290755,91 Aksjer og andeler 307877510,00 283519008,00 Sertifikater - - Obligasjoner - - Kasse, postgiro, bankinnskudd 76669087,84 93481900,71 SUM EIENDELER 2977775616,33 2687556206,12 EGENKAPITAL OG GJELD Egenkapital 8 614949091,84 627569145,03 Disposisjonsfond 7 164496044,41 175368599,76 Bundne driftsfond 7 17569109,68 9783817,68 Ubundne investeringsfond 7 123721988,47 132676898,47 Bundne investeringsfond 7 7290416,67 7290416,67 Endring i regnskapsprinsipp som påvirker AK Drift 3076000,00 3076000,00 Endring i regnskapsprinsipp som påvirker AK Invest - - Regnskapsmessig mindreforbruk 13922148,01 37076051,28 Regnskapsmessig merforbruk - - Udisponert i inv.regnskap - - Udekket i inv.regnskap -9679673,41-47237267,00 Likviditetsreserve - - Kapitalkonto 12 294553058,01 309534628,17 Langsiktig gjeld 13 2192394032,15 1859697315,21 Pensjonsforpliktelser 996932692,33 912830671,21 Ihendehaverobligasjonslån - - Sertifikatlån - - Andre lån 1195461339,82 946866644,00 Kortsiktig gjeld 1,14 170432492,34 200289745,88 Kassekredittlån - - Annen kortsiktig gjeld 153693616,97 182178173,97 Premieavvik 16738875,37 18111571,91 SUM EGENKAPITAL OG GJELD 2977775616,33 2687556206,12 MEMORIAKONTI Memoriakonto 51457332,79 6236606,62 Ubrukte lånemidler 51457332,79 6236606,62 Andre memoriakonti - - Motkonto til memoriakontiene -51457332,79-6236606,62 Kjelde: Fjell kommune 26

Ta bell: Endringar i balanserekneskapen 2004 2010-2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Anlegsmidlar 1270302 1381829 1496015 1677107 1942457 2173194 2445689 Omløpsmidlar 311482 406670 455440 495419 442446 514362 532087 Sum Eiendeler 1581784 1788498 1951455 2172526 2384903 2687556 2977776 Eigenkapital 583670 594338 590842 608326 634105 627569 614949 Langsiktig gjeld eks. pensj 369619 517466 569230 707130 758177 946866 1195461 Pensjonsforpliktelse 521093 585013 676604 736570 818652 912831 996933 Kortsiktig gjeld 107402 91681 114780 120499 173969 200290 170432 Sum Gjeld og Eigenkapital 1 581 784 1 788 498 1 951 455 2 172 526 2 384 903 2 687 556 2 977 776 Eiendeler pr. innbyggar 81 89 96 104 112 123 134 Langsiktig gjeld pr. innb. 19 26 28 34 36 43 54 Langsiktig gjeld inkl pensj 890712 1102479 1245834 1443701 1576829 1859697 2192394 Innbyggjarar 31.12 19613 20043 20392 20791 21207 21823 22220 Driftsinntekter 663796 688203 782588 849993 931942 1013632 1071853 Lånegjeld i % av driftsinnt. 55,68 % 75,19 % 72,74 % 83,19 % 81,35 % 93,41 % 111,53 % Forklaring: Tal i heile tusen Kjelde: Fjell kommune Figur: Fordelinga av gjeld og eigenkapital 2010 6 % 21 % 33 % Eigenkapital Langsiktig gjeld eks. pensjon Pensjonsforpliktelse Kortsiktig gjeld 40 % Kjelde: Fjell kommune ----------------------------------------------------------------- 27

Figur: Endring i arbeidskapital perioden 2004-2010 150 000 100 000 110 907 50 000 25 672 34 260 45 595 47 582 0-50 000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-31 229-100 000-150 000-106 443 Kjelde: Fjell kommune Figur: Lånegjeld i prosent av driftsinntektene 120,00 % 111,53 % 100,00 % 93,41 % 83,19 % 81,35 % 80,00 % 75,19 % 72,74 % 60,00 % 55,68 % 40,00 % 20,00 % 0,00 % 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kjelde: Fjell kommun 28

Notar Generelt Fjell kommune fører sine rekneskap i høve til Forskrift om årsrekneskap og årsberetning (for kommunar og fylkeskommunar), fastsett av Kommunal- og arbeidsdepartementet 15.12.00 med heimel i lov av 25. september 1992 nr. 107 om kommunar og fylkeskommunar (kommuneloven) 48 nr. 6. Anordning Rekneskapen vert ført etter anordningsprinsippet. Det vil seia at alle kjende utgifter og inntekter skal takast med i bevilgningsrekneskapen for vedkomande år, anten dei er betalte eller ikkje, når rekneskapen vert avslutta. Med unntak av mindre renteinntekter for etableringslån, vert også renteutgifter og inntekter førte etter anordningsprinsippet. Dette inneber at påløpte, ikkje forfalte renter vert utgiftsførte mot at eit tilsvarande beløp vert avsett i balansen. Bruttoprinsippet Alle utgifter og inntekter vert budsjettert og rekneskapsført brutto. Det skal såleis ikkje gjerast frådrag for tilhøyrande inntekter til utgiftspostane, og heller ikkje inntektspostane skal framstå med frådrag for eventuelle utgiftspostar. Tilskot til private Etter budsjett- og rekneskapsføresegnene er det ikkje høve for kommunen til å ta opp lån for å finansiera tilskot til private. Det er heller ikkje lovleg å nytta kapitalinntekter frå til dømes sal av eigedom eller kontantuttak frå verksemder (kraftlag o.a.) til å byggja private anlegg. Kommunen kan ta opp lån til vidare utlån til private barnehagar og andre kommunale føremål. Kyrkja Kyrkja er frå 1997 skilt ut som eige selskap under leiing av soknerådet. Kommunen sine utgifter til kyrkja er ført på teneste 3900 kyrkjeleg administrasjon. Samla tilskot til kyrkja i 2010 er 11,8 mill. Kyrkja har elles ei samarbeidsavtale med kommunen som regulerer tenesteomfanget når det gjeld lønskøyring, rekneskapsføring, betalingsformidling, innkrevjing og rådgjeving, samt tekniske tenester. Utgifter/inntekter knytt til desse tenestene er ikkje ført eksplisitt i rekneskapen, men er stipulert til om lag kr 180.000 pr år. Vatn/avlaup/renovasjon Desse tenestene er frå og med 2003 skild ut som eige aksjeselskap, FjellVAR AS. FjellVAR AS har ei betalingsavtale med kommunen vedkomande tenester knytt til mellom anna rekneskapsføring, betalingsformidling og fakturering. 29

Note 1: Endringar i arbeidskapital Balanseregnskapet 31.12.2010 31.12.2009 Endring 2.1 Omløpsmidler 532087 514362 17725 2.3 Kortsiktig gjeld 170432 200290-29858 Arbeidskapital 361654 314072 47582 Drifts- og investeringsregnskapet år 2010 Beløp Sum ØKONOMISK OVERSIKT - DRIFT + Sum driftsinntekter 1 071 853 - Sum driftsutgifter 1 106 165 + Eksterne finansinntekter 45 121 - Eksterne finansutgifter 62 904 + Motpost avskrivninger (990) 34 921 Sum driftsregnskapet -17 174-17 174 ØKONOMISK OVERSIKT - INVESTERING + Sum inntekter 22 335 - Sum utgifter 218 753 Eksterne finansutgifter - Avdragsutgifter 8 586 - Utlån 15 370 - Kjøp av aksjer og andeler 5 249 Eksterne finansinntekter + Bruk av lån 235 961 + Mottatte avdrag på utlån 9 198 + Salg av aksjar og andeler - Sum investeringsregnskapet 19 536 19 536 Endring ubrukte lånemidler (økning +/reduksjon-) 45221 Endring i regnskapsprinsipp som påvirker AK 0 Endring arb.kap jf drifts- og inv.regnskap 47582 Sum endring arbeidskapital jf balansen 47582 30

Note 2: Pensjon Reglane for føring av pensjonskostnader vart endra frå rekneskapsåret 2002. Tidlegare vart faktisk pensjonspremie utgiftsført i rekneskapen, medan det etter dei nye reglane skal reknast ut ein netto pensjonskostnad ut frå kva som er normalpremie over tid. Netto pensjonskostnad er i større grad basert på meir stabile føresetnader om lønsvekst, avkastning på pensjonsmidlar, m.m. enn storleiken på årets premie. Argumentet er basert på at man då vil få eit jamnare nivå på pensjonspremien. Dei nye reglane fører til at det vil vera forskjell mellom den betalte pensjonspremien og netto pensjonskostnad som skal visast som ei utgift i rekneskapen. Denne forskjellen vert kalla premieavvik og dette avviket skal handterast slik at det berre er netto pensjonskostnad som vert belasta rekneskapen, medan premieavviket står oppført som ei kortsiktig gjeld/kortsiktig fordring i balansen. Det er to alternative metodar å behandle premieavviket på. Den eine er å resultatføre avviket direkte året etter at det er oppstått. Den andre metoden er å føre 1/15 av premieavviket frå år 1 til utgift i år 2 m.v. I Fjell har vi vald å nedskrive beløpet med 1/15 del kvart år. Dette kan sjåast som «nedbetaling» av lån kor lånet vart vel 15,7 mill høgare i løpet av 2010 slik at «avdraga» i åra framover vert auka. Premieavvik (inkl. arb.gjevaravgift) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Årets premieavvik SPK -2325 869 556-2030 -3 899 90 1 717 Årets premieavvik KLP 642-4 490 551 1 190 2 547 790 891 Årets premieavvik FKP - - 9 023 20 212 36 258-8 561 13 089 Sum årets premieavvik 2 968-3 620 10 130 19 372 34 905-7 681 15 698 Sum amortisering 730 928 687 1 362 2 654 4 981 4 469 Sum verknad i rekneskapen 2 238-4 548 9 443 18 010 32 251-12 662 11 229 Forklaring: Amortisering er 1/15 av tidligare års premieavvik. Tal i heile tusen Kjelde: Fjell kommune (F 13-1 bokstav C) KLP SPK FKP SUM Årets pensjonsopptening, noverdi 4479070 19895955 32710372 57085397 Rentekostnad av påløpt pensjonsforplikting 4526464 15287242 25214870 45028576 Forventa avkastning på pensjonsmidlane 4544098 12792032 24590002 41926132 Administrasjonskostnader 253314 625993 1792287 2671594 Sum amortisert premieavvik 679977-89861 3326433 3916549 Netto pensjonskostnad (inkl.adm.) 4714750 23017158 35127527 62859435 Årets pensjonspremie til betaling (inkl. adm.) 5495790 24522090 46599460 76617340 Årets premieavvik (inkl.adm.) 781040 1504932 11471933 13757905 31

Balanse 31.12.10 (F 13-1 bokstav E) Pensjonsposter Arbeidsgjevaravgift 2010 Sum Brutto påløpt forplikting 984017008 138746398 1122763406 Pensjonsmidlar 892416411 125830714 1018247125 Netto pensjonsforplikting 91600597 12915684 104516281 Årets premieavvik 13757905 1939865 15697770 Amortisert premieavvik 3916551 552234 4468785 Verknad årets rekneskap 9841354 1387631 11228985 Utrekningsføresetnader (F 13-1 bokstav E) 31.12.2010 KLP SPK FKP Venta avskastning på pensjonsmidlar (F 13-5 bokstav F) 6,00 % 5,35 % 6,00 % Diskonteringsrente (F 13-5 bokstav E) 5,00 % 5,00 % 5,00 % Venta årleg lønsvekst (F 13-5 bokstav B) 3,35 % 3,35 % 3,35 % Venta årleg G- og pensjonsregulering (F 13-5 bokstav D) 3,35 % 3,35 % 3,35 % Medlemsopplysningar: KLP SPK FKP Tal aktive 105 965 Tal pensjonistar 35 282 Tal oppsatte (fratrådte) 32 1234 Gjennomsnittleg løn (pensjongrunnlag aktive) 320168 280481 Gjennomsnittleg alder på aktive 43,49 43,55 32

Note 3: Kommunens garantiansvar ved utgangen av 2010 Nr Gitt overfor - namn Lånenr Beløp Utløpar dato Den Norske Stats Husbank: 1 Kanutten Barnehage 13.522.787.4 2841584 2 Fjell Bustadstifting 13.511.300.9 3510613 3 Fjell Bustadstifting 13.501.023.9 5009200 4 Fjell Bustadstifting 13.507.184.3 3615988 Kommunalbanken: 5 Fjell Bustadstif. Solh.feltet omsorgsbustader 20020423 8570400 15.08.2034 6 Fjell Bustadstif. Straumsfjellet oms.bustader 20020424 9687920 15.08.2034 7 FjellVar AS 20080135 72000000 08.04.2033 Nordea Bank Norge ASA: 8 Sotra Brannvern 6030.10.27042 3031000 9 Argos AS 6501.10.14719 250000 10 Sambygg AS 6502.10.28462 16245000 11 Fjell Vatn og Avløp 6503.10.11428 85000000 12 Sotra Brannvern 6030.10.07136 1900000 Handelsbanken 13 Kanutten Barnehage 9521.80.81739 668 750 01.11.2018 KLP Kreditt AS: 14 Fjell VAR AS (innfriing av gjeld til Fjell kommune) 9232 89 000 000 30.03.2033 15 Fjell VAR AS (finansiering av nye investeringar) 10308 106 194 702 30.12.2035 Sum garantiansvar 407 525 157 Forklaring: data per 31.12.10 Kjelde: Fjell kommune 33

Note 4: Fordringar og gjeld til kommunale føretak, bedrifter og samarbeid Kommunal verksemd Fordringar Gjeld Fjell Bustadstifting - - Fjell VAR A/S 9 415 22 954 774 Fjell kommune krev inn samtlege gebyr knytt til vatn, avlaup og renovasjon for FjellVar AS. Gjeldsposten på 22,9 mill består av slike inntekter tilhøyrande FjellVar AS. Note 5: Aksjar og andelar i varig eige Namnet på selskapet Konto Balanseført verdi Eigardel i selskapet Eigenkapitalinnskot FKP 22170001 30254824 100 % Biblioteksentralen A/L 22170003 1200 4 aksjer Aksjar i BKK 22170009 93835000 1,89 %- 2.794 aksjer Asvo 22170011 52000 Eigenkapitalinnskot KLP 22170012 1633228 Aksjar i Fjell VAR AS 22170015 10000000 100 % Aksjar i Sambandet Sotra-Øygarden 22170016 350000 70 aksjar Aksjar i Straume Idrettspark 22170018 408000 408 aksjar a kr 1000 Aksjar i Sambygg AS 22170019 80000 80 aksjar a kr 1000 Aksjar i Regionalt kompetanse og utv.senter 22170020 55000 60 % Business Region Bergen AS 22170021 36000 36 aksjar a kr 1000 Sambandet Vest AS 22170022 50750 5 aksjer a kr 10.000 SUM 136756002 Asvo Sotra er overført til Trigger AS. Aksjeselskapet er eigd av kommunane Askøy, Fjell, Sund og Øygarden, jfr KS 18.06.09 sak 47/09. Fjell, Sund og Øygarden har ein liten eigardel i det nye selskapet. Note 6: Oversyn over aksjeutbytte 2004-2010 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 BKK 7 944 755 6 468 110 11 664 950 14 095 730 17 165 588 22 828 853 24 587 200 Tide AS (HSD) 45 000 45 000 135 000 45 000 - - - Sum 7 989 755 6 513 110 11 799 950 14 140 730 17 165 588 22 828 853 24 587 200 Av utbytte frå BKK på 24,6 mill er 9,4 mill ekstraordinært utbytte i 2010. Ekstraordinært utbytte er ført i investeringsrekneskapen. 34

Note 7: Fond Disposisjonsfond Beløp Behaldning 01.01. 175368600 Bruk av fondet i driftsregnskapen -44048607 Bruk av fondet i investeringsregnskapen -4000000 Avsetninger til fondet 37176051 Behaldning 31.12. 164496044 2010 var siste året der det vart nytta skjønsmidlar til finansiering av barnehagesektoren. Frå og med 2004 og fram til 2010 viser rekneskapa at skjønsmidlane ikkje har dekka meirutgiftene til barnehagesektoren. 31.12.2010 er samla underdekning på 30.250.606, jfr. note 9. I tillegg er budsjettert bruk av fond på kr 13.798.000 belasta disposisjonsfondet. Samla utgjer dette 44.048.607. Bruk av fond i investeringsrekneskapen på 4 mill er knytt til vedtak i KS 24.06.2010 og gjeld ekstra løyving til vedlikehald/ påkosting hjå eigedomssjefen. Avsetnad til disposisjonsfond gjeld i hovudsak overskot 2009. I tillegg til oversikta over kjem rekneskapsmessig mindreforbruk 2010 med kr 13.922.148, som eventuelt skal avsetjast til disp.fond, jfr. Økonomisk oversikt drift side 10, jfr note 19. Bundne driftsfond Beløp Behaldning 01.01. 9783818 Bruk av fonda i driftsregnskapen -4754466 Bruk av fonda i investeringsregnskapen - Avsetninger til fonda 3030826 Behaldning 31.12. 17569110 Bruk av bundne driftsfond skuldast i hovudsak inndekning av negativt fond 31.12.2009 knytt til skjønsmidlar barnehagar. Avsetjing til bundne driftsfond gjeld fleire prosjekt som ikkje er avslutta i 2010. I hovudsak Kommunalt rusarbeid og fond byggesak. Ubundne investeringsfond Beløp Behaldning 01.01. 132 676 898 Bruk av fonda -8 954 910 Avsetninger til fonda - Behaldning 31.12. 123 721 988 Bruk av fond gjeld i hovudsak prosjektet Storskaret-Brattholmen. 35

Bundne investeringsfond Beløp Behaldning 01.01. 7290417 Bruk av fonda - Avsetningar til fonda - Behaldning 31.12. 7290417 Note 8: Spesifikasjon av eigenkapital Spesifikasjon eigenkapital Regnskap 2010 Regnskap 2009 Disposisjonsfond 164496044,41 175368599,76 25600000 DISPOSISJONSFOND 61419033,88 77341589,23 25600001 AVSETJING MOT TAP 2357280,00 2357280,00 25600003 DRIFTSFOND NYE TILTAK 20000000,00 20000000,00 25600005 OMKLASSIFISERT FRÅ LANGSIKTIG KAPITA 29854790,53 29854790,53 25600007 KULTURFOND 10000000,00 10000000,00 25600024 PRISREGULERINGSFOND 40764940,00 35814940,00 25600034 FOND SAMHANDLING 100000,00 - Bundne driftsfond 17569109,68 9783817,68 25110015 VILTFOND 108581,16 147114,14 25110018 FOND SKJØNSMIDLAR BARNEHAGAR - -5442597,23 25110021 FOND PROGRAM FOR SKULEUTVIKLING - 22420,14 25110022 FOND BYGGESAK 670450,77-25110024 GJELDSAVDRAGSFOND 13583879,00 13583879,00 25110026 FOND TIL VARIG BUSTAD - 430391,62 25110027 FOND OPPLÆRINGSMIDLAR OMSORGSSJEFEN 348991,24 266757,00 25110028 FOND STRATEGISK LANDBRUKSPLAN 100000,00 100000,00 25110029 FOND INDIVIDUELL PLAN 140000,00 140000,00 25110030 FOND DEN KULTURELLE SPASERSTOKKEN 150000,00 135816,49 25110031 FOND MODELLKOMMUNEFORSØKET 73553,75 81180,08 25110032 FOND PSYKISK SJUKE/RUSAVHENGIGE - 17724,06 25110033 FOND FUNKSJONSHEMMA FLYKTNING 163756,38 163756,38 25110037 FOND KLIMA OG ENERGI 106756,00 137376,00 25110039 FOND KOMMUNALT RUSARBEID 1500000,00-25110040 FOND FRIVILLIGHETSSENTRALEN 50000,00-25110041 FOND KOMPETANSEMIDLAR NAV 60000,00-25110042 FOND IA-TILTAK 60000,00-25110043 FOND MAT OG MERKEVAREBYGGING 113565,00-25110044 FOND KULTURLØFTET II 75000,00-25110045 FOND KURSREGIONEN 50000,00-25110046 FOND JORDMORHEIM 214576,38 - Ubundne investeringsfond 123721988,47 132676898,47 25300004 UBUNDE KAPITALFOND 3576779,00 4665219,00 25300015 LANGSIKTIG KAPITALFOND 120145209,47 120145209,47 25300020 FOND STORSKARET BRATTHOLMEN - 7566470,00 25300024 FOND VESTKYSTFESTIVALEN - 300000,00 Bundne investeringsfond 7290416,67 7290416,67 25500001 AVSETJING TIL TAP HUSBANKMIDLAR 7290416,67 7290416,67 36